Opakowanie w marketingu mix 9 błędów na drodze do większej sprzedaży Wstęp 1 Brak produktu na półce | str. 1 2 Konsumenci nie widzą 80% "twarzy" twojej marki w sklepie | str. 6 3 Opakowanie niedostosowane do kanału tradycyjnego | str. 8 4 Utracona sprzedaż a data przydatności do spożycia | str. 10 5 Brak miejsca na brand stretching | str. 12 6 Niezagospodarowana powierzchnia półki sklepowej | str. 14 7 Niewykorzystany potencjał | str. 17 8 Opakowanie: koszt czy inwestycja? | str. 19 9 Silna konkurencja ze strony marek własnych | str. 22 10 Impact Centre | str. 24 „Opakowanie sprzedaje” to często powtarzana fraza, podobnie jak „reklama dźwignią handlu”. Mówiąc „opakowanie sprzedaje” najczęściej mamy na myśli estetyczny projekt opakowania (jego szaty graficznej), dopracowany w szczegółach, niebanalny kształt czy całościowy pomysł, jak w przypadku perfum, czy opakowań na smartfony, wpływający na ogólne doświadczenie w obcowaniu z marką. Niniejszą publikacją chcemy zwrócić uwagę profesjonalistów z obszarów marketingu i sprzedaży na aspekty opakowań, które nie są oczywiste i z naszego doświadczenia – rzadko brane pod uwagę. Niemniej są źródłem widocznych, znacznych i często policzalnych usprawnień, które przekładają się na sprzedaż i inne parametry (KPI), z których rozliczane są działy marketingu i sprzedaży. Z poradnika dowiecie się między innymi: jak wyróżnić produkt na półce; jakie są najczęściej popełniane błędy, które mogą utrudnić wzrost sprzedaży; jak projektować opakowania SRP, które są uniwersalne dla zróżnicowanych kanałów dystrybucji. Sytuacje opisane w tej publikacji są wybranymi z wielu, które poruszamy podczas warsztatów w Impact Centre organizowanych dla firm, z którymi współpracujemy. Zapraszamy do lektury 1 Brak produktu na półce 1 Brak produktu na półce Brak produktu na półce Trudno sprzedać coś, czego nie ma, prawda? Brak produktu na półce (OOS - out of shelf) to nie tylko niedostępność w sklepie ale także: brak pożądanego wariantu produktu, np. wersji, smaku, rozmiaru opakowania; Wbrew pozorom dostępność produktu na półce (OSA – on shelf availiblity) nie zależy wyłącznie od jakości dystrybucji, czyli terminowych i bezpiecznych dostaw. Raporty logistyczne pokazują, że zdarzają się sytuacje w których dostawy do centrów dystrybucji (DC) są realizowane na poziomie 99-100 OTIF (on time, in full), a mimo tego dostępność produktu na półce (OSA – on shelf availability) oscyluje wokół 90-95%. naruszone zamknięcie fabryczne, np. poprzez uszkodzenie mechaniczne; trudność w odszukaniu produktu (np. kupujący nie znalazł go w oczekiwanym przez niego miejscu). 99-100% OTIF dostawy do centrów dystrybucji Konsekwencje braku produktu na półce są oczywiste, niemniej sięgają dalej niż utracona sprzedaż, ponieważ: 26% kupujących wybierze inną markę 31% kupujących zmieni sklep, gdy doświadczą braku produktu źródło: IGD/ECR Europe 90-95% OSA dostępność w sklepie Skąd biorą się te rozbieżności? Powody są przynajmniej dwa: 2 3 Brak produktu na półce 1. Brak opisu na kartonie lub opis niekompletny Personel ma trudności ze zidentyfikowaniem produktu lub jego właściwego wariantu/rozmiaru na zapleczu sklepu. W takim wypadku pracownik nie będzie mógł szybko uzupełnić braku towaru na półce. Przyczyną takiej sytuacji jest brak oznaczeń na opakowaniu zbiorczym, które umożliwią szybką i prawidłową identyfikację zawartości. Dobrze oznakowane opakowanie zbiorcze powinno zawierać takie dane jak oznaczenie zawartości, wariantu danego produktu (smak, wielkość opakowania jednostkowego), ilość opakowań jednostkowych. Aby przyspieszyć