Pytania i odpowiedzi - Systemy spoleczno
advertisement
SYSTEMY SPOŁECZNO-GOSPODARZCZE.Pyt. 1 - Z jakich elementów składa się system gospodarczy ?Strukturę systemu gospodarczego tworzą: A) sfera realna, czyli: - geograficzna przestrzeń gospodarki krajowej, - rozpoznane zasoby naturalne, - wytworzona przez ludzi materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.), a także zmagazynowane dobra konsumpcyjne i produkcyjne. ludność i zmiany w jej strukturze - materialna i niematerialna działalność gospodarcza, obejmująca proces wytwarzania dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych, rzeczowe, finansowe i osobowe czynniki wytwórcze zaangażowane w produkcji, formy nierównowagi w gospodarce (inflacja, niedobory, bezrobocie itp.) ; B) strefa regulacji obejmująca: - wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców zadań : normy prawne które są nakazami i zakazami zewnętrznymi, jak np. zasady podatkowe, przepisy celne, zasady kredytowania i obiegu pieniężnego, prawa i obowiązki pracowników i pracodawców ; normy wewnętrzne, czyli nakazy i zakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych decyzjach ekonomicznych, - organizacje, które prowadzą działalność regulacyjną oraz reguły postępowania tych organizacji.Pyt. 2 - Co to znaczy że system ekonomiczny jest skuteczny ?Tylko te systemy ekonomiczne są skuteczne które wykazują zdolność do realizacji celów gospodarowania, do których dążą społeczeństwa, jego grupy i jednostki.Pyt. 3 - Jakie warunki musi spełnić system ekonomiczny, aby można było stwierdzić, że jest sprawny?W praktyce wystarczającym warunkiem sprawności systemu ekonomicznego jest jego efektywność ekonomiczna w realizacji celów uczestników gospodarowania.Pyt. 4 - Jakie elementy otoczenia systemu ekonomicznego mają istotny wpływ na jego skuteczność ?Elementami takimi mogą być np.: surowy klimat, trudne warunki przyrodnicze, ale także majątek narodowy. Jeśli jest to majątek o skomplikowanej strukturze, dostarczający dóbr i usług służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb, można nim zarządzać skutecznie przez pewien czas nawet ze szczebla ogólnokrajowego. Jednak w miarę powiększania się tego majątku, rozwoju techniki, technologii, kooperacji i wzrostu rzadkości zasobów wytwórczych kierowanie przez państwo traci cechy skuteczności i staje się hamulcem dobrobytu społecznego. Wzrasta natomiast znaczenie efektywności gospodarowania zasobami służącymi realizacji celów jednostkowych i wspólnych.Pyt. 5 - Wymień i opisz typy systemów kierowanych przez państwo.Z punktu widzenia narzędzi, za pomocą których realizowane są plany ogólnogospodarcze, należy wyróżnić planowanie imperatywne i planowanie indykatywne: Plany imperatywne wiążą się z opracowaniem scenariusza, adresowanego do poszczególnych organizacji gospodarczych, zawierającego informacje na temat : co produkować, ile, jak i dla kogo. Wymagają więc one użytkowania narzędzi administracyjnych opierających się na jawnym przymusie i przemocy. W przypadku planowania indykatywnego centralny ośrodek regulacji opracowuje natomiast dla siebie plan ogólnogospodarczy, zaś za pomocą regulatorów ekonomicznych mobilizuje uczestników gospodarowania do realizowania celów i zadań przez niego sformułowanych.Pyt. 6 - Opisz cechy wolnego rynku i jego ułomności.Wolny rynek jako jedyny sprawdzony system samoregulowalny, w przeciwieństwie do systemów regulowanych centralnie, wyklucza ingerencję centralną w gospodarce. Działalność organizacji gospodarczych, w ramach tego systemu, kształtuje się pod wpływem zewnętrznych w stosunku do przedsiębiorstw - parametrów. W systemie samoregulowalnym występuje wyłącznie poziomy mechanizm koordynacji między uczestnikami rynku, oparty na odpłatności świadczeń. Horyzontalność powiązań sprawia, że mechanizmy rynku są produktem samodzielnych