Polityka Unii Europejskiej wobec sektora małych i
advertisement
Temat referatu: Polityka Unii Europejskiej wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw Referat przygotowany na potrzeby przedmiotu „Integracja Europejska” Prowadzący przedmiot: prof. dr hab. Ewa Latoszek Przygotowali: Martyna Skóra 64196& Korneliusz Kopeć 63641 Warszawa, dn. 28.12.2015r. Spis treści: Wstęp........................................................................................................................3 Definicja małych i średnich przedsiębiorstw..............................................................3 Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw.............................................................5 Bariery rozwoju MSP....................................................................................................7 Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw...........................9 Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw........................................................................................................10 Programy wspierające MSP............................................................................................................................11 Skutki członkowstwa dla sektora przedsiębiorstw...........................................................24 Podsumowanie.................................................................................................................28 Bibliografia........................................................................................................................29 2 Wstęp Wszystkie kraje członkowskie wchodzące w skład Unii Europejskiej tworzą gospodarkę Unii Europejskiej i są rozpatrywane jako jedno jednolite państwo. Według danych statystycznych w 2010 roku PKB Unii Europejskiej wyniosło 16,282 biliona USD, co oznacza, że gospodarka Unii Europejskiej była bardziej efektywna niż najsilniejsza wtedy gospodarka Stanów Zjednoczonych. Bardzo dużą rolę w Unii Europejskiej odgrywa sektor prywatny, chociaż w niektórych państwach członkowskich sektor państwowy również jest bardzo ważny, na przykład w Szwecji wytwarzane jest około 30 % PKB przez ten właśnie sektor, z kolei we Francji w rękach państwa cały czas pozostaje kolej, elektorownie, dystrybucja gazu i wiele innych zakładów. Jednak jak wskazują dane empiryczne największą siłą gospodarki Unii Europejskiej są małe i średnie przedsiębiorstwa, które stanowią 99% wszystkich przedsiębiorstw. Dzięki nim możliwa jest specjalizacja produkcji i kooperacja między przedsiębiorstwami poprzez tworzenie kolejnych półproduktów, aż w końcu w dużych przedsiębiorstwach produktów finalnych. Dzięki małym i średnim przedsiębiorstwom (MSP) tworzone jest około 74 miliony miejsc pracy. Rola MSP jest niezwykle istotna dla rozwoju całej Unii Europejskiej, dlatego prowadzi Ona konkretną politykę wobec MSP. W tym referacie zostanie przeprowadzona analiza polityki Unii Europejskiej wobec małych oraz średnich przedsiębiorstw. Definicja małych i średnich przedsiębiorstw Istnieją trzy rodzaje MŚP: • Mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 pracowników • Małe przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 pracowników • Średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 pracowników W Unii Europejskiej istnieje 23 miliony małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które stanowią blisko 99 % wszystkich przedsiębiorstw Unii i zatrudniają ponad 74 miliony osób. Przedsiębiorstwa te są źródłem zatrudnienia, innowacji, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarczego. Małe firmy stały się także filarem rozwoju gospodarczego w krajach kandydujących. Obecnie istnieje tam około 6 milionów przedsiębiorstw, większość z nich 3 stanowią firmy typu mikro. MŚP zapewniają 72 % całkowitego zatrudnienia. W rozszerzonej Unii Europejskiej małe firmy pozostaną kluczem do tworzenia wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i miejsc pracy. Wspólna definicja MSP jest niezwykle istotna, ponieważ jest ona stosowana jako podstawa decyzji w ustawodawstwie unijnym dotyczącym pomocy państwa i funduszy strukturalnych. Oznacza to, że różne kategorie MSP (mikro, małe i średnie) muszą być zdefiniowane w sposób ekonomicznie uczciwy, prawnie bezpieczny dla przedsiębiorstw, oraz łatwy do zastosowania przez administrację państw członkowskich. Zalecenie Komisji Europejskiej definiuje MSP jako przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 250 pracowników i mające maksymalny obrót roczny wynoszący 40 milionów euro lub wykazujące maksymalny całkowity bilans roczny do 27 milionów euro. Muszą one także spełniać kryterium niezależności: te przedsiębiorstwa, w których inni niż mali i średni przedsiębiorcy posiadają więcej niż 25% kapitału lub głosów nie podlegają definicji MSP. Małe przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 50 pracowników i osiąga maksymalny obrót roczny wynoszący 7 milionów euro lub wykazuje całkowity bilans roczny nieprzekraczający 5 milionów euro. Firma typu mikro jest rodzajem małego przedsiębiorstwa, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników. Główne zmiany w definicji MSP odnoszą się do: istotnego wzrostu progów finansowych dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw; łatwiejszego w użyciu wzoru deklaracji firmy; przejrzystej typologii przedsiębiorstw (samodzielne, partnerskie, powiązane przedsiębiorstwa), która zapewni przedsiębiorstwu partnerskiemu dogodniejsze warunki niż czynią to obecnie obowiązujące przepisy, nawiązując przy tym do korekty kryterium niezależności; przychylniejszego traktowania praktykantów i studentów podczas praktyk zawodowych, którzy korzystają dzięki zawarciu umów o praktykę lub szkolenie. Poniższa tabela przedstawia kryteria podziału oraz cechy charakterystyczne małego i średniego przedsiębiorstwa: Kryterium System zarządzania Cechy charakterystyczne małego i średniego przedsiębiorstwa Funkcje kierownicze: właściciel, zarządzanie osobiste System informacji: ograniczony Model zarządzania: scentralizowany Rola intuicji: duża Organizacja Struktura: funkcjonalna Powiązania informacyjno-decyzyjne: bezpośredni kontakt Formalizacja zadań: niewielka 4 Delegacja uprawnień: ograniczona Elastyczność struktury: duża Udział w rynku Orientacja: indywidualne potrzeby konfliktów Pozycja: niewielki wpływ na popyt i podaż Produkcja: pracochłonna Podział pracy: niewielki Rodzaj urządzeń: uniwersalne Możliwości obniżki kosztów: ograniczone Skłonność do innowacji: duża Finanse Własność kapitału: skoncentrowana Dostęp do rynku kapitałowego: niewielki Kadry Kontakty między pracownikami: powszechne Kwalifikacje pracowników: zróżnicowane merytorycznie i formalnie Badania i rozwój Prace badawcze: orientacja na klientów Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw „Małe i średnie przedsiębiorstwa spełniają wiele pozytywnych funkcji w każdej rozwiniętej gospodarce rynkowej. Najogólniej rzecz biorąc, dzieli się je na funkcje społeczne i gospodarcze. Podstawową funkcją społeczną pełnioną przez sektor MSP jest formowanie samodzielnej ekonomicznie klasy średniej (często o małych i średnich przedsiębiorstwach mówi się przedsiębiorstwa właściwe klasie średniej), powszechnie uważa się bowiem, że dobrobyt państwa oraz sprawne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego zależy od stopnia rozwoju klasy średniej w danym społeczeństwie”- M. Oliński Małe i średnie przedsiębiorstwa mają generalnie lokalny charakter. Istnieją dwie interakcje pomiędzy przedsiębiorstwami z sektora MSP a lokalnym rynkiem. Przedsiębiorstwo na lokalnym rynku nie tylko zaopatruje się w materiały produkcyjne, korzysta z lokalnych zasobów pracy, lecz sprzedaje swoje produkty i usługi. Przedsiębiorstwa ponadto łatwo dostosowują się do miejscowego otoczenia, ponieważ znajdują tam bardziej sprzyjające 5 warunki rozwoju. Lokalny charakter małych i średnich przedsiębiorstw powoduje, że istnieje ścisła zależność pomiędzy rozwojem tego sektora a rozwojem lokalnym i regionalnym. Wyższy poziom rozwoju gospodarczego zwiększa konkurencyjność układu lokalnego, co staje się czynnikiem dalszego rozwoju gospodarczego. Poza tym rozwój gospodarczy przyczynia się do zwiększenia liczby miejsc pracy i – co się z tym wiąże – do zmniejszenia bezrobocia, do większego zasilania budżetów lokalnych, zaspokaja bytowe potrzeby mieszkańców, stanowi o konkurencyjności całego regionu i wpływa na poziom życia ludności. Doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych potwierdzają, że mała i średnia przedsiębiorczość odgrywa dużą rolę w gospodarce, wpływając na wzrost gospodarczy, nasycenie rynku towarami odpowiedniej jakości, a także na wzrost zatrudnienia. Małe i średnie przedsiębiorstwa