Dziecko z Autyzmem i zespo*em Aspergera w szkole i przedszkolu

„ Dziecko z Autyzmem i zespołem
Aspergera w szkole i przedszkolu”
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE
„ONE SĄ WŚRÓD NAS” G. JAGIELSKIEJ
EDYTA KRAJEWSKA-CYRWUS
WIRGINIA KRZEMIŃSKA
Główne objawy całościowych zaburzeń
neurorozwojowych - autyzmu i zespołu
Aspergera:
Zaburzenia interakcji społecznych.
2. Zaburzenia porozumiewania się jako dwustronnej
komunikacji słownej i bezsłownej.
3. Występowanie powtarzających się, ograniczonych
i stereotypowych wzorców zachowań,
zainteresowań i aktywności.
1.
Kilka ważnych informacji:
Osoby z autyzmem i zespołem Aspergera nie mają zdolności do automatycznego
rozpoznawania stanów umysłu innych ludzi (co wiedzą, co czują, czego chcą). Efektem
tego jest dezorientacja w sytuacjach społecznych, brak dostrzegania związków
przyczynowo-skutkowych pomiędzy sytuacjami a zachowaniem innych ludzi. Może to
powodować brak gotowości do dzielenia się własnymi przeżyciami, pragnieniami,
uczuciami. Może też być przyczyną popełniania gaf i występowania zachowań, które dla
innych są niezrozumiałe lub nawet przykre, mimo braku takich intencji ze strony tej
osoby.
 Umysł osoby z autyzmem i zespołem Aspergera postrzega świat fragmentarycznie, skupia
się na szczegółach nie na całości, trudno mu dokonać uogólnień przy uwzględnieniu
kontekstu.
 Trudności dotyczą planowania z wyprzedzeniem, tworzenia nowych konkurencyjnych
pomysłów, inicjowania i podtrzymania działań zmierzających do określonego celu,
utrzymania koncentracji na zadaniu i chęci poznawczych potrzebnych do jego wykonania,
zdolność do zmiany kierunku uwagi. Skutkiem tego jest impulsywność, brak hamowania
reakcji, niezdolność do wykonania złożonych zadań bez podpowiedzi, skłonność do
powtarzania tych samych działań, stereotypowe wzorce zachowań, nadwrażliwość lub
zmniejszona wrażliwość na bodźce wzrokowe, słuchowe, zapachowe i dotykowe.

Funkcjonowanie dziecka z autyzmem w
przedszkolu i szkole
1.Dziecko może nie być zainteresowane innymi dziećmi oraz nawiązywaniem z nimi
kontaktów.
2. Może nawiązywać kontakt, ale w sposób nieadekwatny, nie okazując zrozumienia dla
potrzeb i uczuć innych osób, nie zachowując właściwego dystansu do innych, czasami w
sposób natrętny dla innych.
3. Występują stereotypie ruchowe i stereotypowe zainteresowania.
4. Postępuje zgodnie z własnymi potrzebami, nie uwzględniając norm i zasad współżycia.
5. Domaga się zachowania schematu dnia i źle reaguje na zmiany w otoczeniu lub w
działaniach rutynowych, reaguje oporem przed podejmowaniem nowych aktywności.
6. Ma trudności z komunikacją z innymi – nie potrafi podtrzymać rozmowy, mówi ale nie
rozmawia.
7. Może nie być zainteresowane zabawami dzieci, a jego stereotypowe zabawy będą
nieatrakcyjne dla innych dzieci.
8. Przejawia brak tzw. zabawy funkcjonalnej opartej na wyobraźni, naśladowaniu,
pozorowaniu, wiążącej się z używaniem przedmiotów w innym celu niż ten, do którego
zostały stworzone.
c.d.
W wieku szkolnym nadal utrzymują się:
1. Zaburzenia w sferze kontaktów społecznych
2. Zaburzenia komunikacji
3. Stereotypowe zabawy lub zainteresowania wąskim wycinkiem wiedzy np. pogodą,
rozkładem jazdy, dinozaurami
4. Opór przed zmianami, skłonność do zachowania rutyn i rytuałów
5. Zaburzona zdolność myślenia abstrakcyjnego oraz rozumienia słów i wypowiedzi w
zależności od kontekstu i intonacji
Pozytywy:
1. Bardzo dobra pamięć mechaniczna
2. Wybiórcze talenty muzyczne, plastyczne, matematyczne, szybka nauka czytania
3. Lepsze rozumienie i wyjaśnianie funkcjonowania świata nieożywionego, niż przez
rówieśników
Funkcjonowanie dziecka z Zespołem Aspergera w
przedszkolu i szkole

