Rozwój wrażliwości emocjonalnej dzieci poprzez wykorzystanie

ROZWÓJ WRAŻLIWOŚCI EMOCJONALNEJ DZIECI POPRZEZ
WYKORZYSTANIE ZAJĘĆ UMUZYKALNIAJĄCYCH.
Wiek przedszkolny jest okresem kształtowania się u dzieci sfery emocjonalnej. W dziecku
mogą powstać uczucia pozytywne i negatywne, wartościowe i błahe, dlatego każdy dzień i
każda nadarzająca się okazja może być ważna dla rozwoju jego uczuciowej wrażliwości.
W wieku przedszkolnym podstawowe emocje, którymi są gniew, strach , radość,
przyjemność, w toku rozwoju dziecka, obcowania z dorosłymi i innymi dziećmi oraz
bogacenia się doświadczeń kształtują się w bardziej złożone i rozwinięte (wzbogacone np. o
wyobrażenia lub sądy ) zwane uczuciami. Rozwój życia uczuciowego ściśle wiąże się z
rozwojem kontaktów społecznych oraz kontaktem z otoczeniem. Pod koniec okresu
przedszkolnego u dzieci zaczynają rozwijać się uczucia moralne, estetyczne i intelektualne.
Ich rozwój zależy w dużej mierze od warunków życia dziecka oraz od wpływu
wychowawczego.
Uczucia dziecka odznaczają się dużą intensywnością, dlatego nawet błaha przyczyna może
wywołać silną reakcję uczuciową. Dziecko uczy się reakcji emocjonalnych w toku nabywania
doświadczenia indywidualnego, dlatego też pod wpływem właściwego oddziaływania
wychowawczego można wyuczyć pożądanych reakcji uczuciowych.
Może temu służyć między innymi wychowanie muzyczne. Różnorodność zajęć
umuzykalniających jest źródłem pobudzania ciekawości dziecka, jego wyobraźni i fantazji.
Zajęcia umuzykalniające są jedną z form procesu wychowawczego w wychowaniu
przedszkolnym. Specyfika tych zajęć polega na ich emocjonalno- motywacyjnym charakterze,
za przyczyną którego poznanie staje się łatwiejsze, a uczenie przyjemniejsze.
Wychowanie muzyczne oparte jest na następujących formach aktywności dzieci: śpiew, ruch
przy muzyce, gra na instrumentach, taniec, aktywne słuchanie muzyki. Stosowanie
wszystkich form umożliwia wszechstronny rozwój osobowości dziecka.
Zajęcia umuzykalniające w przedszkolu mają na celu ukształtowanie emocjonalnego
stosunku do poznanej rzeczywistości , rozwinięcie aktywności i motywacji do działań w
kontakcie z otoczeniem, przyzwyczajanie do różnych form obcowania z muzyką. W czasie
zajęć umuzykalniających uwrażliwiamy dziecko na muzykę, by wyniosło ono z przedszkola
zamiłowanie do śpiewu, ruchu przy muzyce, zainteresowanie utworami, audycjami. Zajęcia
te umożliwiają jednoczesny rozwój umysłowy, emocjonalny i ruchowy.
Dzieci przejawiają upodobania do muzyki i śpiewu. Wiele gwałtownych przejawów uczuć i
bolesnych przeżyć można uspokoić za pomocą muzyki. Dziecko 3- letnie ma już swoje
ulubione melodie i im częściej je słyszy , tym są one dla niego ładniejsze. Dziecko w okresie
przedszkolnym umie rozpoznać ton i jego siłę, dostroić swój głos do podanego tonu, umie
maszerować w rytm muzyki, ma ulubione jej rodzaje. Muzyka nieskomplikowana jest dla
dzieci łatwa do zrozumienia i dlatego ją lubią.
Piosenki śpiewane dzieciom o porach roku i o życiu zwierząt pomagają kształtować
emocjonalny stosunek dziecka do przyrody. Pewne trudniejsze jeszcze dla dziecka sprawy o
tematyce społecznej stają się bardziej bliskie, gdy wiąże się z nimi piosenka, czy zabawa przy
muzyce lub śpiewie.
Inną formą zajęć umuzykalniających , która pobudza uczucia, wyobraźnię jest słuchanie
muzyki. Muzyka jest bliska dzieciom, dlatego już małe dzieci są wrażliwe na wartościowe
utwory, które budzą w nich wzruszenie i zachwyt. Przeżywanie muzyki jest uwarunkowane
m.in. emocjonującymi , czyli budzącymi rozmaite nastroje i uczucia cechami utworu. Muzyka
wywołuje za pomocą bodźców słuchowych reakcje uczuciowe, które są dla dzieci przyjemne
bądź przykre, miłe lub niemiłe, piękne lub brzydkie.
