geografia

Nacobezu – Klasa I
Rozdział –Mapa
Zagadnienie – Geograficzny punkt widzenia








Wyjaśnisz znaczenie terminu: geografia, środowisko przyrodnicze i geograficzne.
Wymienisz źródła wiedzy geograficznej.
Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego, podasz przykłady.
Podasz powiązania między elementami środowiska przyrodniczego
i geograficznego.
Omówisz korelację geografii z innymi dziedzinami nauki.
Podasz przykłady osiągnięć geografii jako nauki.
Omówisz główne etapy rozwoju geografii.
Scharakteryzujesz osiągnięcia geografii jako nauki.
Zagadnienie – Mapa źródłem informacji geograficznej





Podasz definicję mapy, przykłady zastosowania mapy.
Omówisz rodzaje map.
Wymienisz i zdefiniujesz elementy mapy.
Omówisz podstawowe elementy, cechy i rodzaje map.
Przedstawisz rodzaje odwzorowań i ich zastosowanie.
Zagadnienie – Skala mapy











Podasz definicję skali, porównasz wielkości skal.
Obliczysz odległość rzeczywistą na podstawie mapy.
Przeliczysz odległości na podstawie różnych skal.
Przeliczysz wszystkie rodzaje skal.
Omówisz pojęcie generalizacji i jej roli w tworzeniu map.
Obliczysz skale na podstawie znajomości odległości.
Obliczysz rzeczywiste powierzchnie.
Obliczysz skale na podstawie znajomości powierzchni.
Potrafisz rozpoznać skalę mniejszą i większą.
Posługując się skalą mapy obliczysz odległość w terenie i na mapie.
Potrafisz obliczyć skalę mapy znając odległość rzeczywistą i odległość na
mapie.
Zagadnienie – Mapa i plan








Wymienisz różnicę między mapą a planem.
Zanalizujesz mapę i plan.
Zorientujesz mapę w terenie.
Zdefiniujesz siatkę geograficzną i kartograficzną, odwzorowanie.
Przedstawisz rodzaje odwzorowań i ich zastosowanie.
Podasz przykłady odwzorowań umownych.
Rozpoznasz rodzaje odwzorowań na podstawie siatek kartograficznych.
Zanalizujesz plany i mapy korzystając z programów komputerowych.
1
Zagadnienie – Język mapy







Odczytasz wysokość bezwzględną punktu.
Obliczysz wysokość względną.
Wymienisz nazwy metod kartograficznych.
Rozpoznasz metody kartograficzne prezentacji treści na mapach .
Odczytasz rzeźbę na podstawie poziomic.
Opiszesz środowisko na podstawie mapy.
Zanalizujesz mapy satelitarne.
Zagadnienie –Mapa świata





Wskażesz kontynenty i oceany.
Scharakteryzujesz rzeźbę na podstawie mapy.
Wskażesz główne obiekty geograficzne na poszczególnych kontynentach.
Wskażesz położenie państw Europy.
Wskażesz położenie wielu obiektów geograficznych, przyrodniczych
i politycznych.
Zagadnienie – Współrzędne Geograficzne







Wyjaśnisz znaczenie terminów: „siatka geograficzna”, „siatka kartograficzna”,
„długość geograficzna”, „szerokość geograficzna”.
Odczytasz współrzędne geograficzne na mapach i globusie.
Wymienisz cechy południków i równoleżników.
Wskażesz i podpiszesz na mapie konturowej południki: zerowy i 180 stopni,
równik, półkule: wschodnią, zachodnią, północną, południową, zwrotniki , koła
podbiegunowe, bieguny.
Określisz położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie.
Podasz zasady działania oraz przykłady zastosowania systemu nawigacji
satelitarnej GPS.
Zlokalizujesz na mapie i globusie obiekty na podstawie współrzędnych
geograficznych.
2
Rozdział – Kształt i ruchy Ziemi
Zagadnienie – Ziemia we Wszechświecie





Podasz definicję planety i gwiazdy.
Wymienisz kolejno planety Układu Słonecznego.
Porównasz cechy planety i gwiazdy.
Wymienisz cechy planet wewnętrznych i zewnętrznych.
Opiszesz i porównasz geocentryczny i heliocentryczny model budowy
Wszechświata.
 Omówisz fazy Księżyca.
 Omówisz schemat zaćmienia Księżyca i Słońca.
Zagadnienie – Kształt i rozmiary Ziemi





Podasz nazwę kształtu Ziemi, długość promienia ziemskiego i równika.
Przedstawisz argumenty potwierdzające kulistość Ziemi.
Porównasz kształt kulisty i elipsoidalny.
Omówisz cechy geoidy.
Podasz zasadę wyznaczania geoidy.
Zagadnienie – Ruch obiegowy Ziemi













Zdefiniujesz ruch obiegowy Ziemi
Podasz daty astronomicznych pór roku.
Wymienisz daty równonocy wiosennej i jesiennej oraz przesilenia letniego
i zimowego.
Podasz następstwa ruchu obiegowego Ziemi.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: orbita, równonoc wiosenna i jesienna, przesilenie letnie
i zimowe, górowanie, widnokrąg.
Podasz cechy ruchu obiegowego Ziemi.
Wymienisz przyczyny występowania astronomicznych pór roku.
Wskażesz na mapie fizycznej świata i nazwiesz obszary na których występują dni
i noce polarne. Podasz przyczyny występowania tych zjawisk.
Określisz, kiedy kąt padania promieni słonecznych w Polsce jest największy
i najmniejszy.
Podasz kąt nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity.
Omówisz dzienną wędrówkę Słońca w różnych porach roku, w umiarkowanych
szerokościach geograficznych.
Odczytasz położenie Słońca na tle gwiazdozbiorów Zodiaku.
Zdefiniujesz aphelium i peryhelium.
Ruch obrotowy Ziemi




Podasz cechy ruchu obrotowego Ziemi.
Wymienisz i opiszesz następstwa ruchu obrotowego Ziemi w powiązaniu z jego
cechami.
Wyjaśnisz przyczynę występowania dnia i nocy.
Omówisz prędkość liniową i kątową.
3

Omówisz przyczyny i konsekwencje działania siły Coriolisa.
Zagadnienie – Rachuba czasu








Wyjaśnisz dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia
zmiany daty.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: ruch obrotowy Ziemi, doba, czas słoneczny, czas
strefowy, czas urzędowy.
Wymienisz nazwy stref czasowych w obrębie których położona jest Polska.
Obliczysz czas miejscowy znając różnicę długości geograficznej.
Potrafisz obliczyć czas strefowy.
Uzasadnisz konieczność stosowania czasu strefowego i urzędowego.
Wyjaśnisz dlaczego międzynarodowa linia zmiany daty nie pokrywa się dokładnie
z południkiem 180 stopni.
Przedstawisz zmianę czasu przy przekraczaniu południka 180 stopni.
Zagadnienie - Strefy oświetlenia Ziemi






Wymienisz strefy oświetlenia Ziemi.
Podasz nazwę obowiązującego w Polsce kalendarza.
Podasz cechy charakterystyczne, w tym zasięg stref oświetlenia Ziemi.
Opiszesz oświetlenie Ziemi w ciągu roku w różnych szerokościach geograficznych.
Obliczysz kąt padania promieni słonecznych w dniach przesileń i równonocy w strefie
umiarkowanej, międzyzwrotnikowej.
Rozpoznasz położenie miejsca po dziennej wędrówce Słońca w dniach przesileń
i równonocy.
Rozdział – Sfery Ziemi
Zagadnienie – Zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi











Wyjaśnisz znaczenie terminów: atmosfera, troposfera i scharakteryzujesz.
Wymienisz warstwy atmosfery.
Opiszesz poszczególne warstwy atmosfery.
Podasz nazwy gazów wchodzących w skład powietrza.
Wymienisz czynniki klimatotwórcze wpływające na wartość temperatury powietrza.
Sporządzisz klimatogram korzystając z danych klimatycznych.
Obliczysz średnią temperaturę powietrza ( dobową i roczną), średnią roczną i dobową
amplitudę temperatury powietrza, roczną sumę opadów atmosferycznych.
Obliczysz zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem
morza.
Omówisz zależności temperatury od szerokości geograficznej.
Omówisz przyczyny zróżnicowania temperatury powietrza na kuli ziemskiej
Przedstawisz mechanizm powstawania efektu cieplarnianego i problem dziury
ozonowej.
4
Zagadnienie – Wiatr wieje i wieje…











Wyjaśnisz znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, niż baryczny, wyż baryczny,
izobara.
Wymienisz jednostki ciśnienia atmosferycznego.
Wymienisz przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych występujących na kuli
ziemskiej.
Scharakteryzujesz rodzaje wiatrów ( pasaty, monsuny, bryzę, fen)
Wyjaśnisz przyczynę powstawania wiatru.
Wskażesz na mapie fizycznej świata obszary występowania pasatów i monsunów.
Sporządzisz schemat wyżu i niżu barycznego.
Wyjaśnisz zależność między wartością ciśnienia atmosferycznego a wysokością nad
poziomem morza.
Wyjaśnisz w jaki sposób powstają cyklony tropikalne i tornada, opiszesz je i podasz
obszary ich występowania.
Przedstawisz ruch powietrza w układach barycznych na półkuli północnej.
Scharakteryzujesz cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej
Zagadnienie – Dlaczego pada?