są więc jednym z głównych czynników wzrostu społecznego i gospodarczego państwa. Są one swoistym stymulatorem rozwoju gospodarki. Ich liczba oraz potencjał jest często uważany za znacznik rozwoju gospodarczego. Ich funkcjonowanie odzwierciedla przedsiębiorczość społeczeństwa. Głównym sprawcą przedsiębiorczości jest człowiek i jego stosunki z innymi ludźmi oraz otoczeniem. Chociaż przedsiębiorczość ma wymiar ogólnospołeczny i ogólnogospodarczy, to jej losy rozstrzygają się na poziomie pojedynczego przedsiębiorstwa i w osobowości pojedynczych ludzi. Sukcesy indywidualnych osób współtworzą sukces zbiorowy. Uwaga ta potwierdza zauważoną już dawno prawidłowość, iż sektor małych i średnich przedsiębiorstw charakteryzuje się dynamicznym podejściem do otoczenia. Takie firmy najszybciej reagują na zmieniające się potrzeby i preferencje potencjalnych klientów. Mają także zazwyczaj bardzo trafne rozeznanie w sytuacji rynkowej i – co się z tym wiąże – o wiele łatwiej podejmują się nowych inwestycji i projektów. To duża przewaga konkurencyjna nad dużymi przedsiębiorstwami, które nie mogą ograniczać się do małych rynków i dynamicznie przystosowywać oferty nawet do niewielkich zmian preferencji popytu. Jest to dla nich po prostu nieopłacalne, dlatego też na małych rynkach dominują przedsiębiorstwa z sektora MSP. Przedsiębiorczość, rozumiana jako rozwój i tworzenie nowych inwestycji, jest najprostszą metodą wykorzystania lokalnych zasobów. To właśnie przedsiębiorczość przekształca zasoby w środki, które zaspokajają lokalne potrzeby. Można więc wyróżnić następujące rodzaje wpływu przedsiębiorstw na rozwój gospodarczy: 1. Bezpośrednie, m.in.: przyrost miejsc pracy, baza podatkowa, czyli suma opłat i podatków płaconych przez przedsiębiorstwa, inwestycje zaspokajające potrzeby lokalne. 2. Pośrednie: praca jako możliwość rozwoju, lokalna gospodarka jako fundament społeczeństwa obywatelskiego, przedsiębiorstwa jako nośnik postępu: sponsor badań i rozwoju technologii. 3. Poprzez wywołanie tzw. efektu mnożnikowego (generowanie korzystnych wydarzeń lub zwiększenie skuteczności już uprawianych dziedzin): inwestycje, przyciąganie inwestycji, programów i dotacji, które poszukują miejsc dynamicznego rozwoju, przedsięwzięcia angażujące kapitał zarówno prywatny i publiczny. 6 4. Poprzez zmianę postawy obywateli – samodzielne rozwiązywanie problemów, zaspokajanie potrzeb w wyniku własnej aktywności, a nie uzależnienia się od urzędowych struktur pomocy. Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw Małe i średnie przedsiębiorstwa działając na współczesnym rynku napotykają istotne zagrożenia i bariery, które utrudniają rozwój sektora MŚP, co negatywnie wpływa na rozwój całej gospodarki. Możemy zidentyfikować dwie grupy barier rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw: bariery o charakterze zewnętrznym (makroekonomiczne) oraz bariery o charakterze wewnętrznym (mikroekonomiczne). Najważniejsze bariery makro- i mikroekonomiczne przedstawia tabela. Bariery zewnętrzne Tabela: Wybrane bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw – bariera rynkowa – w tym czynniki obejmujące ograniczony popyt krajowy, wysoki poziom konkurencji, spadek liczby zamówień, trudności w znalezieniu nowych rynków zbytu, szeroki import substytutów oraz nowych produktów i usług, trudności ze znalezieniem agentów i dystrybutorów dla własnych produktów; – bariery wynikające z polityki państwa – w tym regulacje prawne, poziom opodatkowania, przepisy, koncesje; – bariera kadrowa – w tym niedostateczne kwalifikacje pracowników, brak możliwości pozyskania wykwalifikowanej kadry, wysoka fluktuacja pracowników; – bariera finansowa – w tym ograniczony dostęp do źródeł finansowana, w tym: kapitału udziałowego, kredytów i pożyczek; – bariera edukacyjna – w tym brak efektywnego i dostępnego systemu kształcenia przedsiębiorców w zakresie small business’u, niski stopień wykorzystania Internetu w działalności gospodarczej, niedostateczny dostęp do informacji gospodarczej; – bariera infrastrukturalna – wynikająca z niedostatecznego rozwoju struktury techniczno-organizacyjnej; – bariera informacyjna – wynikająca z ograniczonego dostępu do informacji technicznej i rynkowej; – bariera korupcyjna – związana z nieuczciwą konkurencją i korupcją; – bariera społeczna – w tym niedostateczna kultura przedsiębiorczości, brak akceptacji i poparcia społecznego, niski prestiż społeczny przedsiębiorcy (częste określanie małego przedsiębiorcy jako „kombinatora” czy wręcz „oszusta”). 7 Bariery wewnętrzne – bariera produkcyjna – w tym konieczność modernizacji maszyn, ograniczona podaż części i materiałów, niska jakość wyrobów, przestarzały park maszynowy i technologie; – bariera lokalowa – uwarunkowana niedostateczną bazą lokalową zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym (standard lokali); – bariery związane z zarządzaniem – związane z brakiem dostatecznych umiejętności przedsiębiorców w zakresie sprzedaży i marketingu, planowania działalności, zarządzania finansowego, jak również spowodowane niewłaściwym dostępem do źródeł informacji oraz szans pojawiających się na rynku; – bariera kapitałowa – związana z niedostateczną ilością kapitału rzeczowego i finansowego Badanie stanu sektora MSP jest jednym ze statutowych zadań Departamentu Przedsiębiorczości. Dlatego też, począwszy od 1998 roku, w każdym półroczu przeprowadzana jest wśród przedsiębiorców ankieta, której celem jest zbadanie zmian zachodzących w tym sektorze, zidentyfikowanie głównych problemów, przed którymi stoją przedsiębiorstwa, a także ocena skuteczności prowadzonej polityki gospodarczej. Ostatnie badanie zakończono w styczniu 2005 roku. W każdym półroczu ankieta jest rozsyłana do wylosowanej grupy 6000 przedsiębiorstw. Zwrotność odpowiedzi wahała się od 15% w drugim półroczu 1999 roku, do niecałych 9% w pierwszym półroczu 2004 roku. W obecnym badaniu otrzymano 655 ankiet, co stanowi zwrot na poziomie 11%. Według przedsiębiorców objętych ankietyzacją, do najważniejszych barier ograniczających przedsiębiorczość należą: – wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem, – małe obroty, – skomplikowanie przepisów prawnych, – konkurencja dużych przedsiębiorstw, – konkurencja innych małych przedsiębiorstw Rozpatrując problemy, na jakie wskazują przedsiębiorcy w zależności od obszaru, na jakim działają, a także w zależności od liczby zatrudnionych można zaobserwować następujące związki: – niezależnie od rozmiaru firmy, a także obszaru, na jakim firma działa, najczęściej wskazywana bariera to wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem, 8 – firmy działające na wsi częściej niż firmy działające w miastach wskazywały na dwa najważniejsze problemy, czyli wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem oraz małe obroty, – z kolei firmy działające w dużych miastach dużo częściej wskazywały na skomplikowanie przepisów prawnych, zaś dla firm z małych miast ważnymi barierami są: konkurencja innych przedsiębiorstw oraz koszt siły roboczej, – firmy mikro wskazywały głównie na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem oraz małe obroty jako na ważne bariery (łącznie wskazało na nie blisko 60% firm mikro), na pozostałe bariery wskazywało po kilka procent najmniejszych firm, – firmy małe i średnie rzadko wskazywały na małe obroty jako na barierę (wynika to z tego, że drugie półrocze było bardzo dobre dla tych firm – potwierdzają to udzielone odpowiedzi na inne pytania ankiety), – małe firmy często wskazywały na skomplikowanie przepisów prawnych (druga najczęściej wskazywana bariera) oraz koszt siły roboczej, – dla średnich firm poważną barierą w prowadzeniu działalności gospodarczej staje się konkurencja dużych przedsiębiorstw (na tę barierę wskazała co piąta średnia firma). Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw Gospodarka Unii Europejskiej jest uznawana na całym świecie za dynamicznie rozwijającą się. Przedsiębiorstwa sektora MSP mają zaś w tym swój niemały udział. Stanowią dużą część unijnej gospodarki, ponieważ stanowią ok. 99% istniejących przedsiębiorstw. W 2005 roku notowano, że liczba przedsiębiorstw tego sektora w Unii Europejskiej wynosi ok. 23 milionów. Ponadto szacuje się, że przedsiębiorstwa te zapewniają ok. 74 miliony miejsc pracy, a w niektórych sektorach przemysłu zapewniają zatrudnienie nawet na poziomie 80%. Unia Europejska uznaje sektor MSP za źródło konkurencyjności europejskiej gospodarki i źródło wzrostu gospodarczego, ponieważ ten sektor przyczynia się do rozwoju więzi międzynarodowych, poprawy sytuacji konsumentów w UE, powstawania i wdrażania innowacji technologicznych, a tym samym – do poprawy warunków życia, zatrudnienia, wydajności i konkurencyjności. Politykę Unii Europejskiej wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw można podzielić na następujące kategorie: Zmniejszenie i upraszczanie obowiązków administracyjnych, podatkowych oraz w zakresie rachunkowości; Mobilizacja państw członkowskich do modyfikowania prawa cywilnego i handlowego; 9 Programy wsparcia ze środków wspólnotowych. Analizując założenia polityki Wspólnoty Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw, należy wziąć pod uwagę postanowienia traktatowe dotyczące sektora MSP. Doceniając rolę małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce, Unia Europejska podjęła szereg działań, zmierzających do umocnienia pozycji tego sektora na rynku. Docelowo miały zaowocować uzyskaniem przez MSP jak największych korzyści z procesu globalizacji gospodarki i tworzenia wspólnego rynku europejskiego poprzez system informacji gospodarczej, promowanie współdziałania pomiędzy przedsiębiorstwami, pomoc finansową i inne inicjatywy. Już od 1982 r. MSP w jednoczącej się Europie objęte zostały specjalnymi regułami konkurencji. Traktat o Unii Europejskiej stwierdzał konieczność tworzenia warunków do rozwoju MSP. Przyjmowane w drodze dyrektyw rozwiązania, służące realizacji celów społecznych, unikać będą nakładania administracyjnych, finansowych i prawnych ograniczeń, które utrudniałyby tworzenie i rozwijanie małych i średnich przedsiębiorstw. Wspólnotowa polityka wobec przedsiębiorstw małych i średnich została podporządkowana obowiązującej w UE polityce konkurencji, zabraniającej wszelkich praktyk naruszających zasadę swobody konkurencji na rynku wewnętrznym i nadużywania pozycji monopolistycznej. Niezwykle ważne z punktu widzenia polityki Wspólnoty wobec MSP są także założenia zawarte w przyjętej w 2000 roku w trakcie posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie – Strategii Lizbońskiej. Głównym celem tej strategii było przekształcenie UE w najbardziej konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarkę w świecie, zdolną do utrzymania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy oraz zachowania spójności społecznej. Dla realizacji tego celu zdecydowano, iż niezbędne jest podjęcie szeregu działań zmierzających do wzmocnienia zdolności konkurencyjnej gospodarki europejskiej. Najważniejszym spośród celów jest rozwój przedsiębiorczości, który stał się też osią przygotowywanych reform. Założenia wspólnotowej polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw wyrażane są w wielu unijnych dokumentach. Jednym z nich jest Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (European Charter for Small Enterprises), przyjęta w czerwcu 2000 r. na spotkaniu Rady Europejskiej w Portugalii, która określa główne zasady polityki UE wobec małych i średnich przedsiębiorstw na najbliższe lata. Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (EKMP) wzywa kraje Wspólnoty do postępowania zgodnie z przyjętymi dziesięcioma kierunkami działania wobec przedsiębiorstw sektora MSP, które przedstawia poniższy wykres: 10 Kształcenie i szkolenia z zakresu przedsiębiorczości Rozwijanie silniejszej i skuteczniejszej reprezentacji interesów małych przedsiębiorstw na szczeblu Unii Europejskiej i poszczególnych państw Zwiększenie możliwości technologicznych Kierunki działania wobec MSP wg EKMP Zmniejszenie kosztów w celu szybszego rozpoczęcia działalności Usprawnienie ustawodawstwa i przepisów Skuteczne modele handlu elektronicznego Dostępność umiejętności Usprawnienie dostępu w trybie on-line Kwestie opodatkowania i finansowe Szersza działalność wychodząca poza jednolity rynek Unia wspiera konkurencyjność przedsiębiorstw i usługi wsparcia dla przedsiębiorstw w ramach kilku programów, z których najistotniejsze są: 1. IV Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości, (początkowo obejmującego okres 2001-2005, a następnie przedłużony do końca 2006 roku)*; 2. Siódmy Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (7PR); 3. Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP); 4. Program Wspierania Biznesu. *IV Wieloletni Programu na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości to program będący kontynuacją inicjatywy unijnej – III Wieloletniego Programu dla MSP. Nowy IV Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości skupia się na następujących celach: wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw, rozwijanie działań innowacyjnych oraz upowszechnianie technologii informatycznych, 11 zharmonizowanie sieci wspierania biznesu, w szczególności ośrodków Euro Info, upraszczanie administracyjnych i prawnych warunków działania przedsiębiorstw, promowanie przedsiębiorczości jako cennej umiejętności życiowej, poprawa dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do finansowania. W ramach instrumentów służących poprawie dostępu MSP do finansowania znajduje się m.in. Program Rozwoju Poręczeń. Obejmuje on cztery rodzaje gwarancji: gwarancje wzajemne mikrokredyty, pożyczki gwarantowane (na zakup sprzętu IT, oprogramowania oraz przeprowadzenia szkoleń promujących korzystanie z Internetu). Szczególną rolę w realizacji kolejnych Wieloletnich Programów odgrywa sieć Centrów Euro Info, która grupuje ponad 250 ośrodków, z czego 12 znajduje się na terenie Polski. Świadczą one usługi informacyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw. Idea powołania sieci centrów informacyjnych, mających ułatwić przedsiębiorcom dostęp do informacji o Unii Europejskiej, zrodziła się w 1986 roku. Rok po powstaniu pomysłu sieć rozpoczęła działalność w postaci ponad trzystu placówek w całej Europie. Zdecydowano o nadanie punktom tym nazwy „Centra Euro Info”, co dobrze oddaje ich charakter i zakres działania. Od 1990 roku sieć ta w postaci centrów korespondencyjnych rozprzestrzeniła się także do krajów kandydujących do Unii Europejskiej. W odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw centra te nie tylko udzielają informacji, lecz także wspomagają je w procesie integrowania się z jednolitym rynkiem europejskim. Stanowią ponadto płaszczyznę nawiązywania kontaktów handlowych oraz organizują wyjazdy na targi. Przedsiębiorcy mogą w nich otrzymać dane dotyczące przetargów, dostępnych ofert współpracy, prawodawstwa krajów członkowskich Unii Europejskiej itp. Kolejnym programem przeznaczonym głównie dla MSP jest Siódmy Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (poprzednią edycją tego programu był Szósty Program Ramowy ds. badań naukowych, rozwoju technologicznego i prezentacji obowiązujący w latach 2002-2006, określany powszechnie skrótem 6 PR). 7 PR natomiast obowiązywał w latach 2007-2013, jest to więc program siedmioletni, o budżecie wynoszącym prawie 54 miliardów euro, co przy obecnych kosztach stanowi wzrost o około 63% w porównaniu z 6 PR. W ramach 7 PR można wyróżnić następujące cele: wspieranie współpracy ponadnarodowej w zakresie badań i technologii, zwiększenie dynamizmu, kreatywności i doskonałości europejskich badań naukowych w pionierskich dziedzinach nauki, wzmocnienie potencjału ludzkiego w zakresie badań i technologii (poprzez zapewnienie lepszej edukacji i szkoleń, zapewnienie dostępu do potencjału i infrastruktury badawczej itp.), zintensyfikowanie dialogu między światem nauki i społeczeństwem w Europie, wspieranie szerokiego stosowania rezultatów i rozpowszechniania wiedzy uzyskanej w wyniku działalności badawczej, finansowej ze środków publicznych. Obszary wsparcia, będące strukturą 7 PR, zostały określone na stosunkowo wysokim poziomie ogólności, tak aby można było dostosować je do zmieniających się potrzeb i 12 możliwości mogących się pojawić podczas trwania Programu. Obszary te to: współpraca, pomysły, ludzie, możliwości, Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, Euratom. W ramy 7 PR zalicza się różnego rodzaju inicjatywy wspólnotowe związane z prowadzeniem badań. Odgrywa on strategiczną rolę w realizacji celów wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia wraz z Ramowym Programem na rzecz konkurencyjności innowacji, programami edukacyjnymi i szkoleniowymi, funduszami strukturalnymi oraz funduszami spójności. Niezwykle ważnym programem, z którego (pośrednio) mogą korzystać przedsiębiorcy sektora MSP, jest także Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme 2007-2013 – CIP), który służy realizacji Strategii Lizbońskiej. CIP przewiduje działania wspierające innowacyjność (włącznie z ekoinnowacjami), poprawę dostępu do finansowania oraz usprawnienie świadczenia usług okołobiznesowych w regionach. Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) ma zapewnić spójność wszystkich podejmowanych przez Wspólnotę działań w odniesieniu do przedsiębiorczości, sektora MSP, konkurencyjności przemysłu, innowacyjności (w szczególności technologii ekologicznych), rozwoju i zastosowania ICT oraz rozwoju i promowania efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii (inteligentnej energii), również w sektorze transportu. Program ten ma następujące cele: zwiększanie konkurencyjności przedsiębiorstw, w szczególności MSP, promowanie wszelkich form innowacji, w tym innowacji ekologicznych, przyspieszenie tworzenia trwałego, konkurencyjnego, innowacyjnego społeczeństwa informacyjnego o charakterze integrującym, promowanie efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii we wszystkich sektorach, w tym w sektorze transportu Warto zaznaczyć, że Program CIP składa się z kilku mniejszych programów: Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji (Entrepreneurship and Innovation Programme – EIP), który obejmuje działania na rzecz przedsiębiorczości, małych i średnich przedsiębiorców, konkurencyjności i innowacji; Program na Rzecz Wspierania Polityki Dotyczącej Technologii Informacyjnej i Komunikacyjnych (Information Communication Technologies – Policy Suport Programme ICT-PSP) mający na celu szybkie wdrożenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych, a także pobudzenie innowacji poprzez zwiększenie zakresu stosowanych technologii; Inteligentna Energia – Program dla Europy (Inteligent Energy Europe Programme – IEE) obejmujący działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej oraz racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii oraz wspieranie dywersykacji jej źródeł. 13 Dla przedsiębiorców najważniejszy jest Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji – EIP, a szczególnie jego komponent „Instrumenty finansowe dla MSP” o budżecie wynoszącym 1,13 miliarda euro. Warto jednak wiedzieć, że bezpośrednio środki z tego programu nie trafiają do MSP. Dotację mogą uzyskać m.in. banki, fundusze pożyczkowe oraz „aniołowie biznesu”. Pośrednio więc przedsiębiorcy bardzo intensywnie z tego programu skorzystają, mając ułatwiony dostęp do finansowania. Kolejnym niezwykle istotnym programem unijnym jest Program Wspierania Biznesu. Oferuje on pomoc organizacjom przedsiębiorców krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Program ten składa się z 4 części: Wspieranie organizacji reprezentujących przedsiębiorców oraz wspieranie przedsiębiorstw branżowych (poprzez pomoc techniczną w zakresie organizacji, promocji, wdrażaniu sieci lub narzędzi informatycznych, organizacji szkoleń; Wspieranie działań podejmowanych w sektorze tekstylnym w celu ułatwienia współpracy z firmami unijnymi tego sektora oraz dostosowania się do wymogów Wspólnoty; Wspieranie organizacji reprezentujących sektor rolniczy – spółdzielni rolniczych oraz innych organizacji rolników, świadczenie usług informacyjno-doradczych na rzecz tych organizacji; Wspieranie instytucji zajmujących się problematyką własności przemysłowej. Odrębną natomiast formę wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw stanowią fundusze strukturalne. Jest to zdecydowanie najlepiej znana przez polskich przedsiębiorców możliwość otrzymania wsparcia. Fundusze strukturalne to bardzo popularne wśród przedsiębiorców źródło wsparcia. Lata 2004-2006 to pierwszy okres, w którym Polska korzystała ze środków funduszy strukturalnych i Funduszy Spójności. Dokumentem, który określał priorytety i wysokość wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej, były Podstawy Wsparcia Wspólnoty, a z Funduszy Spójności – Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności. Zgodnie z tymi dokumentami budżet na realizację polityki spójności z powyższych źródeł wyniósł 12,82 mld euro. 1 stycznia 2007 r. rozpoczął się kolejny, wieloletni okres realizacji polityki spójności z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. Polska w latach 2007-2013 była największym beneficjentem europejskiej polityki spójności, otrzymując łącznie 67 mld euro. W okresie programowania w latach 2000-2006 istniały cztery fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (funduszem strukturalnym jest tylko sekcja orientacji), Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa. 14 Z kolei w perspektywie finansowej 2007-2013 do funduszy strukturalnych zalicza się Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej został zastąpiony Europejskim Funduszem Rolnym na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Podobnie przestał istnieć Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa, w miejsce którego powstał Europejski Fundusz Rybacki. Polityka wsparcia sektora MSP, związana z wykorzystaniem funduszy strukturalnych, została zapisana w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO). Z racji jednak specyfiki unijnej warto zaznaczyć, że nazwa Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia jest nazwą urzędową dokumentu określanego częściej mianem Narodowej Strategii Spójności (NSS). Jest to dokument strategiczny, określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-2013. Celem strategicznym NSS jest „tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej”. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych. Zgodnie z zapisami NSS, celami horyzontalnymi są: poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Pomoc finansowa z Funduszy Europejskich, będzie przyznawana w ramach tzw. programów operacyjnych, które stanowią narzędzia realizacji Narodowej Strategii Spójności. Poza bardzo ważną kwestią alokacji finansowej, niezwykle istotna jest struktura dokumentów poszczególnych programów. Przedsiębiorcy, którzy planują ubiegać się o dofinansowanie, muszą wiedzieć, że poza głównym dokumentem, jakim jest Program Operacyjny, niezwykle ważny jest także dokument precyzujący zapisy programu o nazwie Uszczegółowienie Programu Operacyjnego, z tej racji, iż każdy program składa się z priorytetów, a priorytety z działań i poddziałań. Uszczegółowienie ma na celu doprecyzowanie kwestii, takich jak: możliwe do otrzymania kwoty dofinansowania, rodzaje projektów, na które można otrzymać dofinansowanie itp. Należy obserwować priorytety zawarte w poszczególnych programach, jakie działania będą w nich realizowane, jakie ilości środków będą dostępne oraz jakie procedury kwalifikacyjne będą obejmować. Jest to szczególnie ważne z racji częstych zmian, jakie zachodzą w ramach programów. Ponadto każdy z programów oraz poszczególne ich priorytety mają często zupełnie odmienne kryteria i poziomy dofinansowania, dlatego też 15 szczególnie ważne jest dokładne przemyślenie, do którego programu najlepiej wpisuje się projekt. Uzyskanie dofinansowania przez przedsiębiorców jest niezwykłą szansą na realizację inwestycji, jednak regulowane jest to przez szereg zasad, które zostaną omówione w dalszej części naszego referatu. Wieloletni program na rzecz przedsiębiorstw i przedsiębiorczości. Poszerzanie zasięgu programów wspólnotowych odgrywa znaczącą rolę w okresie przedakcesyjnym. Przed państwami kandydującymi otwiera się możliwość zapoznania się z polityką i instrumentami Wspólnoty w tym zakresie, co daje podstawę bliższej współpracy i wymiany doświadczeń w wielu dziedzinach pomiędzy Unią Europejską a kandydatami. Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości jest podstawą prawną większości przedsięwzięć zorganizowanych w ramach prac Komisji nad polityką rozwoju przedsiębiorczości. W zamian za udział na wszystkich etapach programu państwa kandydujące dostarczają wkład finansowy, a także zasiadają w komitecie zarządzającym programem. Cele programu można podzielić na trzy główne obszary: Najlepsza procedura - służy do identyfikacji i wymiany najlepszych działań, głównie na szczeblu rządowym. Dostarcza uczestniczącym krajom ram do identyfikacji i wymiany doświadczeń przez porównywanie z najlepszymi przykładami - tzw. benchmarking lub innymi metodami, a także przez stymulację ciągłego postępu w otoczeniu przedsiębiorczości. Przykładowo jeden z projektów obejmował porównanie kosztów i czasu potrzebnego na założenie działalności gospodarczej w różnych krajach. Instrumenty finansujące - mają pomóc wypełnić braki lub naprawić niepowodzenia na rynkach kapitałowych dla nowopowstałych firm i MSP. Inicjatywy te są zarządzane przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EIF). Usługi dla przedsiębiorstw - na szczeblu europejskim poprzez sieć Centrów Informacji Europejskiej Centra Euro Info Sieć Centrów Informacji Europejskiej (CIE) finansowana jest z Wieloletniego Programu dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości. Sieć ta składa się z blisko 300 punktów informacyjnych w całej Europie - w państwach członkowskich, państwach EFTA/EEA i w państwach kandydujących. Sieć CIE obecna jest w krajach Europy Środkowej i Wschodniej od wczesnych lat dziewięćdziesiątych. 