Hermeneutyka 2 - filozofia - pepciobox

Hermeneutyka 2.doc
(227 KB) Pobierz
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE:
1 pyt opisowe,
1 definicyjne, 1 rekonstrukcja poglądów
I. Pytania opisowe
1. Znaczenie terminu hermeneutyka – mitologiczny i Platoński
- dział teologii chrześcijańskiej zajmujący się interpretacją Biblii.
- umiejętność interpretacji tekstów literackich i źródeł historycznych, a w szerszym znaczeniu,
także wszelkich treści symbolicznych. Wraz z poetyką i retoryką tworzy swoisty kanon filologiczny.
Tak bowiem jak retoryka chce służyć sztuce mówienia, a poetyka sztuce literackiej i jej ocenie, tak
też hermeneutyka służy sztuce rozumienia i interpretacji wytworów kulturowych, jak język, tekst,
słowo. Ujęta w związku z teorią poznania (epistemologia) i metodyką nauk humanistycznych
(metodologia), hermeneutyka u Heideggera i Gadamera stała się ogniwem łączącym filozofię z
rozumieniem egzystencji, głównym składnikiem ontologicznej struktury rozumienia jako takiego.
- kierunek filozoficzny rozwijający się od w XIX wieku za sprawą Ernsta Schleiermachera, pod
wpływem protestanckich i wcześniejszych interpretacji Pisma Świętego. W pełni rozwinęła się w
okresie tzw. przełomu antypozytywistycznego, szczególnie u Wilhelma Diltheya. W wieku XX
rozwijali ją przede wszystkim Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer i Paul Ricoeur. Dla
dzisiejszej hermeneutyki kluczowe są pojęcia rozumienia i przyswojenia.
- Często hermeneutyka jest mylona z egzegezą lub z nią utożsamiana. Jest to jednak nieścisłe, te
dwa pojęcia oznaczają co innego. Egzegeza to praktyczne wykładanie tekstu biblijnego,
Hermeneutyka wyjaśnia cele wykładu. Oba mają się do siebie tak jak - mówiąc ostrożnie - język i
gramatyka. Gdyby Filip w powyższym przekładzie wyjaśnił tekst, byłaby to egzegeza, jednak jego
wyjaśnienie ma podstawy hermeneutyczne: słowa starotestamentowego proroka są dla niego
zrozumiałe tylko w związku i Chrystusem i z tej perspektywy. Rabin widziałby to inaczej i
wytłumaczył tekst Etiopczykowi w inny sposób.
2. Periodyzacja hermeneutyki : techniczna, filozoficzna i filozofia
hermeneutyczna wraz z charakterystyką.
Periodyzacja - w historii oraz historii literatury jest to umowny podział continuum czasowego na
epoki, okresy historyczne, epoki literackie itd. Początki nowych jednostek periodyzacji wyznaczają
zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji, rzadziej o podziale decydują sami historycy.
- I obszar hermeneutyki stanowi hermeneutyka techniczna. Obejmuje ona okres od powstania
hermeneutyki do uzyskania przez nią teoretycznej odrębności i samoświadomości metodologicznej15.
Jest to sztuka prawidłowej interpretacji tekstu. Hermeneutyka techniczna daje również wskazówki
umożliwiające i ułatwiające ową interpretację. Do sztandarowych jej przedstawicieli należą
Schleiermacher i Dannhauer.
- II obszar hermeneutycznej aktywności stanowi hermeneutyka filozoficzna. Jest to "okres od
metodycznego do antymetodycznego zwrotu hermeneutyki", czyli od Diltheya do Gadamera16.
Antymetodyczny charakter hermeneutyki Gadamerowskiej jest jednak dyskusyjny, gdyż, jak
podkreśla Leśniewski, tylko jedna z interpretacji jego koncepcji podkreśla ową antymetodyczność.
Przedmiotem zainteresowania hermeneutyki filozoficznej są szeroko rozumiane nauki
humanistyczne, ich metodologia i ugruntowanie. Ogólną tendencją, obserwowaną u przedstawicieli
tego nurtu jest akcentowanie prymatu analizy warunków rozumienia nad tworzeniem reguł
interpretacyjnych (na ich tworzeniu i analizie skupiają się przedstawiciele pierwszej z wyróżnionych
typów hermeneutyki). Brak tu jakichkolwiek interpretacyjnych wskazań. "Fenomenologia jestestwa
jest hermeneutyką w pierwotnym tego słowa znaczeniu, wedle którego jest to interpretowanie [...].
