Document

22.Rozwój ucznia to proces.
Psychika istot żywych, człowieka (i zwierząt) jest w stanie stałego rozwoju ale treść i rodzaj
tych procesów rozwoju są różne jakościowo u różnych istot żywych. Funkcje psychiczne ludzi i
zwierząt nie są być identyczne ani w swoim pochodzeniu ani w swojej strukturze. W strukturze
zwierząt głównym mechanizmem jest przekazanie dziedziczonego i utwierdzonego biologicznie
doświadczenia, gdyż na jego podstawie powstaje indywidualne przystosowywanie się zwierząt do
środowiska zewnętrznego. A specyfika funkcji psychicznych człowieka zawarta jest w tym, że
one rozwijają się w procesie opanowywania przez dziecko doświadczenia społeczno-historycznego.
Człowiek przychodzi na świat i żyje w świeci, w środowisku ludzi, w świecie ich przedmiotów i
międzyludzkich relacji, a w nich utrwalone jest doświadczenie praktyki socjalnej. Rozwój
dziecka jest procesem opanowywania tego doświadczenia . Ten proces realizuje się w warunkach
stałego kierowania przez dorosłych, czyli ono jest w stale nauczane. Działalność psychiczna
człowieka w jej wyższych formach ma charakter upośredniony. Ludzie już w czasach
starożytnych w procesie pracy, uczyli się wykorzystywać wszystkie przedmioty , umowne obrazy,
znaki jako środki utrwalające przekaz określonego świadectwa doświadczenia. Znaki i mowa
upośredniają działalność i proces nauczania ludzi. Konsekwencją powstania tych środków oraz
rozwoju kultury jest charakterystyczny, właśnie historyczny rozwój psychiki, a opanowanie tych
środków określa proces rozwoju indywidualnego, bo dziecko opanowuje doświadczenia
wypracowane w historii człowieczeństwa. Myślenie, poznanie wola , sądzenie, pamięć dziecka są
uwarunkowane opanowaniem przez dziecko mowy, określonych sposobów działania, jego wiedzy….
W historii człowieczeństwa rozwijały się nie tylko środki realizacji działania ale wytworzyła się
szczególna droga przekazu tych środków, przekazu społecznego doświadczenia następnym
pokoleniom, a nauczanie jest to bardzo specyficzna droga. Nauczanie jest ukierunkowanym i
zorganizowanym sposobem przekazywania społecznego doświadczenia. Nauczanie odgrywa
szczególną rolę w rozwoju psychicznym dziecka. Dlatego wyjaśnianie specyfiki rozwoju
psychicznego przy pomocy biologicznych praw genetycznych jest błędne teoretycznie i
doprowadza do wielkich trudności w praktyce codziennej nauczyciela i dziecka. Nauczyciel
reprezentujący taki teoretyczny punkt widzenia pełni rolę pasywną, nie ma wpływu na rozwój
dziecka, wyobcowuje się z procesu nauczania i wychowania i nie może w żaden sposób wpływać na
podmioty tego procesu- na uczniów. Nasi nauczyciele doszedłszy do kresu swoich możliwości
wpływania na uczniów, nie uwzględniając ich podmiotowości, popadają w depresję jeżeli nie
poszerzą swojej wiedzy związanej z tworzeniem warunków rozwoju ucznia. Depresja
nauczycielska i ucieczka uczniów czasami w inny język-slang, ucieczka w dorosłość, w groźne
podporządkowanie grupowe wprowadza ucznia też w ślepą uliczkę samorozwoju.
My to nazywamy kryzysem nauczycielstwa. To bariera nie do pokonania bez wejścia na tą ścieżkę
kierowania rozwojem ucznia. Ale to nie jest podporządkowywanie ucznia, to nie jest zamykanie
pojęcia w jednym kontekście znaczenia. To ślepa uliczka, to ścieżka do depresji nauczycielskiej.
Kondycja nauczyciela jest bardzo ważna dla jakości pracy z dziećmi. Pedagogiczna psychologia
zakłada, że prawa rozwoju psychicznego człowieka są uwarunkowane socjalnie. Działalność
człowieka jest bardzo skomplikowana a jej specyfika powstaje w życiu i wychowaniu dziecka.
Pamięć słowno-logiczna, myślenie pojęciowe, percepcja przedmiotowa i wyższe, specyficzne dla
człowieka funkcje psychiczne nie przechodzą drogą biologiczną i nie utrwalają się w taki sposób
za pomocą genetyki. I to tworzy możliwości przebudowywania i doskonalenia w rozwoju
historycznym. Ale należy bezwzględnie rozróżniać skomplikowaną, kształtowaną przez życie
działalność psychiczną człowieka(mowa i myślenie) i bardziej naturalne funkcje ( relacje i
specyfika procesów pobudzenia i hamowania). Działalność psychiczna zawiera w sobie wśród wielu
innych komponentów i te elementarne funkcje, one najczęściej nazywane są jako zadatki, one
wchodzą w skład bardziej skomplikowanych i kształtujących się pod wpływem zewnętrznych
warunków funkcji psychicznych człowieka. W określonych wypadkach, przy zaburzeniu funkcji
elementarnych , one zaczynają definiować bardziej skomplikowaną działalność psychiczną: np.
przy uszkodzeniu potylicznego obszaru kory mózgowej zaburzona jest synteza przestrzenna i to
doprowadza do zaburzenia liczenia (akalkulia). W warunkach normalnych rozwoju określone
zadatki są tylko jednym z warunków rozwoju działalności psychicznej, która w żadnym wypadku
nie jest sprowadzana do danej elementarnej funkcji i dlatego wprost nie zależy od nich. Badania
udowodniły, że najbardziej zaburzone elementarne funkcje rozwijają się pod wpływem specjalnie
organizowanego działania ucznia. Jedna z hipotez mówi, że jedną z dziedzicznie przekazywanych
specyfik funkcjonowania mózgu jest rodzaj wyższej działalności nerwowej charakteryzujący się
siła, dynamiką i równowagą procesów nerwowych. Jednak i te relacje psychologicznej i
fizjologicznej specyfiki rozwoju są zbyt niejednoznaczne, a samo włączenie ich w bardziej
skomplikowany system osobowości dziecka powoduje, że i jego proces rozwoju wielokrotnie się
nimi definiuje! Bo przecież w jednych warunkach wysoka dynamika procesów nerwowych może być
izolowanym uzasadnieniem szybkości rozumienia, możliwości przebudowania działania, a w innych
sytuacjach przyczyniać się do zaburzeń koncentracji uwagi i impulsywności. Genowefa
Janczewska-Korczagincdn…