Nauka o policji. Prezentacja.
advertisement
Warsztaty Nauka o policji Geneza pojęcia „policja” Greckie słowo „politea” określało ustrój państwa ateńskiego i formy rządzenia, czyli niemal całą regulację życia państwowego. Tak rozumieli je zarówno Ksenofont, jak i Arystoteles. Politeja miała gwarantować jednostkom dobre - jak na czasy starożytne - warunki życia obywatelskiego („dobre rządzenie”), Średniowiecze-dualizm (stan świecki i Kościół)- państwo i jego zadania w pojęciu książąt (porządek prawny, bezpieczeństwo) i duchowieństwa (pomoc ubogim i potrzebującym), rola miast („polis”) w utrzymaniu porządku „politesse”, pochodzącego od „polir” - dobrze urządzać, porządkować, XIV w. zmiany wewnętrzne państw, również w odniesieniu do kościoła. We Francji rozwinął się ruch mający na celu umocnienie władzy państwowej, poszerzył się katalog zadań państwa. Równocześnie pojawił się wyraz „politia” („policite”, „police”), oznaczający działalność państwa, która dążyć miała do realizacji porządku, bezpieczeństwa i dobrobytu. Geneza pojęcia „ policja” cd. XV wieku słowo „politia” przywędrowało z Francji do Niemiec, zawierało już wtedy element wzmocnienia władzy państwowej, a panujący wykorzystywali wszelkie możliwości, aby utwierdzać swoją pozycję. W wyniku zainteresowania kulturą starożytną, między innymi dziełami Arystotelesa i Platona, ale także pod wpływem kościoła i prawa natury, uregulowane zostały przez naukę prawa i obowiązki panujących. Jednocześnie zwiększył się treściowo zakres terminu „politia”(ius politiae) – oznaczał teraz bezpieczeństwo, porządek publiczny, dobrobyt, które stały się celem państwowym, wykonywanym przez panującego. Zwierzchnik państwa posiadał tak zwane „ius eminens” - uprawnienie, które mógł wykorzystywać w przypadkach wyższej konieczności, realizując zadania państwowe, w interesie dobra obywateli (jako ogółu). W istocie odpowiadało ono przymusowi administracyjnemu. Działalność władzy państwowej podzielona została na sprawy sądowe, w których orzekały sądy, oraz sprawy policyjne. Szczególny charakter ius eminens polegał na tym, że panujący mógł w każdej chwili zamienić sprawę sądową na policyjną, stosując to uprawnienie. Geneza pojęcia „ policja” cd. wzrost znaczenia ius politiae spowodował, że zainteresowała się nim szkoła prawa naturalnego, która dała mu podstawy teoretyczne i spowodowała, że absolutyzm i państwo policyjne stały się terminami uzasadnionymi naukowo. „państwa policyjne” , którego teoretyczną podstawę stanowiło dzieło Jana Bodina „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej”(1576), a także wywody Hugo de Groot, Grotiusa). Istotny element państwa w tym systemie stanowiła przede wszystkim silna władza panującego („szczęście na rozkaz” jako cel działania „państwa policyjnego”, ograniczenie sfery wolności) Ludwik XIV „państwo to ja”- rola administracji podlegająca rządzącemu, kardynał Armand du Plessis de Richelieu, pierwszy minister na dworze Ludwika XIII, twórca „Testamentu politycznego” (1688); W 1787 roku, w wyniku edyktu wydanego przez Ludwika XVI, powstała administracja prowincjonalna, która reglamentowała uprawnienia intendentów na rzecz zgromadzeń lokalnych Nauka o Policji (Ch. Wolff) W XVIII wieku klasycznym wzorem dla formowania aparatu administracyjnego państwa absolutnego była nauka policji (z niem. Polizeilehre, z fr. science de la police). Źródło nauki policji stanowiła niemiecka doktryna kameralistyczna (kamera-skarbiec), obejmująca wszak o wiele szerszy zbiór zagadnień (oprócz problemów administracyjnych interesowała się ona również finansami państwa i ekonomią polityczną). Christian Wolff w dziełach z lat1740 – 1749 wyłożył istotę państwa policyjnego, Ius naturae et gentium methodo scientifico pertractatum zmierzało do stworzenia państwa dobrobytu, w którym funkcja monarchy i podporządkowanego mu aparatu administracyjnego miała się sprowadzać do sprawowania opieki nad całym społeczeństwem. Ta „opiekuńczość” zapewniała dobrobyt, szczęście i bezpieczeństwo narodu. Wolff podzielił policję na policję dobrobytu (która miała troszczyć się o sprawy „ogólne”, na przykład warunki bytowe społeczeństwa, zdrowie czy edukację) i policję bezpieczeństwa (która miała być ściśle związana z wymiarem sprawiedliwości). Nauka o Policji (Justi, Sonnenfels) Johann Heinrich von Justi (1756) w swoim dziele „Zasady nauki policji”, traktującym o roli policji w państwie jako pośrednika