Socjalizacja - NetPrace.pl

Socjalizacja
SOCJALIZACJA
(z łaciny socialis – społeczny), proces rozwoju społ. człowieka, kształtowania jego
osobowości,
przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań,
obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych
dorosłej osobie.
Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny, kolegów), osób (np.
nauczyciela) lub instytucji (np.
szkoły),

Socjalizacja wg Muszyńskiego - to ogół wpływów środowiskowych na jednostkę, w wyniku których
nabywa ona zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról.

Socjalizacja wg J. Szczepańskiego: proces przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w
aktywnego uczestnika życia społecznego i kulturalnego.

Socjalizacja wg T. Parson: wyrobienie w jednostce obowiązku i umiejętności koniecznych w przyszłym
pełnieniu ról dorosłych.
Składniki:
1. wdrożenie do panującego w danym społeczeństwie systemu wartości.
2. przystosowanie do pełnienia określonej roli w społeczeństwie.
PROCES USPOŁECZNIENIA ( SOCJALIZACJA JEDNOSTKI ) ROZPATRYWANY JEST DWOJAKO:
2-jako wchodzenie w kulturę (proces akulturacji czyli proces wrastania w kulturę, uczenia się ról społecznych,
przejmowania symboli kulturowych i dziedzictwa kulturowego, a przez to stawania się członkiem
społeczeństwa).
4-kształtowanie się osobowości społecznej (nabywanie kompetencji społecznych – tzw. dojrzałość społeczna)
czyli proces stawania się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa w wyniku uczenia się i przestrzegania
obowiązujących norm i zasad współżycia z innymi ludźmi.
Wymienione elementy procesu uspołecznienia dokonują się na dwóch płaszczyznach:
a. zamierzonych i celowych wpływów wychowawczych społeczeństwa szczególnie rodziny i różnych instytucji
wychowawczych,
b. niezamierzonych i spontanicznych wpływach wychowawczych (po przez nie kierowany i nie uświadamiany
wpływ środowiska społecznego)
PROCES SOCJALIZACJI SKŁADA SIĘ Z TRZECH MECHANIZMÓ PRZYCHOSPOŁECZNYCH:
1 mechanizm naśladownictwa pojawia się najwcześniej i polega na naśladowaniu świata dorosłych, też
naśladowanie ról.
2 mechanizm internalizacji, czyli uzewnętrznienie, przyjmowanie pewnych wzorów zachowania i systemów
wartości, sposobów zachowania w taki sposób, że stają się one elementami naszej osobowości i
posługujemy się nimi bez udziału świadomości (bez refleksyjnie).
3 mechanizm identyfikacji, w sposób świadomy dokonujemy wyboru.
TRZY MECHANIZMY SOCJALIZACJI:
1 wzmacnianie,
2 naśladowanie,
3 przekaz symboliczny.
• Wzmacnianie – zachowania właściwe są nagradzane, niepożądane – karane.
• Naśladowanie - to obserwacja zachowania innych i postępowania w sposób podobny.
• Przekaz symboliczny – wiedzę o tym co dobre, a co złe uzyskujemy słownie od
innych i dzięki
rozmaitym tekstom pisanym.
DWIE GŁÓWNE FAZY SOCJALIZACJI:

Socjalizacja pierwotna — składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na
obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice.
Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły
działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz
symboliczny.
Socjalizacja pierwotna kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego. W tym
momencie rozpoczyna się etap socjalizacji wtórnej.

Socjalizacja wtórna — składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji,
kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup
społecznych
(instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.).Socjalizacja wtórna rozpoczyna się
od
momentu pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego. Socjalizacja wtórna jest jednym ze składników tzw.
dziesięciościanu edukacyjnego.
TEORIA OSOBOWOŚCI SPOŁECZNEJ:
Produktem procesu socjalizacji jest osobowość społeczna jednostki.

