Ekologiczna ewolucja rynku finansowego - Annales UMCS
advertisement
ANNALES U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A LU B LI N – P OL ONIA VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012 Uniwersytet Mikoáaja Kopernika w Toruniu, Katedra Zarządzania Finansami LESZEK DZIAWGO Ekologiczna ewolucja rynku finansowego. Umiarkowany optymizm Financial market ecological evolution. Moderate optimism Sáowa kluczowe: rynek finansowy, ekologia, spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu Key words: financial market, ecology, Corporate Social Responsibility WstĊp Wspóáczesna gospodarka pomimo wielu niewątpliwych osiągniĊü nie moĪe byü, niestety, uznana za idealną. Jako istotne zagroĪenia wskazywane są m.in. niestabilnoĞü, podatnoĞü na kryzysy, uzaleĪnienie od polityki, dysonanse pomiĊdzy sferą gospodarki realnej a rynkami finansowymi. ZagroĪeĔ moĪna wymieniü jeszcze wiele. Dotyczą one równieĪ roli czáowieka i Ğrodowiska naturalnego w procesie gospodarowania. Nie dziwi wiĊc, iĪ trwają poszukiwania nowych koncepcji lub doskonalone są juĪ znane, aby usprawniü funkcjonowanie gospodarki. Z pewnoĞcią na czĊĞü wyzwaĔ odpowiada koncepcja spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, którą naleĪy uznaü za jedną z najbardziej inspirujących dla wspóáczesnego biznesu. Coraz szersze jej stosowanie w praktyce budzi nadziejĊ na podniesienie spoáecznej jakoĞci procesów gospodarowania. Celem niniejszego opracowania jest wskazanie jedynie na fragment koncepcji CSR związany z jej waĪnym komponentem ekologicznym w odniesieniu do istotnej czĊĞci gospodarki, jaką jest rynek finansowy. Zaprezentowano przykáady ekologicznego zaangaĪowania instytucji rynku finansowego na przykáadzie produktów i usáug finansowych oraz poruszono pewne wątki problemowe z tym związane. W rozwaĪaniach LESZEK DZIAWGO 134 wykorzystano takĪe wyniki badaĔ empirycznych przeprowadzonych przez autora w latach 1997, 2002 i 2009 na próbach reprezentatywnych polskiego spoáeczeĔstwa. 1. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego Jeszcze kilkanaĞcie lat temu aktywnoĞü komercyjnych instytucji finansowych na rzecz ochrony Ğrodowiska mogáa byü postrzegana w kategoriach pewnej ekstrawagancji lub abstrakcji. Jednak w ostatnim okresie rozpocząá siĊ konsekwentny proces ekologicznej ewolucji rynku finansowego. Instytucje finansowe usiáują przystosowaü siĊ do funkcjonowania w warunkach poszanowania Ğrodowiska naturalnego. Celem dziaáalnoĞci pozostaje oczywiĞcie zysk, natomiast jego wypracowanie uwzglĊdnia juĪ wymogi ekologii. Absolutne minimum w tym wzglĊdzie wymuszają przepisy prawa. TakĪe uwarunkowania ekonomiczne pozwalają na szersze niĪ dotąd uwzglĊdnianie kryteriów ekologicznych – a takĪe rosnąca ĞwiadomoĞü ryzyka ekologicznego. Natomiast w ujĊciu podmiotowym dodatkową presjĊ ekologiczną na podmioty finansowe wywierają spoáeczeĔstwo, pracownicy oraz akcjonariusze. NaleĪy równieĪ uwzglĊdniü inicjatywy miĊdzynarodowe w sektorze finansowym