W takiej hermeneutyce, jeśli opracowuje ona ontologicznie dziejowy charakter jestestwa jako
ontyczny warunek możliwości historii, zakorzenione jest zatem to, co Ťhermeneutykąť można
nazwać tylko w sensie pochodnym: metodologię historycznych nauk o duchu" [s. 53].
- III typem namysłu hermeneutycznego jest filozofia hermeneutyczna. Pole filozofii
hermeneutycznej otwiera projekt Martina Heideggera17. W filozofii hermeneutycznej istotną rolę
odgrywa pojęcie interpretacji. Nie ujmuje się go tu, odwrotnie niż ma to miejsce w pozostałych
wyróżnionych typach hermeneutyki, jako "ujmującej realność odtwarzającej wiedzy"18.
W projektach filozofii hermeneutycznej akcentuje się, iż interpretacja i rozumienie przyjmują
znaczenie tylko interpretacji. Ma ona zatem charakter par excellence antymetodyczny. Zdawać by
się mogło, iż filozoficzna propozycja Gadamera spełnia to kryterium. Bynajmniej, Gadamera
bowiem nie zastanawia kwestia nowej podstawy interpretacyjnej, co, jak zobaczymy, stanowi
conditio sine qua non dla zaklasyfikowania danego filozofa do obszaru filozofii hermeneutycznej.
Podstawowym, konstytutywnym założeniem hermeneutycznego filozofowania jest to, że rozumienie
poprzedza poznanie. Innymi słowy: zanim coś poznamy, musimy w jakiś przedpredykatywny
sposób już to rozumieć. Żyjemy bowiem w świecie już zinterpretowanym, zrozumianym.
Niemożliwe staje się osiągnięcie pozycji superarbitra i metahistoryczny ogląd historii. Zawsze
jesteśmy określeni przez kontekst historyczny, w którym egzystujemy. Wynika z tego, że nasze
poznanie musi opierać się na założeniach historycznych. "Filozofia hermeneutyczna powstaje zatem
przede wszystkim jako reakcja na kryzys poznania wynikający z ograniczeń tradycyjnego
rozumienia prawdy i nauki, jest ona wyrazem scjentystycznie bezradnego, lub może właśnie
hermeneutycznie uczciwego przyznania, że pomiędzy świat i naukę wślizguje się interpretacja,
czyli, że nauka jest już najczęściej w nich zapośredniczona"19. Filozofia hermeneutyczna stanowi
reakcję na nieadekwatność wcześniej wymienionych stanowisk hermeneutycznych. Na gruncie
filozofii hermeneutycznej możliwe jest dwojakie podejście do wspomnianej kwestii podstawy
interpretacyjnej. Można je albo świadomie odrzucić, albo spróbować przeformułować. Heidegger
wybiera te drugie podejście do problemu podstawy. Wyznacza tym samym radykalną wersję
filozofii hermeneutycznej, którą będę w dalszej części pracy skrótowo nazywał hermeneutyką
radykalną20. "Wszelka ontologia, niezależnie od tego, jak bogatym i spójnym systemem kategorii
dysponuje, pozostanie z gruntu ślepa, będzie wypaczeniem swego najbardziej swoistego zamysłu,
jeśli nie rozjaśni najpierw w sposób dostateczny sensu bycia, pojmując to rozjaśnienie jako swe
fundamentalne zadanie".
3. Hermeneutyka przed Schleiermacherem i jego poprzednicy ( 5 punktów)
4. Hermeneutyka a tekst ( opisowo)
(gr. „dotyczący wyjaśniania” od Hermesa, posłańca bogów) Teoria i praktyka rozumienia
i interpretowania tekstów, biblijnych lub innych. Hermeneutyka, której zadaniem jest (a) ustalanie
pierwotnego znaczenia tekstu w powiązaniu z jego historycznymi uwarunkowaniami oraz (b)
wyrażenie tego znaczenia współcześnie, uznaje, że tekst może zawierać i przekazywać znaczenie
wychodzące poza wyraźne zamiary pierwotnego autora. Specjaliści zajmujący się hermeneutyką
korzystają nie tylko z dorobku takich nauk, jak: filologia, historia, krytyka literacka i socjologia,
muszą także stosować refleksję filozoficzną nad losem człowieka i jego rolą w tworzeniu
i odczytywaniu tekstów. Mimo istniejących różnic między indywidualnymi sposobami myślenia
i kulturami wspólna nam wszystkim ludzka natura wypełnia tę lukę i pozwala nam zrozumieć
i interpretować tekst. Zob. alegoria, analogia wiary, dogmat, egzegeza, haggada, krytyka biblijna,
Pismo Święte i Tradycja, sens Pisma Świętego, Urząd Nauczycielski Kościoła.
