PIENIĄDZ - Ekonomicznie.pl
advertisement
PIENIĄDZ – jest to powszechnie akceptowany środek płatniczy, WSPÓŁCZEŚNIE definiuje się go, jako wszystkie rodzaje powszechnie akceptowanych środków płatniczych, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona. FUNKCJE PIENIĄDZA: - ŚRODEK WYMIANY – pieniądz jest narzędziem cyrkulacji oraz ułatwia wymianę dóbr i usług; w gospodarce bezpieniężnej (barterowej) nie występuje środek wymiany, wymiana ma charakter bezpośredni, co oznacza że jedne dobra są wymieniane na drugie. Najstarsza funkcja pieniądza. Pieniądz pośredniczy w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany. - MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW – pieniądz, jako jednostka rozrachunkowa, czyli jednostka w której wyrażone są ceny (dzięki, którym można porównać ze sobą różne towary) i prowadzone rozliczenia. Pieniądz jest uniwersalnym, doskonałym narzędziem pomiaru, wyrażania i agregowania wartości. Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności, czyli za jego pomocą możemy mierzyć np. wielkość odsetek jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty itp. - ŚRODEK PŁATNICZY – pieniądz jest narzędziem poboru, podziału i wydatkowania dochodu, pieniądz służy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłata. - ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZEDNOŚCI (TEZAURYZACJI) – za pomocą pieniądza gromadzimy i przechowujemy wartość, pieniądz jest też środkiem, który można wykorzystać do dokonywania zakupów w przyszłości. - ŚRODEK WYMIANY MIEDZYNARODOWEJ – pieniądz może byś środkiem rozliczeń międzynarodowych, tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W tym przypadku pieniądz spełnia wszystkie wyżej wymienione funkcje w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami. Przykład pieniądza światowego jest dolar amerykański. AGREGATY PIENIĘŻNE – mierzą wielkość pieniądza. Na podaż pieniądza składają się następujące agregaty pieniężne M1, M2 i M3. AGREGAT M1 – gotówka w obiegu (bez kas banków) + depozyty bieżące (łącznie z overnight). AGREGAT M2 – M1 + depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie + depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie. AGREGAT M3 – M2 + operacje z przyrzeczeniem odkupu + dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie PIENIĄDZ PIERWOTNY I WTÓRNY PIENIĄDZ PIERWOTNY – pieniądz powstały w pierwotnej kreacji pieniądza, czyli baza monetarna lub poprzez udzielenie pożyczki bankom komercyjnym przez bank centralny. BAZA MONETARNA – to suma banknotów i bilonu, w obiegu pozabankowym oraz ilości gotówki znajdującej się w obrębie systemu bankowego, baza monetarna jest zwana inaczej zasobem pieniądza wielkiej mocy H=C+R H – baza monetarna C – gotówka w obiegu R – gotówka zgromadzona w banku KREACJA PIERWOTNA przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym. We współczesnych systemach bankowych emisję banknotów reguluje baza monetarna. Jednym słowem są to depozyty na rachunkach w banku centralnym powiększone o sumę obiegających znaków pieniężnych (wielkość emisji); stanowią łącznie pieniądz banku centralnego. Bank centralny udzielając kredytu tworzy nowy pieniądz – nie sięga do środków zdeponowanych w banku. Dla niego udzielenie kredytu nie jest wydatkiem. Dlatego jest to kreacja pierwotna. Inna formą pierwotnej kreacji pieniądza jest wypłata gotówki przez bank centralny na rzecz jednostki budżetowej. Ta forma kreacji pieniądza polega na emisji pieniądza gotówkowego. Również w przypadku skupu przez bank centralny zagranicznych walut i dewiz następuje pierwotna kreacja pieniądza. PIENIĄDZ WTÓRNY – to pieniądz powstały w wyniku wtórnej kreacji pieniądza poprzez udzielenie kredytu