Osobowość społeczna jednostki jest to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej
postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu
kultury i struktury zbiorowości ludzkich, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

Osobowość społeczna jednostki to system motywacji, popędów, postaw, systemów wartości, systemów
norm społecznych, które jednostka jako istota biospołeczna wykorzystuje do zmagania się i przetrwania w
rzeczywistości społecznej. Jej funkcjonowanie określają trzy podstawowe sfery: biologiczna, psychiczna i
społeczna.
1. Sfera biologiczna związana jest z funkcjonowaniem organizmu, instynktami oraz wrodzonymi skłonnościami i
talentami. Składają się na nią potrzeby, które są „motorem napędowym” działań człowieka. Wg B.
Malinowskiego takich potrzeb pierwotnych jest siedem: metabolizmu (dostarczania energii), reprodukcji,
odpowiednich warunków fizycznych, rozwoju, ruchu, zdrowia, ochrony i obrony.
2. Sfera psychiczna – bardzo ważna płaszczyzna motywująca jednostkę do działania. Potrzeby psychiczne,
których zaspokojenie lub brak zaspokojenia decydują o osobowości społecznej jednostki to (wg R. Lintona):
potrzeba akceptacji, odzewu emocjonalnego, bezpieczeństwa, nowych doświadczeń.
Sfera społeczna:
Na podbudowie tychże cech biologicznych i psychicznych kształtują się – w toku socjalizacji - cechy osobowości
pochodzenia społecznego – czyli socjogenne cechy osobowości:
• jaźń subiektywna,
• jaźń odzwierciedlona,
• kulturowy ideał osobowości,
• role społeczne.

Jaźń subiektywna – zespół wyobrażeń o sobie wytworzonych przez jednostkę na podstawie jej traktowania
przez otoczenie społeczne. W miarę rozwoju osobniczego człowieka jaźń staje się względnie niezależna od
środowiska społecznego. Poprzez jaźń subiektywną kształtuje się nasze poczucie własnej wartości i
samoakceptacja.

Jaźń odzwierciedlona – nasze wyobrażenia na temat tego jak wyobrażają nas sobie inni ludzie. Największe
znaczenie mają „bliscy inni” i znajomi – ich akceptacja ma szczególne znaczenie dla samooceny.

Kulturowy ideał osobowości to ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany
młodzieży w szkołach i innych instytucjach wychowawczych, w rodzinie i w grupach rówieśników. Zostaje
zinternalizowany przez jednostkę w okresie dojrzewania, kiedy człowiek zaczyna szukać wzorów do
naśladowania.

Rola społeczna:
1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on
określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania.
2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych
grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym
czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.
TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA ( nasze prawdziwe ja)
świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni, w różnych okresach życia, w sytuacjach społecznych i
pełnionych rolach, a także świadomość własnej, odrębności, indywidualności, niepowtarzalności.
Afiliacja - przyjęcie do działającego już stowarzyszenie
Każdy akt afiliacji społecznej pociąga za sobą wybór tożsamości i odwrotnie, każda
tożsamość
wymaga dla swego przetrwania swoistych afiliacji społecznych. „Swój ciągnie do swego nie z przyjemności lecz z
przymusu np. człowiek wybiera przyjaciół , którzy uważają go za zajmującego itp.
ZASADY SOCJALIZACJI:
1.socjalizacja wczesna ma znacznie większy wpływ na formowanie się osobowości niż socjalizacja późniejsza,
2.interakcja z osobami ważnymi jest dla nas znacznie ważniejsza niż relacje z osobami trzecimi,
3.interakcja w grupach pierwotnych jest znacznie ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach
wtórnych,
4.długotrwłe związki z innymi mają większy wpływ na naszą osobowość niż relacje krótkotrwałe czy przypadkowe.
POSTAWY SPOŁECZNE:

Wg Morgana postawy społeczne – to tendencje do reagowania pozytywnie lub negatywnie w stosunku do
ludzi przedmiotów lub sytuacji.
Wg S. Mika – postawy społeczne – to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu
bądź dyspozycje do takiego stosunku wyrażające się w kategoriach pozytywnych, negatywnych, neutralnych.
Postawa ma związek z poglądami i opiniami danego człowieka.
Cechy postawy:
1. Kierunek – każda postawa i opinia dotyczy określonego przedmiotu, grupy itp.
2. Intensywność – każda postawa i opinia mogą mieć różną skalę pozytywności i negatywności
3. Trwałość – są postawy i opinie które mogą być przekształcone pod wpływem pogadanek, ale też takie,
które opierają się różnorodnym działaniom bodźców
4. Siła – postawy i opinie mogą mieć różną siłę, niektóre osoby silniej nią inne określają postawy. Osoby o
zdecydowanych postawach negatywnych
wykazują większą siłę
postaw.
Na kształtowanie się postaw mają wpływ czynniki wewnętrzne (potrzeby, zainteresowania, potrzeby emocjonalne,
charakter, sposób życia) i zewnętrzne (środowisko rodzinne, ekologiczne, grupy rówieśnicze, kręgi społeczne,
instytucje wychowania).
Komponenty (składniki) postawy to: myślenie, uczucie i działanie.
Składnik myślowy – jest wyrażony w formie poglądu na przedmiot postawy.
Składnik uczuciowy – znajduje odbicie zarówno w wypowiedziach jak i zachowaniach przez swoisty
rodzaj ekspresji, która mu towarzyszy.
3.
Składnik działania – przejawia się w czynnym zachowaniu wobec przedmiotu postawy np. matka przytula
dziecko.
Postawy stereotypowe – to szczególny rodzaj postaw, które jako zniekształcone i emocjonalne pojęcie
rzeczywistości przybierają formę uprzedzeń.
STADIA SOCJALIZACJI WG E. ERIKSONA
Socjalizacja jest procesem który dokonuje się przez całe życie i składa się z 8 etapów. Każdy z nich jeśli zostanie
zrealizowany przyspieszy rozwój ego i wzmacnia poczucie tożsamości tzn. pozytywne i spójne nastawienia wobec
siebie w ciągu całego życia, a jeśli nie to niszczy rozwój ego i poczucie tożsamości.
Etap I – Wymóg – poczucie zaufania w opozycji do jego braku – Jeśli niemowlę otrzymuje miłość i opiekę
rozwinie się w nim poczucie zaufania do innych ludzi, a jeśli tego nie dostaje wówczas w reakcjach dziecka
zaczyna dominować nieufność.
Etap II – trwa od 3 roku życia - Wymóg – autonomii w opozycji do niepewności i poczucia wstydu – Jeśli
dziecko odnosi sukcesy w uczeniu się wówczas rozwija w sobie
poczucie autonomii, wyrabia samokontrolę i
samodzielność. Jeżeli ponosi klęski w próbach to wówczas rodzi się w nim niewiara w siebie, poczucie wstydu i
niepewności.
Etap III – trwa od 4 – 6 roku życia – Wymóg – inicjatywy w opozycji do poczucia winy – Jeśli dziecko
potrafi cieszyć się z sukcesów w poznawaniu swego otoczenia oraz
zawiązywania pozytywnych kontaktów z
rówieśnikami to rodzi się w nim wiara w siebie, duma. Jeśli nie osiąga sukcesów to doznaje poczucia klęski, winy,
wstydu.
