Neuroestetyka

Neuroestetyka
Włodzisław Duch
Katedra Informatyki Stosowanej, UMK Toruń
Google: Duch
Sztuka – Mózg – Emocje, 22.04.2005
Zdumiewająca hipoteza
• „Zdumiewająca hipoteza brzmi: Ty, Twoje radości i smutki, Twoje
wspomnienia i ambicje, Twoje poczucie tożsamości i wolna wola,
nie są w rzeczywistości niczym innym niż sposobem, w jaki
zachowuje się ogromny zbiór komórek nerwowych i związanych z
nim cząsteczek”.
Francis Crick, „Zdumiewająca hipoteza, czyli nauka w poszukiwaniu
duszy”, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
• Lapidarnie: Umysł jest tym, co robi mózg.
• Widzimy świat?
Nie! Widzenie jest interpretacją stanów kory wzrokowej
własnego mózgu przez inne obszary tego mózgu.
• Świadczą o tym złudzenia optyczne, zmiany percepcji w wyniku
uszkodzeń mózgu, halucynacje, sny, ślepota na zmiany ...
Widzimy tylko stany swojego mózgu!
Neuroestetyka
• Neuroestetyka poszukuje neurobiologicznych podstaw przeżyć
estetycznych. Tworzenie i przyjemność obcowania ze sztuką jest
możliwe tylko dzięki istnieniu wspólnych wszystkim ludziom struktur
mózgu, odpowiedzialnych za proces widzenia.
• The Institute of Neuroesthetics, Univ. College London.
Semir Zeki: artyści podobnie jak neurolodzy, badają
zachowania mózgu swoimi specyficznymi metodami.
• Badania procesu widzenia przez artystów: Leonardo da Vinci,
Piero della Francesca, Brunelleschi, Delacroix, Seurat, Duchamp,
Mondrian, Picasso, Braque, Calder, Tinguely ...
• Neuroestetyka wzbudziła duże zainteresowanie wśród artystów,
pragnących wykorzystać nową wiedze dotycząca percepcji i
zachowania w swojej pracy.
Neuroestetyka
Cele badań w dziedzinie neuroestetyki to:
• badanie procesów twórczych w sztukach plastycznych,
zrozumienie działania mózgu w czasie takich procesów;
• podkreślanie centralnej roli, jaką pełnia badania nad mózgiem dla
zrozumienia natury ludzkiej, przejawiającej się nie tylko w sztuce
czy muzyce, lecz również moralności, zachowaniach społecznych i
antyspołecznych, moralności, religii i innych dziedzinach
wpływających na życie codzienne;
• zainteresowanie neurobiologów badaniem sztuki jako metody
badania organizacji przetwarzania informacji przez mózg;
• badanie praw percepcji, którym podlega tworzenie sztuki, zarówno
na etapie tworzenia jak i oglądania;
• zrozumienie sztuki w świetle zadań, stojących przed układem
wzrokowym, lub ogólnie stojących przed mózgiem, to jest
gromadzenia wiedzy o świecie i sposobach jego poznawania.
Najważniejsze prawa percepcji
• Poszukiwanie prawdy ponad pozorami.
Informacje dochodzące do oka bez przerwy się zmieniają w wyniku
zmiany odległości, kąta widzenia i oświetlenia, a jednak widzimy
stabilny świat, złożony z obiektów o określonej kategorii (np. twarzy).
Układ wzrokowy wydobywa z dochodzącego do oka sygnału tylko to, co
istotne, podobnie jak artysta próbujący oddać swój sposób widzenia.
• Abstrahowanie, szukanie istoty, pozwalającej rozpoznać byt.
„The whole beauty and grandeur of Art consists ... in being able to get
above all singular forms, particularities of every kind [by making out] an
abstract idea ... more perfect than any one original.” - John Constable
Sposób tworzenia abstrakcji przez mózg jest centralnym problemem
badań nad mózgiem, sztuka jest próba eksternalizacji tych abstrakcji.
Książki
• Robert L. Solso, Cognition and the Visual Arts.
MIT Press (1996)
• Semir Zeki, Inner Vision.
Oxford University Press (1999)
• C. McManus, Right Hand, Left Hand.
Weidenfeld & Nicholson (2002)
• M. Livingstone, Vision and Art.
Harry N Abrams (2002)
• E. Faas, The Genealogy of Aesthetics.
Cambridge University Press (2002)
Sztuka kinetyczna
• Próba stymulacji wybranych obszarów układu wzrokowego.
Optymalna stymulacja obszarów V5 reagujących na ruch, z minimalną
stymulacją pozostałych obszarów.
8 praw Ramachandrana
•
•
•
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Czy istnieją „reguły” sztuki pozwalające zrozumieć dlaczego pewne
reprezentacje graficzne wydają się nam piękne i interesujące?
Dlaczego takie reguły pojawiły się w takiej a nie innej formie w
procesie ewolucji?
Jakie struktury mózgu są w to zaangażowane?
Uwypuklanie elementów, różnic, widoczne w sztuce pierwotnej i
karykaturach, wynikające z zasady „wzmacniania różnic”.
Izolowanie pojedynczych modów wzrokowych (kształt, kolor,
kinestetyka), sprzyja większemu skupieniu uwagi.
Grupowanie percepcyjne (Gestalt) pozwalające na segmentację
obiektów od tła i abstrakcyjne relacje podobieństwa.
Wzmacnianie przez kontrast, linię, rysunek, kolor.
Wyzwania dla percepcji, nieoczywiste grupowanie.
Unikanie nienaturalnych punktów widzenia i przypadkowych
koincydencji konturów.
Aluzje i metafory zwiększają zainteresowanie.
Symetria jest atrakcyjna.
Karykatury
Punkty widzenia