lub pożyczki prze bank centralny, komercyjny lub instytucje parabankowe (pożyczki tylko). KREACJA WTÓRNA realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom. W procesie kreacji pieniądza przez banki komercyjne możemy wyróżnić: -wkład pierwotny – załóżmy, że klient wpłaca do banku gotówkę np. 1000zł. Bank otwiera mu rachunek na tę kwotę, którym ten klient może dysponować. Dokonany wkład jest to właśnie wkład pierwotny. W wyniku tej operacji następuje przekształcenie pieniądza gotówkowego (banknotów) w pieniądz bezgotówkowy, jakim jest wkład klienta na rachunku bankowym. Zmiana ta nie wpływa na ilość pieniądza w obiegu, gdyż nastąpiła jedynie zamiana formy pieniądza. Wkład ten ma pełne pokrycie w rezerwie gotówkowej banku. - wkład pochodny – w wyniku uzyskanego przez bankowców doświadczenia okazało się że tylko niewielka część zdeponowanych w bankach wkładów jest podejmowana w gotówce. Pozostała część służy do rozliczeń bezgotówkowych albo przez długi czas nie jest podejmowana. Uznano zatem, że nie ma potrzeby utrzymywania 100% - go pokrycia wkładu pierwotnego w postaci gotówki w banku. Wystarczy utrzymanie jedynie określonej części wkładu w postaci rezerwy gotówkowej. Pozostałą część można wykorzystać na udzielenie pożyczki innemu klientowi w postaci otwarcia na jego rzecz rachunku bieżącego z wkładem, którym ten klient może swobodnie dysponować. Taką transakcję polegającą na udzieleniu pożyczki klientowi w formie rachunku bieżącego nazywa się tworzeniem wkładu pochodnego a sam wkład-wkładem pochodnym. Z wtórną kreacją pieniądza mamy do czynienia wówczas, gdy banki komercyjne udzielają kredytów swoim klientom. Ta kreacja wyznacza wielkość podaży pieniądza. W czasie stabilizacji gospodarczej banki nie muszą całej zgromadzonej w postaci wkładów gotówki trzymać w skarbcu. Klienci dokonują wpłat i wypłat na przemian i wystarczy tylko stosunkowo niewielka rezerwa gotówkowa, aby zrealizować wszystkie ich dyspozycje. Resztę środków banki mogą spożytkować udzielając kredytu przedsiębiorstwom lub indywidualnym osobom, zarabiając na tej transakcji. Pożyczone sumy wracają do banków, w postaci wpłat na rachunki i mogą służyć do udzielenia kolejnej pożyczki, i tak dalej, i tak dalej. W ten sposób z pewnej kwoty przyjętych na początku depozytów powstała znacznie większa suma pieniądza bankowego w postaci kredytów. Banki zazwyczaj starają się udzielić jak najwięcej kredytów, aby powiększyć swoje zyski. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PODAŻ PIENIĄDZA BANKOWEGO: 1. Stopa rezerw obowiązkowych – stanowi minimalna relację rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego (Rady Polityki Pieniężnej). Jeśli zasób gotówki w banku komercyjnym spadnie poniżej obowiązkowej stopy rezerw, wówczas musi on natychmiast pożyczyć gotówkę, najczęściej od banku centralnego. 2. Wskaźnik gotówkowy – czyli wskaźnik skłonności do utrzymywania gotówki zamiast depozytów na żądanie. Na wskaźnik gotówkowy największy wpływ mają dwa elementy: a) dochód, b) rynkowa stopa procentowa. 3. Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych (nadwyżkowych) – banki komercyjne faktycznie utrzymują nie tylko rezerwy obowiązkowe, ale i także i rezerwy nadobowiązkowe. W ten sposób zabezpieczają się przed szczególnymi okolicznościami, mogącymi powodować wzmożone wycofanie przez klientów gotówki. Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych określany jest przez poziom rynkowej stopy procentowej i wahania depozytów. 4. Wskaźnik depozytów terminowych – to wskaźnik skłonności do utrzymywania depozytów terminowych, zamiast depozytów na żądanie. 