Rozróżnisz podstawowe grupy chmur.
Wyjaśnisz proces powstawania chmur i opadów atmosferycznych.
Wymienisz rodzaje opadów i osadów atmosferycznych.
Wskażesz na mapie fizycznej świata obszary o najwyższych i najniższych rocznych
sumach opadów atmosferycznych.
Omówisz przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na
Ziemi.
Podasz przykłady negatywnego wpływu nadmiaru oraz niedoboru opadów na życie
i działalność człowieka.
Omówisz sposób powstawania opadów frontalnych, konwekcyjnych i orograficznych.
Podasz przyczyny powstawania wskazanych pustyń świata.
Wyjaśnisz pojęcia: wilgotność względna i bezwzględna, temperatura punktu rosy,
poziom kondensacji.
Zagadnienie – Pogoda i klimat




Wyjaśnisz termin: pogoda, klimat.
Omówisz elementy pogody i składniki klimatu.
Zanalizujesz i skonstruujesz wykresy klimatyczne
Zanalizujesz mapy synoptyczne.
Zagadnienie – Zróżnicowanie klimatyczne naszej planety






Wyjaśnisz znaczenie terminu: klimat
Opiszesz wpływ czynników klimatotwórczych na klimat.
Wymienisz składniki klimatu.
Wymienisz czynniki klimatotwórcze.
Podasz różnice między klimatem a pogodą.
Wymienisz strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskażesz ich zasięg na mapie.
5






Podasz przykłady wpływu klimatu na życie i działalność gospodarczą człowieka.
Podasz na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi
a strefami klimatycznymi.
Opiszesz klimat górski.
Omówisz wpływ klimatu górskiego na występowanie pięter roślinnych.
Potrafisz zanalizować wykresy klimatyczne.
Opiszesz na podstawie wykresów i danych liczbowych przebieg temperatury
powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach
meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych.
Zagadnienie –Woda na Ziemi -hydrosfera












Omówisz zasoby wodne Ziemi korzystając z diagramów.
Omówisz zasolenie wód oceanicznych i podasz jednostkę.
Wymienisz typy mórz i wskażesz na mapie fizycznej świata.
Podasz przykłady wód powierzchniowych i podziemnych.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: morze, zatoka, szelf kontynentalny, gejzer, wody
termalne, wody mineralne, ciepły i zimny prąd morski.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej oceany i podasz ich nazwy.
Wymienisz rodzaje ruchów wody morskiej.
Podasz przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich i wskażesz na mapie.
Omówisz przyczyny występowania falowania i pływów morskich.
Podasz przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych.
Wyjaśnisz mechanizm funkcjonowania gejzerów i obszary ich występowania.
Potrafisz sporządzić diagram kołowy.
Zagadnienie – Co mamy pod nogami?









Wyjaśnisz znaczenie pojęć: skała, minerał.
Podasz różnice między minerałem a skałą.
Sklasyfikujesz skały ze względu na ich genezę.
Wymienisz przykłady gospodarczego wykorzystania skał i minerałów.
Podasz przykłady kamieni szlachetnych.
Rozpoznasz na podstawie okazów skał wybrane skały i określisz ich rodzaj ze
względu na genezę.
Podasz i zaklasyfikujesz do głównych grup skał przykłady skał ważnych dla
gospodarki.
Wyjaśnisz pojęcie i omówisz podział surowców mineralnych.
Omówisz metamorfizm i jego znaczenie.
Zagadnienie – Litosfera




Podasz główne warstwy wnętrza Ziemi
Zdefiniujesz płytę i podasz przykłady.
Omówisz budowę litosfery.
Wskażesz płyty litosfery.
6






Omówisz zjawiska na granicach płyt litosfery.
Wymienisz główne wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi.
Omówisz przyczynę ruchu płyt litosfery.
Wymienisz orogenezy, podasz rodzaje gór z przykładami i ich charakterystyczne
cechy.
Omówisz wydarzenia w poszczególnych erach geologicznych..
Omówisz ruchy epejrogeniczne i izostatyczne.
.
Rozdział – Rzeźbiarze lądów
Zagadnienie – Siły drzemiące we wnętrzu Ziemi










Wymienisz czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: lawa, erupcja, wulkan.
Wymienisz przykłady wulkanów i wskażesz je na mapie fizycznej świata.
Wymienisz i zdefiniujesz elementy budowy wulkanu.
Wykażesz związek pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk
wulkanicznych oraz aktywności sejsmicznej.
Wskażesz na mapie fizycznej świata przebieg Ognistego Pierścienia Pacyfiku.
Wskażesz na mapie fizycznej świata najwyższe wulkany poszczególnych
kontynentów i podasz ich nazwy.
Zdefiniujesz obszary sejsmiczne i asejsmiczne.
Wskażesz obszary sejsmiczne i występowania czynnych wulkanów na świecie.
Wskażesz nieczynne wulkany w Polsce, podając czas ich aktywności.
Zagadnienie – Rola wód w kształtowaniu krajobrazu













Podasz przykłady rzeźby terenu ukształtowanej przez wodę.
Wymienisz elementy rzeźby w poszczególnych odcinkach biegu rzeki.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: erozja, akumulacja, dorzecze, źródło, rzeka główna,
dopływ, ujście, dział wodny, meander, starorzecze.
Wymienisz typy ujść rzecznych.
Rozróżnisz wybrzeża erozyjne i akumulacyjne.
Scharakteryzujesz rzeźbotwórczą działalność rzeki w poszczególnych odcinkach
(erozja, akumulacja) .
Wskażesz na mapie fizycznej świata przykłady najdłuższych rzek.
Omówisz rzeźbotwórczą działalność morza (abrazja, akumulacja).
Podasz przyczyny powstawania podstawowych typów wybrzeży.
Omówisz powstawanie atoli.
Omówisz rozwój polskiego wybrzeża.
Wymienisz i podasz genezę typów wybrzeży morskich
Wskażesz na mapie fizycznej świata typy wybrzeży morskich.
7
Rozdział – Wędrujące wydmy








Określisz czynniki sprzyjające działalności wiatru.
Zdefiniujesz akumulacyjną i erozyjną działalność wiatru.
Podasz przykłady form eolicznych.
Sklasyfikujesz formy eoliczne.
Rozpoznasz wydmy: paraboliczną i barchan.
Omówisz powstawanie wiatrowych form erozyjnych ( wskutek korazji, deflacji)
i form akumulacyjnych.
Podasz przykłady regionów aktywnej działalności wiatru.
Przedstawisz zróżnicowanie wydm na świecie i w Polsce.
Zagadnienie – Lodowce










Zdefiniujesz lodowiec górski i kontynentalny.
Wymienisz czynniki warunkujące powstawanie lodowców górskich i lądolodów.
Wymienisz formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich
i lądolodów.
Rozpoznasz na ilustracjach formy polodowcowe i podasz ich nazwy.
Omówisz rzeźbotwórczą rolę lądolodów i lodowców górskich.
Wskażesz na mapie fizycznej świata obszary współcześnie zlodowacone.
Ocenisz wpływ zmian klimatycznych na grubość pokrywy lodowej lodowców
górskich i lądolodów.
Podpiszesz elementy lodowca górskiego.
Scharakteryzujesz formy polodowcowe lodowców górskiego i kontynentalnego
podając przykłady.
Omówisz granicę wiecznego śniegu.
8
Nacobezu - Klasa II
Rozdział - Europa. Relacje przyroda - człowiek
Zagadnienie – Stary kontynent – Europa




















Potrafisz wskazać na mapie podstawowe jednostki fizycznogeograficzne Europy.
Potrafisz przedstawić podstawowe cechy charakterystyczne środowiska
przyrodniczego Europy.
Potrafisz przedstawić cechy środowiska przyrodniczego wyróżniające Europę na tle
innych kontynentów.
Wyjaśnisz genezę poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego.
Scharakteryzujesz wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Europie i wyjaśnisz ich
pochodzenie.
Wskażesz na mapie świata Europę.
Określisz położenie Europy na kuli ziemskiej.
Obliczysz rozciągłość południkową i równoleżnikową Europy.
Wskażesz na mapie elementy linii brzegowej i wymienisz ich nazwy.
Wskażesz na mapie fizycznej Europy niziny, wyżyny, góry i nazwiesz je.
Wykażesz związki między budowa geologiczną a ukształtowaniem pionowym
Europy.
Opiszesz czynniki geograficzne warunkujące klimat Europy.
Wyjaśnisz wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy.
Opiszesz cechy klimatu Europy na podstawie mapy i klimatogramów.
Scharakteryzujesz wybrane strefy roślinne Europy.
Wyjaśnisz zależności pomiędzy typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych
w Europie.
Wskażesz na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora i nazwiesz je.
Wyjaśnisz genezę wybranych europejskich jezior.
Zanalizujesz czynniki warunkujące rozmieszczenie wielkich systemów rzecznych
i zbiorników wodnych w Europie.
Wykażesz się znajomością podziału politycznego Europy.
Zagadnienie – Jedna Europa – wiele narodów













Wskażesz na mapie politycznej państwa Europy.
Podasz przykłady świadczące o dużym zróżnicowaniu ludów Europy.
Wyjaśnisz przyczyny zróżnicowania ludów Europy.
Podasz przykłady państw o dużym wewnętrznym zróżnicowaniu językowym i
kulturowym.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej
Europy.
Omówisz przyczyny wysokiego wskaźnika Europy.
Zanalizujesz zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w krajach Europy.
Omówisz przyczyny i konsekwencje zróżnicowania ludności Europy.
Obliczysz średnią gęstość ludności Europy.
Wyjaśnisz przyczyny warunkujące rozmieszczenia ludności Europy.
Wyjaśnisz przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Europie.
Przewidzisz zmiany demograficzne w Europie.
Uzasadnisz twierdzenie, że Europa się starzeje.
9





Wskażesz na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i
nazwiesz je.
Opiszesz rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy.
Opiszesz na podstawie map tematycznych zróżnicowanie regionalne, kulturowe,
narodowościowe, etniczne współczesnej Europy.
Podasz liczbę ludności Europy.
Podasz przykłady krajów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Europie
Zagadnienie – Zgoda i waśnie w Europie




Wskażesz na mapie Europy przykładowe miejsca konfliktów narodowościowych i
wyjaśnisz ich przyczyny.
Scharakteryzujesz działania ograniczające konflikty narodowościowe.
Przedstawisz procesy integracyjne w Europie.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji politycznej w Europy.
Zagadnienie – Gdzie można spotkać renifera?
