16 Celem wspierającej przedsiębiorczość sieci CIE jest zapewnienie przedsiębiorstwom doradztwa i wsparcia w wielu zagadnieniach związanych ze Wspólnotą. Chodzi tu szczególnie o informację na temat ustawodawstwa unijnego i pozyskania partnerów biznesowych w innych państwach. Kampania Centrów Informacji Europejskiej: "Możliwości biznesowe wynikające z rozszerzenia UE" Rozszerzenie Unii Europejskiej wiąże się z integracją rynku, nowymi wyzwaniami i możliwościami komercyjnymi w handlu i przemyśle w całej Europie. Sieć CIE jest w stanie zidentyfikować potrzeby MSP, możliwości nowego rynku i zapewnić odpowiednie usługi lokalnym przedsiębiorcom. Właśnie dlatego Dyrekcja Generalna do Spraw Przedsiębiorczości zapoczątkowała kampanię "Możliwości biznesowe wynikające z rozszerzenia", której główne komponenty realizowane są na poziomie lokalnym i regionalnym: konferencje, kluby przedsiębiorczości i doradztwo związane z rozszerzeniem UE. Jakość usług doradczych Podobnie jak w Polsce unijne MŚP rzadko korzystają z zewnętrznej pomocy. 25% z 1100 zbadanych firm w Unii nie wie o takiej pomocy, a 60% nie widzi potrzeby zewnętrznego wsparcia. Chcąc uzyskać wyższą jakość zewnętrznych usług doradczych został uruchomiony program "Top class business support services", który jest profesjonalny, widoczny, przystępny i łatwy do zrozumienia. Punkty muszą działać na poziomie lokalnym, bazować na osobistych kontaktach przy wsparciu władz lokalnych. Największe zapotrzebowanie jest na usługi finansowe i informacyjne. W Polsce istnieje Krajowy System usług obejmujący ośrodki KSU. Innowacyjność W ramach Programów Ramowych dotyczących badań i rozwoju technologicznego powstała w Europie, włączając kraje kandydujące, sieć blisko 70 Centrów Transferu Innowacji (Innovation Relay Centres). Zadaniem tych centrów jest wspieranie innowacji i ponadnarodowej współpracy technologicznej w Europie poprzez dostęp do szerokiego wachlarza usług dla biznesu. Działania te skierowane są przede wszystkim do MSP działających w oparciu o wysokie technologie, ale także do większych przedsiębiorstw, instytutów badawczych, uniwersytetów, centrów technologicznych i agencji innowacji. Inne instrumenty polityki unijnej na rzecz wspierania innowacji w krajach kandydujących: W latach 2001-2002 wprowadzono w krajach kandydujących 16 projektów w celu rozwoju i wdrożenia regionalnych strategii innowacji (regional innovation strategies, RIS). Kraje kandydujące weszły także w skład sieci Innowacyjne Regiony Europy (Innovative Regions in Europe). 17 Komisja Europejska wydała 11 marca komunikat w sprawie polityki rozwoju innowacji, w którym odniosła się do sytuacji państw kandydujących. Komunikat miał na celu pobudzenie spójnego rozwoju i wdrażania polityki innowacyjnej w Europie, szczególnie przez zasilanie otoczenia sprzyjającego rozwojowi innowacji. Komisja Europejska zleciła wykonanie przeglądu krajów kandydujących w odniesieniu do kwestii innowacji: "Polityka innowacyjna w sześciu krajach kandydujących" i "Polityka innowacyjna w siedmiu krajach kandydujących" . Przegląd zawiera także szczegółowe raporty poszczególnych krajów. W celu porównania kluczowych wskaźników dotyczących innowacyjności w krajach kandydujących i członkowskich sporządzono specjalne zestawienie danych European Innovation Scoreboard. W edycji z roku 2002 kraje kandydujące zostały włączone do badań po raz pierwszy. Programy i projekty związane z innowacjami uzupełnione są Mapą trendów w dziedzinie innowacji. W latach 2001 - 2002 zostało uruchomionych, w krajach kandydujących, ok. 60 programów ukierunkowanych na rozwój regionalnych strategii innowacyjności (RIS). Programy przedakcesyjne PHARE, ISPA, SAPARD Do momentu akcesji kraje kandydujące korzystały z dofinansowania przedakcesyjnego pochodzącego z budżetu Wspólnoty. Najistotniejsze dofinansowanie zapewniał program PHARE (Program pomocy w przebudowie gospodarczej państw Europy Środkowej i Wschodniej), który miał na celu wspierać kraje kandydujące z Europy Środkowo-wschodniej w ich przygotowaniach do akcesji. Dwa inne programy to ISPA (Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej) obejmująca działania w zakresie transportu i środowiska naturalnego i SAPARD (Przedakcesyjny Instrument Wsparcia dla Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) obejmujący rolnictwo. Wsparcie finansowe dostarczane było także trzem śródziemnomorskim państwom kandydującym: Cyprowi, Malcie i Turcji. MSP otrzymują wsparcie w ramach PHARE w postaci wielu instrumentów. Krajowe Programy PHARE wspomagają rozwój MSP, prywatyzację, restrukturyzację i modernizację usług bankowych i finansowych dostarczając wiedzy na te tematy. Wspierają również tworzenie odpowiedniego ustawodawstwa i struktur a także instytucji i systemu usług dla biznesu na poziomie lokalnym. Program PHARE Spójność Gospodarcza i Społeczna skupia się na rozwoju regionalnym i stanowi przygotowanie do korzystania z funduszy strukturalnych, dostępnych tylko dla państw członkowskich. W zależności od specyfiki priorytetów państwa, program ten oferuje przedsiębiorstwom liczne bezpośrednie instrumenty wsparcia, np.: szkolenia i dotacje inwestycyjne. MSP w krajach kandydujących korzystają także pośrednio z innych programów w ramach PHARE, np.: z programów na rzecz ochrony środowiska naturalnego, promocji zagranicznych inwestycji bezpośrednich, edukacji, szkoleń, badań, energii, rozwoju handlu oraz zatrudnienia. Program pomocy finansowej dla MSP udostępnia pożyczki i zapewnia wkład finansowy dla pośredniczących instytucji kredytowych, by ułatwić dostęp MSP do finansowania. 18 Program PHARE Wspomaganie Przedsiębiorczości (Business Support Programme) poprawia rozwój i funkcjonowanie organizacji zrzeszających przedsiębiorców (izby handlowe itd.) w krajach kandydujących w ścisłej współpracy z podobnymi organizacjami biznesu w państwach członkowskich, a także na szczeblu Unii Europejskiej. Program ten wspiera też organizacje biznesu w krajach kandydujących, w procesie upowszechniania informacji wśród przedsiębiorców na temat ustawodawstwa unijnego. Programy PHARE Współpracy Transgranicznej (Cross Border Co-operation Programmes) promują współpracę między regionami przygranicznymi Europy Środkowo-Wschodniej Europy, a także między tymi regionami a sąsiadującymi regionami państw członkowskich. Komponenty tego programu skupiają się na rozwoju MSP na poziomie transgranicznym. Również program SAPARD, który obejmuje swym działaniem rolnictwo, zawiera instrumenty wspierające rozwój przedsiębiorstw z obszarów wiejskich, by utworzyć alternatywne lub dodatkowe możliwości zatrudnienia dla byłych rolników oraz, by zróżnicować bazę gospodarczą obszarów wiejskich. Programy po akcesji Po akcesji nowe państwa członkowskie mogły korzystać z Funduszy Strukturalnych. Dziesięciu nowych członków skorzystało z 21,9 miliardów euro w latach 2004 - 2006 (średnio 7,3 miliarda euro rocznie). W ówczesnych krajach członkowskich znaczna część funduszy strukturalnych przeznaczana jest na "pomoc dla sektora produkcyjnego", tzn. na działania związane z rozwojem przedsiębiorczości. Prawdopodobnie nowi członkowie dokonają podobnego podziału, co by oznaczało, że fundusze strukturalne staną się w nadchodzących latach jednym z najważniejszych źródeł finansowania działań w ramach programów wspierających przedsiębiorczość. Jednak w znacznej mierze kraje członkowskie same tworzą hierarchię ważności i wybierają obszary, na które chcą przeznaczyć fundusze strukturalne, którymi dysponują. Fundusze strukturalne będą wdrażane w sposób zdecentralizowany poprzez instytucje pośredniczące w danym kraju. Komisja Europejska nie będzie się więc zajmować bezpośrednio wnioskami składanymi przez przedsiębiorstwa. Etap końcowy programowania PHARE i innych działań przedakcesyjnych na rzecz państw kandydujących do Unii miał miejsce w 2003 roku. Aby zapewnić prawidłowe przejście do funduszy strukturalnych, wdrażanie projektów PHARE kontynuowano przez pierwsze lata po akcesji. W roku 2001 rozpoczął się proces włączania państw kandydujących w działania wynikające ze strategii lizbońskiej, kiedy to Komisja ściśle współpracując z krajami kandydującymi przygotowała raport dotyczący działań na rzecz wspierania przedsiębiorczości i konkurencyjności (the CC BEST Report). Raport końcowy wyszczególnia i porównuje najlepsze działania w wybranych dziedzinach polityki rozwoju przedsiębiorczości. Dla państw kandydujących, które starają się poprawić otoczenie biznesu, jest to ciekawe i pożyteczne źródło, dzięki któremu gromadzą informacje na temat najlepszych przedsięwzięć w innych krajach. 