identyfikację, te informacje powinny być w jak najmniejszym stopniu opisowe. Rysunek konturowy może odzwierciedlać np. charakterystyczny kształt opakowania, a wariant produktu można oznaczyć kolorem. Wskazówka DS Smith: Wprowadź opisy na kartonach zbiorczych, np. zgodne z rekomendacjami „5 easies” (patrz str. 5): piktogramy lub rysunki konturowe, uniwersalne, niezależne od języka, opisujące wersję/wariant, markę, liczbę sztuk w opakowaniu zbiorczym. Brak produktu na półce 2. Personel ma trudności z otwarciem opakowania zbiorczego. Przykładowa instrukcja otwierania, która powinna znajdować się w widocznym miejscu, idealnie – na górze opakowania Najczęstszą przyczyną jest brak funkcjonalnego oraz intuicyjnego sposobu otwierania opakowania. W takiej sytuacji pracownik najpewniej posłuży się nożem, co w konsekwencji może doprowadzić do uszkodzenia mechanicznego opakowań jednostkowych. Jeśli tak się stanie, pracownik sklepu (najczęściej dotyczy to sieci detalicznych) odłoży cały karton na bok, nie przyznając się do błędu. Skutki dla sprzedaży są poważne: produkt nie trafi na półkę, a brak rotacji spowoduje automatyczne zablokowanie na 30 dni możliwości złożenia zamówienia w systemie sieci handlowej przez dostawcę, który zauważy podejrzaną anomalię. Produktu nie będzie na półce przez 30 dni. Wskazówka DS Smith: Wprowadź takie konstrukcje opakowań zbiorczych, które można łatwo i szybko otworzyć (w 2-3 ruchach). Intuicyjny sposób otwierania pozwoli ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia wyżej opisanych sytuacji. Pomocna może być także instrukcja otwarcia kartonu w formie piktogramowych rysunków, umieszczona w jego widocznej części - najczęściej na górze opakowania, tak aby nie kolidowała z komunikatami marketingowymi. Umieść taki piktogram na swoim opakowaniu 4 5 Brak produktu na półce „5 easies” Wymienione tu rekomendacje są częścią „5 easies” – zbioru dobrych praktyk opracowanych około 10 lat temu w Wielkiej Brytanii przy udziale sieci handlowych, ich dostawców oraz producentów opakowań. „5 easies” to pięć kryteriów, których uwzględnienie przy projektowaniu opakowań zbiorczych sprawi, że będą w pełni funkcjonalnymi opakowaniami SRP (shelf ready packaging). Easy to identify Easy to open Easy to replenish Easy to shop Easy to recycle umożliwienie personelowi szybkiej identyfikacji produktu, np. na zapleczu sklepu łatwe, szybkie, estetyczne i bezpieczne otwieranie opakowania szybkie i wygodne wstawienie produktu na półkę ułatwienie kupującemu szybkiej identyfikacji produktu, marki, wariantu etc. możliwość szybkiego złożenia zużytego opakowania, bez użycia noża Konsumenci nie widzą 80% "twarzy" twojej marki w sklepie 2 Konsumenci nie widzą 80% "twarzy" twojej marki w sklepie 6 7 Konsumenci nie widzą 80% "twarzy" twojej marki w sklepie Opakowanie zbiorcze zasłania opakowanie jednostkowe Opakowanie „sprzedaje” m.in. atrakcyjnym projektem szaty graficznej. Czy będzie to możliwe, jeśli opakowanie zbiorcze zasłania nawet 80% „twarzy” opakowania jednostkowego? Zdecydowanie nie. Zatem dlaczego często spotykamy takie sytuacje na półkach sklepowych? Najczęściej popełnianym błędem jest rozdzielenie procesu projektowania opakowań jednostkowego i zbiorczego. W efekcie jedno opakowanie „nie współpracuje” z drugim. Wskazówka DS Smith: Zazwyczaj działania marketingu koncentrują się na projekcie opakowania jednostkowego. Agencje projektujące opakowania (szatę graficzną) bardzo rzadko mają wiedzę o projektowaniu opakowań zbiorczych, a zadanie dostarczenia projektu takiego opakowania najczęściej trafia do działu zakupów. Tym