5. Wskaźnik rezerw pożyczonych – czasami banki komercyjne korzystają z funduszy pożyczonych od banku centralnego, ponieważ bardziej może im się opłaca ponoszenie kosztów oprocentowania od pożyczonych środków finansowych w centralnej instytucji monetarnej niż utrzymywanie rezerw nadobowiązkowych. CELE POLITYKI PIENIĘŻNEJ Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Celem polityki pieniężnej banku centralnego jest umocnienie pieniądza, co można rozumieć jako stabilizacje cen, a więc kontrolę tempa inflacji. CELE POŚREDNIE (o charakterze ściśle pieniężnym) - to kontrola podaży pieniądza, (która powinna wpływać na stabilność inflacji) - to kształtowanie kursu walutowego, które ułatwiają identyfikację wpływu podaży pieniądza na kształtowanie się celów finalnych. Funkcje celu pośredniego spełnia podanie do publicznej wiadomości poziomu stopy wzrostu cen, np. w przedziale 2,5 – 3,5% w skali roku, czyli podanie tzw. celu inflacyjnego. CELE BEZPOŚREDNIE OPERACYJNE – polegają na: - kształtowaniu wielkości pieniądza rezerwowego banku centralnego (wielkość płynnych rezerw banków komercyjnych) - kształtowaniu wielkości poziomu stopy procentowej Następuje to przez instrumenty tj. system rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe, operacje otwartego rynku. Polityka pieniężna powinna mieć na uwadze także inne cele polityki gospodarczej tj.: - wysoki stan zatrudnienia (walka z bezrobociem) - równowagę gospodarki zewnętrznej - podział dochodów - wzrost eksportu - wzrost gospodarczy, jeśli tylko nie są w sprzeczności z głównym celem STABILIZACJĄ CEN I SIŁĄ NABYWCZĄ PIENIĄDZA. Tak określone cele nazywamy CELAMI FINALNYMI. NADZÓR BANKOWY ZADANIA GRNERALNEGO INSPEKTORATU NADZORU BANKOWEGO (GINB): - licencjonowanie banków oraz monitorowanie ich struktury własności, a także adekwatności kierownictwa - monitorowanie stabilności finansowej banków poprzez system sprawozdawczości nadzorczej - przygotowanie regulacji ostrożnościowych dla systemu bankowego określających dozwolone lub zalecane parametry działania banków w zakresie adekwatności kapitału oraz wielkości ryzyk bankowych np. kredytowego, walutowego, płynności - prowadzenie inspekcji na miejscu w bankach celem oceny sytuacji finansowej banków, poziomu podejmowanego przez nie ryzyka oraz adekwatności zarządzania tym ryzykiem oraz zgodności z przepisami Prawa bankowego, Ustawy o NBP, statutem oraz decyzja o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku - inicjowanie oraz realizowanie na wniosek komisji Nadzoru Bankowego działań nadzorczych wobec banków w sytuacji kryzysowej, w tym monitorowanie programów i postępowania naprawczego, a w razie niedostatecznej poprawy sytuacji finansowej (kapitałowej) wnioskowanie do Komisji nadzoru Bankowego o podjecie dalszych kroków wynikających z przepisów prawa Bankowego (likwidacja, upadłość, połączenie) - wykonywanie nadzoru skonsolidowanego nad bankami działającymi w strukturach holdingowych, w tym współpraca z zagranicznymi organami nadzoru bankowego. DZIAŁALNOŚĆ NADZORCZA KOMISJI NADZORU BANKOWEGO (KNB): Restrukturyzacja banków w trudnej sytuacji to tylko jeden z obszarów działań prowadzonych przez nadzór bankowy. Zapobieganie niekorzystnym zjawiskom w sektorze wymaga nieustannego monitorowania sytuacji ekonomiczno finansowej banków. Dokonuje się tego poprzez: nadzór inspekcyjny (inspekcja w bankach) jest systematycznie rozwijany, wyraża się to rozszerzaniem jego zakresu na nowe obszary działalności i rodzaje ryzyka, wprowadzaniem nowych metodologii i narzędzi inspekcyjnych oraz dostosowywaniu ich do przepisów prawa, wytycznych Komitetu Bazylejskiego oraz dyrektyw Unii Europejskiej nadzór analityczny banki są również przedmiotem bezpośredniego nadzoru analitycznego. Na podstawie składanych przez nie