mające na celu promowanie zachowaĔ proekologicznych1. Systematyzując zaangaĪowanie instytucji finansowych w ochronĊ Ğrodowiska, moĪna wskazaü nastĊpujące zakresy aktywnoĞci (rysunek 1)2: • dziaáania wspierające (np. sponsoring, public relations), • ekogospodarka wáasna, • uwzglĊdnianie ryzyka ekologicznego, • oferowanie produktów i usáug finansowych powiązanych z ochroną Ğrodowiska. Zakresy zaangażowania na rzecz ochrony środowiska Sponsoring organizacji proekologicznych Ekogospodarka własna Uwzględnianie ryzyka ekologicznego Oferowanie proekologicznych produktów i usług finansowych Rysunek 1. Zakresy zaangaĪowania instytucji finansowych na rzecz ochrony Ğrodowiska ħródáo: opracowanie wáasne. 1 L. Dziawgo, Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE, Warszawa 2010, s. 69–80; T. Murawski, Spoáecznie odpowiedzialny biznes w aspekcie ochrony Ğrodowiska na rynku kapitaáowym w ujĊciu wybranych instytucji miĊdzynarodowych, [w:] J. WĊcáawski, P. KarpuĞ (red.), Rynek finansowy – nowe perspektywy, Annales UMCS, sectio H: Oeconomia, vol. 44/2010. 2 L. Dziawgo, Zielony rynek..., s. 30. EKOLOGICZNA EWOLUCJA RYNKU FINANSOWEGO. UMIARKOWANY OPTYMIZM 135 Dotychczasowe rozmiary ekologicznego zaangaĪowania wielu instytucji finansowych pozwalają juĪ nawet na wyróĪnienie na rynku finansowym swoistych liderów ekologicznych. W instytucjach tych niemal we wszystkich zakresach moĪna wskazaü na znaczące inicjatywy Ğrodowiskowe. MoĪna przyjąü, iĪ poczynania te stają siĊ juĪ pewnym wzorcem dla pozostaáych instytucji finansowych w wyznaczaniu standardów aktywnoĞci na rzecz ochrony Ğrodowiska. Z uwagi na przedmiot dziaáalnoĞci instytucji finansowych naleĪy wyróĪniü aktywnoĞü w zakresie oferowania produktów i usáug finansowych powiązanych z ochroną Ğrodowiska naturalnego w gospodarce. Tu wáaĞnie naleĪy upatrywaü szczególnego i oryginalnego wkáadu biznesu finansowego w ochronĊ Ğrodowiska naturalnego3. NajwiĊksze grupy bankowe juĪ od kilkunastu lat dysponują odpowiednią ofertą, która jest stale rozszerzana. Do grupy tych instytucji naleĪą m.in. UBS, Credit Suisse, Deutsche Bank, Commerzbank, SEB, Raiffeisen Bank, HSBC, BNP Paribas, Allianz, a nawet banki wyspecjalizowane w private banking, jak Sarasin i Pictet. W ofercie tej znajdują siĊ usáugi zarządzania aktywami, tytuáy uczestnictwa w wyspecjalizowanych funduszach inwestycyjnych, funduszach private equity i venture capital, doradztwo finansowe oraz akcje i obligacje emitentów uznanych za przyjaznych ochronie Ğrodowiska naturalnego. Oferta powiązana z finansowaniem przedsiĊwziĊü gospodarczych o wysokich parametrach ekologicznych obejmuje setki pozycji. Inwestycje uwzglĊdniające kryterium ekologiczne stanowią czĊĞü rynku inwestycji spoáecznie odpowiedzialnych (SRI – Socially Responsible Investment), który na koniec roku 2007 byá w ujĊciu globalnym szacowany na ok. 5 bln EUR, natomiast w roku 2009 juĪ na ponad 7 bln EUR4. Aby zilustrowaü skalĊ przemian, moĪna wskazaü na pewne wybrane