5. Socjologia rozumiejąca i jej hermeneutyczne założenia ( opisowo)
Socjologia rozumiejąca (socjologia humanistyczna) - orientacja teoretyczno-metodologiczna
zapoczątkowana przez Maxa Webera. W ujęciu tym podkreśla się, że zasadnicza cecha wyjaśniania
zjawisk społecznych (a zwłaszcza działań) jest tzw. rozumienie (verstehen). Oznacza ono próbę
poznania motywów, celów, dążeń, postaw i wartości, którymi kieruje się działający podmiot (aktor).
Tylko w ten sposób badacz może zrozumieć w pełni czyjeś działania. Rozumienie jest jedną z
osobliwości nauk społecznych. Niekiedy podkreśla się, że typem rozumienia działań społecznych
jest empatia. Rozumienie nie jest jednak tożsame z empatią, ani nie jest przez nią warunkowane. Z
uwagi na specyfikę zjawisk społecznych, która nie występuje w obszarze nauk przyrodniczych,
przeciwstawia się niekiedy \"wyjaśnianie\" i \"rozumienie\". W gruncie rzeczy jednak rozumienie
jest pewnym rodzajem wyjaśniania. Orientację tę zalicza się do humanistycznego, a zarazem
antynaturalistycznego, nurtu w socjologii (wyjątkiem jest stanowisko teoretyczne Floriana
Znanieckiego).
Socjologia humanistyczna - nurt w socjologii na początku XX wieku, ukształtowany w opozycji do
pozytywizmu, głoszący, że nauki o człowieku są zasadniczo inne od przyrodniczych i że wymagają
odmiennych metod badania. Przedstawiciele: Max Weber, Ferdinand Tönnies, Georg Simmel,
Florian Znaniecki, Stanisław Ossowski. Poza Polską określana jako socjologia rozumiejąca.
Cechy:
- antynaturalizm (antyobiektywizm) – nadaje podmiotowość badaczowi i uczestnikom
procesów społecznych;
- interakcjonizm – socjologia jest nauką o interakcji społecznej (społeczeństwo nie jest ani
zewnętrzną w stosunku do jednostek całością, ani też sumą jednostek). Socjologia nie jest
więc ani realizmem, ani nominalizmem;
- podmiotowy charakter interakcji społecznych – badane są tylko takie interakcje, gdzie
występuje przynajmniej zalążkowa świadomość. Ważne więc są nie zachowania, lecz
działania;
- postulat „rozumienia” – należy dotrzeć do przyczyn działania i umieć je interpretować;
wiedza społeczna ma umożliwić orientację w świecie.
6. Hermeneutyka i retoryka – cechy wspólne ( opisowo)
Retoryka (gr. ῥητορική rhetorike, od wyrazu ῥήτωρ rhetor "mówca") – krasomówstwo, sztuka
wymowy, umiejętność dobrego i rzetelnego przekonywania słuchaczy, czyli przekazywania treści
perswazyjnych.
Teoria retoryki opierała się na obserwacji możliwości perswazyjnych ludzkiej mowy, a środki
retoryczne nie były wynajdywane przez teoretyków, lecz pochodziły z przemówień sławnych
oratorów. Zadaniem teoretyków było natomiast opracowywanie wskazówek przydatnych w
układaniu mowy, a także klasyfikacja zabiegów retorycznych – przy czym zasady klasyfikacji, np.
tropów i figur retorycznych, różniły się w zależności od autora. Według Arystotelesa, retoryka służy
wynajdywaniu tego, co w mowie może mieć znaczenie przekonujące.
Przeciwieństwem sztucznej retoryki jest parezja – wypowiedź oparta na szczerości i otwartości.
7. Modele perswazji – tekstualna i intencjonalna
Perswazja (łac. persuasio) - sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od
manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie.
W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: apelowanie o
zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania; sugerowanie pożądanych
interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.
Perswazja to także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do konsensusu, czyli porozumienia.