sprawozdań i raportów szczegółowo analizuje się m.in. efektywność banków, ich ekspozycje na poszczególne rodzaje ryzyka. Umożliwia to identyfikację obszarów potencjalnych zagrożeń i dostarcza niezbędnych informacji dla sformułowania właściwej strategii nadzorczej wobec banków. Działalność licencyjna polega na rozpatrywaniu wniosków i wydawaniu zgód nie tylko na utworzenie i podjecie działalności przez nowy bank lub przedstawicielstwo banku zagranicznego, ale także na połączenie banków, powołanie członków zarządu lub nabycie znaczących pakietów akcji. DO ZADAŃ KOMISJI NALEŻY W SZCZEGÓLNOŚCI: - określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach, - nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych, - dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój, - opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania. CELEM NADZORU JEST ZAPEWNIENIE: - bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych, - zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku. CZYNNOŚCI PODEJMOWANE W RAMACH NADZORU BANKOWEGO POLEGAJĄ W SZCZEGÓLNOŚCI NA: dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków, w tym badaniu wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banku, badaniu jakości zarządzania ryzykiem prowadzonej działalności, badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowaniu bankowych papierów wartościowych z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych, badaniu przestrzegania limitów, badaniu przestrzegania określonych przez Komisje Nadzoru bankowego dopuszczalnego ryzyka w działalności banków. NADZÓR SKONSOLIDOWANY to nadzór dokonywanu na podstawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych podmiotów należących do określonego holdingu czy struktury, która w aspekcie ekonomicznym stanowi jeden podmiot. Nadzorowi skonsolidowanemu podlega bank krajowy, który działa w holdingu: Bankowym krajowym, Bankowym zagranicznym Finansowym Mieszanym Hybrydowym. NIEZALEŻNOŚĆ INSTYTUCJONALNA, FUNKCJONALNA I FINANSOWA BANKU CENTRALNEGO Analizując zagadnienia niezależności banku centralnego, zwraca się uwagę na trzy aspekty: 1. niezależność instytucjonalną, określają przede wszystkim przez usytuowanie banku centralnego w systemie organów państwa oraz sposób powoływania i odwoływania władz banku 2. niezależność funkcjonalną, czyli uprawnienia banku centralnego do samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej i jej realizacji, oznacza to w szczególności niepodleganie w tej dziedzinie przez bank centralny instrukcją, wytycznym, czyli decyzjom ze strony parlamentu, prezydenta i rządu 3. niezależność finansowa, czyli trwałe określenie zasad tworzenia i podziału funduszy banku centralnego, co uniemożliwiałoby wywieranie nacisku finansowego przez rząd lub parlament na decyzje banku. STOPY PROCENTOWE W NBP: Stopy procentowe banku centralnego mają decydujące znaczenie dla rynku finansowego – według nich banki określają wysokość oprocentowania depozytów i kredytów. Zmiany stóp procentowych są, więc istotne również dla klientów banków. O poziomie stóp procentowych w Polsce decyduje obecnie Rada Polityki Pieniężnej. W zależności od sytuacji na rynku, RPP podejmuje decyzję o podniesieniu lub obniżeniu stóp procentowych. W ostatnim czasie, w związku m. in. ze spadkiem inflacji, obserwujemy tendencję do obniżania oprocentowania. STOPA INTERWENCYJNA (obowiązuje od IV 2006 r. – 4,00% referencyjna, repo) określa cenę pieniądza na rynku międzybankowym – według niej bank centralny organizuje interwencyjne zakupy lub sprzedaż, czyli tak zwane operacje otwartego rynku. Bank centralny posiada kilka istotnych narzędzi, za pomocą, których oddziałuje na rynek finansowy kraju. Narzędziem, który