pomiędzy państwem a społeczeństwem; policja istnieje po to, aby zapewnić ludności bezpieczeństwo publiczne i doprowadzać do rozwoju gospodarki Joseph von Sonnenfels (1733-1817) – twórca „Zasad nauki policji, handlu i finansów” (1765- 1769) wyróżnił cztery główne zadania państwa, jakimi są: polityka, policja, handel, finanse. Pojęcie „policja” oznaczało wówczas zarówno przestrzeganie prawa, ochronę bezpieczeństwa, porządku publicznego i spokoju (czyli sprawy dziś identyfikowane z policją), jak i sferę administracji wewnętrznej państwa – a zatem było synonimem słowa „administracja”. Niemiecka nauka policji stanowiła raczej obiekt rozważań teoretycznych, podczas gdy we Francji stworzono z niej rodzaj wzoru polityki administracyjnej. Gunther Heinrich von Berg „Podręcznik niemieckiego prawa policyjnego” (17991809) podział na działalność zarządzającą i policyjną, aktywność administracji: służba publiczna, opieka zdrowotna (Por. T. Maciejewski, Historia administracji, Wyd. CH Beck, Warszawa 2002, str. 131 i n.). Nauka o Policji (Delamare) Nicolas Delamare, „Traktat o policji” (1705 – 1707, a wydanego w latach 1719 – 1722). pracował w paryskiej policji, toteż jego dzieło miało charakter praktyczny, stanowiło rodzaj podręcznika. Miało ono między innymi wyznaczać kryteria, dzięki którym policja pracowałaby sprawnie i skutecznie. „mieścił w sobie dzieje policji, wnikliwą analizę dziedzin, które według autora miały być poddane nadzorowi policyjnemu. Delamare, jak większość policystów, uważał, że policja ma uszczęśliwiać poddanych - a więc dobro poszczególnych jednostek miało się wiązać z interesem państwa. Stąd krąg działań policji stał się bardzo szeroki. między innymi: − walka ze zbytkiem; − zapobieganie epidemiom, − ochrona przeciwpożarowa, − rozwój szpitalnictwa i służby medycznej, − nadzór budowlany, − zapobieganie i walka z klęskami żywiołowymi, − nadzór nad prowadzeniem gier hazardowych, − zapewnienie bezpieczeństwa publicznego. Oprócz powyższych zagadnień Delamare chciał zawrzeć w swoim dziele również rozważania o policji ogniowej i budowlanej. Planował także rozwinąć w dalszej części podręcznika (w jego kolejnych tomach) zagadnienia związane z bezpieczeństwem, walką z żebractwem czy kwestią dobroczynności, ale plany te przerwała jego śmierć. Nauka o Policji (Francja) Jacob Nicolas Moreau, inicjatora akcji porządkowania dokumentów prawa publicznego (czyli także prawa policji). Akcja porządkowania dokumentów prawa publicznego w 1762 roku przyczyniła się do jego unifikacji w końcu XIX wieku. Jeana Domata, „Traktat o prawach”, jeden z prekursorów nauki o policji budowlanej. T 2: Historia Policji (Polska) 5 grudnia 1918 wydano dekret o organizacji państwowej Milicji Ludowej „Milicję Ludową powołuje się „dla ochrony i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa ludności miast i wsi oraz walki z wszelkimi przejawami bezładu społecznego, dla przeprowadzenia zarządzeń władz państwowych” 9 stycznia 1919 roku dekret o organizacji policji komunalnej stanowił, że wszystkie milicje samorządowe, miejskie i komunalne przemianowuje się na policję komunalną, która była podporządkowana Naczelnej Inspekcji Policji Komunalnej. Uregulowania tych dekretów odnosiły się jedynie do terenów byłego Królestwa Kongresowego 24 lipca 1919 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o Policji Państwowej jako organ wykonawczy władz państwowych, miała ochraniać bezpieczeństwo, spokój i porządek publiczny Na mocy ustawy, Policja Państwowa była jednolitym korpusem, zorganizowanym na wzór wojskowy, na którego czele stał Komendant Główny, podległy służbowo Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Organizacja Policji Komendanta Głównego mianował Naczelnik Państwa na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Komendant mógł wydawać przepisy, rozkazy lub regulaminy oraz zarządzał podległą mu Komendą Główną. Jednostkami organizacyjnymi Policji Państwowej były: − komendy okręgowe (od 1924 roku – komendy wojewódzkie); − komendy powiatowe; − komisariaty (w większych miastach); − posterunki (w mniejszych miastach i na wsiach). Utworzenie komisariatów i posterunków zgłaszał wojewoda, a wniosek jego zatwierdzany był przez Ministra Spraw Wewnętrznych w uzgodnieniu z Komendantem Głównym. Policja w II RP-podległość − w sprawach ścigania i dochodzenia przestępstw była ona organem władz sądowych i prokuratorskich; − w zakresie przestępstw