Dyrektor X wzywa do siebie dwóch pracowników z tego samego działu. Po przeprowadzonej kontroli okazało się, Ŝe obydwaj spędzają znaczną część czasu w godzinach pracy w Internecie. Dyrektor poprosił obu Panów, Ŝeby się zastanowili i znaleźli wyjaśnienie dla takiego sposobu pracy. KaŜdy z pracowników zareagował inaczej. Pan J. spokojnie przejrzał adresy stron internetowych, które w ostatnim czasie przeglądał, napisał w punktach na czym dokładnie polegają jego zadania i jakiego typu wymaga to „poszukiwań”. Pan G. natomiast strasznie się rozłościł i wykrzykiwał, Ŝe firma, która nie ma do niego zaufania, po tylu latach uczciwej pracy, jest do bani i, Ŝe teraz złoŜy wymówienie, poniewaŜ ma tego wszystkiego dosyć… Jak wytłumaczyć tak róŜne zachowanie? Oczywiście moŜemy powiedzieć, Ŝe kaŜdy z Panów ma inny temperament, inne doświadczenia Ŝyciowe, inną sytuację zawodową, są w innym wieku, etc… ale moŜemy takŜe spróbować wyjaśnić wyŜej opisane zachowania przy pomocy określania charakterystycznych dla nich stylów poznawczych. Po co? Taki sposób podejścia do rozumienia i interpretowania reakcji i zachowań pracowników będzie z pewnością niezwykle uŜyteczny, gdy zechcemy ludziom powierzyć trudne zadania, gdy będziemy próbowali ich zmotywować lub poprawić atmosferę panującą w firmie. Zacznijmy od tego, co to jest styl poznawczy. Styl poznawczy to, w skrócie i uproszczeniu, sposób w jaki myślimy. Nie naleŜy mylić go ze sposobem działania. Podkreślić naleŜy, Ŝe styl poznawczy jest całkowicie niezaleŜny od pola danych, tzn.: dwie osoby, które otrzymują taką samą ilość, takich samych informacji mogą zareagować róŜnie, w zaleŜności od swojego stylu poznawczego. W obrębie teorii stylów poznawczych warto odwołać się do takich określeń jak: refleksyjność versus impulsywność – są to określenia, które kaŜdy z nas kojarzy i to raczej we właściwy sposób. Osoba refleksyjna to taka, która długo się zastanawia i nie popełnia wielu błędów, osoba impulsywna natomiast odwrotnie – jest to z reguły osoba, która szybko i bez zastanowienia udzielają odpowiedzi, zwykło się mówić, Ŝe są to osoby, które najpierw mówią potem myślą. Pamiętać naleŜy takŜe, Ŝe wyŜej wymienione wymiary mają teŜ związek z samooceną. Osoby refleksyjne są to osoby, które posiadają raczej wysoką samoocenę, osoby impulsywne, to ci, których samoocena jest raczej niska. Oczywiste zatem wydaje się skonstatowanie, Ŝe Pan J. jest niewątpliwie osobą refleksyjną, Pan G. jest raczej jednostką impulsywną. Co daje nam taka wiedza? Rozpoznanie stylów poznawczych pracowników pozwoli nam wykorzystać indywidualne predyspozycje dla dobra naszej firmy. Przedstawiciele impulsywnego stylu poznawczego mogą być lepsi w twórczych zadaniach, są z reguły bardziej błyskotliwi, aktywniejsi w dyskusjach, szybciej uczą się mówić w językach obcych, są znacznie lepsi w pracach wymagających improwizacji, wykazują większą spontaniczność w kontaktach społecznych, jest to grupa znaczniej odporniejsza na presję czasu. Przedstawiciele refleksyjnego stylu poznawczego mogą być lepsi w nauce czytania i pisania, są z reguły lepsi w matematyce/rachunkach/rachunkowości, lepiej sprawdzają się w pracach wymagających koncentracji uwagi, staranności, dokładności, mniej pochopnie osądzają innych ludzi, bardziej kontrolują się w kontaktach społecznych (są z reguły bardziej lubiani), są znacznie lepsi w pracach bez ograniczenia czasowego. Ostatni element, na którym chcemy zwrócić uwagę, a który z pewnością róŜny jest u Pana J. i Pana G. to stopień, w jakim percepcja zdeterminowana jest przez organizację pola percepcyjnego. Mamy tutaj do czynienia z zaleŜnością i niezaleŜnością. Wydaje się, Ŝe na podstawie opisanej sytuacji stwierdzić moŜemy, Ŝe Pan G. jest osobą o niezaleŜnej percepcji. Osoby takie jak Pan G. kierują się raczej wskazówkami pochodzącymi z wewnętrznych restrukturalizacji standardów, danych, ludzie mają tacy tendencję do charakteryzują samodzielnej się strukturalizacji analitycznością percepcji. Zastanówmy się czy będą to osoby, które łatwo zaakceptują „regulaminy” i zasady panujące w firmie (takie chociaŜby jak: dress code)? Wydaje się, Ŝe taki pracownik, to tylko kłopoty… ale czy na pewno? Czy nie wystarczy jedynie umieścić go we właściwym dziale i wyznaczyć mu odpowiednią pracę? Pan J. natomiast jest przedstawicielem grupy, którą określimy jako zaleŜną od pola. Są to osoby kierujące się wskazówkami z „pola”, mają tendencję do akceptowania zastanej organizacji, są to osoby o globalnej percepcji. Wydaje się, Ŝe taki typ osób doskonale się znajdzie w wielkiej korporacji, gdzie zasady i reguły obowiązują w kaŜdej sferze „Ŝycia” firmy, ale reprezentowane przez Pana J. podejście do zasad moŜe zostać doskonale wykorzystane i w małej firmie, gdzie niezbędny jest ktoś, kto odpowiedzialny będzie za przestrzeganie procedur. Zastanówmy się jak wykorzystać naturalne cechy indywidualne naszych pracowników, tak aby byli oni najbardziej efektywni, a charakter ich pracy najbardziej im odpowiadał i satysfakcjonował. O ileŜ więcej korzyści ich praca przyniesie firmie. Marta Bem Zespół Samodzielnych Stanowisk ds. Psychologii Pracy w Głównym Inspektoracie Pracy