przykáady. Jednym z nich jest coraz powszechniejsze stosowanie indeksów spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, uwzglĊdniających takĪe aspekty ekologiczne, takich jak: Dow Jones Sustainability Index, FTSE4Good, Nasdaq Clean Edge Index, Standard & Poor’s Clean Energy oraz S&P Water Index, UBAI AktienIndex i wiele innych. Innym doskonaáym przykáadem inwestycji o charakterze ekologicznym na rynku finansowym jest funkcjonowanie etyczno-ekologicznych funduszy inwestycyjnych5. Jednym z dynamicznych rynków regionalnych dla tego typu funduszy jest niemieckojĊzyczna Europa (tabela 1)6. Na rynku tym zainwestowano w ten sposób ok. 23 mld EUR (2012 r.). Kolejnym przykáadem zaawanasowanych przemian jest szwajcarski bank Sarasin, wyspecjalizowany w private banking i wealth manage3 L. Dziawgo, Eco-offers of banks and investment funds, Uniwersytet Mikoáaja Kopernika, ToruĔ 2003, s. 18–21. 4 European SRI Study 2010, Revised edition, Eurosif, Paris 2010. 5 WiĊcej o kryteriach inwestycyjnych: G. Ulshoefer, G. Bonnet, Corporate Social Responsibility auf dem Finanzmarkt, VS Verlag fuer Sozialwissenschaften, Wiesbaden 2009, s. 45–63; L. Dziawgo, Zielony rynek…; D. Krupa, Fundusze inwestycyjne odpowiedzialne spoáecznie, [w:] P. KarpuĞ (red.), Annales UMCS, sectio H: Oeconomia, vol. 46/2012. 6 „Oeko-Invest” 2009, nr 439; M. Deml, H. May, Gruenes Geld, Balance, Stuttgart 2005; M. Deml, H. Blisse, Gruenes Geld, Hampp Verlag, Stuttgart 2011; M. Jeucken, Sustainability in Finance, Eburon Delft, Delft 2004. LESZEK DZIAWGO 136 ment. Bank ten jest znany z faktu, iĪ oferuje aĪ 14 etyczno-ekologicznych funduszy inwestycyjnych. Ponadto jest to dziaáalnoĞü konsekwentna, poniewaĪ pierwszy z nich bank wprowadziá na rynek juĪ w roku 1994 (tabela 2). Tabela 1. Etyczno-ekologiczne fundusze inwestycyjne w niemieckojĊzycznej Europie w roku 2012 Typ funduszu Liczba funduszy Akcyjny 108 Obligacyjny 33 Mieszany 18 ETF 8 Fundusze rynku pieniĊĪnego 2 Fundusze funduszy 11 Ogóáem 180 ħródáo: „Oeko-Invest” 2012, nr 498. Tabela 2. Etyczno-ekologiczne fundusze banku Sarasin (2011 r.) Typ funduszu WartoĞü mln EUR Rok wprowadzenia na rynek Sarasin New Power Fund Akcyjny 97 2007 Sarasin OekoSar Equity Global Akcyjny 257 2005 Sarasin Sustainable Equity Europe Akcyjny 65 2008 Sarasin Sustainable Equity Global Akcyjny 59 1999 Sarasin Sustainable Equity Global – Emerging Markets Akcyjny 49 2010 Sarasin Sustainable Equity Real Estate Global Akcyjny 34 2007 Sarasin Sustainable Equity Switzerland Akcyjny 301 1994 Sarasin Sustainable Equity USA Akcyjny 89 2010 Sarasin Sustainable Water Akcyjny 248 2007 Sarasin Sustainable Bond CH Obligacyjny 112 2001 Sarasin FairInvest Bond Universal Obligacyjny 32 2002 Sarasin Sustainable Bond EUR Obligacyjny 151 2003 Sarasin FairInvest Universal Mieszany 163 2001 Sarasin OekoSar Portfolio Mieszany 192 1994 Nazwa funduszu ħródáo: „Oeko-Invest” 2011, nr 487. EKOLOGICZNA EWOLUCJA RYNKU FINANSOWEGO. UMIARKOWANY OPTYMIZM 137 2. Aspekty Ğrodowiskowe