z oskarżenia prywatnego, na żądanie oskarżyciela Policja przyjmowała jego skargę (zabezpieczała również dowody”) oraz kierowała ją do sądu; − w sprawach bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, była podległa władzom administracji ogólnej; − w zakresie przestępstw ściganych przed sądami grodzkimi z urzędu, Policja była oskarżycielem publicznym (działała w zastępstwie prokuratora). Władze samorządowe posiadały dosyć rozległe uprawnienia w stosunku do Policji Państwowej, bowiem na wezwanie tych władz Policja musiała wykonywać zadania z zakresu ich kompetencji (a jednocześnie działanie Policji musiało być zgodne z jej zadaniami, określonymi w art. 14 ustawy). Organy samorządowe były zobowiązane zwrócić państwu czwartą część wszystkich kosztów utrzymania Policji. Organizacja Policji w II RP Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 1928 o Policji Państwowej uregulowało organizację oraz zakres działania Policji Państwowej. art.1, utworzono Policję jako „jednolity, zorganizowany na wzór wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego”. Policja Państwowa podlegała: − władzom administracji ogólnej – w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego; − swoim policyjnym przełożonym – w sprawach kadrowych, szkoleń, wykonywania służby i zaopatrzenia technicznego. Jeśli zachodziła taka konieczność, przełożeni policji byli zobowiązani do składania sprawozdań i wyjaśnień władzom administracji ogólnej. W razie mobilizacji policja miała się przekształcić w część składową sił zbrojnych państwa (stawała się wojskowym korpusem służby bezpieczeństwa, na mocy art. 28). Policję utrzymywał w całości Skarb Państwa, a jedynie gminy były odpowiedzialne za dostarczenie lokali na posterunki policji. Milicja Obywatelska 7 października 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego przyjął dekret o Milicji Obywatelskiej18, który był pierwszym uregulowaniem prawnym, jakie dotyczyło porządku publicznego po II wojnie światowej. Milicję Obywatelską utworzono na wzór formacji wojskowej. Podlegała ona kierownikowi resortu Bezpieczeństwa Publicznego (a od 1954 roku – Ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego). Dekret przedstawiał Milicję Obywatelską jako „prawno – publiczną formację służby bezpieczeństwa publicznego” do której należały: − ochrona bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego; − dochodzenie i ściganie przestępstw; − wykonywanie zleceń władz administracyjnych, sądów i prokuratury w zakresie prawem przewidzianym. W celu wzmocnienia aparatu władzy, samoobrony przed atakami podziemia zbrojnego i przestępcami, postanowiono w 1946 roku o wyodrębnieniu przy Milicji Obywatelskiej oddziałów Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej która miała walczyć z przestępstwami oraz wspomagać ochronę porządku publicznego. Oddziały ORMO tworzono przy wojewódzkich i powiatowych komendach Milicji Obywatelskiej, którym podlegały. ORMO w listopadzie 1955 roku wydany został Statut ORMO, który miał rozluźnić powiązania z Milicją Obywatelską. Wprowadzono nowy podział formacji na jednostki, drużyny i placówki. Zmieniono też sposób wybierania komendantów – komendanci byli wybierani na rok, wybór zapadał zwykłą większością głosów (głosowano na zebraniach). Jednak w 1956 roku podjęta została decyzja o likwidacji Głównego Inspektoratu ORMO i inspektorów do spraw ORMO w wojewódzkich komendach milicji, co spowodowało pogłoski o rozwiązaniu i znaczne osłabienie formacji. W latach sześćdziesiątych nastąpił ponowny szybki rozwój tej organizacji. W latach osiemdziesiątych zwiększyły się uprawnienia ORMO Rozwiązania organizacyjne wprowadzone w listopadzie 1956 roku przetrwały bez zasadniczych zmian aż do roku 1990. Jedynie w związku z wejściem w życie ustawy o dwustopniowej strukturze terenowych organów władzy i administracji (1 czerwca 1975 roku) zlikwidowano komendy powiatowe MO, zastąpione przez komendy rejonowe- Natomiast w lipcu 1983 roku, w związku z przyjęciem ustawy o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów, dotychczasowe wojewódzkie i rejonowe komendy MO przemianowano na wojewódzkie i rejonowe urzędy spraw wewnętrznych. Identyfikowanie przez społeczeństwo tych dwóch służb jako całości, w znacznym stopniu utrudniało milicjantom wykonywanie ich zadań. 