Praca w szkole z dzieckiem z zachowaniami problemowymi

Praca w szkole z dzieckiem
z zachowaniami problemowymi
ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ (ADHD)
Opracowała: Katarzyna Szewczyk
CZYM JEST ADHD?



zespół nadpobudliwości
psychoruchowej,
zespół hiperkinetyczny,
ADHD (Attention Deficyt Hiperaktivity
Disorder).
OBJAWY ADHD



Problemy z utrzymaniem uwagi.
Problemy z kontrolą impulsywności.
Nadmierna ruchliwość.
Kiedy mówimy o ADHD?



Gdy objawy są niewspółmierne do wieku i
poziomu rozwoju dziecka.
Gdy są źródłem wyraźnych niepowodzeń w
domu i w szkole.
Niekorzystnie wpływają na życie rodzinne,
naukę i rozwój dziecka.
Mówimy o objawach, a nie o złym czy
złośliwym zachowaniu!
Często dzieci z ADHD są karane
za objawy (np. za to, że nie
mogą wysiedzieć w ławce)
Karanie nadpobudliwych
dzieci za objawy jest tym samym
co karanie dziecka niewidomego
za to, że nie widzi numeru
nadjeżdżającego autobusu
Przejawy zaburzeń uwagi




Krótki czas skupienia uwagi.
Trudności w koncentracji.
Nieumiejętność wybrania tego, na
czym w danym momencie należy się
skupić.
Bardzo łatwe rozpraszanie się pod
wpływem zewnętrznych bodźców.
Problemy z impulsywnością




Wykonywanie przez dziecko czynności
bez przewidywania, jakie mogą być
następstwa.
Rozpoczynają zadania bez całkowitego
zrozumienia instrukcji.
Nie wysłuchują instrukcji do końca.
Mają kłopoty z wykonaniem
długoterminowych i złożonych prac.
Nadruchliwość (nadmierna
ruchliwość dziecka)



Dziecko z trudnością pozostaje w
jednym miejscu.
Często biega, wspina się na meble,
wierci, kręci się na krześle...
Aktywność dziecka jest chaotyczna,
nie służy określonemu celowi.
Jakie są przyczyny zespołu
nadpobudliwości?

Odmienny sposób dojrzewania układu
nerwowego spowodowany zmianami w
obrębie materiału genetycznego, co z
kolei powoduje zmiany pracy
niektórych struktur mózgu, a w
konsekwencji zaburzenia procesów
psychicznych.
Najczęściej spotykane trudności
u osób z nadpobudliwością
psychoruchową


Zaburzenia procesów uwagi (mniejsza
trwałość, przerzutność), zwiększona
zależność uwagi od obecności bodźca.
Zaburzenia procesów planowania, procesów
organizacji wiedzy



trudności w przenoszeniu doświadczeń z jednej sytuacji
na drugą
problemy z zaplanowaniem i przeprowadzeniem
założonych działań
brak poczucia czasu
Najczęściej spotykane trudności
u osób z nadpobudliwością
psychoruchową – cd




Zaburzenia kontroli impulsów, trudności związane z
wyhamowaniem reakcji.
Zaburzenia mowy i posługiwania się językiem, w
tym zaburzenia organizacji wypowiedzi, trudności w
posługiwaniu się przyimkami, błędy w czytaniu
wynikające z zaburzeń uwagi, zaburzenia
planowania wypowiedzi.
Zaburzenia procesów pamięci, zwłaszcza w zakresie
materiału złożonego, trudności w wydobywaniu z
magazynów pamięci elementów potrzebnych w
danej chwili
Zaburzenia procesów emocjonalnych, trudności w
rozpoznawaniu i kontroli emocji
Podstawą leczenia
dziecka z ADHD jest:

Stworzenie uporządkowanego środowiska –
dziecko nadpobudliwe żyje w nieustannym chaosie, wymaga więc
przyjaznego, uporządkowanego i stałego otoczenia.

Stworzenie stałego planu dnia, stałych reguł
obowiązujących w domu i w szkole – przypominanie
o tym, co jest zadane i co trzeba zabrać do szkoły, pomoc w
zorganizowaniu nauki i ustaleniu kolejności wykonywania zadań
podczas odrabiania lekcji.