pozwala na bieżące regulowanie sytuacji na rynku pieniężnym, są operacje otwartego rynku. Jeśli bank centralny uzna, że na rynku jest za dużo pieniędzy, wówczas sprzedaje innym bankom krótkoterminowe papiery wartościowe. Jeśli natomiast w ocenie banku centralnego pieniędzy jest zbyt mało, wówczas skupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe, zasilając rynek gotówką. Warto podkreślić, że operacje otwartego rynku są interwencjami, które mają przywrócić równowagę na rynku. Są one organizowane właśnie z inicjatywy banku centralnego, i na określonych przez tę instytucję warunkach. Do określania warunków służy właśnie stopa interwencyjna. Stopa interwencyjna określa minimalne oprocentowanie operacji otwartego rynku – wpływa więc również na oprocentowanie innych instrumentów. Jest nazywana także stopą referencyjną lub też stopą repo. STOPA REDYSKONTOWA (4,25% - redyskonto weksli) określa cenę, po której bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle. Według stopy redyskontowej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Banki handlowe (komercyjne) kupują od swoich klientów weksle, stosując określone dyskonto (przykładowo, dyskonto 10 proc. oznacza, że za nominał 100 zł bank wypłaci swojemu klientowi 90 zł). Zgromadzone w ten sposób weksle banki komercyjne sprzedają bankowi centralnemu, który również stosuje dyskonto (a właściwie redyskonto – bo weksle były już wcześniej kupowane z dyskontem od klientów banków). Stopa redyskontowa służy właśnie do określania warunków tego typu transakcji. STOPA LOMBARDOWA (5,50%) określa najwyższy poziom oprocentowania na rynku, według niej bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Przy okazji omawiania operacji otwartego rynku podkreśliliśmy, że są one organizowane przez bank centralny – w momencie, gdy ten uzna, że na rynku jest zbyt dużo lub za mało pieniędzy. Są to, więc akcje o charakterze interwencyjnym. Same banki komercyjne mogą również inicjować transakcje z bankiem centralnym – są to tak zwane operacje depozytowo – kredytowe. Jednak i w takim przypadku cenę określa bank centralny. Banki komercyjne zaciągają w banku centralnym krótkookresowe kredyty pod zastaw papierów wartościowych. Są to tak zwane kredyty lombardowe, (czyli pod zastaw – zabezpieczeniem są właśnie papiery wartościowe), udzielane właśnie dzięki stopie lombardowej banku centralnego. Stopa lombardowa określa maksymalne oprocentowanie pieniędzy na rynku międzybankowym. Wprawdzie cena pieniądza może przekroczyć poziom lombardowy (co zdarza się w chwilach, gdy banki gwałtownie potrzebują pieniędzy), w dłuższym okresie jednak to właśnie stopa lombardowa jest najwyższa. STOPA DEPOZYTOWA ( 2,50%) określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa najniższe możliwe oprocentowanie na rynku. Stopa depozytowa jest – podobnie jak stopa lombardowa – używana do określania warunków transakcji depozytowo – kredytowych, które są realizowane pomiędzy bankami komercyjnymi a bankiem centralnym. Podczas gdy stopa lombardowa określała jednak warunki zaciągnięcia kredytu w NBP, stopa depozytowa – jak sama nazwa wskazuje – określa warunki operacji odwrotnej, to jest złożenia w banku centralnym depozytu. Banki komercyjne mogą składać jednodniowe depozyty w banku centralnym. Celem takich lokat jest zagospodarowywanie nadwyżek, którymi dysponują w danym momencie banki. Stopa depozytowa banku centralnego określa najniższe możliwe oprocentowanie tego typu depozytów. Ogólnie rzecz ujmując, stopa depozytowa jest najniższa, wyznacza, więc najniższy możliwy poziom oprocentowania na rynku. Poziom najwyższy wyznacza natomiast stopa lombardowa. STOPY PROCENTOWE NA RYNKU MIĘDZYBANKOWYM: WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) - wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Funkcjonuje od 1991 roku. Od 1993 ustalany jest w każdy dzień roboczy o godzinie 11.00, na fixingu organizowanym przez Polskie Stowarzyszenie Dealerów Bankowych - Forex Polska, na podstawie ofert złożonych przez 13 banków, po odrzuceniu dwóch najwyższych i dwóch najniższych wielkości. W ciągu 15 minut od publikacji indeksów ustalonych podczas fixingu, uczestniczące w nim banki zobowiązane są do zawierania między sobą transakcji według stawek nie gorszych od zgłoszonych tego dnia. Funkcjonuje w odniesieniu do transakcji jednodniowych: O/N (ang. overnight) - lokata otwierana w dniu zawarcia transakcji, T/N (ang. tomorrow/next) - lokata otwierana w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji, oraz w przeliczeniu na okresy: 1 tygodnia (1SW), 1 miesiąca (1M), 3 miesięcy (3M), 6 miesięcy (6M), 9 miesięcy (9M), 1 roku (12M). Stopa WIBOR jest wyższa od stopy depozytów, gdyż w przeciwnym wypadku banki traciłyby na pożyczaniu sobie pieniędzy. WIBID ( ang. Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna stopa procentowa jaką płacą banki za środki przyjęte w depozyt od innych banków. Stopa ta, podobnie jak WIBOR, ustalana jest codziennie o godz. 11:00. Funkcjonuje w odniesieniu do transakcji jednodniowych: overnight (O/N) tomorrow/next (T/N) oraz w przeliczeniu na okresy: 1 tygodnia (1SW) 2 tygodni (2SW) 1 miesiąca (1M) 3 miesięcy (3M) 6 miesięcy (6M) 9 miesięcy (9M) 1 roku (1Y). Stopa ta jest niższa od stopy WIBOR, bo w przeciwnym wypadku banki traciłyby na pożyczaniu sobie pieniędzy. Stawka POLONIA jest ustalana dla depozytów złotowych na termin overnight (O/N).NBP oblicza tę stawke jako średnią ważoną rentowności oraz kwot transakcji przekazanych przez uczestników fixingu polonia. Fixing stawki POLONIA jest przeprowadzany w każdym dniu operacyjnym NBP o godz. 16.45. Fizxng stawki POLONIA jest przeprowadzany od 24 stycznia 2005 roku. Wprowadzenie stawki POLONIA będzie służyło rozwojowi rynku transakcji terminowych tj. O/S (transakcje zobowiązujące obie strony do wymiany płatności odsetkowych – różnicy odsetkowej – opartych na zmiennej stopie procentowej – o terminie overnight – na stałą lub oderotnie od określonej kwoty nominalnej). LIBOR lub EUROLIBOR ( ang. London Interbank Offered Rate) – stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londynie przez 4 główne banki: Bakers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i National Westminster. Stanowi bazową stopę procentową dla ustalania oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz kredytów typu „roll-over”. Wysokość stopy procentowej LIBOR zmienia się w sposób ciągły w zależności od warunków ekonomicznych. Jednomiesięczną stopą LIBOR jest oprocentowanie depozytów jednomiesięcznych w danym momencie oferowane przez bank innemu bankowi, trzymiesięczną stopą LIBOR jest oprocentowanie depozytów trzymiesięcznych etc. Jeśli oprocentowanie pożyczki ustanowione jest na poziomie jednomiesięcznej stopy LIBOR, to stopa procentowa tej pożyczki uaktualniana jest w kolejnych okresach miesięcznych według stopy LIBOR, a odsetki płacone są z dołu. Stopy LIBOR dla innych okresów definiuje się analogicznie. Przykład analizy pożyczki sześciomiesięcznej oprocentowanej na poziomie sześciomiesięcznej stopy LIBOR + 0,5% w skali rocznej: Czas na jaki zaciągnięto pożyczkę, dzielony jest na okresy sześciomiesięczne. Dla każdego okresu oprocentowanie oblicza się dodając 0,5% do poziomu sześciomiesięcznej stopy. LIBOR (w skali rocznej) dla początku okresu. Oprocentowanie płacone jest na końcu okresu. EURONIA - stopa procentowa londyńskiego rynku