14 lipca 1983 roku Sejm, kierując się przemianami zachodzącymi w życiu społecznym oraz koniecznością zmiany aktów prawnych regulujących działalność resortu spraw wewnętrznych, uchwalił ustawę o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów. Zarówno ta ustawa, jak i wydane w późniejszym czasie przepisy wykonawcze stały się podstawą prawną do funkcjonowania SB, MO i wojsk MSW. Wyodrębnione zostały funkcje podstawowe ministra jako naczelnego organu administracji państwowej: ochrona bezpieczeństwa państwa oraz ochrona porządku publicznego. Policja po 1990 roku Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją, której celem jest służba społeczeństwu, ochrona bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymywanie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jak już wspomniano wcześniej, działa ona na podstawie ustawy o Policji z 1990 roku. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy, Policja składa się z następujących rodzajów służb: − kryminalnej, − prewencyjnej, − wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym W skład Policji wchodzi również policja sądowa, której zadaniem jest zapewnianie prawidłowego przebiegu postępowania karnego. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej określa Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 2007 roku. − wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne, − jednostki badawczo – rozwojowe. Organizację i zakres działania Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie reguluje Prawo o szkolnictwie wyższym. W strukturze Policji działają również: Centralne Biuro Śledcze oraz Biuro Spraw Wewnętrznych., Oddziały Prewencji, SPAP, Grupy Realizacyjne Policja-organ administracji Policja jest oparta na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, a jej centralnym organem, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa jest Komendant Główny Policji. Podlega on Ministrowi Spraw Wewnętrznych, powołuje go Prezes Rady Ministrów na wniosek tego ministra. Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji. Terenowymi organami Policji są komendanci wojewódzcy, powiatowi (miejscy), rejonowi oraz komendanci komisariatów Policji. Policja należy do struktury administracji państwowej, a centralnym jej organem jest Komendant Główny Policji. Jemu z kolei podlegają komendanci wojewódzcy, powiatowi, rejonowi oraz komendanci komisariatów. W konstrukcji Policji widoczne są zatem zasady centralizmu i hierarchicznego podporządkowania, choć tworzy się również takie jednostki. Kto może zostać policjantem? Służbę w Policji może pełnić obywatel nie karany, o nieposzlakowanej opinii, który korzysta z pełni praw publicznych i posiada co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych (musi umieć się podporządkować dyscyplinie służbowej). Jeżeli kandydat na policjanta nie ma wykształcenia średniego, ale wykazuje szczególne predyspozycje do pełnienia służby w Policji (które potwierdzono w postępowaniu kwalifikacyjnym), to komendant wojewódzki może wyrazić zgodę na jego przyjęcie do służby w oddziałach prewencji Policji. Zasady prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego określa szczegółowo w drodze rozporządzenia Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do służby w Policji mogą również zostać przeniesieni (na własną prośbę) między innymi funkcjonariusze Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, jeśli mają oni szczególne predyspozycje do jej pełnienia i gdy zgodzi się na nie Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z przełożonym danego funkcjonariusza. Stosunek służbowy policjanta powstaje w drodze mianowania. T: Działania policji Działania Policji w większości są realizowane za pomocą form władczych. Sprowadza się to do faktu, że może ona kształtować sytuację prawną podmiotu i zastosować przymus państwowy. Działania zagwarantowane przymusem państwowym należą do form jednostronnych, o charakterze publicznoprawnym, podejmowanych na podstawie konkretnych norm upoważniających (Z. Niewiadomski). Takie działania wyróżniają się możnością jednostronnego, władczego kształtowania sytuacji prawnej podmiotu tego działania oraz obowiązkiem podporządkowania się im – pod rygorem zastosowania przez organ przymusu państwowego. Przymusem natomiast doktryna określa „wszechobecne zjawisko w życiu społecznym, polegające na przełamywaniu ludzkiej woli i narzucaniu określonych zachowań poprzez tworzenie sytuacji przymusowych, tj. sytuacji określających złamanie woli przymuszonego w wypadku jego oporu w realizacji woli przymuszającego” (J. Niesiołowski, R. Paszkiewicz, Zagadnienia przymusu w prawie, PiP 1989, z. 10, str. 58-60). Działania policji c.d. Policja w granicach swych zadań, w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń, wykonuje czynności operacyjno – rozpoznawcze, dochodzeniowo – śledcze oraz administracyjno – porządkowe. Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratury, organów administracji państwowej oraz samorządu terytorialnego (w takim zakresie, w jakim jest to uregulowane w odrębnych ustawach). W celu realizacji zadań ustawowych funkcjonariusze Policji mogą korzystać z danych osobowych (także w formie zapisu elektronicznego), które uzyskały inne organy, służby i instytucje państwowe w toku prowadzonych czynności operacyjno – rozpoznawczych. Mogą również przetwarzać te dane bez wiedzy i zgody osoby, której te dane dotyczą. W razie potrzeby Policja może też korzystać z informacji kryminalnej zgromadzonej w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych, w zakresie koniecznym do prawidłowego wykonania swych ustawowych zadań. Policja jako organizacja wyróżnia się zatem ze względu na metody i formy działania. Analizując katalog czynności wykonywanych przez funkcjonariuszy Policji należy stwierdzić, że znaczną sferę działania Policji zajmują czynności materialno – techniczne. Są to działania mające konkretną podstawę prawną i wywołują też konkretne skutki prawne. Do przykładowych czynności materialno – technicznych zalicza się: legitymowanie, zatrzymywanie, przeszukiwanie i dokonywanie kontroli. Policja jako organ administracji publicznej wypełnia tu zadania, wydane jej w drodze polecenia przez sąd bądź prokuraturę. Istnieje wiele przepisów Kodeksu postępowania karnego, odnoszących się do działania Policji. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia ma także związek z wykonywaniem zadań przez Policję. Kodeksu postępowania administracyjnego. nie dotyczy bezpośrednio działalności Policji, a tylko jej towarzyszy. W tej sferze organy Policji wydają decyzje administracyjne jak zwykłe organy administracji publicznej., np. zezwolenie na broń palną Policja-uprawnienia Według art. 15 pkt 1 ustawy o Policji38, funkcjonariusze Policji, wypełniając czynności z zakresu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, mają prawo: − legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, − zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw, − zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie wróciły do niego, − zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia, − pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego oraz w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości i osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeśli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe, − przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw, − dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, Policja – środki przymusu − obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno – rozpoznawczych i administracyjno – porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy – także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom, − dokonywania kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego. Przymus bezpośredni polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania (lub zastosowania bezpośrednio) skutecznych środków, w tym siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego, a także oporu innych osób, które utrudniają wykonanie tego obowiązku. W przypadku niepodporządkowania się poleceniom organów Policji oraz jej funkcjonariuszy, wydanym na podstawie prawa, policjanci są uprawnieni do zastosowania następujących środków przymusu bezpośredniego: − fizycznych, technicznych i chemicznych środków służących do obezwładniania lub konwojowania osób i do zatrzymywania pojazdów, − pałek służbowych, − wodnych środków obezwładniających, − psów i koni służbowych, − pocisków niepenetracyjnych miotanych z broni palnej Policja-kontrola operacyjna Polega ona na kontrolowaniu treści korespondencji i zawartości przesyłek, a także na stosowaniu środków technicznych, które umożliwiają uzyskiwanie dowodów i informacji oraz ich utrwalanie. Dotyczy to w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych. Kontrolę operacyjną prowadzi się w sposób niejawny i w przypadkach przewidzianych ustawą. Kontrolę operacyjną