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Sfera kontaktów społecznych
W młodszym wieku brak zainteresowania nawiązywaniem kontaktów koleżeńskich
Brak znajomości konwenansów społecznych, nieprawidłowe interpretowanie sygnałów
społecznych, rozumienie tego co „wypada”, a co nie, brak wyczucia dystansu od rozmówcy
(staje zbyt blisko lub zbyt daleko, bokiem, może naruszać osobistą przestrzeń rozmówcy)
Opowiadając o interesującym je temacie stereotypowo do niego wraca, nie uwzględniając
potrzeb osoby, z którą rozmawia
Nie uczy się zasad funkcjonowania społecznego spontanicznie, przez obserwację ale musi
być ich nauczone
Nadmierna bezpośredniość, prawdomówność, wygłaszanie niestosownych komentarzy
bez liczenia się z uczuciami innych, drobiazgowe przestrzeganie przepisów i regulaminów
Nastolatki często nie mają przyjaciół ani bliskich kolegów, jako osoby prostoduszne mogą
stać się ofiarami manipulacji ze strony rówieśników
Dzieci te przeżywają frustracje, często mają niską samoocenę, są odrzucane prze innych
c.d

1.
2.
3.
4.
5.
6.

1.
2.
3.
4.
Komunikacja słowna i pozawerbalna
Rozwój mowy prawidłowy, a zasób słów bogaty i obfitujący w dorosłe i naukowe
sformułowania
Zaburzenia dotyczą akcentu, intonacji, rytmu wypowiedzi
Trudności w rozumieniu słów wieloznacznych w zależności od kontekstu
Kłopoty w rozumieniu przenośni, przysłów, które rozumiane są zbyt dosłownie
Trudności w rozumieniu ironii i żartów
Osoba nie potrafi wyczuć kiedy powinna się odezwać, przerywa rozmowę w trakcie jej
trwania, mówi w czasie wypowiedzi innych osób, wypowiedzi są zbyt formalne i
pedantyczne, bez posługiwania się slangiem młodzieżowym czy określeniami potocznymi
Umiejętności poznawcze
Iloraz inteligencji w normie lub wyższy
Dobra pamięć mechaniczna
Wiedza czasami na poziomie akademickim
Ujawniane różne talenty np. muzyczny, plastyczny
c.d

