rośliny zielenice krasnorosty rośliny wyższe mszaki paprotniki

1.17. Mszaki i paprotniki
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Podział roślin
ROŚLINY
ZIELENICE
KRASNOROSTY
MSZAKI
ROŚLINY WYŻSZE
NASIENNE
PAPROTNIKI
PAPROCIE
NAGONASIENNE
SKRZYPY
OKRYTONASIENNE
WIDŁAKI
JEDNOLIŚCIENNE
DWULIŚCIENNE
MSZAKI


Praprzodkowie mszaków byli bezpośrednimi potomkami
pierwszych zdobywców lądu.
Obecnie żyjące mszaki należą do najprościej zbudowanych
roślin lądowych.




Mają słabo wykształcone tkanki.
Nie posiadają wykształconych wszystkich organów.
Występują w środowiskach ubogich, na ogół w miejscach
wilgotnych i cienistych.
Żyją w gęstych skupieniach,
zwanych darniami.
Budowa mchów



Ciało mchów zbudowane jest z:

łodyżki

listków

chwytników
W nazewnictwie organów używa się
zdrobniałych nazw, aby zaznaczyć, że mają
prostszą budowę niż organy innych roślin.
Chwytniki są cienkie, rozgałęzione,
wrastają w podłoże na niewielką głębokość.
Ich funkcją jest umocowanie rośliny w
podłożu.

Łodyżka ma budowę tkankową. Okrywa ją
skórka, a wewnątrz znajdują się komórki
miękiszowe. Brak tkanek przewodzących
wodę, dlatego mchy nie osiągają dużych
rozmiarów.

Listki służą do asymilacji dwutlenku węgla,
fotosyntezy, pobierania i magazynowania
wody z otoczenia.
Rozmnażanie się mchów


Mchy rozmnażają się płciowo i bezpłciowo.
U mchów występuje przemiana pokoleń, czyli rozmnażanie płciowe
i bezpłciowe cyklicznie po sobie następują. Pokolenie płciowe
nazywamy gametofitem, a pokolenie bezpłciowe sporofitem.






Na szczycie ulistnionej łodyżki wytwarzają się rodnie i plemnie,
a w nich komórki rozrodcze (gamety).
Do zapłodnienia niezbędna jest woda. Plemniki muszą przepłynąć do
rodni. Po zapłodnieniu wyrasta bezlistna łodyżka, na szczycie której
powstaje zarodnia z zarodnikami.
Zarodniki wysypują się z puszki w suchy, słoneczny i wietrzny dzień.
Z zarodnika wyrasta splątek, a z niego ponownie ulistniona łodyżka
zdolna do wytwarzania gamet..
U mchów pokoleniem dominującym jest gametofit.
Mchy są roślinami zarodnikowymi. To znaczy, że nie wytwarzają
nasion.
Obejrzyj krótki film o rozmnażaniu się mchów:
Znaczenie mchów

Są organizmami pionierskimi, czyli mogą
żyć w miejscach, w których nie
utrzymałyby się inne rośliny i przygotowują
im podłoże niezbędne do życia.

Przyczyniają się do powstania gleby.

Chronią glebę przed erozją.



Mchy zatrzymują wodę w listkach oraz
wąskich przestrzeniach między łodyżkami
i listkami, a także między ciasno rosnącymi
łodyżkami. Dzięki temu woda z opadów jest
magazynowana i systematycznie
wykorzystywana przez te organizmy.
- Oddala to groźbę powodzi i suszy na
terenach, gdzie licznie występują mchy.
Wraz z butwiejącą ściółką tworzą
środowisko życia dla wielu organizmów.
Tworzą pokłady torfu, który jest
wykorzystywany przez człowieka na wiele
sposobów.
Paprotniki



Paprotniki, podobnie jak mchy, są
roślinami zarodnikowymi, czyli nie
wytwarzają kwiatów, nasion i
owoców.
Są to głównie rośliny lądowe,
mające dobrze wykształcone tkanki,
a w ich budowie zewnętrznej
wyróżnia się korzeń, łodygę i liście.
Paprotniki dominowały na Ziemi
ponad 300 milionów lat temu, w
okresie karbońskim, tworząc
olbrzymie, rozległe, podmokłe lasy.
Z ich ciał powstały pokłady węgla
kamiennego, wydobywane przez
człowieka i wykorzystywane jako
główne źródło energii.
Paprocie