19 Konferencja w Mariborze (Słowenia), która odbyła się w kwietniu 2002 roku, była punktem zwrotnym, ponieważ wszystkie trzynaście państw kandydujących do Unii zobowiązało się podjąć działania, aby poprawić otoczenie biznesu w obrębie wszystkich dziesięciu obszarów przedstawionych w Karcie. Zatwierdzenie priorytetów Karty jest ważne dla większego zaangażowania krajów kandydujących w tworzenie polityki i wypracowanie metod, które pomogą Europie stać się najbardziej konkurencyjną gospodarką świata. Karta jest narzędziem mającym na celu lokalne promowanie przedsiębiorczości i poprawienie otoczenia biznesu w całej Europie. Wdrażanie Karty jest monitorowane w państwach kandydujących od roku 2002. Pierwszy raport dotyczący stopnia realizacji jej zapisów, przygotowany w styczniu 2003 roku, wymienia obszary, w których nastąpiła poprawa (edukacja i szkolenia dla przedsiębiorczości, uproszczenie procedur i lepsze ustawodawstwo), ale też obszary, w których potrzeba poprawy sytuacji jest wciąż paląca (dostęp do środków finansowych, innowacje i reprezentacja interesów MSP). Raport wzbogacony jest szczegółowymi raportami krajowymi przygotowanymi przez państwa kandydujące, które zawierają ciekawe informacje na temat podjętych inicjatyw na rzecz wdrażania postanowień Karty, a także informacje kontaktowe. Dostęp do finansowania Jeszcze przed nastaniem spowolnienia gospodarczego niektóre małe przedsiębiorstwa miały trudności z pozyskaniem niezbędnych funduszy na rozwój lub innowacje. Niezależnie od formy pomocy, czy to pożyczki na zakup samochodu w celu prowadzenia działalności dostawczej, czy też kapitału inwestycyjnego na założenie firmy biotechnologicznej, dostęp do finansowania często sprawia MŚP kłopoty. W następstwie kryzysu finansowego z 2008 r. banki w wielu krajach stały się jeszcze mniej skłonne do udzielania pożyczek przedsiębiorstwom, dodatkowo potęgując wyzwania aktualnie stojące przed firmami. Wyzwaniem jest zapewnienie MŚP dostępu do odpowiednich form finansowania. Komisja Europejska ustanowiła Forum Finansowe MŚP, na którym regularnie spotykają się organizacje reprezentujące MŚP, banki oraz inne instytucje finansowe, aby dyskutować na temat najlepszych sposobów realizacji bieżących wyzwań oraz długoterminowych problemów strukturalnych w zakresie dostępu MŚP do finansowania. Pożyczanie może być dla MŚP trudne, szczególnie jeżeli nie posiadają zabezpieczenia lub nie mogą pochwalić się wystarczająco długą historią kredytową. UE wspiera pośredników finansowych w państwach członkowskich, takich jak banki, firmy leasingowe, fundusze gwarancyjne, instytucje powiernicze, banki promocyjne oraz wszelkie inne instytucje finansowe zapewniające MŚP finansowanie w postaci gwarancji kredytowych. Ogranicza to ich ryzyko oraz umożliwia im udzielanie MŚP większej liczby kredytów. Instrument gwarancyjny dla małych przedsiębiorstw w ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) jest zarządzany w imieniu Komisji przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI). W latach 1998-2010 z gwarancji udzielanych w ramach europejskich instrumentów finansowych skorzystało niemal pół miliona małych przedsiębiorstw. Program CIP, uruchomiony w 2007 r., dysponuje budżetem rzędu 1 mld euro na ułatwienia dla MŚP w zakresie dostępu do pożyczek oraz finansowania kapitałowego 20 tam, gdzie zidentyfikowane zostały luki rynkowe. Każde wydane euro kreuje około 6 euro w kapitale podwyższonego ryzyka oraz do 40 euro w pożyczkach bankowych. Mikrokredyt Zwiększenie podaży mikrokredytów (tzn. pożyczek do kwoty 25 tys. euro) zachęca do tworzenia nowych przedsiębiorstw, pobudza wzrost gospodarczy oraz otwiera furtkę osobom, które w przeciwnym razie nie miałyby takich możliwości. Przedsiębiorcy często napotykają trudności w pozyskiwaniu niewielkich kwot pieniężnych, ponieważ banki postrzegają mikrokredytowanie jako działalność obciążoną wysokim ryzykiem oraz mało opłacalną, natomiast koszty obsługi są zbyt wysokie w stosunku do pożyczonej kwoty. W wielu państwach członkowskich UE istnieją specjalne instytucje mikrofinansowania, które zajmują się tym problemem, a UE podejmuje aktywne działania, by pomóc państwom członkowskim oraz regionom w poprawie dostępności mikrokredytów dla przedsiębiorców, jak również wymianie dobrych praktyk. Gwarancje mikrokredytowe udzielane są przez UE w ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) 2007-13, którym zarządza Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), jak również w regionach w ramach funduszy strukturalnych za pośrednictwem inicjatywy JEREMIE (ang. Joint European Resources for Small and Medium-sized Enterprises). Inicjatywa JASMINE (inicjatywa Komisji Europejskiej na rzecz rozwoju mikrokredytów w Europie) skoncentrowana jest szczególnie na osobach wykluczonych społecznie, a także mniejszościach etnicznych, pragnących podjąć samozatrudnienie. W końcu, Europejski Instrument Mikrofinansowy Progress (EPMF) zapewnia mikrokredyty głównie osobom, które straciły pracę i chcą rozpocząć własną działalność. Pomoc finansowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) to bank pożyczek długoterminowych w UE. Od 2008 r. bank zintensyfikował swoje działania na rzecz MŚP w celu ograniczenia luki finansowej. W latach 2008-11 EBI przeznaczył 30 mld euro na wsparcie MŚP. To bezprecedensowe działanie wobec przedsiębiorstw poskutkowało od października 2008 r. transferem miliardów euro do MŚP za pośrednictwem banków komercyjnych. Bank przeznaczył także 1 mld euro na kapitał hybrydowy łączący cechy pożyczek i udziałów kapitałowych (finansowanie typu „mezzanine”), wprowadzany przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI). Finansowanie kapitałowe Kapitał wysokiego ryzyka obejmuje fundusze udostępniane przedsiębiorstwu we wczesnej fazie jego wzrostu (powstanie i rozwój). Innowacyjne i zorientowane na wzrost małe przedsiębiorstwa muszą pozyskiwać kapitał (inwestycje kapitałowe) ze źródeł zewnętrznych, ponieważ nie dysponują własnymi środkami oraz nie mają dostępu do pożyczek. Jednakże wielu inwestorów niechętnie inwestuje w nowe i innowacyjne firmy ze względu na wysokie ryzyko oraz koszty transakcyjne bądź też dlatego, że oczekiwany zwrot z inwestycji może nie zrównoważyć ryzyka. Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi w zakresie 21 poprawy efektywności rynków inwestycji kapitałowych, aby solidne projekty mogły znaleźć odpowiednich inwestorów, a także aby stworzyć bardziej otwarty i konkurencyjny ogólnoeuropejski rynek kapitału inwestycyjnego. Komisja chce zachęcić państwa członkowskie do wyciągania wniosków z dobrych praktyk poprzez wspieranie inwestycji aniołów biznesu, szczególnie między państwami, a także poprzez współpracę z funduszami inwestycyjnymi. Za pośrednictwem instrumentów finansowych w ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) UE chce poprawić dostęp przedsiębiorstw do kapitału podwyższonego ryzyka: instrument na rzecz wysokiego wzrostu i innowacyjności MŚP (GIF) zapewnia małym przedsiębiorstwom kapitał podwyższonego ryzyka w wczesnej fazie ich rozwoju. Finansowanie typu mezzanine Komisja Europejska angażuje się także w doskonalenie europejskich rynków produktów finansowych łączących cechy pożyczek i finansowania kapitałowego. To tak zwane finansowanie „mezzanine” przeznaczone jest na wspieranie przedsiębiorstw w różnych fazach cyklu życia, takich jak rozwój czy przeniesienie własności. Poprawa przepływów pieniężnych: problem opóźnionych płatności Chociaż dostęp do finansowania stanowi główny problem dla przedsiębiorstw, drugą stroną „kryzysu gotówkowego” jest trudność związana z terminowym regulowaniem płatności. Czas rozliczenia faktur jest bardzo zróżnicowany w Europie, a w wielu krajach opóźnienia płatności stwarzają poważne problemy dla MŚP. Dlatego właśnie UE osiągnęła w październiku 2010 r. porozumienie w kwestii modyfikacji dyrektywy w sprawie opóźnień w płatnościach, aby zapewnić lepszą ochronę wierzycielom, głównie MŚP, przy jednoczesnym poszanowaniu zasady swobody umów. Władze publiczne będą zobowiązane do regulowania płatności w terminie 30 dni, a w przeciwnym razie będą wypłacać minimalne odsetki uzgodnione na szczeblu UE. Oczekuje się, że zabieg ten zwiększy płynność w przedsiębiorstwach o dodatkowe 180 mld euro. Lepszy dostęp do finansowania badań Komisja kontynuuje promowanie dostępu MŚP do 7. Programu Ramowego na rzecz badań i rozwoju technologicznego (7PR). Aby zapewnić przyznanie MŚP 15% budżetu Programu „Współpraca” w ramach 7PR (tzn. 5 mld euro), Komisja uruchamia przeznaczone dla MŚP zaproszenia z wyodrębnionymi budżetami oraz oferuje lepsze wsparcie dla beneficjentów, udostępniając więcej informacji oraz podejmując działania uświadamiające. Zmieniono modelową umowę o dotację 7PR w celu zachowania statusu MŚP w okresie realizacji projektu, zamiast penalizowania przedsiębiorstw doświadczających gwałtownego wzrostu. Wdrażane są liczne propozycje uproszczeń nakreślonych przez Komisję w kwietniu 2010 r. Będą one miały zasadniczy wpływ na zwiększenie przystępności 7PR. W państwach członkowskich: pomocna dłoń dla MŚP Wspierając odbudowę gospodarczą, UE przyjęła w 2009 r. tymczasowe zmiany w przepisach dotyczących pomocy publicznej, które 22 ułatwiają państwom członkowskim wspieranie małych przedsiębiorstw. Komisja uprościła także przepisy w sprawie pomocy publicznej dla MŚP. Przygotowano podręcznik na temat zasad udzielania MŚP pomocy państwowej, przedstawiający organom publicznym zwięzły przegląd form wsparcia, jakie mogą proponować MŚP w ramach nowych ustaleń. Wzmacnianie europejskiej spójności W ramach polityki spójność UE zapewnia największą pomoc dla MŚP. Na lata 2007-2013 na wsparcie przedsiębiorstw przeznaczono 55 mld euro. Niemal 50% tej kwoty, tzn. ok. 27 mld euro, skierowane jest bezpośrednio do MŚP. Pozostała część przeznaczona jest na wsparcie pożytecznych inwestycji niezależnych od rzeczywistej wielkości przedsiębiorstw, jednak znaczny jej udział powinien także trafić do MŚP. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) uznaje także szczególną rolę MŚP w tworzeniu nowych miejsc pracy, a w ramach planowanych inwestycji o wartości 14 mld euro koncentruje się na udzielaniu bezpośredniej pomocy firmom, a szczególnie MŚP, w zakresie dostosowywania się do zmiennych warunków rynkowych. Względny udział pomocy udzielanej MŚP różni się w państwach członkowskich w zależności od krajowych potrzeb i priorytetów. Działania na rzecz MŚP obejmują poprawę dostępu do finansowania, zwiększenie wykorzystania technologii informacyjnokomunikacyjnych, wzmacnianie regionalnej i lokalnej zdolności w zakresie badań, rozwoju i innowacji, tworzenie infrastruktury biznesowej oraz usług wsparcia dla MŚP, promowanie współpracy (np. w zakresie transferu technologii) między przedsiębiorstwami, instytucjami badawczymi i organami publicznymi z tego samego regionu lub między regionami w granicach bądź ponad granicami państwa, wdrażanie w MŚP środowiskowych oraz innowacyjnych technologii i systemów zarządzania, promowanie przedsiębiorczości i nauczania przedsiębiorczości, a także wzmacnianie potencjału zasobów ludzkich w MŚP. Promowanie przedsiębiorczości Pobudzanie ducha przedsiębiorczości wśród Europejczyków stanowi główne założenie programu „Small Business Act” dla Europy (SBA). Realizowanych jest szereg programów, które mają wskazać ścieżkę zawodową przyszłym przedsiębiorcom oraz sprawić, by osoby w każdym wieku i o każdym pochodzeniu mogły dostrzec w przedsiębiorczości ekscytującą szansę na rozwój. Badanie Eurobarometru z 2010 r. wskazuje, że jedynie 45% Europejczyków woli samozatrudnienie od zatrudnienia klasycznego, natomiast wskaźnik ten wśród Amerykanów i Chińczyków wynosi odpowiednio 55% i 75%. Wspierając sieci (np. przedsiębiorcze kobiety), promując naukę przedsiębiorczości oraz ułatwiając mobilność i wymianę dobrych praktyk, Europa pokazuje, jakie znaczenie ma dla niej wyzwanie promowania przedsiębiorczości. Europejski Tydzień MŚP Zaledwie 12 miesięcy po publikacji przez Komisję Europejską programu „Small Business Act”, w maju 2009 r. odbył się pierwszy Europejski Tydzień MŚP. 23 Wydarzenia zorganizowane w 36 krajach umieściły przedsiębiorców w centrum uwagi, pomagając im ustanowić cenne relacje oraz podnosząc rangę przedsiębiorczości w społeczeństwie. Podczas drugiego Europejskiego Tygodnia MŚP w maju 2010 r. około 3,2 miliona osób wzięło udział w ponad 1500 wydarzeniach, prezentujących informacje o strukturach wsparcia dla MŚP oraz będących dowodem uznania dla wkładu przedsiębiorców w europejski dobrobyt, miejsca pracy, innowacje i konkurencyjność. Wymiana dobrych praktyk Wspieranie decydentów w wymianie doświadczeń stanowi istotny element starań Europy na rzecz pobudzania przedsiębiorczości. Komisja Europejska wspólnie z państwami członkowskimi szuka przykładów współdzielenia doskonałych praktyk wobec MŚP. Utworzona została baza dobrych praktyk ilustrujących sposoby skutecznego stosowania zasad programu „Small Business Act”. Skutki członkowstwa dla sektora przedsiębiorstw Dla sektora przedsiębiorstw najistotniejszym, bezpośrednim następstwem członkostwa było zniesienie istniejących jeszcze barier dla wymiany handlowej. Wraz z wejściem Polski do UE wyeliminowane zostały kontrole i formalności administracyjno-celne oraz bariery techniczne (przede wszystkim konieczność uzyskiwania odrębnych certyfikatów dla produktów sprzedawanych na rynku polskim oraz rynku unijnym). Nastąpiła również redukcja kosztów transportu, usług bankowych i ubezpieczeniowych (jako efekt zmniejszenia ryzyka i oszczędności czasu traconego dotychczas na postoje na granicy) w wymianie towarowej. Ocenia się, że likwidacja granic wewnętrznych wewnątrz Wspólnoty pozwoliła obecnym państwom członkowskim na oszczędności w wysokości 1 do 1,5% wartości obrotów handlowych. Wywiady wśród ekspertów i wyniki ankiet pokazują, że nominalne oszczędności na jednej partii eksportowanego towaru oceniane są od ok. 760 PLN do ponad 2690 PLN (plus koszty opłat za dokument SAD bis). W przypadku obrotu uszlachetniającego oszczędności na jednej partii towaru mogą wynieść od ok. 800 PLN do 2720 PLN (plus koszty opłat za dokument SAD bis). Likwidacja barier technicznych przyniosła korzyści przede wszystkim przedsiębiorstwom już obecnie eksportującym swoje wyroby na rynek UE. Jest to szczególnie istotne z uwagi na rosnący udział w polskim eksporcie i imporcie z krajów członkowskich wyrobów podlegających harmonizacji technicznej na poziomie unijnym. W roku 2000 udział eksportu towarów objętych regulacjami wspólnotowymi (poza zasadą wzajemnego uznawania) wyniósł ok. 36% eksportu ogółem i ponad 43% eksportu przemysłowego. Wejście do UE oznacza dla tej części producentów obniżenie kosztów działalności ze względu na ujednolicenie przepisów technicznych. Największych korzyści w 24 zniesieniu barier technicznych upatrują najmniejsze przedsiębiorstwa, które chcą eksportować lub już sprzedają na rynek UE. Zaledwie jedna czwarta małych przedsiębiorstw deklaruje, że zagraniczne normy nie stanowią dla nich bariery w rozwijaniu działalności eksportowej, podczas gdy dla firm dużych odsetek ten wynosi 50%. Potwierdza to, że bariery ograniczają potencjał eksportowy przede wszystkim firm małych i średnich. Pełne wykorzystanie oszczędności wynikających z likwidacji barier technicznych wymaga jednak poniesienia określonych nakładów inwestycyjnych. Należy przy tym podkreślić, że w zdecydowanej większości przypadków wydatki związane z uzyskaniem certyfikatu CE zastąpią ponoszone obecnie koszty uzyskania certyfikatu zgodności z określonym rozporządzeniem. Jednocześnie, producent uzyska pełny dostęp do rynków wszystkich państw członkowskich bez konieczności poddawania wyrobu dwóm, niezależnym od siebie procedurom certyfikującym. Dodatkowe nakłady inwestycyjne mogą wynikać z potrzeby modernizacji linii produkcyjnych bądź też wdrożenia nowych technologii. Wysokość nakładów inwestycyjnych jest uzależniona od rodzaju produktów wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie. Największe koszty występują w branży przetwórstwa żywności, z uwagi na wysokie wymagania dot. bezpieczeństwa żywności. Najniższe koszty uzyskania certyfikatu występują w branżach objętych regulacjami nowego podejścia, gdzie, w zależności od grupy produktów, koszt uzyskania certyfikatu (dla jednego produktu lub typu produktów) wynosi od kilkuset złotych do kilku tysięcy złotych. Z punktu widzenia przedsiębiorstw działających na lokalnym rynku, które nie prowadzą i nie zamierzają prowadzić w najbliższej przyszłości działalności eksportowej, podstawowe korzyści wynikające z przyjęcia unijnych przepisów dotyczących certyfikacji przejawiają się będą w poprawie ochrony polskiego rynku przed nieuczciwą konkurencją produktów spoza obszaru UE. Wiąże się to przede wszystkim z usprawnieniem systemu nadzoru rynku, który działa na polskiej granicy. Nowy system skuteczniej niż do tej pory zatrzymuje towary, co do których pojawi się podejrzenie, że mogą one być niebezpieczne lub nie posiadają dokumentów dotyczących bezpieczeństwa towaru wymaganych przez przepisy. Zaostrzenie nadzoru na rynku przyniosło również eliminację z rynku przedsiębiorstw, które – omijając przepisy dotyczące uzasadnionych standardów bezpieczeństwa produktu – stanowią nieuczciwą konkurencję dla firm, które ich przestrzegają ponosząc z tego tytułu koszty. Poprawiło to także bezpieczeństwo polskich konsumentów. Przystąpienie do Unii Europejskiej oznaczało również przyjęcie przez Polskę zewnętrznej taryfy celnej UE w wymianie z krajami trzecimi. W przypadku towarów przemysłowych średnia stawka celna – ważona importem z krajów objętych statusem Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania – obniżyła się z 6,2% do 2,6%. Wejście do Unii Europejskiej również oznaczało eliminację istniejących ówcześnie ceł w handlu artykułami rolnymi między Polską a UE i pozostałymi krajami kandydującymi oraz w wielu wypadkach obniżkę średniej stawki celnej w handlu artykułami rolnymi z krajami trzecimi. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej przestały obowiązywać cła antydumpingowe nałożone na polskich eksporterów. Równocześnie polski rynek jest chroniony przed importem po cenach dumpingowych spoza krajów Unii instrumentami Wspólnej Polityki Handlowej, a Polska uzyskała lepszą pozycję przetargową w negocjacjach handlowych z 25 krajami trzecimi. Obecnie Unia Europejska stosuje około 170 ceł antydumpingowych wobec towarów pochodzących z krajów trzecich. Możliwość objęcia tymi instrumentami rynku polskiego zwiększy ochronę polskich producentów przed nieuczciwą konkurencją producentów z państw nie należących do Unii. Dynamiczne efekty redukcji barier fizycznych i technicznych oraz przyjęcia Wspólnej Zewnętrznej Taryfy Celnej na wzrost gospodarczy, w porównaniu do scenariusza izolacji, zostały oszacowane, w wariancie maksymalnym, na 3,41% PKB (w przypadku całkowitej eliminacji barier). Efekty przystąpienia krajów kandydujących do Jednolitego Rynku były znacznie niższe w krajach UE i wyniosą średnio 0,03% ich PKB. Zmiany warunków funkcjonowania związane z objęciem Polski zasadami Jednolitego Rynku wpłynęły w największym stopniu na sektor MSP zajmujący się produkcją przemysłową. Do działów, które w największym stopniu skorzystały z wejścia Polski do UE można zaliczyć produkcję drewna i wyrobów z drewna, produkcję odzieży oraz produkcję mebli. Natomiast dla branż takich jak włókiennictwo, produkcja skór, produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych i produkcja metali oraz produkcja niektórych maszyn i urządzeń pełne wykorzystanie szans rozwojowych wymagało nakładów inwestycyjnych ukierunkowanych na ich modernizację. Przedsiębiorstwa funkcjonujące w pozostałych działach przemysłu odczuły efekty członkostwa w sposób pośredni. Integracja z UE wpłynęła w różnym stopniu na regiony, co wynika z ich zróżnicowanej struktury gospodarczej i społecznej, poziomu wymiany handlowej z zagranicą czy udziału w inwestycjach bezpośrednich firm zagranicznych. Oznacza to, że jej efekty miały różnorodne znaczenie dla poszczególnych regionów, w których działają małe i średnie przedsiębiorstwa. W pierwszym okresie członkostwa decydującą rolę w kreowaniu warunków do rozwoju MSP miały jednak uwarunkowania krajowe, szczególnie infrastrukturalne. Analiza skutków integracji z UE dla polskich MSP w ujęciu regionalnym potwierdza tezę, że mimo pomocy strukturalnej ukierunkowanej na wspomaganie procesów wyrównywania poziomów rozwoju społecznego i gospodarczego między regionami UE, różnice w rozwoju regionalnym w pierwszym okresie po akcesji nie uległy zmniejszeniu. Wiąże się to z tym, że przyspieszenie wzrostu gospodarczego dotyczyło wszystkich regionów, ale w niejednakowym stopniu. Ponieważ sytuacja regionu jest tak naprawdę pochodną sytuacji przedsiębiorstw zlokalizowanych w danym województwie, teza ta dotyczy bezpośrednio także MSP. Generalnie rzecz biorąc, warunki funkcjonowania przedsiębiorstw uległy znacznemu, choć raczej ewolucyjnemu niż skokowemu, polepszeniu z niewielkimi różnicami regionalnymi. Wprowadzenie norm ekologicznych Jakie konsekwencje dla polskich MŚP miało wprowadzenie unijnych norm ekologicznych? Wdrożenie unijnego prawa ekologicznego należy do najtrudniejszych na drodze do Wspólnoty Europejskiej. Część związanych z tym kosztów obciążyła również polskie przedsiębiorstwa, w tym także małe i średnie, które musiały osiągnąć obowiązujące standardy ochrony środowiska w zakresie jakości powietrza i wód, poziomu hałasu oraz gospodarki odpadami, a także sprostać wymaganiom dotyczącym ekologicznych cech wyrobów. Unia Europejska godzi się wprawdzie na zastosowanie okresów przejściowych w 26 stosunku do krajów ubiegających się o członkostwo, nie chce jednak dopuścić do obniżenia poziomu wymagań. Obniżenie standardów oznaczałoby zgodę na niższe koszty produkcji, a to postawiłoby przedsiębiorstwa z nowych państw członkowskich w uprzywilejowanej sytuacji wobec firm piętnastki, naruszając podstawową zasadę równej konkurencyjności w ramach jednolitego europejskiego rynku. Inwestycje ekologiczne wspierane były m. in. z następujących funduszy Unii: • PHARE (m. in. współfinansowanie projektów na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodno-ściekowej), • SAPARD (zaopatrzenie gmin w wódę pitną, budowa oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych, gospodarka odpadami), • ISPA (poprawa jakości wody, gospodarka ściekowa i zarządzanie odpadami). Od przedsiębiorstw ubiegających się o unijna pomoc z reguły wymaga się nawiązania współpracy z lokalnymi samorządami. Preferowane są zwłaszcza większe projekty, które mogą przynieść korzyści zarówno przedsiębiorstwom, jak i lokalnym społecznościom. Dostosowanie się do unijnych wymogów ochrony środowiska oznaczało dla polskich przedsiębiorstw nie tylko koszty, ale również korzyści ekonomiczne. Postrzeganie podwyższonych standardów ekologicznych sprawi, ze nasze towary stały się konkurencyjne dla wyrobów państw UE, a w konsekwencji uzyskają lepszy dostęp do wspólnotowych rynków. Poza tym sama realizacja ekologicznego programu dostosowawczego zwiększyła w Polsce zapotrzebowanie na produkcję i usługi z zakresu środowiska, co doprowadziło do powstania wielu dodatkowych miejsc pracy. 27 Podsumowanie Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest swojego rodzaju lokomotywą napędową dla gospodarki Unii Europejskiej, a ich liczba świadczy o prawidzwej sile tej gospodarki. Wobec tak ważnego sektora Wspólnota wystosowała adekwatne programy wsparcia oraz fundusze strukturalne. Wychodząc naprzeciw sektorowi małych i średnich przedsiębiorstw Unia Europejska proponuje firmom zarówno różne sposoby finansowania oraz możliwość zaciągania pożyczek, modernizację maszyn i urządzeń używanych przy procesie produkcji, jak i również szkolenia, kursy oraz inne formy inwestowania w kapitał ludzki. Poprzez to gospodarka staje się bardziej efektywna, produktywność pracy wzrasta, a dokładniejsza specjalizacja produkcji pozwala na uzyskanie wciąż coraz bardziej konkurencyjnych towarów i usług. Dzięki przynależności do wspólnoty zdecydowanie łatwiejszy jest eksport oraz import towarów handlowych. Ponadto dzięki zniesieniu granic wewnątrz Unii Europejskiej zostały zmiejszone koszty transportowe, np. wydatki na benzynę przy transporcie kołowym czy koszty ubezpieczenia przewożonego towaru. Ponadto kraje członkowskie są postrzegane jako poważniejszy partner w wymianie handlowej z krajami trzecimi, pochodzącymi spoza Unii Europejskiej, dzięki gwarancji jakości towarów produkowanych w obrębie Wspólnoty. Wszak przedsiębiorstwa unijne są zobligowane do otrzymania certyfikatów, które poświadczają o wysokiej jakości ich produktów. Niestety dla wielu przedsiębiorstw (szczególnie tych z krajów dopiero dołączających do UE) wymagania stawiane przez Wspólnotę mogą okazać się dużym wyzwaniem dla małych firm, które muszę dostosować się do nowych przepisów oraz norm obowiązujących w Unii. Wiele przedsiębiorstw zmuszonych jest podejmować działania mające na celu modernizację oraz zmianę struktury firm, by sprostać oczekiwaniom wiądocym państwom członkowskim. Nie ulega jednak wątpliwości, że korzyści wynikające z polityki Unii wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw zdecydowanie przewyższają negatywne strony, co potwierdzają sami przedsiębiorcy. Wszak możliwość przynależności do jednej z najpotęzniejszych gospodarek świata nie może wiązać się z pogorszeniem się dobrobytu oraz możliwości uprawiania efektywnej przedsiębiorczości. 28 Bibliografia: 1. Barcz J., Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 4, Warszawa, Wolters Kluwer SA, 2015, ISBN 978-83-264-9294-5, Rozdział I, Teoria integracji, charakter prawny, struktura, zakres przedmiotowy i zasady działania Unii Europejskiej, s. 23-42 2. Hryniewicka M., Wpływ funduszy unijnych na rozwój sektora MSP w Polsce w latach 2007-2013, wyd. 1, Warszawa, Difin SA, 2015, ISBN 978-83-7930-645-9, s. 94-197 3. Huczek M., Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przez Unię Europejską na podstawie Małopolski [online], http://www.sbc.org.pl/Content/19372/huczek.pdf 4. Krawczyk M., Finansowanie działalności innowacyjnej MSP, wyd. 1, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2012, ISBN 978-83-7525-719-9, s. 11-49, s. 105-143 5. Przychodzka I., Dylematy podatkowe stojące przed sektorem MSP w Polsce, wyd. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, ISBN 978-83-01-17263-3, s. 9-15 6. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw, wyd. 1, Warszawa, UKIE, 2003 7. Polityka Unii wobec MSP [online], www.uw.olsztyn.pl 29