Dziecko ujawnia swe emocjonalne zaangażowanie, radość i odprężenie oraz uczucia jeszcze
w innych formach wychowania muzycznego, które są stosowane w czasie zajęć
umuzykalniających w przedszkolu. I tak np. ruch z muzyką jest formą głównie przeznaczoną
dla dzieci przedszkolnych. Kształci szybkość orientacji i budzi radość w czasie ustawicznych
zmian w hamowaniu i pobudzaniu ruchu i emocji. Możliwość emocjonalnego przeżycia dają
też opowieści ruchowe.
Ogromne przeżycie ma miejsce w czasie tańców , bowiem taniec jest formą, która wywołuje
w dzieciach radość, potrzebną każdemu dziecku. Ponadto częste zmiany partnerów
umożliwiają niesienie wzajemnej pomocy w opanowaniu tańca.
Wielką radość przeżywają dzieci także w trakcie gry na instrumentach. Wymagane jest
wówczas skupienie dzieci, ale i śmiałość decyzji i odwaga. Wyzwolona w czasie gry na
instrumentach radość ,wzbudza u dziecka aktywność muzyczną, dając mu poczucie pełnej
wartości i zaufanie do partnerów wspólnie wykonujących z nim zadanie.
Kontakt dziecka z muzyką wyzwala u dzieci także własną spontaniczną twórczość pod
wpływem przeżyć. Twórczość ta jest formą ekspresji uczuć, przeżyć i myśli dziecka.
Ogromną rolę dla rozwoju wrażliwości emocjonalno-uczuciowej dzieci w czasie zajęć
umuzykalniających pełni nauczyciel. Chcąc oddziaływać na sferę emocjonalną dziecka sam
musi być człowiekiem wrażliwym, dobrym dydaktykiem, wychowawcą. Powinien zapewnić
on warunki najbardziej sprzyjające rozwojowi działalności wychowawczej. Pomocne będzie w
tym wychowanie muzyczne, które powinno się przyczyniać do kształtowania postawy
człowieka wszechstronnie rozwiniętego, żyjącego w określonych warunkach cywilizacyjnych.
Chcąc wychować dziecko na istotę wrażliwą należy rozpocząć kształtowanie postaw
emocjonalnych i wyrabianie umiejętności okazywania adekwatnych doznań i wzruszeń od
najmłodszych lat. Kontakt z muzyką na zajęciach umuzykalniających sprzyja rozwojowi
wrażliwości dzieci. Zaangażowanie emocjonalne ma miejsce na wszystkich zajęciach
umuzykalniających , bez względu na prowadzoną formę. Ujawnia się ono u dzieci w
spontanicznych reakcjach, we wzmożonej aktywności ruchowej, w zainteresowaniu
procesem twórczym, szybkim tempie rozumienia stawianych problemów, szybkim tempie
pracy i łatwości skupienia się. Sfera uczuć może się zatem rozwijać pod wpływem muzyki, a
w miarę częstych z nią kontaktów można nawet przyspieszyć jej rozwój. Dziecko w wieku
przedszkolnym wykazuje zainteresowanie różnymi formami obcowania z muzyką również w
czasie zabaw indywidualnych, kiedy sobie śpiewa, tańczy, gra lub tworzy opowieści ruchowe.
Fakt ten należy wykorzystać , by wpoić dzieciom pewne normy i sposoby zachowań
adekwatnych do danych sytuacji.
Ogromne znaczenie w kontakcie dzieci z muzyką ma atmosfera radości i swobody. Ponadto
radość i zadowolenie są potęgowane, gdy dziecko czynnie uczestniczy w powstawaniu
muzyki oraz wtedy, gdy muzyka jest motywem jego działania. Faktem jest, że dzieci reagują
spontanicznie na muzykę . Gdy wzbudza ona radość i śmiech wtedy przytupują, klaszczą, gdy
wzbudza smutek uspokajają się i poważnieją, a także odprężają.
Wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym zdominowane jest potrzebami uczuciowowyobrażeniowymi , dlatego pożądana jest integracja zajęć, w tym także zajęć
umuzykalniających z innymi zajęciami łącząc się w jedną , harmonijną całość , kształtując
stosunek dziecka do świata i uwrażliwiając na losy i potrzeby innych ludzi. Wychowanie
muzyczne kształci bowiem wrażliwość. Za pośrednictwem muzyki w czasie zajęć
umuzykalniających należy tak kierować dziećmi, by stawały się one wrażliwe nie tylko na
walory estetyczne- kształcimy bowiem wtedy wrażliwość estetyczną, ale również na
problemy moralne, by odczuwały potrzeby drugiego człowieka , dostrzegały piękno przyrody,
bo wówczas rozwijamy u dziecka wrażliwość emocjonalną.
Literatura:
1. D. Malko - Rola umuzykalnienia w wychowaniu estetycznym w : Wychowanie i
nauczanie w przedszkolu. red. I. Dudzińska , Warszawa 1983, WSiP
2. D. Malko- Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu. Warszawa 1988, WSiP
3. M. Przychodzińska- Kaciczak- Dziecko i muzyka. Warszawa 1974, Nasza Księgarnia
4. S. Szuman- O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa 1990, WSiP