Etap IV – trwa od 7 do 13 roku życia – Wymóg – pilności, poczucia fachowości i chęci działania w
opozycji do poczucia niższości – Jeśli dziecko dobrze sobie radzi w grupach i organizacjach pozarodzinnych
wówczas nabiera poczucia fachowości lub pilności. Jeśli nie to wytwarza w sobie poczucie niższości.
Etap V – odpowiada wieku dojrzewania 13 – 18 rok życia – Wymóg – formowania poczucia tożsamości w
opozycji jego zaburzeń – Jeśli nastolatek potrafi nawiązywać więzi z innymi i odnosić sukcesy, a tym samym
widzi siebie jako określoną osobę posiadającą konkretne cechy i umiejętności wówczas utrwala silne poczucie
tożsamości. Kiedy
kontakty z innymi są sporadyczne i zdominowane przez niepowodzenia to poczucie
tożsamości czyli świadomości tego kim jest cechuje duża niestabilność i chaotyczność.
Etap VI – 18 – 35 rok życia – faza dorosłości – Wymóg – dojrzałości do intymności w opozycji do
poczucia izolacji – Jeśli młody człowiek potrafi nawiązać stabilne i pozytywne związki uczuciowe wówczas
posiada tę umiejętność. Jeśli nie to pojawia się bolesne poczucie samotności oraz izolacji.
Etap VII – Dojrzały wiek dorosły 35 – 65 lat – Wymóg – bycia twórczym i produktywnym do koncentracji
na sobie w opozycji do stagnacji – Jeśli człowiek jest aktywny i odnosi sukcesy wówczas ma poczucie bycia
twórczym i aktywnym. Jeśli ma problemy i ponosi klęski to pojawia się koncentracja na problemach osobistych albo
poczucie stagnacji.
Etap VIII – 65 – 75 lat wiek podeszły – Wymóg – poczucia integralności w opozycji do rozpaczy – Jeśli
starsi ludzie patrzą wstecz odnajdują w swoim życiu sens to objawiają poczucie integralności. Jeśli nie potrafili
wyjść poza krąg zainteresowań własną osobą i nie zrobili nic dla innych wtedy w miarę zbliżania się do końca życia
ogarnia ich rozpacz.
POZIOMY SOCJALIZACJI:
Na ogólnym poziomie wchodzenie jednostki w społeczeństwo jest zdobycie tych kompetencji i umiejętności, które
niezbędne są dla społecznej egzystencji, jest to swoiste minimum kulturowe. Należy tu – umiejętność
porozumiewania się, podstawowe moralne, wymogi współżycia zabraniające naruszania cudzego dobra, a także
tolerancji wobec czyjejś odmienności.
Na niższym poziomie oznacza wejście do podkultury, a więc przyswojenie w jej ramach idei, przekonań, reguł,
norm, wartości , symboli np. język polski, obyczaje, wiedza o narodowych tradycjach.
Najniższy poziom oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami do
których jednostka aspiruje np. socjalizacja do ról rodzinnych, ojca, matki, męża, żony, zawodowych, politycznych.
Socjalizacja jest procesem złożonym i polega na wielości poziomów i odbywa się równocześnie. Równoczesność
„lekcji” ze względu na to, że obejmuje wielość pozycji społecznych i wchodzi naraz do wielu grup społecznych.
Oznacza to, że musi zarzucić stare normy i musi opanować nowe role. Kompetencja kosmopolityczna – kompetencja
wielokulturowa.
INTERNALIZACJA I EKSTERNALIZACJA:

Internalizacja – to uwewnętrznienie norm, poglądów, wartości – przyswajam i uznaję je za swoje.

Eksternalizacja – przejawianie w działaniu zinternalizowanych w osobowości wartości
SPOŁECZEŃSTWO, A SOCJALIZACJA
Cechy, umiejętności w jakie musi być wyposażona jednostka:
1. Zdobycie motywów – bo nas pchają do zdobycia określonej pozycji – każdy z nas musi chcieć grać takie
role jak: pracownika, obywatela matki, ojca, przyjaciela – jeżeli
społeczeństwo ma trwać dalej.
2. Charakter kulturowy – tzn. musimy w jakimś zakresie podzielać wraz z innymi wspólne wartości,
uznawać te same normy instytucjonalne, bo nie doszlibyśmy do porozumienia i podzielili na odmienne subkultury.
A w społeczeństwie złożonym ze zbyt wielu różniących się subkultur, łatwiej dochodzi do konfliktów i napięć, bo
ludzie mają odmienne
poglądy na to co dobre, a co złe, co powinno, a nie powinno się robić. Toteż każdym z nas
do pewnego stopnia powinny kierować wspólne symbole kulturowe (dyrektywy kulturowe). Dzięki nim może
dochodzić do interakcji na podstawie wspólnie wyznawanych przekonań , założeń moralnych i przestrzegania norm.
3. Zdolność patrzenia na siebie jak na odrębny podmiot inaczej koncepcja własnego siebie – własnego ja.
Gdybyśmy nie mieli własnego ja nasze działanie nie byłoby spójne ani logiczne. Osoby nie mające wyobraźni o
sobie nawet jeśli przestrzegają norm sprawiają wrażenie zmiennych i dziwacznych. W dzieciach należy kształtować
sytuacyjne
wyobrażenia o sobie tzn. wyobrażam siebie w różnych sytuacjach. Posiadanie koncepcji własnego
ja to potężna siła w ludzkich interakcjach, która nadaje naszym zachowaniom kierunek oraz strukturę ułatwiającą
innym kontakt z nami.
4. Zestaw umiejętności związanych z wykonywaniem ról – musimy umieć tworzyć role dla siebie oraz za
pomocą odpowiednio zharmonizowanych gestów umacniać graną przez
siebie rolę.
5. Emocje – kształtowanie uczuć wyższych – człowiek przynosi ze sobą na świat takie emocje jak: gniew,
poczucie szczęścia, smutek, strach, zdziwienie – są to emocje wrodzone.
Są one przetwarzane w wiele
nowych emocji. Ludzie przetwarzają wiele stanów emocjonalnych poprzez socjalizację. Ułatwiają nam przebieg
interakcji. Potrafimy okazywać i odczytywać wiele różnych sytuacji, umiemy sygnalizować nasze nastroje i
zamiary, a inni potrafią w odpowiedni sposób nam na to odpowiadać. Bogactwo uczuć – przetwarzanie
uczuć
niższych w uczucia wyższe (intelekt, emocje, objawowe, kulturowe) – szczęście, wdzięczność, nadzieja, tęsknota,
zdziwienie, miłość, zadowolenie. Negatywne – pogarda,
zemsta, groza, zawiść, gorycz, wściekłość.
ROLA SPOŁECZNA A OSOBOWOŚĆ:
osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli człowiek ucząc się ról czyni je elementami struktury
własnej osobowości wpływ odgrywanych ról na osobowość jest silniejszy niż wpływ osobowości na role
SOCJALIZACJIA A WYCHOWANIE:
Socjalizacja jest ściśle związana z wychowaniem choć pojęcia te nie są tożsame. I tak wychowanie to całokształt
wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i
osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Zazwyczaj zmierza do tego, aby utwierdzić i
rozwinąć cechy wspólne z całym społeczeństwem lub jakąś zbiorowością, klasą. Przez wychowanie w szerokim
pojęciu, rozumie się różne niezaplanowane wpływy; w ujęciu węższym wyłącznie celowe zinstytucjonalizowane
działanie (przemyślany, sterowany, proces).
Tak więc wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym i świadomie organizowanym. W procesie
wychowania mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i
świadomymi, przebiegającymi według z góry określonych celów i zadań. W pewnym sensie odpowiada mu termin
personalizacja. Natomiast proces socjalizacji ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie
uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym.
Odpowiada mu termin uspołecznienie.
Socjalizacja jest dopasowaniem się (akomodacją) osoby do społeczeństwa, personalizacja zaś dostosowaniem sił
społeczeństwa do osoby. A więc socjalizacja (człowiek jako produkt różnego rodzaju uwarunkowań społecznych) i
personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Socjalizacja jest
pojęciem o szerokim zasięgu, a wychowanie jest wycinkiem tego pojęcia. Socjalizacja może wywoływać zarówno
pozytywne skutki i zmiany u jednostki, ale tez może w pewnych sytuacjach hamować jej rozwój, aby zachować stan
równowagi społecznej.
ODMIANY SOCJALIZACJI:

Socjalizacja początkowa - dokonuje się w rodzinie i innych grupach pierwotnych, jednostka zostaje poraz
pierwszy wprowadzona w świat: wzorców, reguł, oczekiwań społecznych - uczy się podstaw społecznego
współżycia.

Socjalizacja odwrotna - sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy młode
pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze do nowych wzorów kulturowych:
stylów bycia, mówienia, ubierania się, rozrywki, twórczości artystycznej itp. (młodsze pokolenie
socjalizuje pokolenie starsze („Pokolenie X” pokolenia nie umieją obsłużyć video, komputera)

Kontrsocjalizacja - kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których
chcemy się dystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia (stajemy się takimi, jakimi
społeczeństwo nie chciałoby nas widzieć; socjalizacja dewiacyjna.

Próżnia socjologiczna - pusta przestrzeń miedzy publiczną sferą polityki a prywatną sferą rodzinna, która
zazwyczaj jest wypełniana przez dobrowolne stowarzyszenia.