samym proces projektowy jest rozdzielony pomiędzy różne podmioty (agencję i dostawcę opakowań, pracującego na zlecenie działu zakupów), które finalnie dostarczają dwa nie w pełni kompatybilne projekty. Opakowanie niedostosowane do kanału tradycyjnego 3 Opakowanie niedostosowane do kanału tradycyjnego 8 9 Opakowanie niedostosowane do kanału tradycyjnego Czy wiesz jakimi kryteriami przy doborze asortymentu kieruje się właściciel sklepu osiedlowego? Produkty muszą być zgodne z zapotrzebowaniem klientów oraz „przyjazne dla kieszeni” właściciela sklepu, tj. oferowane w opakowaniach zawierających ilość produktu adekwatną do jego średniej rotacji. Dzięki temu właściciel sklepu szybciej obraca swoimi środkami i skraca czas „zamrożenia” kapitału. Kanał tradycyjny to ok. 90 tysięcy sklepów. Prognozowany przed laty upadek tego kanału dystrybucji nie miał miejsca. Przeciwnie, rozwijają się nowe formaty, jak quasi-franczyzy, czy sieciowe sklepy na stacjach benzynowych. Z racji wygody robienia zakupów (bliskość domu) ten kanał będzie dobrą alternatywą dla e-zakupów, które mogą najbardziej zagrozić średnim i dużym formatom. Jak prognozuje Rafał Brzoska, prezes Grupy Integer.pl SA: Właściciele małych sklepów zwracają uwagę na rozmiar opakowań zbiorczych. E-commerce zmieni znacząco wygląd świata. Obecnie mamy mniej niż 4 procent handlu skoncentrowanego w internecie, ale w ciągu 10 lat ten udział wzrośnie do 50 procent. (…) To, że nie będzie miejsca dla W 2015 roku przeprowadziliśmy niewielką sondę wśród właścicieli większości dużych powierzchni handlowych, takich jak centra handlo- 20 sklepów osiedlowych. Chcieliśmy poznać ich opinię nt. wpływu rozmiaru opako- we czy hipermarkety, jest oczywiste. Z klasycznego handlu zostaną wań zbiorczych na wybór produktów do ich sklepów. tylko show roomy i małe sklepiki osiedlowe, plus dodatkowy format, 17 spośród 20 jednoznacznie stwierdziło, że konieczność jednorazowego zakupu większej ilości produktu niż niezbędna w danym momencie powoduje, że szukają którego jeszcze nie ma na rynku, a który będzie odpowiedzią na innej alternatywy lub ograniczają ofertę swojego sklepu. Np. zamiast 3 marek potrzeby konsumentów za 10 lat. To jest coś, na co firmy muszą się w ramach danej kategorii produktowej kupują 2 lub zaopatrują się w hurtowniach, przygotować. które godzą się na sprzedaż pojedynczych sztuk produktu. źródło: Rynek Spożywczy, 1/2015 Kanał tradycyjny to ok. 90 tysięcy sklepów Utracona sprzedaż a data przydatności do spożycia 4 Utracona sprzedaż a data przydatności do spożycia 10 11 Utracona sprzedaż a data przydatności do spożycia Bardzo często właściciele sklepów osiedlowych stają przed dylematem: mieć produkt na półce w ilości przekraczającej możliwości jego sprzedaży, czy zrezygnować całkowicie z jego dostępności w ich ofercie. Podjęcie decyzji wiaże się z oszacowaniem ewentualnej straty wynikającej z przeterminowanego asortymentu nienadajacego się do zaoferowania klientowi lub brakiem jakiejkolwiek sprzedaży tego produktu z uwagi na jego brak na półce. Dylemat tych sprzedawców najczęsciej wynika z opakowań zbiorczych niedostosowanych do realiów małego sklepu. Wskazówka DS Smith: W przypadku produktów spożywczych niezwykle ważne jest dostosowanie wielkości opakowania zbiorczego (tj. liczby opakowań jednostkowych w opakowaniu zbiorczym) do oczekiwanej rotacji produktu. Jeśli ilość produktów będzie zbyt duża, znacząco wzrasta prawdopodobieństwo utraty sprzedaży z powodu upływu daty ważności do spożycia. Takie sytuacje można łatwo zidentyfikować praktycznie w dowolnym sklepie. Ryzyko niesprzedania