Wskażesz na mapie politycznej i konturowej państwa skandynawskie i podasz stolice.
Przedstawisz cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego państw
skandynawskich.
Przedstawisz najważniejsze cechy gospodarek poszczególnych państw
skandynawskich.
Wyjaśnisz genezę krajobrazu Europy Północnej.
Wyjaśnisz przyczyny sukcesu gospodarczego państw skandynawskich.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państw skandynawskich.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „kraje skandynawskie”.
Potrafisz wymienić i wskazać na mapie fizycznej państwa skandynawskie.
Opiszesz położenie państw Europy Północnej.
Opiszesz na podstawie mapy rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich Europy
Północnej.
Wymienisz cechy społeczeństwa Europy Północnej.
Wymienisz główne bogactwa naturalne krajów skandynawskich.
Opiszesz strukturę produkcji energii elektrycznej krajów skandynawskich.
Przewidzisz skutki wyludniania północnej Skandynawii.
Zanalizujesz wartość PKB na jednego mieszkańca Europy Północnej.
Wykażesz na podstawie map tematycznych związki między głównymi cechami
środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju
gospodarczego.
Zagadnienie – Zimna wyspa na morzu ognia – Islandia



Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego Islandii wpływające na specyfikę
tego regionu.
Scharakteryzujesz wybrane elementy środowiska przyrodniczego Islandii wpływające
na specyfikę tego kraju.
Wyjaśnisz genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Islandii.
10


Wyjaśnisz zależność miedzy gospodarka Islandii a warunkami środowiska
przyrodniczego.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państwa.
Zagadnienie – Europa Zachodnia





Wskażesz na mapie Europy ważne regiony przemysłowe i rolnicze.
Wyjaśnisz pojęcia: restrukturyzacja, rolnictwo intensywne, współpraca transgraniczna.
Przedstawisz związki między warunkami środowiska a gospodarką wybranych
regionów Europy Zachodniej.
Scharakteryzujesz przemiany gospodarcze drugiej połowy XX wieku.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państw Europy Zachodniej.
Zagadnienie – Światowa metropolia – Londyn
















Zlokalizujesz na mapie Londyn i wymienisz jego podstawowe funkcje.
Przedstawisz zalety i wady życia w wielkim mieście.
Wymienisz główne cechy światowych metropolii.
Scharakteryzujesz społeczeństwo Londynu.
Opiszesz funkcje społeczno – gospodarcze Londynu jako miasta.
Przedstawisz zależność rozwoju Londynu od warunków środowiska przyrodniczego.
Scharakteryzujesz inną niż Londyn europejską metropolię.
Wskażesz na mapie fizycznej Wielką Brytanię i podasz nazwę stolicy.
Określisz położenie Wielkiej Brytanii.
Opiszesz środowisko Wielkiej Brytanii.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej krainy Wielkiej Brytanii i nazwiesz je.
Opiszesz podział Wielkiej Brytanii na krainy historyczne.
Wymienisz zalety wyspiarskiego położenia Wielkiej Brytanii.
Zanalizujesz strukturę narodowościową Wielkiej Brytanii.
Opiszesz poziom urbanizacji oraz rozmieszczenie ludności Wielkiej Brytanii.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „ monarchia konstytucyjna.
Zagadnienie – na narty w Alpy










Wskażesz na mapie Alpy i państwa w granicach których leży ten łańcuch górski.
Wymienisz główne cechy środowiska przyrodniczego Alp.
Przedstawisz zależność rozwoju gospodarczego Szwajcarii od warunków środowiska
przyrodniczego Alp.
Podasz przykład państwa alpejskiego ( innego niż Szwajcaria) wskazując na zależność
rozwoju od środowiska przyrodniczego Alp.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „kraje alpejskie”.
Opiszesz środowisko przyrodnicze krajów alpejskich.
Wymienisz nazwy państw alpejskich, wskażesz je na mapie fizycznej i konturowej
Europy.
Wymienisz nazwy stolic państw alpejskich i wskażesz je na mapie.
Opiszesz położenie krajów alpejskich.
Wykażesz piętrowość klimatyczno – roślinną w Alpach.
11







Wymienisz nazwy największych krajów alpejskich i wskażesz je na mapie fizycznej
oraz konturowej.
Opiszesz specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach.
Wyjaśnisz znaczenie rozwiniętego sektora usług krajów alpejskich.
Porównasz wskaźnik urbanizacji krajów alpejskich z innymi krajami Europy.
Wykażesz wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich.
Wykażesz, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych gospodarczo.
Zanalizujesz czynniki rozwoju sektora bankowo – ubezpieczeniowego w Szwajcarii.
Zagadnienie – Spadkobiercy Greków i Rzymian









Wskażesz na mapie europejskie państwa leżące nad Morzem Śródziemnym i podasz
stolice.
Opiszesz główne walory środowiska przyrodniczego basenu Morza Śródziemnego.
Przedstawisz genezę rzeźby i warunki klimatyczne w państwach basenu Morza
Śródziemnego.
Scharakteryzujesz problemy społeczno – gospodarcze państw basenu Morza
Śródziemnego.
Podasz przykład państwa śródziemnomorskiego ( innego niż Włochy) wskazując
zależność jego rozwoju od środowiska przyrodniczego.
Wskażesz na mapie kraje Europy Południowej i podasz ich stolice.
Określisz położenie geograficzne krajów Europy Południowej.
Opiszesz cechy środowiska przyrodniczego krajów Europy Południowej.
Rozpoznasz typy wybrzeży Europy Południowej i wyjaśnisz ich genezę.
Zagadnienie – Atrakcje turystyczne Europy















Podasz przykłady państw europejskich o dużych walorach turystycznych.
Wyjaśnisz pojęcia związane z turystyką.
Scharakteryzujesz walory przyrodnicze wybranego regionu turystycznego Europy.
Scharakteryzujesz walory przyrodnicze wskazanego regionu turystycznego Europy.
Zaproponujesz sposób promocji wybranego regionu Europy.
Opiszesz wybrane atrakcje turystyczne Europy Południowej.
Wykażesz związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi
i dziedzictwem kulturowym krajów Europy Południowej.
Ocenisz rolę turystyki w rozwoju gospodarczym krajów Europy Południowej.
Wykażesz niekorzystny wpływ turystki na środowisko przyrodnicze krajów Europy
Południowej.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „infrastruktura turystyczna”.
Wymienisz przykłady atrakcji turystycznych krajów Europy Południowej.
Opiszesz na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie najważniejszych ośrodków
turystycznych.
Opiszesz cechy gospodarki krajów Europy Południowej.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „ akwakultura”.
Zaprezentujesz opracowaną na podstawie map, przewodników oraz Internetu trasę
wycieczki po Europie.
12
Zagadnienie – Europa Przyszłości





Wskażesz na mapie obszary o dużych zmianach środowiska przyrodniczego.
Podasz przykłady działań na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego.
Scharakteryzujesz działania na rzecz poprawy środowiska przyrodniczego.
Przedstawisz przykłady współpracy międzynarodowej w celu poprawienia stanu
środowiska przyrodniczego.
Wyjaśnisz wpływ krajów europejskich na stan środowiska przyrodniczego.
Rozdział – Azja – Kontynent rekordów
Zagadnienie – Widok ze szczytów Himalajów






















Wskażesz na mapie podstawowe jednostki fizycznogeograficzne Azji.
Scharakteryzujesz podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego
Azji.
Przedstawisz wyróżniające się na tle innych kontynentów cechy środowiska
przyrodniczego Azji.
Wyjaśnisz genezę poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego Azji.
Scharakteryzujesz wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Azji i wyjaśnisz ich
pochodzenie.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „Eurazja”.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej Azję.
Określisz położenie geograficzne Azji na kuli ziemskiej.
Opiszesz na podstawie mapy fizycznej granice między Europą i Azją.
Wskażesz najbardziej wysunięte punkty Azji na N, S, E, W.
Obliczysz rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej elementy linii brzegowej Azji.
Scharakteryzujesz wybrane strefy roślinne Azji.
Scharakteryzujesz ukształtowanie pionowe powierzchni Azji.
Opiszesz cyrkulację monsunową.
Wymienisz czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji.
Opiszesz cech klimatu Azji na podstawie klimatogramów.
Wykażesz wpływ klimatu na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych.
Wskażesz na mapie fizycznej i zaznaczysz na mapie konturowej rzeki, jeziora Azji.
Wykażesz na podstawie map tematycznych, że Azja jest obszarem wielkich
kontrastów geograficznych.
Opiszesz genezę powstania Himalajów.
Wykażesz zależność miedzy budowa geologiczną a ukształtowaniem powierzchni
Azji.
Zagadnienie – Azja wczoraj i dziś