na polskim rynku finansowym Koncepcja spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu od dawna jest obecna w polskim biznesie, takĪe finansowym. Skala przemian polskiego rynku finansowego w zakresie CSR jest juĪ na tyle zauwaĪalna, iĪ po raz pierwszy Polska zostaáa wymieniona w opracowaniu European SRI Study in 2010 uznanej instytucji Eurosif 7. CzĊĞü aktywnoĞci podmiotów rynku finansowego odnoĞnie do CSR dotyczy ochrony Ğrodowiska. Są to inicjatywy dotyczące ekogospodarki wáasnej, uwzglĊdniania ryzyka ekologicznego, ale takĪe liczne dziaáania sponsorskie i marketingowe. Pojawiáy siĊ nawet oferty ekologicznych produktów finansowych o charakterze lokat, obligacji, certyfikatów i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (rysunek 2), co Ğwiadczy o szczególnej aktywnoĞci proekologicznej wybranych instytucji finansowych. Rysunek 2. Produkty proekologiczne polskiego rynku finansowego ħródáo: opracowanie wáasne. Prezentując syntetycznie najwaĪniejsze przykáady ofert produktów i usáug finansowych o charakterze ekologicznym na polskim rynku finansowym, nie moĪna pominąü Banku Ochrony ĝrodowiska, który juĪ od początku lat 90. finansuje ochronĊ Ğrodowiska naturalnego. Wprawdzie moĪna zgáosiü pewne uwagi krytyczne pod adresem tej instytucji – ale jej dotychczasowy dorobek na rzecz ochrony Ğrodowiska jest imponujący8. Atutem banku jest równieĪ fakt, iĪ ma status spóáki publicznej, której 7 8 European SRI Study 2010, Eurosif, Bruksela 2011. www.bosbank.pl. LESZEK DZIAWGO 138 akcje są notowane na GPW. Skala finansowania ochrony Ğrodowiska oraz obecnoĞü na gieádzie pozwala zaliczyü ten bank do czoáówki instytucji finansowych zorientowanych ekologicznie nawet w skali miĊdzynarodowej. Za jedyną porównywalną instytucjĊ moĪna byáoby uznaü niemiecki UmweltBank. Kolejnym pozytywnym i powaĪnym przykáadem proekologicznych przemian na polskim rynku finansowym jest indeks gieádowy spóáek odpowiedzialnych spoáecznie – RESPECT. Jest to pierwszy tego typu indeks w Europie ĝrodkowej i Wschodniej, co zwraca uwagĊ na stopieĔ zaawanasowania implementacji koncepcji CSR na polskim rynku finansowym. MoĪna przypomnieü, iĪ nazwa RESPECT jest skrótem od sáów responsibility, ecology, sustainability, participation, environment, community oraz transparency. Początkowo w indeksie uwzglĊdniono akcje 16 spóáek wyróĪnionych ze wzglĊdu na cechy ekonomiczne, spoáeczne i ekologiczne. W roku 2012 w indeksie ujĊto juĪ 23 spóáki. Jeszcze innym przykáadem jest oferowanie produktów strukturyzowanych powiązanych z ochroną Ğrodowiska, za które moĪna uznaü m.in. „Good Energy” and „Green Energy” (BRE Bank); „Alternative Energy”, „LeĞnictwo”, „Ochrona Ğrodowiska”, „Woda” (Raiffeisen Bank); „Przyjazna Planeta” (BZ WBK) czy teĪ „New Energy” (Barclays). TakĪe na rynku funduszy inwestycyjnych moĪna wskazaü na ekologiczne oferty. Od lat istnieją fundusze DWS Zmian Klimatycznych oraz Allianz EcoTrends. Z kolei grupa SKOK zaoferowaáa fundusze etyczne SKOK Etyczny 