Prezentacja

Ochrona własności
• Ochrona własności została wskazana w Konstytucji
RP -> art. 21 ust. 1, art. 64 Konstytucji RP (ochrona
każdej własności w równym stopniu)
• W ramach pr. cywilnego pod pojęciem ochrony
własności należy rozumieć system roszczeń
przysługujących właścicielowi w razie naruszenia
jego prawa
• Z bezwzględnego charakteru prawa własności
płynie obowiązek biernego poszanowania cudzej
własności (art. 140 KC)
• Konkretnie roszczenia ochronne aktualizują się w
sytuacji naruszenia prawa -> adresatem ich jest już
konkretna osoba trzecia
• Ochrona własności realizowana jest poprzez ochronę
petytoryjną (jest to ochrona prawa; klasyczna ochrona
własności)
• Ochrona pewnego stanu faktycznego (zwanego
posiadaniem) realizowana jest przez ochronę
posesoryjną
• tzw. pośrednie środki ochrony własności (główny cel:
doprowadzić do bezsporności stanu prawnego) to m.in.:
 powództwo o ustalenie z art. 189 KPC (zob. wyrok SN z
dnia 13 kwietnia 1965 roku, II CR 266/64)
 powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z
rzeczywistym stanem prawnym z art. 10 KWU
 postępowanie rozgraniczające
Ochrona
petytoryjna
Roszczenie
windykacyjne
(wydobywcze)
Roszczenie
negatryjne
Rei vindicatio
• Przesłanki:
- osobie występującej z roszczeniem przysługuje status
właściciela
- osoba występująca z roszczeniem została pozbawiona
faktycznego władztwa nad rzeczą stanowiącą
przedmiot własności
- rzeczą tą włada nieuprawniony do tego podmiot
• Ogólne ujęcie istoty -> przysługuje nieposiadającemu
właścicielowi przeciwko posiadającemu
niewłaścicielowi
• Roszczenie windykacyjnie płynie z prawa
własności, nie stanowi samodzielnego
przedmiotu obrotu
• Przesłanką zastosowania jest całkowite
pozbawienia właściciela władztwa nad rzeczą
• Roszczenie ma charakter obiektywny, tzn. w
przypadku naruszenia prawa własności
przysługują niezależnie od tego, czy osobie,
która dokonała naruszenia można przypisać
winę oraz niezależnie od jej dobrej/złej wiary
• Treścią roszczenia jest żądanie wydania rzeczy
(rzeczy w rozumieniu art. 45 KC)
• Legitymacja czynna – każdoczesny właściciel;
zgłaszający powództwo wydobywcze
zobowiązany jest w pierwszej kolejności do
wykazania swego tytułu prawnego do rzeczy
-> art. 6 KC, ciężar dowodu spoczywa na
powodzie – żądającym wydania rzeczy
(probatio diabolica )
• Legitymacja bierna - każdy kto faktycznie
włada rzeczą cudzą
• Obrona w razie powództwa windykacyjnego może
polegać m.in. na:
1) ukazaniu braku przesłanek materialnoprawnych do
realizacji roszczenia
2) negacji legitymacji biernej
3) posłużeniu się tzw. zarzutem hamującym -> roszczenie
windykacyjne nie przysługuje bowiem właścicielowi,
jeżeli osoba, która jego rzeczą faktycznie włada,
ma skuteczne względem właściciela uprawnienie do
władania rzeczą; zarzut ten nie unicestwia roszczenia
windykacyjnego, ale jedynie ogranicza jego realizację
np. do końca trwania umowy najmu
4) zarzut nadużycia prawa i niezgodności z zasadami
współżycia społecznego z art. 5 KC
5) zarzut przedawnienia -> wyjątek dot. nieruchomości z
art. 223 KC; przedawnienie brane jest pod uwagę na
zarzut pozwanego
Roszczenie negatoryjne
• Dotyczy sytuacji naruszenia prawa własności w
inny sposób, aniżeli poprzez pozbawienie
właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą (np.
poprzez przechodzenie lub przejeżdżanie przez
cudzy grunt, itp.)
• Treścią roszczenia negatoryjnego jest żądanie
przywrócenia stanu zgodnego
z prawem oraz żądanie zaniechania
naruszeń innych niż pozbawienie właściciela
władztwa nad rzeczą, uprawnienia mogą być
dochodzone oddzielnie lub łącznie; treścią
roszczenia nie jest naprawienie szkody
• Legitymacja czynna -> właściciel (w tej sytuacji
może się powołać na domniemania płynące z
posiadania)
• Legitymacja bierna -> ten, któro dokonał
naruszenia swoim bezprawnym działaniem
• Charakter obiektywny roszczenia!
Roszczenia uzupełniające
• Grupa roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne,
dot. roszczeń właściciela rzeczy wobec posiadacza
samoistnego:
- o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy
- o zwrot pożytków lub ich wartości
- o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub
utraty rzeczy
• Funkcja -> zapewnienie ochrony interesów majątkowej
właściciela w razie nieuprawnionego pozbawienia władztwa
na rzeczą
• Zakres roszczeń uzupełniających jest uzależniony od dobrej
bądź złej wiary posiadacza, ustawodawca wyróżnia
dodatkowo kategorię pośrednią – posiadacza w dobrej
wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu
powództwa windykacyjnego
• po powstaniu roszczenia uzupełniające są samodzielne
względem roszczenia windykacyjnego -> mogą być
dochodzone niezależnie od niego
• dobra wiara posiadacza rzeczy -> polega na błędnym, ale
w danych okolicznościach usprawiedliwionym
przekonaniu, że przysługuje mu prawo własności; dobrą
wiarę wyłącza powzięcie wiadomości o braku
uprawnienia, a także brak wiadomości spowodowany
niedbalstwem; istnienie podlega ocenie przez cały okres
posiadania,
• posiadacz w złej wierze -> jest nim zarówno ten, kto wie
o tym, że nie przysługuje mu prawo własności, jak i ten,
kto na podstawie towarzyszących okoliczności powinien
przypuszczać, że posiadana przez niego rzecz stanowi
własność innej osoby
Odpowiednie stosowanie przepisów
dot. ochrony własności
• Roszczenie windykacyjne i negatoryjne
przysługuje również najemcy lokalu (art.
690 KC), jak również osobie uprawnionej z
tytułu ograniczonego prawa rzeczowego (art.
251 KC) lub spółdzielczego lokatorskiego
prawa do lokalu mieszkalnego (por. art. 9 ust.
6 SpółdzMieszkU), a także użytkownikowi
wieczystemu.