Wskażesz na mapie politycznej państwa Azji.
Podasz przykłady świadczące o dużym zróżnicowaniu ludów Azji.
Scharakteryzujesz cywilizacje starożytne wywodzące się z Azji.
Wskażesz miejsca konfliktów narodowościowych w Azji.
Podasz przyczyny wskazanych konfliktów w Azji.
Wymienisz działania podjęte w celu zlikwidowania tych konfliktów.
13

Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Azji.
Zagadnienie – Chiny








Wymienisz charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Chin.
Scharakteryzujesz wybrane elementy środowiska przyrodniczego Chin wpływające na
specyfikę tego kraju.
Dokonasz analizy wskaźnika urodzeń i zgonów Chin.
Wyjaśnisz genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Chin
wpływające na specyfikę tego kraju.
Podasz przyczyny obecnej sytuacji demograficznej.
Wyjaśnisz zależności gospodarki Chin od warunków środowiska przyrodniczego.
Przedstawisz konsekwencje obecnej sytuacji demograficznej Chin.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Chin.
Zagadnienie – Wyprodukowano w Chinach





Podasz różnice miedzy gospodarka rynkową i planowaną centralnie.
Podasz definicje terminów: kapitał zagraniczny, siła robocza, globalne ocieplenie.
Scharakteryzujesz gospodarkę Chin.
Przedstawisz problemy społeczne wynikające z przemian gospodarczych w Chinach.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej Chin.
Zagadnienie – Kraj Kwitnącej Wiśni.




















Wymienisz charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Japonii
wpływające na specyfikę tego kraju.
Scharakteryzujesz wybrane elementy środowiska przyrodniczego.
Wyjaśnisz genezę wybranych Elementów środowiska przyrodniczego.
Wyjaśnisz zależność gospodarki Japonii od warunków środowiska przyrodniczego.
Scharakteryzujesz gospodarkę Japonii.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej Japonii.
Wskażesz na mapie Japonię, podasz nazwę stolicy tego kraju.
Określisz położenie geograficzne Japonii
Omówisz cechy ukształtowania powierzchni Japonii.
Scharakteryzujesz klimat Japonii.
Podasz liczbę ludności Japonii i omówisz rozmieszczenie.
Opiszesz poziom urbanizacji.
Opiszesz skutki położenia Japonii w strefie aktywności sejsmicznej i wulkanicznej.
Wskażesz na mapie i wymienisz nazwy wielkich miast Japonii.
Wymienisz uwarunkowania rozwoju przemysłu.
Opiszesz cechy rolnictwa.
Wymienisz cechy japońskiej gospodarki.
Wykażesz znaczenie transportu w gospodarce Japonii.
Udowodnisz, że Japonia jest potęgą gospodarczą.
Wykażesz wpływ czynników społeczno – kulturowych na tworzenie nowoczesnej
gospodarki Japonii.
14
Zagadnienie – Azja Południowo – Wschodnia






Opiszesz warunki naturalne Azji Południowo – Wschodniej.
Podasz przykłady biednych i bogatych państw regionu.
Przedstawisz walory turystyczne państw Azji Południowo –Wschodniej.
Wyjaśnisz związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarka
wybranych regionów Azji Południowo –Wschodniej.
Opiszesz przemiany gospodarcze W Azji Południowo – Wschodniej w drugiej
połowie XX wieku.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państw Azji Południowo – Wschodniej.
Zagadnienie – Między Indusem a Gangesem
















Wyjaśnisz pojęcia: Przyrost naturalny, eksplozja demograficzna, kasty.
Scharakteryzujesz zróżnicowanie etniczne, językowe, religijne społeczeństwa Indii.
Przedstawisz dysproporcje życia w Indiach.
Podasz przyczyny niskiego rozwoju społeczno – gospodarczego Indii.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państwa.
Wskażesz Indie na mapie fizycznej, podasz nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy
państw sąsiadujących.
Określisz położenie geograficzne Indii.
Omówisz cechy ukształtowania powierzchni Indii.
Wskażesz na mapie fizycznej oraz konturowej krainy geograficzne, rzeki i nazwiesz
je.
Podasz liczbę ludności Indii.
Zanalizujesz przyrost naturalny Indii.
Scharakteryzujesz klimat Indii.
Wymienisz nazwy głównych roślin i surowców mineralnych uprawianych w Indiach.
Wyjaśnisz dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła.
Wyjaśnisz przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu nowoczesnej technologii.
Zanalizujesz poziom rozwoju społeczno – gospodarczego w Indiach.
Zagadnienie – Bliski Wschód











Wskażesz na mapie politycznej państwa Bliskiego – Wschodu.
Opiszesz warunki środowiska przyrodniczego na Bliskim Wschodzie.
Przedstawisz zróżnicowanie etniczne, religijne Bliskiego Wschodu.
Wskażesz przykłady konfliktów.
Wyjaśnisz przyczyny i skutki konfliktów na Bliskim Wschodzie.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesne sytuacji polityczno –
gospodarczej państw Bliskiego Wschodu.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „Bliski Wschód”.
Wymienisz nazwy państw o największych zasobach ropy naftowej.
Wskażesz na mapie i wymienisz nazwy obszarów objętych konfliktami zbrojnymi.
Scharakteryzujesz Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy
naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego.
Opiszesz wpływ religii na życie muzułmanów.
15

Uzasadnisz tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną
gospodarkę.
Rozdział – Od Równika do biegunów
Zagadnienie – Bliżej Czarnego Lądu




















Wymienisz charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Afryki.
Przedstawisz charakterystyczne wybrane elementy środowiska przyrodniczego Afryki.
Wyjaśnisz genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Afryki.
Wyjaśnisz zależności między elementami środowiska przyrodniczego Afryki.
Scharakteryzujesz wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Afryce i wyjaśnisz ich
pochodzenie.
Potrafisz wskazać Afrykę na mapie świata, wybrane elementy linii brzegowej, krainy
geograficzne, rzeki i jeziora Afryki oraz podasz ich nazwy.
Porównasz linię brzegową Afryki z linią brzegową innych kontynentów.
Określisz położenie matematyczno- geograficzne Afryki.
Określisz położenie geograficzne na kuli ziemskiej.
Potrafisz obliczyć rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki.
Wymienisz nazwy stref klimatyczno – roślinnych Afryki, czynniki geograficzne
kształtujące klimat .
Omówisz wpływ wybranych czynników geograficznych na klimat Afryki.
Scharakteryzujesz klimat oraz formacje roślinne Afryki na podstawie mapy
klimatycznej, klimatogramów oraz ilustracji.
Przyporządkujesz strefom klimatycznym odpowiednie formacje roślinne i typy gleb.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: ”obszar bezodpływowy”, „rzeka okresowa”, „rzeka
epizodyczna”.
Scharakteryzujesz wody powierzchniowe Afryki.
Wyjaśnisz zależności między rozmieszczeniem stref klimatycznych, roślinnych
i glebowych Afryki.
Wyjaśnisz mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych Afryki.
Wykażesz związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Afryki.
Dowiedziesz związek między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym
a gęstością i układem sieci rzecznej Afryki.
Zagadnienie – Co urośnie na pustyni?









Wskażesz obszary nadwyżek i niedoborów wody.
Podasz nazwy roślin uprawnych Afryki.
Podasz sposoby gospodarowania w Afryce.
Opiszesz problemy rolnictwa Afryki.
Wyjaśnisz przyczyny problemów rolnictwa w Afryce.
Przedstawisz przykłady pomocy międzynarodowej dla społeczeństwa Afryki i ocenisz
ich skuteczność.
Wyjaśnisz przyczyny niskiego poziomu rozwoju przemysłu w Afryce, przyczyny i
skutki pustynnienia.
Opiszesz pasterstwo koczownicze, poziom rozwoju usług w Afryce.
Zanalizujesz gospodarowanie w strefie Sahelu, przyczyny i skutki nadmiernej
działalności rolniczej.
16




Zanalizujesz mapy gospodarcze Afryki i sformułujesz wnioski.
Dowiedziesz wpływ kolonializmu na aktualne problemy gospodarcze Afryki.
Określisz związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób, a
poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary.
Potrafisz sporządzić diagram kołowy.
Zagadnienie – Na pomoc Afryce.






Określisz wartość przyrostu naturalnego w Afryce.
Przedstawisz główne problemy Afryki.
Wskażesz regiony głodu w Afryce.
Zanalizujesz przyczyny głodu w Afryce.
Przedstawisz sposoby rozwiązania problemu głodu i ocenisz ich skuteczność.
Przedstawisz wskazane problemy Afryki ( konflikty, choroby).
Zagadnienie – Ameryka Łacińska i Północna.






