Socjalizacja antypcująca - (socjalizacja wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grupy
społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków w zakresie norm i reguł, cech
zewnętrznych, sposobów zachowania, a zwłaszcza sposobu i stylu życia. Właśnie tym procesem uzasadnia
się skłonność biednych farmerów, korzystających z pomocy socjalnej, do głosowania na konserwatystów
(redukujących zasiłki).

Socjalizacja permanentna - socjalizacja towarzyszy człowiekowi przez całe życie, proces
interanalizowania coraz to nowych wzorców kulturowych z którymi człowiek styka się przez całe życie.

Resocjalizacja i akulturacja - eliminacja głęboko zinteranalizowanych wzorców kulturowych i wpojenie
wzorców pierwotynych.
Socjalizacja polityczna - występuje w społeczeństwie ulegającym przełomowym zmianom.
CZYNNIKI SOCJALIZACJI:

Rodzina - pierwszy z majpoważniejszych czynników socjalizacji. Pierwsza i najbardzej trwały świat
społeczny dla dziecka.

Szkoła - jet odpowiedziana za przekazanie informacji, umiejętności i wartości, które społeczeństwo uważa
za ważne dla życia społecznego.

Grupa rówieśnicza - skałada się z dzieci w tym samym wieku lub zbliżonym i o tym samym statusie
społecznym. W grupie rówieśniczej trzeba samemu zapracować na pozycję społeczną - w przeciwieństwie
do rodziny, gdzie pozycja ta zostala nam od razu przyporządkowana. Socjalizacja przebieka w sposób nie
przemyślany i nieplanowny.

Mass media - są zbiorem różnych sposobów komunikowania treści dla wielu odbiorców - np: radio,
telewizja, filmy, gazety, książki.

Inne czynniki - czyli instytucje religijne, sąsiedztwo.
EFEKTY SOCJALIZACJI:
1. Najlepsza socjalizacja to taka sytuacja, która polega na tym aby ludzie w maksymalnym stopniu
internalizowali wzory swojej kultury (sami chcą postępować tak jak wymaga
kultura, z własnej woli spełniać
społeczne oczekiwania). Kultura jest ich drugą naturą. Jeżeli reguły na stałe zostały wbudowane w osobowość
jednostki i wtedy mówimy, że
socjalizacja odniosła pełny sukces. Nastąpiła u niego socjalizacja autonomiczna
– jest to człowiek przesocjalizowany.
2. Sytuacja, w której ludzie nie mają ochoty stosować się do wymagań normatywnych, ale mimo to działają
zgodnie z nimi. Taka socjalizacja doprowadziła jednostkę do poczucia obowiązku. Jeżeli nie wywiążemy się z
obowiązków to towarzyszy nam poczucie winy, jeżeli spełnię obowiązki to mam poczucie dobrze spełnionego
obowiązku.
3. Ludzie nie chcą działać tak jak powinni, nie czują obowiązku, ale realizują nakazy i zakazy kulturowe bo
boją się sankcji. Tu socjalizacja nie wpoiła akceptacji reguł, poczucia obowiązku. Nauczyła, że działamy wśród
innych i ci inni mogą na nas wpływać.
1. gdy mam wystarczające sposoby – zasoby chroniące mnie przed sankcją
2. obawa przed sankcjami występuje wtedy, gdy są one realistycznie, skutecznie zrealizowane
4. Kompletna klęska socjalizacji – ludzie nie tylko nie chcą postępować zgodnie z kulturowymi normami,
nie traktują tego jako obowiązku, przestają bać się sankcji.
SŁABE OGNIWA SOCJALIZACJI:
1. Rodzina utraciła swoją skuteczność
2. Kryzys szkoły – ogranicza się do przekazu wiadomości
3. Urbanizacja – likwiduje socjalizujący wpływ środowiska lokalnego
4. Mass media – lansują wzory sprzeczne z naszą kulturą.
ZABURZONA SOCJALIZACJA
Między dewiacją w sensie normatywnym (rozbieżność czynu i reakcji), a w sensie funkcjonalnym (czyn wywołany
reakcją społeczną w postaci sankcji) istnieje margines tolerancji, w którym agendy kontroli społecznej nie podejmują
działań. Rozmiary tolerancji zależą od:
1. Pozycji społecznej – w systemie praworządnym niektóre jednostki traktowane są łagodniej od innych
(immunitet, odpowiednie zasoby pieniężne, wpływy), aby uniknąć sankcji.
2. Jak ważne normy zostały naruszone – postępowanie karne bywa ułożone z powodu niewielkiej
szkodliwości czynu, mogą też występować okoliczności łagodzące winę (próba wynagrodzenia strat, próba
naprawienia strat)
3. Klimat – atmosfera permisywności – przyzwolenie społeczne na działania dewiacyjne, a nawet
społeczne. Reakcja społeczna zarówno formalna (powołane organizacje) jak i nieformalna (reakcja ze strony
ludzi) zostaje stępiona. Nikt nie zwraca uwagi, nie reaguje na naruszenie norm. Skrajna permisywność to naruszenie
praw wobec tego kto usiłuje
sankcje zastosować niż temu kto te normy narusza (bronią winnego). Nadmierne
poszerzenie marginesu tolerancji także paraliżuje skuteczność sankcji i nie jest w stanie powstrzymać od aktów
aspołecznych tych którzy nie internalizowali norm, wzorów kultury, a tylko obawiali się kary.
NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA ZWIĄZANE Z SOCJALIZACJĄ:

Dewiacja pierwotna – czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy.

Dewiacja w sensie funkcjonalnym – czyn dewiacyjny wywołany reakcją społeczną w postaci sankcji

Dewiacja wtórna – innaczej recydywa.

Recydywa – wejście na drogę kariery dewiacyjnej w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo.

Eksternalizacja – przejawianie w działaniu zinternalizowanych w osobowości wartości kulturowych

Internalizacja – proces psychiczny polegający na uwewnętrznieniu kultury czyli przekształceniu jej
wzorów w elementy osobowości.

Kompetencja jednokulturowa – przyswojenie reguł, norm, wartości, symboli charakterystycznych dla
jednej tylko konkretnej kultury.

Kompetencja wielokulturowa – kosmopolityczna – znajomość i umiejętność stosowania wzorów
kulturowych pochodzących z wielu kultur.

Kontrola społeczna – to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do
utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości.
Formy kontroli:
 formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w
państwowych kodeksach prawnych,
 nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystke reakcje i
sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
 zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu
sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm - jednostek odczuwających
swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.
 wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona
odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośreniego zewnętrznego
przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)
Mechanizmy kontroli społecznej:
 psychospołeczny – wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny)
 materialnospołeczny – przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.
Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje.

Margines społecznej tolerancji – wstrzemięźliwość w zastosowaniu sankcji mimo popełnienia czynu
dewiacyjnego.

Minimum kulturowe – minimalne kompetencje, nawyki, umiejętności niezbędne do życia wśród innych
ludzi w społeczeństwie.

Permisywność społeczna - przyzwolenie społeczne na działania dewiacyjne.

Unitywność – rozpowszechnione w społeczeństwie żądanie wysokich kar i zero tolerancji w stosunku do
dewiantów i przestępców.

Rytuał przejścia – zbiorowe ceremonie o charakterze religijnym symbolizujące przejście z jednej fazy
rozwoju do drugiej.

Sankcja (funktor normotwórczy) - jest to społeczna reakcja na określone działanie jednostki w postaci kary
lub nagrody w danej zbiorowości w zależności od tego, czy jednostka ta działa zgodnie lub niezgodnie z
ustalonymi w tej zbiorowości regułami. Karane są działania, które są niezgodne z imperatywami, a
nagradzane te, które są zgodne z preferencjami.
W zależności od podjętych przez jednostkę działań można wyróżnić;
 sankcje prawne - gdy jednostka narusza normy prawne lub gdy wykonała określony przepis prawny
pozwalający jej uzyskać nagrodę
 sankcje towarzyskie - sankcje stosowane nieformalnie w zbiorowościach o charakterze wspólnoty w
przypadku realizacji bądź łamania norm i wartości przyjętych w zwyczajach
sankcje moralne - doznawane przez jednostkę w postaci poczucia winy, w momencie uświadomienia sobie
rozbieżności między własnym postępowaniem, a przyjętymi normami społecznymi zinternalizowanymi w niej w
postaci sumienia (normami moralnymi).