1 i SKOK Etyczny 29. Co waĪne, równieĪ najwiĊksza firma ubezpieczeniowa, PZU, przedstawiáa swoją ofertĊ, w której uwzglĊdniono aspekty ekologiczne. Jest to subfundusz PZU Energia Medycyna Ekologia. Przedmiotem inwestycji subfunduszu są papiery dáuĪne i udziaáowe emitowane przez spóáki z Europy ĝrodkowej i Wschodniej wyspecjalizowane w wytwarzaniu energii odnawialnej i recyklingu10. Wpáyw tematyki ochrony Ğrodowiska na oferowane produkty i usáugi finansowe jest zauwaĪalny takĪe na rynku kart páatniczych. Millennium Bank zaoferowaá kartĊ páatniczą MasterCard ze znanym powszechnie logo WWF – World Wide Fund for Nature. Przykáady zaangaĪowania instytucji finansowych na rzecz spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, w tym na korzyĞü ochrony Ğrodowiska, są coraz szerzej prezentowane publicznie zarówno w raportach rocznych, jak i osobnych raportach dotyczących CSR, a przede wszystkim na wáasnych stronach internetowych, najczĊĞciej w dziale relacji inwestorskich11. Wskazując na politykĊ informacyjną sektora finansowego dotyczącą CSR i ekologii, naleĪy wyróĪniü Millennium Bank, który publikuje oddzielne raporty CSR, oraz BRE Bank, który jako pierwszy bank wprowadziá standardy GRI w publikowanym rocznym raporcie CSR. 9 www.skok.pl. www.pzu.pl/tfi. 11 Szerzej: D. Dziawgo, Relacje inwestorskie, PWN, Warszawa 2011. 10 EKOLOGICZNA EWOLUCJA RYNKU FINANSOWEGO. UMIARKOWANY OPTYMIZM 139 3. Krytyczne ujĊcie Na rynku finansowym uczyniono juĪ wiele dla Ğrodowiska naturalnego. Mając ten fakt na uwadze i doceniając ekologiczne zaangaĪowanie instytucji finansowych, moĪna jednak zwróciü uwagĊ na istotne kontrowersje wokóá aspektów ekologicznych na rynku finansowym. Krytyczne ujĊcie tematu nie ma jednak na celu dyskredytacji aktywnoĞci na rzecz ochrony Ğrodowiska naturalnego, ale sáuĪyü wskazywaniu na problemy, wyjaĞnianiu ich, a w efekcie usprawnianiu proekologicznych przemian na rynku finansowym. Spoáeczna odpowiedzialnoĞü biznesu i ochrona Ğrodowiska, choü coraz powszechniejsze w codziennej aktywnoĞci gospodarczej sektora finansowego, pozostają Ĩródáem wielu kontrowersji, poczynając od nieĞmiaáych pytaĔ, a koĔcząc na zdecydowanej krytyce. Niejednokrotnie są to wątpliwoĞci uzasadnione. NaleĪy przypomnieü niektóre z nich. Dotyczą one m.in. (rysunek 3): • idei spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu (teoria), oraz • implementacji zaáoĪeĔ tej idei w praktyce biznesowej (praktyka), natomiast w obu powyĪszych zakresach, teoretycznym i praktycznym: • rzeczywistych motywów wprowadzania zasad CSR, • zakresu dziaáaĔ opartych na idei spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, • skali tych poczynaĔ, • sposobów ich realizacji oraz • skutecznoĞci tychĪe dziaáaĔ12. Z kolei osobno naleĪy jeszcze rozwaĪyü praktyczne funkcjonowanie CSR w okresach kryzysów gospodarczo-finansowych, co uwidoczniá aktualny kryzys. Spowodowaá on bowiem przewartoĞciowanie priorytetów dziaáalnoĞci instytucji finansowych, co byáo do