Wyjaśnisz znaczenie terminów: „Ameryka Łacińska”, „Ameryka Środkowa.
Wskażesz na mapie główne jednostki fizycznogeograficzne Ameryki Północnej i
Łacińskiej.
Podasz przykłady państw biednych i bogatych.
Opiszesz warunki naturalne Ameryki Północnej i Łacińskiej.
Określisz wartość przyrostu naturalnego państw Ameryki Środkowej.
Scharakteryzujesz cechy środowiska przyrodniczego regionu.
Podasz przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego w Ameryce Środkowej.
Określisz związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką
Ameryki Północnej i Łacińskiej.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państw Ameryki Północnej i Łacińskiej.
Wskażesz Amerykę Północną i Południową na mapie fizycznej świata i mapie
konturowej.
Określisz położenie geograficzne Ameryki na kuli ziemskiej.
Opiszesz linię brzegową Ameryki Północnej.
Wymienisz czynniki geograficzne kształtujące klimat Ameryki.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej i wymienisz nazwy najważniejszych krain
geograficznych, rzek i jezior w Ameryce Północnej.
Przyporządkujesz strefom klimatycznym odpowiednie zbiorowiska roślinne.
Wskażesz na mapie i wymienisz nazwy obszarów aktywnych sejsmicznie
i wulkanicznie.
Wyjaśnisz przyczyny wulkanizmu i trzęsień Ziemi w Ameryce.
Określisz położenie matematyczno – geograficzne Ameryki.
Obliczysz rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki.
Opiszesz cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie
klimatogramów i mapy klimatycznej.
Omówisz skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej
i Południowej.
Wykażesz związki między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym
a gęstością i układem sieci rzecznej.
17
Zagadnienie – Co z płucami ziemi?









Wskażesz na mapie główne jednostki fizycznogeograficzne Ameryki Południowej.
Scharakteryzujesz las równikowy.
Opiszesz warunki naturalne Ameryki Południowej.
Przedstawisz znaczenie lasu równikowego dla Ziemi.
Scharakteryzujesz wody powierzchniowe Ameryki Południowej.
Przedstawisz piętrowość roślinną Ameryki Południowej.
Określisz związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką
Ameryki Południowej.
Przedstawisz szanse i zagrożenia związane z kontynuacją obecnej polityki
gospodarczej państw Ameryki Południowej.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej i wymienisz nazwy najważniejszych krain
geograficznych, rzek i jezior w Ameryce Południowej.
Zagadnienie – Wielkie miasta Ameryki Południowej.








Wskażesz wielkie miasta Ameryki Południowej.
Zdefiniujesz pojęcie urbanizacji.
Wymienisz problemy wielkich miast Ameryki Południowej.
Podasz przyczyny i skutki urbanizacji pozornej.
Scharakteryzujesz zróżnicowanie etniczne społeczeństwa Ameryki Południowej.
Wyjaśnisz wpływ warunków środowiska przyrodniczego na lokalizacje i
funkcjonowanie miast w Ameryce Południowej.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji politycznogospodarczej państw Ameryki Południowej.
Obliczysz współczynnik przyrostu rzeczywistego w wybranych krajach Ameryki.
Zagadnienie – Stany Zjednoczone Ameryki.












Wskażesz na mapie megalopolis i większe miasta w USA.
Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego USA wpływające na specyfikę tego
kraju.
Scharakteryzujesz elementy środowiska przyrodniczego USA.
Wyjaśnisz genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego USA.
Podasz przyczyny gęstości zaludnienia na obszarze USA.
Wyjaśnisz zależność gospodarki USA od warunków środowiska przyrodniczego.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej USA.
Wskażesz na mapie fizycznej Ameryki Północnej USA, podasz nazwę stolicy tego
państwa oraz nazwy państw z nim sąsiadujących.
Określisz położenie geograficzne USA.
Wskażesz na mapie i wymienisz nazwy wybranych krain geograficznych, rzek i jezior
USA.
Opiszesz zróżnicowanie ludności USA.
Wyjaśnisz jak rozmieszczona jest ludność w USA i od czego zależy jej
rozmieszczenie.
18
Zagadnienie – Potęga gospodarcza świata













Wyjaśnisz pojecie technopolia i podasz przykłady.
Wymienisz cechy wybranej nowoczesnej gałęzi przemysłu.
Opiszesz warunki rozwoju nowoczesnych gałęzi przemysłu w USA.
Przedstawisz rolę usług w gospodarce USA.
Określisz wpływ kryzysu finansowego 2007- 2009 na gospodarkę USA.
Wymienisz cechy gospodarki USA.
Wymienisz i wskażesz na mapie nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu.
Wymienisz nazwy głównych roślin uprawianych na terenie USA.
Uzasadnisz, że Amerykanie są narodem imigrantów.
Opiszesz znaczenie Doliny Krzemowej w rozwoju gospodarczym kraju.
Opiszesz rejony rolnicze w USA.
Określisz rolę USA w gospodarce światowej.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „produkt krajowy brutto”.
Zagadnienie – Australia
























Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego Australii wpływające na specyfikę
tego kontynentu.
Przedstawisz wybrane elementy środowiska przyrodniczego Australii.
Wskażesz najważniejsze działy gospodarki Australii.
Wyjaśnisz genezę wybranych elementów środowiska przyrodniczego Australii.
Scharakteryzujesz rolnictwo Australii.
Wyjaśnisz zależności miedzy elementami środowiska przyrodniczego a gospodarką
Australii.
Podasz przykłady charakterystycznych zjawisk przyrodniczych w Australii i wyjaśnisz
ich pochodzenie.
Wskażesz na mapie świata Australię.
Określisz położenie geograficzne Australii na kuli ziemskiej.
Obliczysz rozciągłość południkową i równoleżnikową Australii.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „endemity”.
Wymienisz osobliwości przyrodnicze Australii.
Wymienisz regiony geograficzne Australii.
Opiszesz korzystając z mapy, linie brzegową i ukształtowanie pionowe Australii.
Wskażesz na mapie nazwy rzek i jezior Australii.
Ocenisz znaczenie wód artezyjskich dla gospodarki Australii.
Wskażesz na mapie obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary
niezamieszkane w Australii.
Scharakteryzujesz zróżnicowanie ludności Australii.
Wymienisz i opiszesz główne cechy gospodarki Australii.
Zanalizujesz strukturę gruntów ornych w Australii.
Zanalizujesz uwarunkowania rozmieszczenia ludności Australii.
Wykażesz wpływ migracji na zróżnicowanie australijskiego społeczeństwa.
Zanalizujesz zależności między warunkami klimatycznymi a występowaniem wód
powierzchniowych.
Wyjaśnisz zależności między warunkami środowiska przyrodniczego a sposobami
gospodarowania w rolnictwie Australii.
19
Zagadnienie – Oceania.







Wskażesz i nazwiesz cztery archipelagi wysp Oceanii.
Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego Oceanii wpływające na specyfike
tego regionu.
Wyjaśnisz pochodzenie wysp Oceanii.
Wyjaśnisz genezę wysp Oceanii.
Scharakteryzujesz klimat i roślinność wysp Oceanii.
Scharakteryzujesz gospodarkę na wyspach Oceanii.
Przedstawisz historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno –
gospodarczej państw Oceanii.
Zagadnienie – Najzimniejsze regiony Ziemi.






Wyjaśnisz pojęcia: Antarktyda, Antarktyka, Arktyka.
Wskażesz na mapie Antarktydę, Antarktykę, Arktykę.
Podasz cech środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki.
Wyjaśnisz przyczyny występowania specyficznych warunków środowiska
przyrodniczego na obszarach podbiegunowych.
Opiszesz działania człowieka na obszarach podbiegunowych.
Przedstawisz historię odkryć polarnych.
.
20
Nacobezu – Klasa III
Rozdział – Środowisko Przyrodnicze
Zagadnienie- Położenie, granice, obszar Polski. Podział administracyjny.












Wymienisz cechy położenia Polski, zalety takiego położenia.
Wymienisz nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej.
Wymienisz nazwy województw oraz ich stolic i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej.
Wymienisz nazwy skrajnych punktów Polski i wskażesz je na mapie fizycznej,
zaznaczysz na mapie konturowej.
Określisz współrzędne geograficzne skrajnych punktów.
Potrafisz obliczyć rozciągłość południkową i równoleżnikową Polski i podać jej
konsekwencje.
Potrafisz obliczyć różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski.
Opiszesz przebieg granicy lądowej Polski na mapie fizycznej.
Opiszesz granicę morską.
Opiszesz podział administracyjny Polski.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „prezydent miasta”,
„burmistrz”, „starosta”, „wójt”, „wojewoda”.
Wskażesz korzyści i zagrożenia wynikające z położenia Polski w środkowej Europie.
Zagadnienie – Dzieje geologiczne obszaru Polski.







Wymienisz nazwy głównych jednostek tektonicznych Europy i Polski, wskażesz je na
mapie. Scharakteryzujesz te jednostki.
Wymienisz nazwy er i okresów.
Wymienisz nazwy er i okresów w których wystąpiły orogenezy.
Wymienisz nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich i wskażesz je
na mapie fizycznej Polski.
Opiszesz proces powstania węgla kamiennego.
Opiszesz najważniejsze wydarzenia geologiczne, które miały miejsce na terenie
Polski.
Opiszesz wpływ zmieniającego się w przeszłości geologicznej klimatu oraz poziomu
mórz na współczesną budowę geologiczną Polski.
Zagadnienie – Zlodowacenia na obszarze Polski





Wymienisz nazwy zlodowaceń i wskażesz ich zasięg na mapie fizycznej Polski,
zaznaczysz na konturowej.
Wymienisz nazwy form polodowcowych i wyjaśnisz ich genezę.
Rozpoznasz formy polodowcowe na schematach i wskażesz na mapie Polski obszary
ich występowania.
Rozpoznasz na schematach górskie formy polodowcowe.
Zanalizujesz i porównasz cechy krajobrazu staroglacjalnego i młodoglacjalnego.
21

Wykażesz wpływ zlodowaceń na krajobraz górski.
Zagadnienie – Skały i surowce mineralne Polski.