obserwacji, przewidywań, reakcji i negocjacji odbiorców i dostawców, bez udziału interwencji państwa lub innych, zewnętrznych wobec rynku, instytucji. Oznacza to nieobecność powiązań hierarchicznych i brak administracyjnych ograniczeń popytu i podaży (rozdzielnictwa i reglamentacji) oraz swobodne interakcje między popytem i podażą, czyli kształtowanie się cen na rynku. Ułomnością wolnego rynku jest brak zainteresowania takimi niedochodowymi sektorami jak oświata, służba zdrowia, kultura, komunikacja którymi zajmuje się administracja państwowa.Pyt. 7 - Jakie są przyczyny niesprawności kierowania przez państwo ?Na przeszkodzie skuteczności planowania ogólnogospodarczego pojawiły się w praktyce ograniczenia techniczne, poznawcze, informacyjne i emocjonalne. Ograniczenia techniczne są związane z faktem, że liczba wytwarzanych produktów w zależności od wielkości kraj waha się od kilku do kilkudziesięciu milionów. Niemożliwe jest nawet w warunkach rozwiniętej informatyki ustalenie przez centralnego planistę bez opóźnień czasowych rozmiarów produkcji, osobowych, technologicznych, rzeczowych i organizacyjnych środków realizacji zadań dla każdego produktu oraz rozdysponowanie tej produkcji. Ograniczenia poznawcze są integralnym elementem w warunkach rozwoju i wynikają po części z natury planowania, które zawsze dotyczy przyszłości. Stosunki ekonomiczno społeczne są z natury rzeczy mniej podatne na antycypacje ( przewidywanie przyszłości) niż świat zjawisk fizycznych. W miarę wzrostu obszaru tych stosunków, zdolność do antycypacji zwiększa się. Pyt. 8 - Dlaczego w praktyce występują systemy z dualnym układem regulacji ?Ponieważ stwarzają one szansę ograniczenia zakresu planu centralnego, umożliwiają poprawę terminowości planowania i trafności decyzji planistycznych, a także przyczyniają się do perspektywy planowania. Wszystko to sprzyja spełnieniu warunków skuteczności planowania, choć ich nie wyczerpuje. Jednocześnie ograniczenie zakresu bezpośredniej regulacji do minimum przyczynia się do spełnienia narzędziowego warunku skuteczności systemów regulacji, dzięki czemu system ekonomiczny funkcjonuje głównie na podstawie mechanizmu oddolnych sprzężeń popytowo-podażowych które jak wiadomo, lepiej odpowiadają różnorodności procesów realnych niż mechanizm odgórnych procesów dostosowawczych. Możliwa staje się wówczas kontrola regulacji pewnej, niewielkiej liczby zjawisk gospodarczych, w przeciwieństwie do zupełnie zawodzącej centralnej regulacji całokształtu procesów rozwojowych i ruchu okrężnego w gospodarce. Pyt. 9 - Na jakich zasadach opiera się społeczna gospodarka rynkowa ? Rynek jest podstawą ładu gospodarczego. Ponieważ jego mechanizmy są ukierunkowane na wspieranie sprawniejszych, efektywniejszych i silniejszych podmiotów, państwo powinno nie tylko dbać o zapewnienie warunków dla wolnej konkurencji, lecz również prowadzić odpowiednią politykę strukturalną, koniunkturalną, wzrostu, socjalną i podziału dochodów dla zapewnienia jakości życia odpowiadającej godności osoby ludzkiej. Urzeczywistnienie społecznych celów rozwoju wymaga funkcjonowania sprawnych mechanizmów rynkowych w ramach demokratycznych procedur tworzenia zasad zapobiegania i rozstrzygania konfliktów według powszechnie uznanych zasad sprawiedliwości społecznej. Rozstrzyganie konfliktów społecznych powinno zawsze dokonywać się na gruncie prawa i na podstawie umowy społecznej. Jej treścią powinny być społeczne cele rozwoju i podstawowe proporcje podziału dochodów pomiędzy pracowników, pracodawców, a także nie pracujących konsumentów. Wynegocjowane zasady w ramach umowy społecznej powinny być istotnym składnikiem aktywnej polityki gospodarczej państwa i jego programu rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tych programów nie powinna jednak naruszać reguł efektywności ekonomicznej. ___________________________________________________________ SYSTEMY SPOŁECZNO-GOSPODARZCZE.Pyt. 1 - Z jakich elementów składa się system gospodarczy ?Strukturę systemu gospodarczego tworzą: A) sfera realna, czyli: - geograficzna przestrzeń gospodarki krajowej, - rozpoznane zasoby naturalne, - wytworzona przez ludzi materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.), a także zmagazynowane dobra konsumpcyjne i produkcyjne. ludność i zmiany w jej strukturze - materialna i niematerialna działalność gospodarcza, obejmująca proces wytwarzania dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych, rzeczowe, finansowe i osobowe czynniki wytwórcze zaangażowane w produkcji, formy nierównowagi w gospodarce (inflacja, niedobory, bezrobocie itp.) ; B) strefa regulacji obejmująca: - wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców zadań : normy prawne które są nakazami i zakazami zewnętrznymi, jak np. zasady podatkowe, przepisy celne, zasady kredytowania i obiegu pieniężnego, prawa i obowiązki pracowników i pracodawców ; normy wewnętrzne, czyli nakazy i zakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych decyzjach ekonomicznych, - organizacje, które prowadzą działalność regulacyjną oraz reguły postępowania tych organizacji.Pyt. 2 - Co to znaczy że system ekonomiczny jest skuteczny ?Tylko te systemy ekonomiczne są skuteczne które wykazują zdolność do realizacji celów gospodarowania, do których dążą społeczeństwa, jego grupy i jednostki.Pyt. 3 - Jakie warunki musi spełnić system ekonomiczny, aby można było stwierdzić, że jest sprawny?W praktyce wystarczającym warunkiem sprawności systemu ekonomicznego jest jego efektywność ekonomiczna w realizacji celów uczestników gospodarowania.Pyt. 4 - Jakie elementy otoczenia systemu ekonomicznego mają istotny wpływ na jego skuteczność ?Elementami takimi mogą być np.: surowy klimat, trudne warunki przyrodnicze, ale także majątek narodowy. Jeśli jest to majątek o skomplikowanej strukturze, dostarczający dóbr i usług służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb, można nim zarządzać skutecznie przez pewien czas nawet ze szczebla ogólnokrajowego. Jednak w miarę powiększania się tego majątku, rozwoju techniki, technologii, kooperacji i wzrostu rzadkości zasobów wytwórczych kierowanie przez państwo traci cechy skuteczności i staje się hamulcem dobrobytu społecznego. Wzrasta natomiast znaczenie efektywności gospodarowania zasobami służącymi realizacji celów jednostkowych i wspólnych.Pyt. 5 - Wymień i opisz typy systemów kierowanych przez państwo.Z punktu widzenia narzędzi, za pomocą których realizowane są plany ogólnogospodarcze, należy wyróżnić planowanie imperatywne i planowanie indykatywne: Plany imperatywne wiążą się z opracowaniem scenariusza, adresowanego do poszczególnych organizacji gospodarczych, zawierającego informacje na temat : co produkować, ile, jak i dla kogo. Wymagają więc one użytkowania narzędzi administracyjnych opierających się na jawnym przymusie i przemocy. W przypadku planowania indykatywnego centralny ośrodek regulacji opracowuje natomiast dla siebie plan ogólnogospodarczy, zaś za pomocą regulatorów ekonomicznych mobilizuje uczestników gospodarowania do realizowania celów i zadań przez niego sformułowanych.Pyt. 6 - Opisz cechy wolnego rynku i jego ułomności.Wolny rynek jako jedyny sprawdzony system samoregulowalny, w przeciwieństwie do systemów regulowanych centralnie, wyklucza ingerencję centralną w gospodarce. Działalność organizacji gospodarczych, w ramach tego systemu, kształtuje się pod wpływem zewnętrznych w stosunku do przedsiębiorstw - parametrów. W systemie samoregulowalnym występuje wyłącznie poziomy mechanizm koordynacji między uczestnikami rynku, oparty na odpłatności świadczeń. Horyzontalność powiązań sprawia, że mechanizmy rynku są produktem samodzielnych obserwacji, przewidywań, reakcji i negocjacji