przewidzenia. Analizując aspekty kontrowersyjne, naleĪy zaznaczyü, iĪ liczne i powaĪne wątpliwoĞci budzą juĪ same motywy podejmowania dziaáalnoĞci na rzecz ochrony Ğrodowiska przez instytucje finansowe, a są to przecieĪ dopiero fundamenty idei oraz implementacji CSR. Nie ma bowiem absolutnej pewnoĞci, czy uzasadnieniem dla aktywnoĞci proekologicznej jest przede wszystkim zmniejszenie kosztów, wsparcie sprzedaĪy czy teĪ moĪe przekonanie, iĪ nie moĪna szkodziü Ğrodowisku naturalnemu. PowyĪsze wątpliwoĞci są jedynie najprostszymi przykáadami. OczywiĞcie moĪna przyjąü zaáoĪenie, Īe wskazane motywy nie wykluczają siĊ wzajemnie, ale pewne wątpliwoĞci nadal pozostaną. Spór moĪe zatem zostaü przeniesiony na wyĪszą páaszczyznĊ aktywnoĞci ekologicznej, jaką jest zakres i skala dziaáaĔ podejmowanych na 12 L. Dziawgo, Zielony rynek…, s. 182–183. LESZEK DZIAWGO 140 rzecz ochrony Ğrodowiska czy teĪ sposób ich realizacji13. Ponadto, niestety, uzasadnionym przedmiotem sporu jest skutecznoĞü podejmowanych dziaáaĔ ekologicznych. Kontrowersyjne aspekty CSR Idea CSR Implementacja idei CSR Rzeczywiste motywy wprowadzenia CSR Zakres działań podejmowanych w ramach CSR Skala działań podejmowanych w ramach CSR Sposoby realizacji działań podejmowanych w ramach CSR Skuteczność działań podejmowanych w ramach CSR Rysunek 3. Kontrowersyjne aspekty spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu, w tym takĪe ekologiczne ħródáo: opracowanie wáasne. WątpliwoĞci jest wiele. Z uwagi na dąĪenie do usystematyzowania aktywnoĞci ekologicznej biznesu moĪna nawet wskazaü na wystĊpowanie pewnych faz ewolucji ekologicznej w gospodarce, w tym takĪe na rynku finansowym. Początkowo w zasadzie kwestionowano koniecznoĞü uwzglĊdniania aspektów ekologicznych w prowadzonej dziaáalnoĞci gospodarczej. NastĊpnie, co wcale nie byáo áatwe, uznano, iĪ naleĪy uwzglĊdniaü wymogi ochrony Ğrodowiska, choü problemem byá stopieĔ tegoĪ uznania. W kolejnych fazach zadowalano siĊ podejmowaniem rozmaitych dziaáaĔ na rzecz ochrony Ğrodowiska. Natomiast w kolejnym stadium „ekologizacji” gospodarki aktywnoĞü ekologiczna biznesu przyjĊáa formy bardziej kompleksowe i usystematyzowane, z zastosowaniem zróĪnicowanych kryteriów oceny, klasyfikacji i standardów. Jednak wyzwaniem nadal pozostaje adekwatny pomiar ekologicznego zaangaĪowania instytucji finansowej. Ideaáem byáaby wiarygodna miara o charakterze syntetycznym. Z pewnoĞcią konieczne bĊdą dziaáania zespoáów interdyscyplinarnych, aby rozwiaü przynajmniej czĊĞü wątpliwoĞci (m.in. z zakresu ekonomii, prawa, biologii, chemii, nauka technicznych). 