całego towaru przed upływem daty przydatności do spożycia jest również jednym z powodów, dla którego przezorni właściciele sklepów osiedlowych z ostrożnością podchodzą do zaopatrywania się w nowości produktowe. Brak miejsca na brand stretching 5 Brak miejsca na brand stretching 12 13 Brak miejsca na brand streching j e i n w y kt jp sta zy r ko y W fe e ę ółk Możliwość wprowadzania na rynek kolejnych wariantów produktu jest ograniczona, między innymi przez dostępne na półkach miejsce. Aby nie ryzykować sytuacji, w której listing nowego produktu będzie możliwy np. kosztem najsłabiej rotującego do tej pory wariantu, możemy zmodyfikować opakowania zbiorcze. Jest to zdecydowanie tańsze rozwiązanie od delistingu lub ponoszenia kolejnych opłat półkowych. w tó n ia 6 rzy a tw 6 - rzy a tw tu k du o pr W przypadku produktów pakowanych w opakowania zbiorcze z dwoma „twarzami”, prosta zmiana opakowania zbiorczego na wersję z jedną „twarzą”, pozwoli wygenerować miejsce na dwukrotną ilość SKU. Ta zmiana jednocześnie dopasuje opakowanie zbiorcze do mniejszej rotacji pierwotnych wariantów (w wyniku kanibalizacji). ar w 6 Wskazówka DS Smith: - y nt a i ar w 3 tu o pr k du Postaw na optymalne wykorzystanie dostępnego miejsca. Ta sama przestrzeń może zostać lepiej użyta do sprzedania różnych wariantów Twojego produktu dzięki prostemu zabiegowi, jakim jest zmiana opakowania zbiorczego. Zyskasz pełną ekspozycję wszystkich możliwych wariantów w całej dostępnej dla Ciebie przestrzeni półki oraz ograniczysz ryzyko niewystawienia tego, który rotuje najsłabiej. Niezagospodarowana powierzchnia półki sklepowej 6 Niezagospodarowana powierzchnia półki sklepowej 14 15 Niezagospodarowana powierzchnia półki sklepowej Za duże opakowania. Niewykorzystanie około 30% miejsca na półce. Za obecność marki na półce najczęściej trzeba zapłacić, szczególnie w tzw. nowoczesnym kanale dystrybucji (hiper- i supermarkety), czy to w formie opłat półkowych (teoretycznie zniesionych), czy opłat za umieszczenie w gazetce promocyjnej. Faktem jest, że nawet 30% tych kosztów nie „pracuje” na sprzedaż produktu. Z doświadczenia DS Smith wynika, że często opakowanie zbiorcze (SRP) zajmuje nie więcej niż 70% głębokości półki. Pozostałe 30% to niewykorzystane miejsce, które mógłby wypełnić towar! W prosty sposób można podnieść wykorzystanie półki do 90% i więcej. Wskazówka DS Smith: Ustawienie jednego opakowania za drugim sprawia, że zapas produktu jest na półce, a nie na zapleczu sklepu. Gdy zostaną wyprzedane produkty z pierwszego opakowania, wystarczy je wyrzucić, a drugie przesunąć na front półki. Gotowe! Czas uzupełnienia towaru to kilka sekund. Lepsze wykorzystanie powierzchni półki jest kolejnym przykładem wartości dodanej, jaką mają w sobie mniejsze opakowania zbiorcze. 16 Warto zapamiętać Mniejsze opakowania zbiorcze pomagają zwiększyć sprzedaż i ograniczyć koszty. Są też bardziej uniwersalne: odpowiadają potrzebom tradycyjnych sklepów, jak również kanału nowoczesnego ułatwiają budowę dystrybucji w kanale tradycyjnym, gdyż lepiej odpowiadają oczekiwaniom właścicieli małych sklepów: zawierają mniejszą ilość opakowań jednostkowych, która lepiej odpowiada średniej rotacji w tych sklepach oraz zajmują mniejszą powierzchnię; pozwalają w całości wypełnić półkę produktem; uwalniają miejsce na półce pod nowe warianty marki; pomagają zredukować straty wynikające z niesprzedania produktów przed upływem ich terminu przydatności do spożycia. Niewykorzystany potencjał 7 Niewykorzystany potencjał 17 18 Niewykorzystany potencjał 76% decyzji zakupowych podejmowanych jest