zarządza w drodze postanowienia sąd okręgowy, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego (albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego miejscowo prokuratora okręgowego), gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne. Postanowienie takie wydaje sąd okręgowy właściwy miejscowo ze względu na siedzibę organu Policji, składającego wniosek T:Organy wykonujące funkcję policyjną W obowiązującym prawie klasyfikuje się policję w oparciu o różne kryteria, choć najczęściej wyodrębnia się policję w sensie materialnym oraz formalnym. Jeśli idzie o policję w znaczeniu materialnym, są tak nazywane organy, które stawiają sobie za cel w szczególności ochronę porządku i bezpieczeństwa publicznego, ładu, spokoju publicznego, ochronę przed zagrożeniami życia, zdrowia, działanie w stanach zagrożenia. Nie ma jednak znaczenia, jak organy te nazwie ustawodawca. Natomiast w znaczeniu formalnym policją będzie każdy organ nazwany tak przez ustawę. Istnieje również pojęcie policji w sensie funkcjonalnym, ono z kolei polega na tym, że organ nazwany „policją” wykonuje pewne zadania państwa i organów administracji publicznej. W takim rozumieniu jest więc policja funkcją, jednym z rodzajów działalności, którego celem jest zwalczanie i zapobieganie naruszeniom porządku publicznego. Cechy wyróżniające: 1)środek, w który wyposażona jest administracja, czyli przymus, 2) cel działalności, a więc utrzymanie porządku publicznego, 3)metoda realizacji celu – to zapobieganie niebezpieczeństwom lub zwalczanie naruszeń porządku prawnego, które już zostały dokonane (A. Matan) Organy wykonujące funkcję policyjną c.d. Może, więc Policja jest tylko kierunkiem działalności administracji i wcale nie stanowi osobnego działu administracji, ale jest obecna we wszystkich sferach administracji i pojawia się tam, gdzie naruszono porządek prawny lub istnieje zagrożenie takiego naruszenia? I tak, wyróżnia się policję budowlaną, sanitarną, leśną, łowiecką, wodną, gospodarczą, skarbową, celną, „prywatną” i inne. W tym znaczeniu funkcje policyjne sprawują różne organy administracji, które zapewniają bezpieczeństwo i porządek publiczny. Można podzielić tak rozumiane organy policyjne na „wojskowe” (na przykład Policja państwowa czy Straż Graniczna), które są zorganizowane na wzór wojskowy, umundurowane i uzbrojone, a także na „cywilne”, czyli organy administracji publicznej wzorowane na formacjach wojskowych (to tak zwana policja administracyjna sensu largo). W wąskim rozumieniu policję z reguły utożsamia się z resortem spraw wewnętrznych, jako formację zorganizowaną w sposób wojskowy, która jest wyposażona w środek przymusu bezpośredniego. (A. Matan, Policja administracyjna jako funkcja administracji publicznej, str. 3.i n.) Straże gminne Zadania straży gminnych ujęte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku o strażach gminnych, jednak nie mają one charakteru katalogu zamkniętego. Artykuł 11 powyższej ustawy wymienia przykładowe zadania straży gminnych. Są to między innymi: − ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych, − czuwanie nad porządkiem oraz kontrola ruchu drogowego, w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym, − współdziałanie w właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń, − zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie w miarę możliwości, świadków zdarzenia, − ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej, − współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych, Straże gminne c.d. − doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub do ich miejsca zamieszkania, jeśli osoby te swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób, − informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, − konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy. Otwarcie katalogu zadań straży gminnych powoduje, że straż musi wykonywać wszystkie zadania z zakresu ochrony porządku publicznego, jakie wynikają z ustaw i aktów prawa miejscowego. Zasady współpracy z Policją reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zakresu i sposobu współpracy Policji ze strażami gminnymi (miejskimi) oraz zakresu sprawowania przez Komendanta Głównego Policji nadzoru nad działalnością tych straży. Prywatyzowanie zadań policyjnych Podmioty prywatne, tak zwane agencje ochrony, wewnętrzne służby ochrony oraz służby porządkowe organizatora imprezy masowej stanowią