13 Jako przykáad moĪna podaü nastĊpującą kwestiĊ: zakres – oszczĊdnoĞü energii elektrycznej wykorzystywanej dla oĞwietlenia budynku; skala – w caáej sieci placówek w jednym kraju bądĨ w kilku paĔstwach, w których bank prowadzi dziaáalnoĞü; sposób – energooszczĊdne Īarówki lub zakup energii odnawialnej. EKOLOGICZNA EWOLUCJA RYNKU FINANSOWEGO. UMIARKOWANY OPTYMIZM 141 4. Badania empiryczne Komercyjne instytucje rynku finansowego coraz szerzej podejmują dziaáania z zakresu CSR i ochrony Ğrodowiska naturalnego. Inicjatywy te są prezentowane publicznie, a takĪe wykorzystywane w szeroko rozumianej konkurencji o klienta. Z uwagi na spoáeczne znaczenie tych dziaáaĔ moĪna podjąü wyzwanie badawcze dotyczące tematu dostrzegania, znajomoĞci i oceny podstawowych faktów dotyczących dziaáalnoĞci proekologicznej instytucji finansowych w spoáeczeĔstwie. Pozwoliáoby to na wstĊpne okreĞlenie uzyskanych efektów w ĞwiadomoĞci spoáecznej oraz ustalenie kierunków i tempa dalszych dziaáaĔ spoáecznych i ekologicznych na rynku finansowym. Badania na próbach reprezentatywnych polskiego spoáeczeĔstwa w tak okreĞlonym celu autor przeprowadziá w latach 1997, 2002 oraz 2009 (w ostatnich badaniach próbĊ badawczą rozszerzono o inwestorów indywidualnych). Z uwagi na narzuconą ograniczoną objĊtoĞü niniejszego artykuáu poniĪej przedstawiono dwa pytania z badania z roku 2009 oraz generalne wnioski páynące z badaĔ (peáne ich opisy wraz z wnioskami zaprezentowano we wczeĞniejszych publikacjach autora). Jedno z pytaĔ dotyczyáo znajomoĞci pojĊcia spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu i zadano je grupie reprezentatywnej. Na rysunku 4 przedstawiono uzyskane wyniki. Nie są one satysfakcjonujące. AĪ 61% respondentów nie sáyszaáo o CSR. Po tylu latach promocji idei CSR oraz wdraĪania jej zasad w gospodarce nie moĪna takiego wyniku uznaü za zadowalający. tak 39% nie 61% Rysunek 4. Odsetek odpowiedzi na pytanie: „Czy sáyszaá Pan(i) o »spoáecznej odpowiedzialnoĞci biznesu«?” ħródáo: badanie wáasne. W innym pytaniu próbowano ustaliü znajomoĞü konkretnej instytucji finansowej zaangaĪowanej w ochronĊ Ğrodowiska naturalnego. Na rysunku 5 zilustrowano wyniki. Niestety, aĪ 77% pytanych nie jest w stanie wskazaü Īadnej konkretnej instytucji finansowej. Tak wiĊc spoáecznie popularny temat ochrony Ğrodowiska nie jest skutecznie wykorzystywany przez sektor finansowy. Byü moĪe podejmowane przez instytucje finansowe inicjatywy ekologiczne znane są tylko wąskiemu gronu organizatorów, specjalistów, a tylko w niewielkim zakresie klientom i spoáeczeĔ- LESZEK DZIAWGO 142 stwu. Warto nadmieniü, iĪ najczĊĞciej wskazywaną instytucją wspierającą ochronĊ Ğrodowiska byá BOĝ SA. – ponad 7% wskazaĔ. tak 23% nie 77% Rysunek 5. Odsetek odpowiedzi na pytanie: „Czy znane są Panu(i) banki, instytucje finansowe lub spóáki gieádowe zaangaĪowane w ochronĊ Ğrodowiska naturalnego?” ħródáo: badanie wáasne. Prezentując uzyskane wyniki badaĔ, naleĪy jeszcze dokonaü pewnych zastrzeĪeĔ. Po pierwsze, wyniki badaĔ zawsze naleĪy traktowaü z duĪą ostroĪnoĞcią – jest to jedna z podstawowych reguá badaĔ naukowych. Po drugie, poruszone kwestie wymagają dalszych pogáĊbionych, szczegóáowych badaĔ. ZakoĔczenie Proces ekologicznej przebudowy wspóáczesnej gospodarki trwa i konieczne są dalsze starania. Wyzwania ekologiczne są juĪ wprawdzie trudne do zlekcewaĪenia we wszystkich rodzajach