w sklepach źródło: POPAI, 2012 Przy coraz słabszej skuteczności reklamy ATL, wynikającej między innymi z dużej liczby kanałów, którymi docierają informacje do konsumentów, zrozumiałym wydaje się przeniesienie ciężaru budżetu marketingowego z mediów ATL na shopper marketing czy skuteczniejsze opakowania. Opakowanie jest bowiem fundamentalnym elementem marketingu mix. Swego czasu, popularność zyskało określenie, że półka sklepowa to „moment prawdy”. Trudno nie zgodzić się z takim stwierdzeniem, skoro sklep jest ostatnim i najistotniejszym etapem ścieżki zakupowej. Dla 64% klientów sklep jest miejscem, w którym widzą nowości po raz pierwszy źródło: Nielsen, New product success, 2015 Narzędziem, które pozwala właściwie wyeksponować i wyróżnić produkt na półce są opakowania SRP (shelf ready packaging), które umożliwiają: lepszą prezentację opakowań jednostkowych; stabilizację opakowań jednostkowych (dla niestabilnych/niestandardowych formatów); gwarancję orientacji opakowań jednostkowych „twarzą” do klienta; dodatkową powierzchnię do komunikacji marketingowej; W sklepie bardzo często wizerunek produktu nie jest spójny z wizerunkiem marki prezentowanym w kampanii reklamowej. Shopper tymczasem szuka w sklepie kontynuacji pozytywnych skojarzeń, których wcześniej zaznał w kontakcie z reklamą. wdrożenia rozwiązań aktywujących markę: wzmacniających lub kreujących jej wizerunek na półce. Opakowanie: koszt czy inwestycja 8 Opakowanie: koszt czy inwestycja 19 20 Opakowanie: koszt czy inwestycja Jak wspomnieliśmy wcześniej, proces zakupu opakowań zbiorczych często znajduje się w rękach działu zakupów/zaopatrzenia, który rozliczany jest z cen zakupu. Czy oszczędności osiągnięte dzięki niskiej cenie zrównoważą straty sprzedażowe, będące konsekwencją wyboru tanich, ale nieumiejętnie zaprojektowanych opakowań? Prawidłowo skonstruowane opakowanie może nieść za sobą niejedną wartość dodaną. Często brand managerowie nie biorą jednak udziału w procesie jego wyboru, a także nie mają dostępu do procesu wyboru dostawcy opakowań. W związku z tym nie mogą poznać jego oferty i rozwiązań, które wspierają realizację celów sprzedażowych. Czy dążenie do jak najniższej ceny opakowania powinno być celem samym w sobie? Odpowiednio zaprojektowane opakowanie jest źródłem korzyści w obszarach produkcji, logistyki czy sprzedaży, poprzez: wpływ na sprzedaż dzięki lepszej prezentacji marki na półce; poprawę rentowności nakładów na marketing i trade-marketing; wsparcie działań budujących markę, min. wykorzystując dodatkowe miejsce na komunikację marketingową; wpływ na koszt procesu pakowania, min. z pomocą konstrukcji, które skracają ten proces; redukcję strat w łańcuchu dostaw wynikających ze złego zabezpieczenia produktu (przed uszkodzeniem czy kradzieżą); usprawnienie procesów operacyjnych w sieciach handlowych, związanych z uzupełnianiem towaru na półce; podniesienie stopnia wypełnienia przestrzeni transportowej, czy eliminację dodatkowyuch zabezpieczeń transportowych. Opakowanie: koszt czy inwestycja Elementy całkowitego kosztu opakowania Czas wdrożenia Środowisko Koszty Manipulacja Ochrona produktu Automatyzacja procesu pakowania Logistyka Cena pudełka Potrzeby Koszt całkowity Marketing i sprzedaż 21 22 Silna konkurencja ze strony marek własnych 9 Silna konkurencja ze strony marek własnych Silna konkurencja ze strony marek własnych Sytuacja na rynku marek własnych jest coraz ciekawsza. Na polskim rynku powoli, ale systematycznie pojawiają się coraz ciekawsze produkty pod logo marki własnej. Czasy Leader Price – jak niektórzy nazywają produkty