policję administracyjną prywatną. Kompetencje policyjne wykonują podmioty spoza sfery administracji publicznej (podmioty prywatne – stąd nazwa „policja prywatna”) na podstawie funkcji zleconych. Jeśli idzie o zlecenie funkcji policyjnych podmiotom prywatnym, odbywa się to w ten sposób, że na podstawie aktu koncesyjnego podmioty prowadzące działalność w zakresie ochrony osób i mienia mają prawo do wyłącznego wykonywania tych funkcji. Koncesję na wykonywanie usług w zakresie ochrony osób i mienia może otrzymać przedsiębiorca. Przedsiębiorcy prowadzący działalność koncesjonowaną w zakresie ochrony osób i mienia działają na podstawie ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 roku o ochronie osób i mienia Administracja zespolona Zadania i ustrój administracji rządowej w województwie zostały uregulowane przez ustawę z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie W myśl art. 4 ustawy wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonych służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w województwie. O ile ustawa nie stanowi inaczej, zespolenie to następuje w jednym urzędzie (czyli w strukturze urzędu wojewódzkiego). Nie jest to jednak konieczne, ponieważ ustawa przewiduje możliwość zaistnienia wyjątków – a zatem możliwy jest brak zespolenia organizacyjnego w funkcjonowaniu tych służb (inspekcji, straży). Regulaminy Policji ustala właściwy dla tych jednostek komendant Policji w uzgodnieniu ze swoim przełożonym. (S. Pieprzny, Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, str. 57 i n.). Wojewoda-kompetencje Zgodnie z art. 15 pkt 4 i 4a ustawy o administracji rządowej w województwie „wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, a w szczególności zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie: − zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, − zapobiegania zagrożeniom środowiska, − bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, − ochrony praw obywatelskich, − zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i zapobiegania ich skutkom na zasadach określonych w ustawach, a także dokonuje oceny zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy”. Pozycja wojewody na szczególne znaczenie w sferze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, ponieważ jest on koordynatorem wszystkich działań, jakie podejmują organy administracji publicznej na obszarze województwa Administracja niezespolona administrację niezespoloną stanowią: 1) dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień; 2) dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej; 3) dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych; 4) dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar; 5) dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych; 6) dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej; 7)dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych; 8) dyrektorzy urzędów morskich; 9) Dyrektorzy urzędów statystycznych; 10) dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej; 11) komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej; 12) okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego; 13) państwowi inspektorzy sanitarni; 14) powiatowi i graniczni lekarze weterynarii. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze (art. 37 ustawy o administracji rządowej w województwie), w którego skład wchodzą: wicewojewodowie, dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, komendant wojewódzki Policji, komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, a także inne osoby Starosta a bezpieczeństwo W powiecie jednak, w odróżnieniu od województwa, organy zespolone działają we własnym imieniu, natomiast kompetencje organów powiatu względem organów administracji zespolonej ściśle wyznaczają ustawy. Według art. 33 b ustawy o samorządzie powiatowym, powiatową administrację zespoloną stanowią: − starostwo powiatowe, − powiatowy urząd pracy (który jest jednostką organizacyjną powiatu), − jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Wedle przepisów ustawy o samorządzie powiatowym, powiat wykonuje między innymi zadania publiczne w zakresie „porządku publicznego” i „bezpieczeństwa obywateli”. Starosta może również wydawać polecenia komendantom (Policji, Państwowej Straży Pożarnej) oraz powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa. Komendanci składają roczne sprawozdania ze swej działlności oraz