Zapewnienie metod wychowania i nauczania
dopasowanych do możliwości i potrzeb dziecka
nadpobudliwego.
Zasady pracy z dzieckiem
nadpobudliwym:
Opracowanie spójnych reguł, dokładnego
planowania tego, co ma robić.
 Opracowanie jasnych oczekiwań ze strony
dorosłych.
 Ustalenie konsekwencji zachowań

•
•
•
nagród
pochwał
konsekwencji złamania reguł
Przykłady typowych zachowań
dla dziecka z ADHD
ZBURZENIA UWAGI
Bardzo długo zabiera się do odrabiania lekcji
Nie potrafi na długo skupić się w czasie pracy
Wszystkie znajdujące się wokół przedmioty
rozpraszają go
Nie potrafi dokończyć wielu czynności
Ma kłopoty z zapamiętywaniem przyswojonego
materiału
Nie słyszy i nie odpowiada na polecenia
Nie pamięta co było zadane, co trzeba przynieść
na następną plastykę
Gapi się przez okna zamiast się uczyć
Przykłady typowych zachowań
dla dziecka z ADHD - cd
NADRUCHLIWOŚĆ
 Biega w kółko, jest stale w ruchu
 Nie potrafi wysiedzieć w ławce przez całą
lekcję, chodzi po klasie
 Wspina się na wszystkie meble
 Ciągle się wierci
 Ogląda telewizję jeszcze coś robiąc
 Woli zabawy ruchowe niż siedzenie w jednym
miejscu
 Je śniadanie biegając po kuchni
Przykłady typowych zachowań
dla dziecka z ADHD - cd
NADMIERNA IMPULSYWNOŚĆ
 Nie potrafi poczekać na swoją kolej
 Wyrywa się z odpowiedzią nie czekając na
pozwolenie
 Przebiega przez jezdnię bez sprawdzania czy nie
nadjeżdża samochód
 Trudno jest mu odwlec wykonanie ważnej dla
niego czynności
 Często wtrąca się do rozmowy innych
 Przypadkowo i nienaumyślnie niszczy różne rzeczy
 Nie potrafi zaplanować swojej pracy
 Nie potrafi zrobić czegoś w określonej kolejności
Jak poradzić sobie z nadpobudliwym
dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie
1. TECHNIKI PODSTAWOWE

Właściwe usadowienie ucznia w klasie i w domu
przy odrabianiu lekcji.
 Ławka nadpobudliwego dziecka powinna być
usytuowana:
 W pobliżu nauczyciela (blisko jego biurka lub tablicy)
 Plecami do reszty kolegów
 W towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych
przyjaciół)
 Z daleka od łatwo rozpraszających elementów
środowiska (okno, drzwi, ruchome elementy)
Jak poradzić sobie z nadpobudliwym
dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie

Oznaczenie granic – zachowania i przestrzeni
Ławka dziecka, przestrzeń, gdzie może się poruszać
Wyznaczenie jasnych reguł zachowania w konkretnych
sytuacjach