Wymienisz nazwy skał występujących w Polsce oraz w regionie w którym mieszkasz.
Sklasyfikujesz surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie.
Rozpoznasz na podstawie zdjęć i okazów główne rodzaje skał występujących
w Polsce.
Wskażesz na mapie fizycznej Polski oraz zaznaczysz na mapie konturowej obszary
występowania surowców mineralnych.
Sklasyfikujesz skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie.
Zanalizujesz wpływ surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze.
Wykażesz związek między budową geologiczną a występowaniem surowców
mineralnych.
Zagadnienie – Ukształtowanie powierzchni Polski.








Wymienisz pasy ukształtowania powierzchni Polski, wskażesz je na mapie fizycznej,
zaznaczysz na mapie konturowej.
Wymienisz nazwy krain geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania
Polski, wskażesz je na mapie fizycznej, zaznaczysz na mapie konturowej.
Wymienisz cechy rzeźby Polski.
Podasz nazwę i wskażesz na mapie najwyżej i najniżej położony punkt Polski.
Wymienisz czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie
powierzchni Polski.
Potrafisz odczytać wysokości bezwzględne na podstawie mapy hipsometrycznej oraz
obliczyć różnice wysokości bezwzględnej.
Zanalizujesz krzywą hipsograficzną Polski.
Wyjaśnisz wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski,
wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni
Polski.
Zagadnienie – Klimat Polski.








Wymienisz czynniki geograficzne wpływające na klimat Polski, nazwy mas powietrza
napływających nad Polskę, termiczne pory roku, nazwy wiatrów lokalnych i miejsca
ich występowania.
Opiszesz cechy klimatu przejściowego, pogodę kształtowaną przez poszczególne
masy powietrza napływające nad Polskę.
Wyjaśnisz mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy, wpływ czynników
geograficznych na cechy klimatu Polski.
Potrafisz odczytać na podstawie mapy długość okresu wegetacyjnego.
Potrafisz odczytać na mapach klimatycznych Polski rozkład temperatury powierza
i opadów atmosferycznych, informacje podane na klimatogramach.
Potrafisz obliczyć średnią temperaturę i amplitudę temperatury.
Potrafisz narysować klimatogramy na podstawie danych liczbowych.
Wyjaśnisz przyczyny zróżnicowania przestrzennego temperatury powietrza oraz
opadów atmosferycznych w Polsce.
22


Zanalizujesz przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski.
Potrafisz obliczyć spadek temperatury wraz ze wzrostem wysokości.
Zagadnienie – Wody powierzchniowe i podziemne Polski.


















Sklasyfikujesz wody występujące w Polsce.
Wymienisz nazwy głównych rzek w Polsce oraz ich dopływów, wskażesz je na mapie
fizycznej Polski i zaznaczysz na mapie konturowej.
Opiszesz typ ujścia Wisły. Reżimy rzek w Polsce.
Scharakteryzujesz Wisłę i Odrę.
Narysujesz diagramy ilustrujące długość rzek.
Potrafisz narysować działy wodne na mapie konturowej.
Uzasadnisz asymetrię dorzeczy i wyjaśnisz przyczyny jej powstawania.
Wymienisz nazwy wybranych jezior i wskażesz je na mapie Polski.
Porównasz powierzchnię i głębokość wybranych jezior.
Wymienisz nazwy głównych kanałów i wskażesz je na mapie.
Wyjaśnisz genezę mis jeziornych występujących w Polsce.
Sklasyfikujesz wody podziemne.
Opiszesz wykorzystanie wód podziemnych.
Wskażesz na mapie Polski obszary wykorzystania wód mineralnych.
Opiszesz wykorzystanie wód mineralnych.
Wyjaśnisz genezę jezior w Polsce.
Wyjaśnisz genezę bagien na terenie Polski.
Wykażesz związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem
a warunkami klimatycznymi.
Zagadnienie – Morze Bałtyckie.









Wskażesz na mapie największe zatoki, wyspy, cieśniny głębie Morza Bałtyckiego.
Omówisz znaczenie gospodarcze Bałtyku.
Przedstawisz przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku.
Wymienisz nazwy rodzajów wybrzeży i wskażesz na mapie miejsca ich
występowania.
Zaproponujesz sposoby ochrony Bałtyku.
Wyjaśnisz genezę Mierzei Helskiej.
Wyjaśnisz zróżnicowanie zasolenia i temperaturę wód Bałtyku.
Przedstawisz właściwości fizyczne wód Bałtyku.
Porównasz wielkość i głębokość Morza Bałtyckiego z wielkością i głębokością
innych mórz.
Zagadnienie – Gleby Polski.






Sklasyfikujesz gleby w Polsce.
Rozróżnisz typy gleb ze względu na ich żyzność.
Wymienisz czynniki glebotwórcze.
Wyjaśnisz znaczenie gospodarcze gleb.
Wymienisz przyczyny erozji gleb i sposoby jej zapobiegania.
Ocenisz żyzność gleb w Polsce, wartość użytkową gleb w Polsce.
23



Zanalizujesz profile glebowe.
Wymienisz nazwy gleb występujących w regionie.
Opiszesz za pomocą mapy rozmieszczenie głównych genetycznych typów gleb
w Polsce.
Zagadnienie – Świat roślin i zwierząt w Polsce. Ochrona przyrody.









Wymienisz nazwy formacji roślinnych w Polsce.
Wymienisz nazwy parków narodowych w Polsce i wskażesz je na mapie.
Rozpoznasz wybrane gatunki roślin i zwierząt przedstawione na zdjęciach.
Opiszesz osobliwości parków narodowych w Polsce, formy ochrony prawnej.
Ocenisz lesistość Polski.
Opiszesz rozmieszczenie kompleksów leśnych na podstawie mapy Polski.
Opiszesz funkcje lasów, gatunki roślin i zwierząt prawnie chronionych.
Wyjaśnisz znaczenie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony przyrody.
Wymienisz polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody i opiszesz ich
zadania.
Rozdział – Ludność i urbanizacja
Zagadnienie – Liczba ludności i jej zmiany










Wskażesz czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce.
Opiszesz na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po
1946r.Wymienisz czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego
w Polsce.
Wymienisz nazwy rejonów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym.
Wyjaśnisz przyczyny i skutki zmiany modelu polskiej rodziny.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: demografia, przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty.
Omówisz przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach.
Zanalizujesz okresy wyżu i niżu demograficznego.
Obliczysz współczynnik przyrostu naturalnego w Polsce.
Przewidzisz zmiany liczby ludności w Polsce.
Podasz liczbę ludności Polski.
Zagadnienie – struktura płci i wieku ludności






Opiszesz na podstawie danych statystycznych strukturę płci i wieku ludności
w Polsce.
Wyjaśnisz znaczenie terminu: struktura wiekowa społeczeństwa.
Opiszesz grupy ekonomiczne ludności Polski.
Zanalizujesz piramidę płci i wieku ludności Polski.
Wyjaśnisz przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa.
Wyjaśnisz przyczyny feminizacji społeczeństwa na wybranym przykładzie.
24

Zanalizujesz strukturę wiekową polskiego społeczeństwa i porównasz ją ze strukturą
wiekową innych krajów.
Zagadnienie – Rozmieszczenie ludności





Wyjaśnisz znaczenie terminu – „gęstość zaludnienia”.
Wymienisz obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskażesz je na
mapie fizycznej i konturowej.
Porównasz średnią gęstość zaludnienia Polski ze średnią gęstością zaludnienia innych
krajów.
Opiszesz czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności Polski.
Wyjaśnisz przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce.
Zagadnienie – Migracje















Wyjaśnisz znaczenie terminu „migracja”.
Omówisz przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce.
Omówisz kierunki migracji wewnętrznych w Polsce dawniej i współcześnie.
Opiszesz wielkość migracji zewnętrznych w Polsce.
Opiszesz przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce.
Wyjaśnisz przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce.
Wymienisz przyczyny rozwoju terenów podmiejskich.
Wymienisz przyczyny emigracji zagranicznej Polaków.
Wymienisz nazwy krajów do których migrują Polacy i wskażesz je na mapie fizycznej
i politycznej.
Wymienisz nazwy krajów zamieszkiwanych przez Polonię i wskażesz je na mapie
fizycznej i politycznej.
Obliczysz przyrost rzeczywisty ludności Polski i wyjaśnisz jego przyczyny
w ostatnich latach.
Omówisz przyczyny ujemnego salda migracji w Polsce.
Opiszesz główne skupiska Polonii na świecie.
Obliczysz saldo migracji w Polsce.
Opiszesz wielkość migracji w miastach Polski na podstawie danych statystycznych.
Struktura zatrudnienia. Problemy rynku pracy.