bankowego dla denominowanych w euro depozytów overnight. EURIBOR (ang. Euro Interbank Offered Rate) - stopa procentowa kredytów w strefie euro oferowanych przez jeden bank innemu bankowi. Jest to średnie notowanie z 57 największych banków strefy euro - ustalane przez FBE – Federation Bancaier de L’Union w Brukseli. EONIA (Euro Overnight Index Average) jest to referencyjna stopa dla międzybankowych operacji depozytowych typu O/N, ustalana przez EBC. Jest wyliczana jako średnia ważona kwotami transakcji, z uwzględnieniem faktycznych dziennych stóp procentowych i rzeczywistych dziennych obrotów na rynku pieniężnym. INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ INSTRUMENTY INSTRUMENTY NAKAZU RYNKOWE 1. stopy 2. operacje procentowe otwartego rynku 3. operacje - stopa rezerw depozytowo obowiązkowych kredytowe - stopa dyskontowa 1. STOPY PROCENTOWE stopa rezerw obowiązkowych – jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaka muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego. Stopa ta oddziałuje na banki podobnie jak podatek, zmuszając je do utrzymywania większej części ich całkowitych aktywów w formie rezerw, a mniejszej relatywnie części – w postaci kredytów przynoszących wysokie zyski (odsetki). stopa dyskontowa – to stopa procentowa pobierana przez bank centralny od pożyczek udzielonych bankom komercyjnym. Spadek tej stopy skłoni banki do zaciągania większych pożyczek, ponieważ obniży to cenę kredytu, natomiast podwyższenie stopy dyskontowej wywoła podrożenie kredytu, powodując tym samym ograniczenie w zaciąganiu długów. Obecnie odchodzi się od instrumentów nakazu, gdyz działają one w krótkim okresie. 2. OPERACJE OTWARTEGO RYNKU OOR to operacje kupna sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny od banków komercyjnych. Umożliwiają one bankowi centralnemu na zwiększenie (zmniejszenie) płynności sektora bankowego (podaży pieniądza) aby zwiększyć podaż pieniądza bank centralny kupuje papiery skarbowe od banków komercyjnych aby zmniejszyć podaż pieniądza bank centralny sprzedaje papiery skarbowe Stroną inicjującą te operacje jest bank centralny. Wyróżniamy dwa TYPY tych operacji: OPERACJE BEZWARUNKOWE to umowa po między bankiem centralnym, a bankiem komercyjnym, która nie zawiera żadnych warunków (ograniczeń). Są mniej istotne i rzadkie. Celem jest poinformowanie rynku o kierunku polityki pieniężnej. Wpływają stabilizująco. OPERACJE WARUNKOWE to umowa po między bankiem centralnym, a bankiem komercyjnym zawierająca pewne istotne ograniczenia tj. określone ceny terminy okresy. Operacje te odbywają się w ramach przetargów wg dwóch (2) parametrów ceny (stopa procentowa) i wartości przy danej stopie procentowej. Bank centralny ma tu pewien wpływ na banki komercyjne. Są najważniejsze. Bank centralny ma prawo do transakcji przeciwnej. Wpływają na płynność systemu bankowego po przez: operacje REPO – czyli operacje kupna papierów wartościowych (bezwarunkowe) operacje REWERSREPO – czyli operacje sprzedaży papierów wartościowych (warunkowe) W zależności od częstotliwości wykorzystywania transakcja wyróżniamy: a) podstawowe operacje refinansowe – są najbardziej dostępne, wszystkie banki maja prawo brac udział w przetargach, przetargi odbywaja się raz w tygodniu przeprowadzane przez NBP, przeprowadzane regularnie, cyklicznie, trmin zapadalności 7 dni. b) długoterminowe operacje refinansowe – obowiązują tylko w Europejskim banku Centralnym, przetargi odbywają się raz w miesiącu, przeprowadzane formalnie przez EBC, a faktycznie odbywa się to przez banki centralne, termin zapadalności 3 miesiące. c) operacje dostrajające – występują tylko, gdy jest zachowana płynność pieniężna na rynku, są to nieregularne operacje, mogą przyjąć formę przetargu lub dwustronnej umowy. d) operacje strukturalne – wykorzystywane przy zmianie struktury płynności systemu bankowego, celem tych operacji jest wpływ na wielkość podaży pieniądza, bardzo rzadko wykorzystywane, są to operacje nieregularne. 