niskiej jakości spod znaku nieobecnej już w Polsce sieci - zdecydowanie minęły. Coraz rzadziej widzimy na półkach produkty-kopie, które ewidentnie projektem opakowania oraz pomysłem na produkt nawiązują do znanych marek (z angielskiego – A-brands). Na półkach pojawiają się za to ciekawe koncepty produktowe, których jeszcze niedawno nie spodziewalibyśmy się po markach własnych. Towarzyszą temu coraz lepsze projekty graficzne, które niczym, albo w niewielkim stopniu ustępują projektom wiodących marek. Co więcej, międzynarodowe sieci coraz częściej sprowadzają z zagranicy ciekawe koncepty, czy linie produktowe. Na tych przykładach widać, że poza projektem graficznym liczy się także słowo (copywriting): opis produktu jest kreatywny, zabawny. Kolejnym trendem jest premiumizacja. Produkty z wyższej półki mają w swojej ofercie m.in. Lidl (Deluxe), Biedronka (La Speciale) czy Tesco (Finest). W Polsce już widać znaną od lat w Wielkiej Brytanii strategię dywersyfikacji marki własnej w obrębie jednej sieci, np. good, better, best w Tesco. Sieci handlowe formułując strategię marek własnych, doskonale rozumieją ich rolę w zwiększaniu sprzedaży i marży. Marki własne prowadzone w ciekawy i odważny sposób stają się swoistym programem lojalnościowym sieci, znakiem rozpoznawczym. W obszarze opakowań, dominuje prosta zasada: kupujemy oczami – stąd opakowania marek własnych wyglądają coraz lepiej. Zastanawiające są sytuacje, gdy opakowania klasycznych marek o dobrej rozpoznawalności wyglądają na tle opakowań marek własnych dość słabo, zarówno pod względem estetyki, jakości realizacji czy poziomu innowacyjności. Może warto sprawdzić, jak Twoja marka prezentuje się na tle konkurencyjnych produktów z obszaru marek własnych? 23 24 Impact Centre Gotowy na zmianę? Co sądzisz o przedstawionym spojrzeniu na opakowania? Jeśli przekonuje Cię nasze podejście, pokażemy Ci więcej obszarów związanych z opakowaniami, dla których przemyślana strategia pomaga osiągnąć wymierne korzyści w obszarach sprzedaży, kosztów i zarządzania ryzykiem. Nie ma jednego „momentu prawdy”. Opakowania powinny działać i wspierać markę na każdym etapie łańcucha dostaw. W trakcie warsztatu przedstawimy najlepsze praktyki, które pomogą stworzyć strategię opakowań, która działa. Zapraszamy Ciebie i Twoich współpracowników z działów marketingu i sprzedaży oraz wszystkich, którzy mają styczność z opakowaniami (kupców, technologów) na warsztaty w Impact Centre. Przekonasz się, jak opakowanie pomaga zbudować przewagę konkurencyjną w punkcie sprzedaży i na każdym etapie łańcucha dostaw. Napisz, aby umówić warsztat w Impact Centre: [email protected] 25 Robert Lis Autor publikacji Kierownik ds. Marketingu DS Smith Packaging, koordynuje opracowanie strategii marketingowych kluczowych produktów i usług, prowadzi warsztaty z klientami w Impact Centre, wdraża ideę customer journey, buduje relacje z sieciami handlowymi oraz odpowiada za całokształt działań marketingowych i wizerunkowych firmy w Polsce. Posiada kilkuletnie doświadczenie w marketingu B2C zdobyte na stanowisku brand manager’a w międzynarodowych firmach z sektora FMCG w zakresie tworzenia strategii i komunikacji marek oraz zarządzania produktem. Zwolennik prezentacji w duchu presentation zen Garrego Reynoldsa. Robert Lis na Jesteśmy wiodącym w Europie producentem opakowań z tektury dla FMCG i przemysłu. Doświadczenie w wielu branżach, począwszy od projektowania do produkcji lub od zaopatrzenia aż po recykling, umożliwia tworzenie kompleksowych rozwiązań, co zapewnia naszym klientom większe korzyści przy mniejszych nakładach.