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

1.
2.
Problemy w koordynacji ruchowej
Zaburzenia równowagi
Sztywny sposób poruszania się
Występowanie współruchów
Zaburzenia rytmu i naśladowania ruchów podczas zabawy
Obniżona sprawność manualna
Trudności w pisaniu
Trudności we współpracy podczas gier zespołowych
Zaburzenia sensoryczne
U części dzieci występuje nadwrażliwość na niektóre bodźce sensoryczne (słuchowe,
wzrokowe, dotykowe, zapachowe, smakowe, dźwiękowe)
Jednoczesna ilość bodźców wizualnych i słuchowych może być postrzegana przez dziecko
jako zbyt duża lub zbyt mała
Jeśli jesteś nauczycielem i opiekunem.
Jeśli jesteś kolegą.
Jeśli chcesz być przyjacielem.
1. Stosuj indywidualizację wymagań
2. Wspieraj i angażuj się w sprawy dziecka
3. Zadbaj o integrację społeczną w środowisku przedszkolnym, szkolnym, lokalnym
4. Przeciwdziałaj wtórnym zaburzeniom emocjonalnym, poprzez ochronę dziecka przed
odrzuceniem i przemocą ze strony rówieśników
5. Wspomagaj ucznia podczas pracy na lekcji
6. Bądź życzliwy, kreatywny, jednocześnie konsekwentny i przewidywalny
7. Informuj dziecko o planach i ewentualnych zmianach
8. Promuj pomoc koleżeńską
9. Zachęcaj dziecko do udziału w zajęciach pozalekcyjnych
10. Rozwijaj w dziecku umiejętność odczytywania emocji za pomocą zdjęć, nagrań
rysunków
11. W sytuacjach zwiększonego napięcia emocjonalnego, zapewnij dziecku osoby i miejsce
dające poczucie bezpieczeństwa
c.d.
12. Systematycznie współpracuj z rodzicami
13. Ucz prostych sposobów radzenia sobie ze stresem
14. Sprawdź czy dziecko nie doświadcza agresji ze strony innych osób
15. Stosuj negocjacje, uspokojenie, dawanie możliwości wyboru
16. W problemach z nadwrażliwością zmniejszaj liczbę bodźców (np. spokojne miejsce w
bibliotece)
17. Toleruj upodobania smakowe
18. Zachęcaj ucznia do wyszukiwania wyrazów w słownikach wyrazów bliskoznacznych,
synonimów, antonimów
19. Wyjaśniaj metafory i wyrazy wieloznaczne
20. Używaj prostego i jednoznacznego języka, unikaj ironii, przenośni, idiomów
21. Gesty i wyraz twarzy powinien być poparty informacją słowną
22. Zadbaj, aby na ławce były tylko przedmioty aktualnie niezbędne do pracy
23. Kontroluj postępy ucznia w pracy, przywołuj jego uwagę, gdy się rozproszy
24. Wydając polecenia, sprawdzaj ich zrozumienie, ewentualnie zapisz je
25. W przypadku trudności w wykonywaniu złożonych zadań podziel je na wieloetapowe,
krótsze części
26. Wykorzystuj mocne strony dziecka
c.d.
27. Gdy dziecko jest aktywne na lekcji wzywaj je jako pierwsze
28. Podczas dyskusji wskazuj ucznia, który ma zabrać głos
29. Stosuj metodę posługiwania się ilustrowanym tekstem
30. Sprawdzaj stopień zrozumienia tekstu, zadawaj dodatkowe pytania
31. Sprawdzaj wiedzę ucznia w formie ustnej - o ile to możliwe
32. Załóż zeszyt korespondencji z rodzicami
33. Chwal ucznia tak często, jak to tylko możliwe
34. Wyznacz mniejszą ilość zadań do wykonania, wydłuż czas sprawdzianów, jeśli tempo
pracy dziecka jest wolniejsze niż reszta klasy
35. Pozwól na czytanie książek o ulubionej tematyce
36. Wydając polecenia używaj krótkich zdań, dbaj aby instrukcje były jasne
37. Przypominaj obowiązujące zasady np. „Na lekcji mówimy gdy jesteśmy do tego
poproszeni”
38. Odszukaj w sobie pokłady tolerancji, wyrozumiałości i akceptacji
Pamiętajmy!
Dziecko na długo zapamięta
tych,
którzy podali mu pomocną
dłoń
Literatura
Polecamy m.in.








Red. Catherine Maurice „Modele zachowań oraz współpraca z dziećmi autystycznymi”
Poradnik dla rodziców i osób profesjonalnie zajmujących się problemem. TWIGGER
Warszawa 2002
Dr. Lynn E. McClannahan, dr. Patricia J. Krantz „Plany aktywności dla dzieci z
autyzmem” SPOA Gdańsk 2002
P.Randall, J.Parker „Autyzm. Jak pomóc rodzinie” GWP Gdańsk 2001
T.Gałkowski „Dziecko autystyczne w środowisku rodzinnym i szkolnym” WSIP Warszawa
1995
A. F. Brauner „Dziecko zagubione w rzeczywistości” WSIP Warszawa 1993
A. Maciarz, M. Biadasiewicz „Dziecko autystyczne z zespołem Aspergera” Oficyna
Wydawnicza „Impuls” Kraków 2000
J. Kruk-Lasocka „Autyzm czy nie autyzm?” Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji
Wrocław 1999
E. Schopler, M. Lansing, L.Waters „Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych” SPOA
Gdańsk 1995