odbiorców i dostawców, bez udziału interwencji państwa lub innych, zewnętrznych wobec rynku, instytucji. Oznacza to nieobecność powiązań hierarchicznych i brak administracyjnych ograniczeń popytu i podaży (rozdzielnictwa i reglamentacji) oraz swobodne interakcje między popytem i podażą, czyli kształtowanie się cen na rynku. Ułomnością wolnego rynku jest brak zainteresowania takimi niedochodowymi sektorami jak oświata, służba zdrowia, kultura, komunikacja którymi zajmuje się administracja państwowa.Pyt. 7 - Jakie są przyczyny niesprawności kierowania przez państwo ?Na przeszkodzie skuteczności planowania ogólnogospodarczego pojawiły się w praktyce ograniczenia techniczne, poznawcze, informacyjne i emocjonalne. Ograniczenia techniczne są związane z faktem, że liczba wytwarzanych produktów w zależności od wielkości kraj waha się od kilku do kilkudziesięciu milionów. Niemożliwe jest nawet w warunkach rozwiniętej informatyki ustalenie przez centralnego planistę bez opóźnień czasowych rozmiarów produkcji, osobowych, technologicznych, rzeczowych i organizacyjnych środków realizacji zadań dla każdego produktu oraz rozdysponowanie tej produkcji. Ograniczenia poznawcze są integralnym elementem w warunkach rozwoju i wynikają po części z natury planowania, które zawsze dotyczy przyszłości. Stosunki ekonomiczno społeczne są z natury rzeczy mniej podatne na antycypacje ( przewidywanie przyszłości) niż świat zjawisk fizycznych. W miarę wzrostu obszaru tych stosunków, zdolność do antycypacji zwiększa się. Pyt. 8 - Dlaczego w praktyce występują systemy z dualnym układem regulacji ?Ponieważ stwarzają one szansę ograniczenia zakresu planu centralnego, umożliwiają poprawę terminowości planowania i trafności decyzji planistycznych, a także przyczyniają się do perspektywy planowania. Wszystko to sprzyja spełnieniu warunków skuteczności planowania, choć ich nie wyczerpuje. Jednocześnie ograniczenie zakresu bezpośredniej regulacji do minimum przyczynia się do spełnienia narzędziowego warunku skuteczności systemów regulacji, dzięki czemu system ekonomiczny funkcjonuje głównie na podstawie mechanizmu oddolnych sprzężeń popytowo-podażowych które jak wiadomo, lepiej odpowiadają różnorodności procesów realnych niż mechanizm odgórnych procesów dostosowawczych. Możliwa staje się wówczas kontrola regulacji pewnej, niewielkiej liczby zjawisk gospodarczych, w przeciwieństwie do zupełnie zawodzącej centralnej regulacji całokształtu procesów rozwojowych i ruchu okrężnego w gospodarce. Pyt. 9 - Na jakich zasadach opiera się społeczna gospodarka rynkowa ? Rynek jest podstawą ładu gospodarczego. Ponieważ jego mechanizmy są ukierunkowane na wspieranie sprawniejszych, efektywniejszych i silniejszych podmiotów, państwo powinno nie tylko dbać o zapewnienie warunków dla wolnej konkurencji, lecz również prowadzić odpowiednią politykę strukturalną, koniunkturalną, wzrostu, socjalną i podziału dochodów dla zapewnienia jakości życia odpowiadającej godności osoby ludzkiej. Urzeczywistnienie społecznych celów rozwoju wymaga funkcjonowania sprawnych mechanizmów rynkowych w ramach demokratycznych procedur tworzenia zasad zapobiegania i rozstrzygania konfliktów według powszechnie uznanych zasad sprawiedliwości społecznej. Rozstrzyganie konfliktów społecznych powinno zawsze dokonywać się na gruncie prawa i na podstawie umowy społecznej. Jej treścią powinny być społeczne cele rozwoju i podstawowe proporcje podziału dochodów pomiędzy pracowników, pracodawców, a także nie pracujących konsumentów. Wynegocjowane zasady w ramach umowy społecznej powinny być istotnym składnikiem aktywnej polityki gospodarczej państwa i jego programu rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tych programów nie powinna jednak naruszać reguł efektywności ekonomicznej. ___________________________________________________________