Porównasz strukturę zatrudnienia ludności w krajach wysoko i słabo rozwiniętych
gospodarczo ze strukturą w Polsce.
Wymienisz przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „stopa bezrobocia”.
Opiszesz na podstawie danych statystycznych zmiany struktury zatrudnienia ludności
w Polsce w latach 1930-2012.
Wyjaśnisz przyczyny zmiany struktury zatrudnienia ludności w Polsce.
Porównasz zatrudnienie według sektorów gospodarki w Polsce i wybranych krajach.
Zanalizujesz stopę bezrobocia w wybranych województwach i sformułujesz wnioski.
Obliczysz stopę bezrobocia w Polsce .
Struktura narodowościowa. Społeczności etniczne.
25







Wymienisz nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe
i wskażesz je na mapie Polski.
Wymienisz nazwy mniejszości etnicznych i opiszesz ich rozmieszczenie.
Opiszesz strukturę narodowościową Polski.
Porównasz liczebność mniejszości narodowych w Polsce przed II wojną światową
i obecnie oraz wyjaśnisz przyczyny tych zmian.
Opiszesz zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite
narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”.
Opiszesz dorobek kulturowy wybranych grup etnicznych i mniejszości narodowych.
Urbanizacja













Wymienisz cechy miast polskich.
Wymienisz czynniki mające wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce.
Porównasz rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce.
Rozróżnisz typy aglomeracji w Polsce.
Wymienisz nazwy aglomeracji miejskich, wskażesz je na mapie Polski.
Opiszesz aglomeracje policentryczne i monocentryczne na podstawie danych
statycznych i map tematycznych.
Opiszesz funkcje miast na wybranych przykładach.
Obliczysz wskaźnik urbanizacji w wybranych obszarach Polski i zinterpretujesz go.
Wymienisz nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskażesz
obszary na mapie.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: „urbanizacja”, „wskaźnik urbanizacji”, „wieś”,
„miasto”, „aglomeracja”.
Ocenisz wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji.
Zanalizujesz rozmieszczenie wielkich miast w Polsce.
Porównasz wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz w innych krajach i wymienisz
przyczyny jego zróżnicowania.
Rozdział – Rolnictwo i przemysł
Zagadnienie – Warunki rozwoju rolnictwa w Polsce. Produkcja roślinna
i zwierzęca










Wyjaśnisz znaczenie pojęć: struktura użytkowania ziemi, użytki rolne, grunty orne,
struktura upraw, plony, zbiory, hodowla zwierząt, pogłowie,.
Wyjaśnisz funkcje rolnictwa.
Opiszesz na podstawie map warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa.
Wymienisz na podstawie map obszary o najkorzystniejszych warunkach rozwoju
rolnictwa.
Wymienisz nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce.
Wymienisz czynniki warunkujące rozwój rolnictwa w Polsce.
Wyjaśnisz wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce.
Opiszesz poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce i porównasz go
z innymi krajami.
Wyjaśnisz związek między żyznością gleb a rodzajem upraw.
Opiszesz główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce.
26
















Omówisz cele hodowli zwierząt.
Opiszesz pogłowie bydła i trzody chlewnej w wybranych latach.
Wskażesz przyczyny spadku ilości pogłowia zwierząt hodowanych w Polsce.
Wymienisz nazwy obszarów hodowli zwierząt i wskażesz je na mapie.
Ocenisz warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w rozwoju
rolnictwa w Polsce.
Ocenisz strukturę użytkowania ziemi w Polsce.
Wyjaśnisz przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych.
Zanalizujesz skutki rozdrobnienia gospodarstw.
Wyjaśnisz znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu kraju.
Opiszesz strukturę powierzchni zasiewów w Polsce.
Uzasadnisz zróżnicowanie natężenia upraw roślin w wybranych rejonach.
Wyjaśnisz znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu ludności kraju.
Ocenisz strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce.
Ocenisz towarowość polskiego rolnictwa.
Uzasadnisz potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce.
Wyjaśnisz znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu kraju.
Zagadnienie – Zmiany w polskim przemyśle. Górnictwo i energetyka
w Polsce.



















Wyjaśnisz znaczenie pojęć: restrukturyzacja przemysłu, okręg przemysłowy,
infrastruktura przemysłowa.
Podzielisz przemysł na sekcje i działy.
Opiszesz czynniki lokalizacji przemysłu.
Wyjaśnisz przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce.
Opiszesz proces restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu.
Wymienisz nazwy okręgów przemysłowych i wskażesz je na mapie Polski.
Opiszesz czynniki lokalizacji okręgów przemysłowych w Polsce.
Sklasyfikujesz surowce mineralne.
Wymienisz nazwy obszarów mineralnych i wskażesz je na mapie.
Określisz przyczyny importu niektórych surowców mineralnych.
Sporządzisz diagramy przedstawiające wielkość wydobycia surowców mineralnych.
Sklasyfikujesz elektrownie.
Wymienisz nazwy źródeł energii.
Wymienisz nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych i wskażesz je na
mapie.
Opiszesz czynniki lokalizacji wybranych elektrowni.
Odczytasz z danych statystycznych i diagramów wielkość produkcji energii
elektrycznej w Polsce.
Wyjaśnisz związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem
zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim.
Omówisz cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych.
Omówisz społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref
ekonomicznych.
27




Ocenisz korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu.
Ocenisz zasoby surowców mineralnych na podstawie danych statystycznych.
Zanalizujesz diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców
mineralnych w Polsce.
Wykażesz korzyści z wykorzystania alternatywnych źródeł energii.
Rozdział – Usługi
Zagadnienie – Podział usług











Sklasyfikujesz usługi.
Wyjaśnisz znaczenie terminu „usługi”.
Wyjaśnisz przyczyny rozwoju usług w Polsce.
Opiszesz znaczenie usług we współczesnej gospodarce Polski.
Wykażesz znaczenie usług w tworzeniu PKB.
Wymienisz przykłady działów usług rozwijających się oraz zanikających.
Wymienisz rodzaje usług świadczących przez komunikację.
Wyjaśnisz znaczenie łączności i telekomunikacji.
Porównasz liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą z liczbą abonentów w
innych krajach Europy.
Wymienisz czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej.
Porównasz liczbę użytkowników Internetu w Polsce z liczba jego użytkowników w
innych krajach Europy.
Zagadnienie – Transport lądowy w Polsce.









Rozróżnisz rodzaje transportu.
Opiszesz znaczenie poszczególnych działów transportu lądowego w gospodarce kraju
i życiu codziennym.
Opiszesz strukturę przewozów ładunków transportem kolejowym w Polsce.
Omówisz przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i dróg kołowych w
Polsce.
Wymienisz przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego
w Polsce.
Wskażesz na mapie Polski główne szlaki transportu lądowego.
Wskażesz wady i zalety poszczególnych rodzajów transportu lądowego.
Porównasz gęstość sieci dróg kołowych oraz sieci linii kolejowych w Polsce z
gęstością tych sieci w innych krajach.
Wyjaśnisz znaczenie terminu: transport.
Zagadnienie – Transport wodny i lotniczy w Polsce.
28










Wymienisz cechy transportu morskiego.
Wyjaśnisz znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w Polsce.
Wymienisz cechy transportu morskiego.
Opiszesz morska flotę transportowa w Polsce.
Wymienisz nazwy głównych szlaków transportu śródlądowego i wskażesz je na mapie
Polski.
Omówisz znaczenie kanałów śródlądowych w Polsce.
Wymienisz nazwy miast w Polsce mających swoje lotniska i wskażesz je mapie.
Wymienisz wady i zalety transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego.
Zanalizujesz wielkość ruchu pasażerskiego w polskich portach lotniczych.
Wykażesz wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki.
Zagadnienie – Handel w Polsce





Omówisz bilans handlu zagranicznego w Polsce.
Wymienisz nazwy głównych partnerów handlowych Polski.
Wymienisz nazwy towarów eksportowanych z Polski i importowanych do kraju.
Ocenisz znaczenie handlu zagranicznego w rozwoju innych dziedzin gospodarki.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: handel, handel zagraniczny, import, eksport, saldo bilansu
handlu zagranicznego.
Zagadnienie – Turystyka w Polsce









Dokonasz klasyfikacji turystyki ze względu na cel wyjazdu.
Opiszesz wpływ turystyki na tworzenie PKB w Polsce.
Wykażesz na przykładach walory turystyczne Polski.
Wymienisz nazwy regionów oraz ośrodków turystycznych o wysokich walorach
turystycznych i wskażesz je na mapie fizycznej Polski.
Opiszesz polski obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa
Kulturowego I Przyrodniczego UNESCO.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne, infrastruktura
turystyczna.
Ocenisz walory turystyczne Polski z punktu widzenia zagranicznego turysty.
Ocenisz walory turystyczne wybranych regionów Polski.
Wykażesz znaczenie rozbudowy infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystyki
w Polsce.
Rozdział – Przegląd regionów geograficznych
Zagadnienie – Pobrzeża






Wymienisz nazwy krain geograficznych pobrzeży i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej Polski.
Opiszesz środowisko przyrodnicze pobrzeży.
Opiszesz najważniejsze cechy gospodarki.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne pobrzeży.
Scharakteryzujesz wybrane miasta pobrzeży.
Wyjaśnisz genezę Żuław Wiślanych, mierzei.
29