o stanie bezpieczeństwa i porządku, Uprawnienia starosty Do uprawnień starosty względem Policji należy między innymi: − zatwierdzanie programów działania, − uzgadnianie wspólnych działań tych jednostek na terenie powiatu i kierowanie tymi działaniami (w sytuacjach szczególnych), − zlecanie przeprowadzenia kontroli w uzasadnionych przypadkach. Oprócz tego, na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy o Policji, starosta (lub wójt, burmistrz, prezydent miasta) „może żądać od właściwego komendanta Policji przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego”. Oczywiście uprawnienie to jest obwarowane szeregiem zastrzeżeń : − musi być wyrażone na piśmie (a w przypadku przekazania ustnego – koniecznie potwierdzone na piśmie), − nie może dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej, a także określać sposobu wykonania zadań przez Policję, − w przypadku naruszenia prawa przez to żądanie – zostaje ono uchylone przez wojewodę, Art. 10 pkt. 1austawy o Policji. − jeśli w ocenie organu Policji żądanie jest sprzeczne z prawem – następuje wstrzymanie jego wykonania do czasu uzyskania decyzji wojewody w tej sprawie, − żądanie nie może dotyczyć wykonania czynności operacyjno – rozpoznawczych, dochodzeniowo – śledczych, a także czynności z zakresu ścigania wykroczeń. Komisje bezpieczeństwa i porządku W 2002 roku wprowadzono na szczeblu powiatowym obowiązek powołania komisji bezpieczeństwa i porządku publicznego, którą tworzy się dla realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami, strażami, a także w celu wykonania zadań dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, wynikających z ustaw. Według art. 38a pkt 5 ustawy o samorządzie powiatowym, w skład komisji wchodzą: − starosta (jako jej przewodniczący), − dwaj radni delegowani przez radę powiatu, − trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym (w szczególności mogą to być przedstawiciele samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracownicy oświaty, a także przedstawiciele instytucji zajmujących się walką ze zjawiskami patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu), − dwaj przedstawiciele delegowani przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji Art. 38a pkt 6 stanowi, że również prokurator wskazany przez właściwego prokuratora okręgowego może brać udział w pracach komisji. Komisje bezpieczeństwa i porządku Do zadań komisji bezpieczeństwa i porządku publicznego należy między innymi: ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na obszarze powiatu; opiniowanie pracy Policji i innych służb, inspekcji, straży, jak również jednostek organizacyjnych wykonujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego; przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego; opiniowanie projektów programów współdziałania Policji i innych jednostek wykonujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego; a także opiniowanie projektów przepisów prawa miejscowego i budżetu powiatu (w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz w innych sprawach wskazanych przez starostę). Przewodniczący komisji może zażądać od Policji (i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także od powiatowych i gminnych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego) w celu wykonania zadań komisji, dokumentów i informacji o pracy tych jednostek (z wyjątkiem akt personalnych, materiałów operacyjnych bądź dochodzeniowo śledczych i akt w indywidualnych sprawach administracyjnych). Policja- prawne formy działania Policji, można wyróżnić następujące formy działania: − wydawanie aktów administracyjnych, (decyzje np. kadrowe , rozstrzygnięciapolecenia w rd) − wydawanie pozwoleń policyjnych (celem jest utrzymanie i zapewnienie bezpieczeństwa np. na broń palną), − wydawanie aktów normatywnych (wywierające wpływ w sferze wewnętrznej, a nie powszechnie obowiązującej np. sposób przeprowadzania kontroli rd), − porozumienia administracyjne, (potrzeba współdziałania z organami bez stosunku zależności), − czynności operacyjno – rozpoznawcze i administracyjno – porządkowe, − podejmowanie działalności społeczno – organizatorskiej (zapobieganie zjawiskom kryminogennym np. spotkania z mieszkańcami, pogadanki, ulotki), − czynności materialno – techniczne (wewnętrzne- regulaminy, instrukcje,; zewnętrzne- rejestracja broni, asysta komornicza), − inne prawne formy działania. (sytuacje nadzwyczajne)