Poprzez wspólne przeanalizowanie zaistniałego konfliktu, czy to w relacjach partnerskich, czy już
na wyższych szczeblach, jest szansą na rozwikłanie konfliktu na korzyść obu stron. Jest niezbędnym
czynnikiem łagodzącym spory i nie powinna wywoływać negatywnych skojarzeń, w
przeciwieństwie do manipulacji. Kiedy jednak może zaszkodzić jednej ze stron wtedy właściwym
określeniem będzie manipulacja.
8. Definicje:
a) koło hermeneutyczne
Koło hermeneutyczne (koło filologiczne) – figura opisująca hermeneutyczny sposób rozumienia i
interpretacji tekstu. Zgodnie z tą figurą nie można zrozumieć całości bez zrozumienia szczegółu, a
szczegół nie może być zrozumiany bez odwołania się do całości. Tak więc skuteczna interpretacja
polega na ruchu kolistym – od całości do szczegółu i od szczegółu do całości. W takim rozumieniu
figurę koła wprowadził do hermeneutyki Friedrich Schleiermacher.
Inaczej rozumie koło hermeneutyczne Martin Heidegger – według niego figura ta oznacza, że zanim
interpretator podejmie się interpretacji tekstu posiada już jakieś wyobrażenie o nim, wynikające z
jego wyobrażenia o świecie. Nie można rozpocząć procesu interpretacji od zera, nie da się rozumieć
bez wcześniejszego rozumienia. Interpretacja jest więc procesem kolistym, ponieważ nie
rozpoczyna się od punktu startowego, ale jest uwikłana we wcześniejsze doświadczenia i procesy
interpretacyjne interpretatora.
b) opis mentalny i fizykalny
Mentalność, charakterystyczny sposób myślenia i odnoszenia się do rzeczywistości, wynik
przyjęcia określonych zasad i wartości, które wyznaczają sposób zachowania jednostki lub grupy
społecznej. Wyróżnia się dwa podstawowe typy mentalności:
1) mentalność indywidualistyczna – wynika z przekonania, że interesy i potrzeby jednostki są
nadrzędne wobec interesów i potrzeb zbiorowości, dlatego zadaniem państwa jest tworzenie takich
zasad, przepisów i norm prawnych, które przyczyniać się będą do pomyślności i rozwoju każdego
człowieka;
2) mentalność kolektywistyczna – jej podstawą jest założenie, że społeczność jest autonomicznym
podmiotem, jednostka zaś jego częścią. Zadaniem państwa, jako wyraziciela woli grupy, jest więc
ochrona interesu zbiorowego. W tej sytuacji prawa jednostki są podporządkowane woli większości.
W zależności od skali rozbieżności, między systemem zasad i wartości preferowanych przez dane
społeczne i państwo a mentalnością człowieka (grupy), w różny sposób mogą ujawniać się jego
zachowania wobec rzeczywistości, począwszy od bierności, poprzez bunt, aż do całkowitego
aktywnego negowania istniejącego porządku politycznego i gospodarczego.
Fizykalny – dotyczący fizyki, fizyczny.
c) postawa propozycjonalna
Inaczej nastawienie sądzeniowe to stosunek jakiegoś podmiotu do sądu logicznego (treści zdania)
opisywany takimi zwrotami ja: „wiara x-a, ze p”, „wiedza x-a, że p”, „myślenie x-a, że p” itd. W
literaturze filozoficznej i psychologicznej spotyka się niekiedy zamiast „nastawienie sądzeniowe”
nazwę „postawa propozycjonalna”.
d) interpretacja psychologiczna ( Schleiermacher)
Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher (ur. ...
Plik z chomika:
pepciobox
Inne pliki z tego folderu:
filozofia współczesna.pdf (9316 KB)
Hermeneutyka 2.doc (227 KB)
 Antropologia-kulturowa--wyklady.doc (115 KB)
 M.Foucault - Sobąpisanie - opracowanie.doc (33 KB)
 Hermeneutyka 1.doc (133 KB)


Inne foldery tego chomika:

antropologia kultury
 Prywatne
 socjologia egzamin
 zachomikowane
Zgłoś jeśli naruszono regulamin







Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dla Mediów
Dział Pomocy
Opinie
Program partnerski




Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Ochrona praw autorskich
Platforma wydawców
Copyright © 2012 Chomikuj.pl