prowadzonej dziaáalnoĞci gospodarczej, ale ekologiczny potencjaá biznesu nie zostaá w peáni wykorzystany i daleko mu jeszcze do takiego stanu. WiĊksze niĪ dotąd zaangaĪowanie gospodarki na rzecz ochrony Ğrodowiska naturalnego jest oczekiwane z nadzieją, poniewaĪ z pewnoĞcią podniesie spoáeczną jakoĞü procesów gospodarowania. Zwracając uwagĊ na nadzieje z tym związane, nie moĪna jednak pomijaü wątpliwoĞci. Krytyczne ujĊcie ma sáuĪyü nie dezawuacji przemian ekologicznych, ale utrzymaniu efektywnoĞci koncepcji CSR. Dotyczy to takĪe rynku finansowego. PamiĊtając o wątpliwoĞciach, naleĪy dostrzegaü uzyskane efekty ekologiczne oraz uwzglĊdniü warunek, iĪ jak kaĪda ewolucja, takĪe i ekologiczna wymaga czasu. ZaleĪnoĞü ta sprawia, Īe bardziej znaczących efektów naleĪy oczekiwaü w dáuĪszej perspektywie. NaleĪy przy tym wziąü pod uwagĊ, iĪ ekologiczna ewolucja wymaga takĪe ekologicznej ewolucji mentalnej od uczestników rynku i czáonków spoáeczeĔstwa. EKOLOGICZNA EWOLUCJA RYNKU FINANSOWEGO. UMIARKOWANY OPTYMIZM 143 Bibliografia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Deml M., Blisse H., Gruenes Geld, Hampp Verlag, Stuttgart 2011. Deml M., May H.. Gruenes Geld, Balance, Stuttgart 2005. Dziawgo D., Relacje inwestorskie, PWN, Warszawa 2011. Dziawgo L., Eco-offers of Banks and Investment Funds, Uniwersytet Mikoáaja Kopernika, ToruĔ 2003. Dziawgo L., Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE, Warszawa 2010. European SRI Study 2010, Eurosif, Bruksela 2011. European SRI Study 2010, Revised edition, Eurosif, Paris 2010. Jeucken M., Sustainability in Finance, Eburon Delft, Delft 2004. Krupa D., Fundusze inwestycyjne odpowiedzialne spoáecznie, [w:] P. KarpuĞ (red.), Annales UMCS, sectio: H Oeconomia, vol. 46/2012. Murawski T., Spoáecznie odpowiedzialny biznes w aspekcie ochrony Ğrodowiska na rynku kapitaáowym w ujĊciu wybranych instytucji miĊdzynarodowych, [w:] J. WĊcáawski, P. KarpuĞ (red.), Rynek finansowy – nowe perspektywy, Annales UMCS, sectio H: Oeconomia, vol. 44/2010. „Oeko-Invest” 2009, nr 439. „Oeko-Invest” 2011, nr 487. „Oeko-Invest” 2012, nr 498. Ulshoefer G., Bonnet G., Corporate Social Responsibility auf dem Finanzmarkt, VS Verlag fuer Sozialwissenschaften, Wiesbaden 2009. www.bosbank.pl. www.pzu.pl/tfi. www.skok.pl. Financial market ecological evolution. Moderate optimism The concept of CSR (Corporate Social Responsibility) creates promising possibilities concerning natural environment protection in economy. It also refers to the international financial market. Ecological aspects are already widely used by financial institutions for competition and it is possible to indicate a lot of different ecological activities undertaken by them. However, intensive ecological engagement of financial institutions is not only inspiring but also controversial. For scientific analysis of ecological chances and threats on financial market also surveys on representative sample of Polish society are taken into consideration.