Paprocie to najczęściej rośliny zielne.
Paprocie tropikalne mają postać drzew,
sięgających nawet do 25 m.
Paprocie występują, podobnie jak mchy,
w miejscach zacienionych i wilgotnych.
W naszych lasach wchodzą w skład runa
leśnego.
Paprocie zbudowane są z:



podziemnej łodygi, występującej w postaci
kłącza, gromadzącego materiały zapasowe,
Korzeni przybyszowych (wyrastających z
łodygi),
liści o dużej powierzchni asymilacyjnej;
młode liście paproci są charakterystycznie
zwinięte w pastorał i okryte drobnymi
łuskami, chroniącymi przed wysychaniem.
Rozmnażanie się paproci








U paproci występuje przemiana pokoleń.
Na spodniej stronie niektórych liści paproci znajdują się brązowe skupienia
zarodni, wytwarzających zarodniki.
W suchy dzień zarodnie pękają
i wysypują zarodniki.
Zarodniki kiełkują w wilgotnej
glebie i wytwarzają przedrośle.
Na przedroślu wytwarzają się
rodnie i plemnie z komórkami
rozrodczymi.
Plemniki, w obecności wody,
przepływają do rodni
zapładniają komórkę jajową.
Z zygoty rozwija się młoda
paproć.
Pokoleniem dominującym
jest sporofit.
i
Paprocie chronione
w Polsce
Pióropusznik strusi
Języcznik zwyczajny
Długosz królewski
Salwinia pływajaca

Jest to paproć wodna.

Występuje na powierzchni stawów i jezior.

To roślina bardzo rzadka i objęta w Polsce ochroną gatunkową.

Ma dwa rodzaje liści. Dwa liście są płaskie i pływające,
a podwodne liście są nitkowate i przypominają korzenie.
Prawdziwe korzenie zanikły, ze względu na środowisko życia.
Dla miłośników roślin doniczkowych…


Paprocie są to wyjątkowe rośliny.
Są uważane za korzystnie oddziałujące na
człowieka:


Posiadają biopole wzmacniające biopole człowieka

i wydzielają przy tym dużo tlenu.



Jonizują one powietrze ujemne, a to sprzyja
tworzeniu się korzystnego mikroklimatu w
pomieszczeniach.
Lubią być obficie podlewane, więc woda parując
zwiększa wilgotność powietrza.
Niektóre dodatkowo wydzielają przyjemną woń
(mają aromatyczne liście).
Ponadto paprocie mają taką różnorodność
kształtów, bogactwo odcieni zieleni oraz
przebarwienia blaszki (białe srebrzyste,
różowe, brunatne), że są bardzo atrakcyjne.
Skrzypy







Rosną najczęściej w miejscach wilgotnych i cienistych, ale można je
spotkać także na ugorach i suchych łąkach.
Są niewielkimi roślinami o łodygach przesyconych krzemionką
(podczas zgniatania wydają charakterystyczny dźwięk, od którego wzięła
się ich nazwa).
Skrzypy wczesną wiosną wytwarzają
pędy zarodnionośne, które obumierają
po wysypaniu zarodników.
Przez większą część sezonu wegetacyjnego
skrzypy mają formę zielonych pędów.
Liście skrzypów są łuskowate, osadzone
w okółkach, rozmieszczonych na łodydze
w regularnych odstępach.
Okółkowo wyrastają też odgałęzienia
boczne. Taka budowa sprawia, że roślina
przypomina choinkę.
W Polsce pod ochroną jest skrzyp olbrzymi.
Skrzyp olbrzymi
Widłaki





Są to niewielkie rośliny zielne
o płożących się łodygach i drobnych,
łuskowatych liściach.
Pędy widłaków są zielone przez cały
rok.
Łodygi i korzenie tych roślin są widlasto
rozgałęzione.
Widłak goździsty
Na szczytach pędów znajdują się kłosy
zarodnionośne.
Proces kiełkowania zarodników trwa
6-7 lat i odbywa się tylko w obecności
określonych gatunków grzybów, z
którymi widłaki żyją w symbiozie.

W Polsce żyje 7 gatunków widłaków.

Wszystkie są objęte ochroną całkowitą.
Widłak wroniec
Zadania
1. Wymień 5 gatunków paprotników objętych
w Polsce całkowitą ochroną gatunkową.
2. Wyjaśnij, do czego służą zarodniki.
3. Porównaj gametofit mchów i paproci.
4. Wyjaśnij dlaczego mchy nie osiągają dużych
rozmiarów.
5. Wyjaśnij jaką rolę dla człowieka spełniają
paprotniki kopalne.
Źródła







J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1, Operon,2009r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
B.Klimuszko, Żak,2001r.
M.Jefimow ,M.Sęktas, Puls życia, Nowa Era,2009r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.