skuteczne wydawanie poleceń
skuteczne chwalenie
interesująca prezentacja materiału
rozwiązywanie drobnych problemów na bieżąco
dostosowanie zadań do możliwości ucznia
•
jedno zadanie w jedynym czasie, daj dodatkowy czas, sprawdzaj wiedzę nie
zaś umiejętność koncentracji
 dostarczanie informacji zwrotnych na temat zachowania
•
odwołuj się do ustalonych zasad zachowania
 ustalenie konsekwencji i ich egzekwowanie
•
żelazne, stałe i natychmiastowe konsekwencje
 zapewnienie dziecku dużej ilości wzmocnień
•
Stosuj więcej pochwał niż kar i konsekwencji, unikaj krtkowania i użwania
ironicznych uwag
Jak poradzić sobie z nadpobudliwym
dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie
2. PODSTAWOWE PRAWA PRACY Z TRUDNYM UCZNIEM
 Jeśli uczeń jest znudzony łatwo się rozprasza podczas lekcji,
warto tego ucznia częściej aktywnie włączać do uczestnictwa w
zajęciach.
 Jeśli uczeń niegrzecznie się zachowuje, aby uzyskać Waszą
uwagę, warto zwracać na tego ucznia uwagę, ale tylko wtedy,
gdy stosuje się do Waszych poleceń.
 Nie można jedynie zmniejszać niepożądanego zachowania,
zawsze trzeba go zastąpić innym pożądanym.
 Najpierw warto wprowadzić system nagród, dopiero potem
system kar.
 Jasne reguły zachowania
 znaki w widocznych miejscach przypominające o zachowaniu ciszy lub
indywidualny system znaków.
Jak poradzić sobie z nadpobudliwym
dzieckiem? – algorytm postępowania w klasie
3. METODY PRACY A WIEK DZIECKA
A. Młodsze dzieci zazwyczaj wymagają:
 częstszych informacji zwrotnych
 konkretnych nagród dawanych im natychmiast
 większej ilości upomnień, powtórzeń
 bardzo prostych krótkich poleceń
B. Starsze dzieci
 mogą poradzić sobie z odroczeniem nagrody
 potrzebują mniejszej ilości informacji zwrotnych
dotyczących ich zachowania
 warto je aktywnie włączać do tworzenia programu zmiany
zachowań, zachęcać je do brania odpowiedzialności za
swoje zachowania (monitorowanie własnego zachowania)
 chętnie zawierają kontrakty i umowy
Każda metoda, aby zadziałać
wymaga indywidualizacji,
czyli dostosowania do
konkretnego ucznia!
Prezentacja nowego materiału
Prezentuj materiał na konkretnych przykładach zanim
sformułujesz bardziej ogólne stwierdzenie.
Na początku lekcji przedstaw uczniom ramowy plan
(streszczenie).
Sprawdzaj czy uczniowie rozumieją język używany do
wytłumaczenia nowego materiału.
Przedyskutuj poszczególne punkty zaraz po ich
zaprezentowaniu.
Podkreśl najważniejsze fragmenty w prezentowanym
materiale, zwróć uwagę na ich ważność.
Formułuj pracę domową w jasny i przejrzysty sposób,
wytłumacz ją na konkretnym przykładzie.
Zmiany dotyczące czasu
Zaznaczaj, które elementy zadania są
najważniejsze, najpilniejsze. W jakiej
kolejności należy się nimi zająć.
Wprowadź jasne wymagania,
określające czas, do jakiego należy
ukończyć poszczególne zadania.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa
Ustal realistyczne wymagania związane z
utrzymaniem schludności i porządku, będące
do przyjęcia przez obie strony (np.
wymagania dotyczące prowadzenia zeszytu,
charakteru pisma).
 Zmniejsz ilość materiału przepisywanego z
tablicy lub z książki.

Przetwarzanie wzrokowe,
wizualizacja
Przygotuj gotowe, czytelne materiały.
Sprawdź czy uczeń rozumie materiał
przekazywany za pomocą technik wizualnych
w całości, jak również jego poszczególne elementy.
Unikaj sytuacji, kiedy uczeń musi przepisywać z
tablicy.
Poproś ucznia, aby przed rozpoczęciem
wykonywania zadania, powiedział, jakie jest
polecenie.
Rozumienie i posługiwanie się
językiem
Ustne polecenia dodatkowo przekazuj
pisemnie.
Parafrazuj przekazywane informacje,
mów o nich jeszcze raz innymi słowami.
Zachęcaj uczniów do pytań i komentarzy
ilustrujących, w jaki sposób uczniowie
rozumieją przekazywane im treści.
Zawsze odnoś nowo prezentowane treści
do wcześniej przyswojonego przez
uczniów materiału.
Zmiany organizacyjne
Wprowadź i stosuj plan dnia, plan zajęć.
Wprowadź jasne i zrozumiałe reguły
postępowania i konsekwentnie je stosuj.
Planuj i informuj uczniów o terminach, w jakich
muszą złożyć prace.
Sprawdzaj często zeszyty uczniów.
Sprawdzaj zeszyty ucznia pod względem ich
poprawności i kompletności (prace domowe,
notatki z lekcji).
PODSUMOWANIE
Przewidujmy, jak może zachować się nasz uczeń i
działajmy.
Im pewniej będziemy się czuli, tym łatwiej będzie nam
wygrać walkę z niepożądanymi zachowaniami naszych
uczniów.
Słowa, jakie dziecko słyszy od ważnych dla siebie osób
pozwalają mu kształtować obraz samego siebie.
Musimy nauczyć dzieci, jak radzić sobie z wymaganiami,
jakie stawia mu świat. Musimy nauczyć je, jak mają sobie
same radzić ze sobą.
To nie jest wina dzieci, że mają zespół nadpobudliwości
psychoruchowej.
Nie możemy zagwarantować
naszym dzieciom szczęścia,
ale możemy nauczyć je po nie sięgać.