Wykażesz wpływ zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni
pobrzeży.
Wykażesz związki między cechami gospodarki pobrzeży a warunkami
przyrodniczymi.
Podasz genezę wybrzeża klifowego i płaskiego.
Zagadnienie – Pojezierza














Wymienisz nazwy krain geograficznych pojezierzy i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej Polski.
Opiszesz środowisko przyrodnicze pojezierzy.
Opiszesz najważniejsze cechy gospodarki.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne pojezierzy.
Scharakteryzujesz wybrane miasta pojezierzy.
Wymienisz cechy rzeźby młodoglacjalnej.
Podasz genezę form polodowcowych.
Wymienisz nazwy jezior polodowcowych i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej.
Wymienisz surowce mineralne pojezierzy.
Wymienisz nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych w pasie pojezierzy
oraz wskażesz je na mapie Polski.
Wyjaśnisz genezę rzeźby pojezierzy.
Wykażesz wpływ rzeźby terenu na zróżnicowanie opadów atmosferycznych w pasie
pojezierzy.
Ocenisz walory krajobrazowe i przyrodnicze pojezierzy.
Wyjaśnisz różnice między krajobrazem młodoglacjalnym a staroglacjalnym.
Zagadnienie – Niziny Środkowopolskie












Wymienisz nazwy krain geograficznych nizin i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej Polski.
Opiszesz środowisko przyrodnicze nizin.
Opiszesz najważniejsze cechy gospodarki.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne nizin.
Scharakteryzujesz wybrane miasta nizin.
Opiszesz układ sieci rzecznej w Kotlinie Warszawskiej.
Wymienisz nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych nizin i wskażesz je
na mapie Polski.
Wymienisz nazwy obszarów bagiennych nizin i wskażesz je na mapie Polski.
Opiszesz rozmieszczenie surowców mineralnych i okręgów przemysłowych.
Opiszesz czynniki rzeźbotwórcze Nizin Środkowopolskich.
Opiszesz warszawską nieckę artezyjską.
Ocenisz warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Niziny Śląskiej.
Zagadnienie – Wyżyny


Wymienisz nazwy krain geograficznych wyżyn i wskażesz je na mapie fizycznej
i konturowej Polski.
Opiszesz środowisko przyrodnicze wyżyn.
30


















Opiszesz najważniejsze cechy gospodarki.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne wyżyn.
Scharakteryzujesz wybrane miasta wyżyn.
Opiszesz proces powstawania gołoborzy.
Wyjaśnisz znaczenie pojęcia: kras.
Rozpoznasz formy krasowe.
Wymienisz nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych wyżyn i wskażesz
je na mapie Polski.
Opiszesz rozmieszczenie surowców mineralnych.
Omówisz związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją
przemysłu na wyżynach.
Omówisz warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej.
Opiszesz czynniki rzeźbotwórcze wyżyn.
Wyjaśnisz genezę rzeźby krasowej.
Wykażesz związki miedzy cechami gospodarki wyżyn a warunkami przyrodniczymi.
Opiszesz wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej.
Wykażesz negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko
przyrodnicze.
Podasz sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności
gospodarczej człowieka.
Wyjaśnisz genezę wąwozów i parowów.
Ocenisz warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Wyżyny Lubelskiej.
Zagadnienie – Kotliny Podkarpackie














Wymienisz nazwy krain geograficznych Kotlin Podkarpackich i wskażesz je mapie
fizycznej i konturowej Polski.
Opiszesz cechy krajobrazu.
Wymienisz nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych kotlin i wskażesz je
na mapie Polski.
Opiszesz rozmieszczenie surowców mineralnych i wskażesz na mapie rejony
występowania.
Opiszesz cechy środowiska przyrodniczego.
Opiszesz cechy gospodarki.
Omówisz warunki rozwoju rolnictwa w Kotlinie Sandomierskiej.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne kotlin.
Scharakteryzujesz wybrane miasta kotlin.
Wyjaśnisz genezę Kotlin Podkarpackich.
Opiszesz uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych .
Wyjaśnisz rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu.
Ocenisz możliwości rozwoju gospodarczego.
Wykażesz związki między cechami gospodarki a warunkami przyrodniczymi.
Zagadnienie- Karpaty





Wyróżnisz Karpaty Zewnętrzne i Wewnętrzne i wskażesz je na mapie.
Omówisz położenie Pogórza Karpackiego oraz Beskidów.
Omówisz krajobraz i cechy klimatu Karpat.
Opiszesz atrakcje turystyczne Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych.
Wskażesz na mapie i opiszesz parki narodowe Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych.
31














Opiszesz cechy gospodarki Karpat Zewnętrznych.
Wymienisz nazwy miast Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych i wskażesz je na
mapie.
Opiszesz położenie Karpat Wewnętrznych.
Wymienisz nazwy i opiszesz skały występujące w Karpatach wewnętrznych.
Opiszesz cechy polodowcowej rzeźby wysokogórskiej Tatr.
Opiszesz piętra klimatyczno – roślinne Tatr.
Opiszesz formy rzeźby krasowej Tatr Zachodnich, Pienin.
Opiszesz specyfikę folkloru Tatr i Obniżenia Orawsko – Podhalańskiego.
Wykażesz zależności miedzy przeszłością geologiczną, budową geologiczną
a cechami rzeźby Karpat zewnętrznych i Wewnętrznych.
Wykażesz zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Pogórza Karpackiego i Beskidów.
Uzasadnisz konieczność budowy sztucznych zbiorników na rzekach karpackich.
Wykażesz zależność między budowa geologiczną a cechami rzeźby Tatr.
Porównasz budowę geologiczną, krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich.
Wyjaśnisz budowę fliszowa Pogórza Karpackiego i Beskidów.
Zagadnienie – Sudety














Opiszesz położenie Sudetów i Przedgórza Sudeckiego.
Opiszesz cechy krajobrazu i klimatu.
Wskażesz na mapie rejony eksploatacji surowców mineralnych Sudetów i Przedgórza
Sudeckiego.
Opiszesz cechy gospodarki Sudetów.
Opiszesz warunki rozwoju rolnictwa Przedgórza Sudeckiego.
Opiszesz zagrożenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku działalności
gospodarczej człowieka.
Wymienisz, opiszesz i ocenisz atrakcje turystyczne Sudetów i Przedgórza Sudeckiego.
Scharakteryzujesz wybrane miasta Sudetów i wskażesz je na mapie.
Omówisz przeszłość geologiczną Sudetów.
Wyjaśnisz zróżnicowanie budowy geologicznej Sudetów.
Wyjaśnisz genezę rzeźby zrębowej Sudetów.
Przedstawisz cechy rzeźby Gór Stołowych i Karkonoszy.
Wykażesz zróżnicowanie klimatyczno – roślinne Sudetów.
Zaproponujesz trasę wycieczki w góry i uzasadnisz swój wybór.
Zagadnienie – Mój region




Opiszesz położenie własnego regionu w Polsce.
Opiszesz środowisko przyrodnicze, atrakcje turystyczne, gospodarkę, tradycje
własnego regionu.
Ocenisz warunki i możliwości produkcji rolnej i przemysłowej w regionie
zamieszkania.
Sporządzisz folder informacyjny o regionie.
32

Zaprojektujesz wycieczkę po własnym regionie uwzględniając walory przyrodnicze i
kulturowe.
Rozdział – Polska w świecie
Zagadnienie – Miejsce Polski w świecie











Opiszesz poziom rozwoju społeczno – gospodarczego Polski na tle innych miast.
Opiszesz inwestycje zagraniczne w Polsce.
Przedstawisz udział Polski w organizacjach międzynarodowych.
Wyjaśnisz znaczenie euroregionów.
Wymienisz nazwy euroregionów i wskażesz je na mapie.
Ocenisz na podstawie wskaźników poziom rozwoju społeczno – gospodarczego
Polski.
Porównasz PKB w Polsce i innych krajach.
Ocenisz korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej.
Ocenisz skutki integracji Polski z UE i NATO.
Ocenisz znaczenie euroregionów.
Sformułujesz wnioski na podstawie analizy map ogólnogeograficznych,
ludnościowych i gospodarczych oraz danych statystycznych i wykresów.
Rozdział – Degradacja środowiska przyrodniczego
Zagadnienie – Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego













Wymienisz źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego.
Opiszesz wpływ przemysłu na stan środowiska.
Wymienisz skutki przedostawania się odpadów produkcyjnych do środowiska.
Wymienisz sposoby zmniejszania emisji zanieczyszczeń przemysłowych.
Opiszesz zagrożenia wynikające ze składowania śmieci i odpadów produkcyjnych.
Wymienisz skutki zanieczyszczenia środowiska środkami chemicznymi stosowanymi
w rolnictwie.
Opiszesz wpływ środków transportu na stan środowiska.
Uzasadnisz konieczność segregacji śmieci, oszczędności energii i wody.
Wyjaśnisz proces powstawania kwaśnych deszczy.
Opiszesz stan jakości wód Wisły i Odry na podstawie diagramów.
Wyjaśnisz przyczyny i skutki eutrofizacji wód.
Zaproponujesz sposoby ograniczenia zanieczyszczenia środowiska odpadami
wytwarzanymi przez człowieka.
Zaproponujesz konkretne działania na rzecz ochrony środowiska we własnym
regionie.
33