3. OPERACJE DEPOZYTOWO – KREDYTOWE OD-K to operacje odbywające się na rynku międzybankowym. Stroną inicjującą cały proces jest bank komercyjny. TYPY OPERACJI: KREDYT JEDNODNIOWY – w przypadku, gdy bank centralny nie będzie miał wystarczającej ilości środków do zamknięcia bilansu banku może wziąć kredyt jednodniowy od banku centralnego (po stopie lombardowej). Może również wziąć kredyt jednodniowy od innego banku (są one wtedy tańsze). DEPOZYT JEDNODNIOWY – w przypadku, gdy bank centralny ma za dużą ilości środków do zamknięcia bilansu banku może wówczas złożyć w banku centralnego depozyt jednodniowy od (po stopie depozytowej). Może również złożyć depozyt jednodniowy w innego banku. STRATEGIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ STRATEGIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ – opisuje sposób postępowania, jaki może stosować bank centralny dla osiągnięcia ostatecznych celów polityki pieniężnej za pośrednictwem swoich instrumentów. Wyróżniamy 4 podstawowe strategie: Strategie pośrednie: STRATEGIE KONTROLI PODAŻY PIENIĄDZA – wynika bezpośrednio z ilościowej teorii pieniądza: bank centralny kształtuje obieg pieniądza tak, aby stabilizować ogólny poziom cen. Strategia ta była w ostatnim dwudziestopięcioleciu XX wieku stosowana przez wiele banków centralnych. Z czasem jednak okazało się, że zależność między zmianami podaży pieniądza i cenami coraz trudniej empirycznie uchwycić. Szacowane w poszczególnych krajach funkcje popytu na pieniądz stawały się coraz mniej stabilne, tak że w pewnym momencie programowanie określonego przyrostu podaży pieniądza stało się niemożliwe. STRATEGIE KONTROLI KURSU WALUTOWEGO – wychodzi z założenia, że cel inflacyjny można osiągnąć za pomocą stabilizacji wymiennego pieniądza krajowego względem innej waluty (lub walut). Ograniczenie wahań kursowych stabilizuje ceny krajowe towarów importowanych, które – w zależności od stopnia „otwartości” gospodarki – maja mniej lub bardziej istotny wpływ na kształtowanie ogólnego poziomu cen. Strategia ta może przynieść rezultaty, gdy: - handel zagraniczny (głównie import) odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarczym kraju - waluta, z którą ma być powiązany pieniądz krajowy powinna mieć cechę stabilności, ponadto za jej pośrednictwem powinno się dokonywać większości transakcji zagranicznych. Strategie bezpośrednie: STRATEGIE BEZPOŚREDNIEGO CELU – opiera się na wyznaczeniu konkretnej stopy inflacji lub jej przedziału. Zalety tej strategii: - cel jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia - system jest podany do publicznej wiadomości, co zwiększa jego wiarygodność - strategia przełamuje oczekiwania inflacyjne, co wzmacnia podstawy do wysokiego wzrostu gospodarczego - większa elastyczność w stosowaniu instrumentów polityki pieniężnej - płynny kurs walutowy - stabilizacja inflacji - zobowiązuje bank centralny do konsekwentnego prowadzenia polityki, a podmiotom gospodarującym daje punkt odniesienia w kształtowaniu oczekiwań inflacyjnych - swoboda wyboru zmiennych ekonomicznych kształtowanych w celu osiągnięcia celu inflacyjnego W ramach tej strategii bank centralny wyznacza i publicznie ogłasza cel inflacyjny, a następnie publiczne ogłasza i tak dostosowuje poziom stóp procentowych, aby zmaksymalizować prawdopodobieństwo jego realizacji. STRATEGIE O CHARAKTERZE MIESZANYM – łączy w sobie elementy wcześniej przedstawionych strategii.
