szkoła neoklasyczna
advertisement
SZKOŁA PSYCHOLOGICZNA 1.Teoria procentu Bohm- Baverka i jej źródła 2.Teoria kosztów wg Wiesera 3.Porówenaj teorię dystrybucji opartą o metodę reszt i rozliczeń 4.Teoria wartości w szkole psych. 5.I i II prawo w szkole psych. 6.teoria wymiany i ceny w szkole psych. SZKOŁA NEOKLASYCZNA 1.Teoria płacy i pracy, a I i II prawo Gossena 2.Teoria kapitału i procentu u Jevonsa 3.Teoria pieniądza Marshala 4.Teoria dystrybucji Clarka 5.Ekonomika izolowanego człowieka, a ekonomika gosp. społ. Clarka 6.Teoria popytu, podaży, rynku i ceny Marshala 7.Teoria ceny- dotyczy rynku konkurencji doskonałej Spis treści 1.Teoria popytu i zbytu Cournota a równowaga ogólna(CENA) 2.Teoria wymiany i cen Cournota (równowagi ogólnej) 3.Teoria równowagi konsumenta i producenta Pareto (teoria ofemiczności) 4.Teoria równowagi ogólnej gustów i przeszkód Pareto 5.Teoria równowagi ogólnej Wallarasa i jej specyfika SZKOŁA NEOKLASYCZNA: 6.Teoria procentu i kapitału Jevonsa 7.Teoria popytu podaży i ceny Marshalla 8.Teoria dystrybucji Clarka 9.Ekonomia izolowanego człowieka a ekonomia gospodarczo-społeczna Clarka 10.Teoria płac i pracy Jevonsa a I i II prawo Gossena 11.Teoria procentu Marshalla Spis treści 1.Teoria procentu Bohm-Baverka i jej źródła 2.Teoria procentu Jevonsa 3. I i II prawo Gossena w teoriach subiektywistycznych. 4.teoria wartości i jej ewolucja w teorii subiektywizmu. 5.Teoria kapitału w subiektywizmie. 6.Teoria ceny w subiektywizmie. 7.Teoria kosztów Wiesera. 8.Porównanie teorii wymiany w szkole psychologicznej i matematycznej. 9.Teoria równowagi ogólnej w szkole psychologicznej i matematycznej. 10.Omów teorię dystrybucji w szkole psychologicznej i neoklasycznej. 11. Teoria użyteczności w ekonomii subiektywistycznej. 1.Teoria popytu i zbytu Cournota a równowaga ogólna (CENA) Cournot utożsamiał popyt efektywny ze zbytem. Poddał ostrej krytyce klasyczne ujęcie popytu i podaży. Przyjął założenie, że cena jest dana i wówczas popyt efektywny jest funkcją ceny: gdy cena wzrasta to popyt spada, a gdy popyt maleje to cena wzrasta. Stąd stosunek przyrostu popytu do spadku ceny jest ujemny. Każdej zmianie ceny odpowiada zmiana popytu. Wartość ogólna sprzedaży to iloczyn popytu i ceny.1) przy cenie 0 sprzedaż=0;2)przy nieskończenie wielkiej cenie sprzedaż jest równa 0,gdyż nikt nie będzie chciał tego dobra nabyć;3)max sprzedaż występuje w punkcie Cournota Założenia: 1.Rozpatrujemy wyłącznie popyt efektywny; 2.Cena jest dana; 3.Przyjmujemy działanie prawa popytu i prawa podażystosunek przyrostu popytu jest ujemny do wzrostu ceny; 4.Popyt jako funkcja ceny jest funkcją ciągłą, każdej zmianie cen towarzyszy zmiana popytu. V-wartość ogólna sprzedaży, D-popyt, p-cena, V=D*p, D=F(p) więc V=p*F(p); przy p=0 i przy p dążącym do nieskończoności V=0.Funkcja wartości ogólnej sprzedaży przyjmuje max i min, żeby obliczyć te wartości Cournot: 1)przyrównuje I pochodną do 0, F(p)+pF’(p)=0; 2)patrzy kiedy II pochodna jest ujemna, w celu wyeliminowania minimum 2F’(p)+pF”(p)<0 2.Teoria wymiany i cen Cournota(równowagi ogólnej) 1.teoria monopolu a)bez kosztów-w monopolu bez kosztów monopolista osiąga równowagę czyli maksymalizuje zyski maksymalizując ogólną wartość sprzedaży- bierze ją z punktu Cournota. Wykres: b)z kosztami stałymi – zmaksymalizuje zyski z pkt. Cournota odejmując jedynie wysokość kosztów stałych c)z kosztami zmiennymi (wzrastającymi albo zmniejszającymi)- suma kosztów jest funkcją ilości sprzedaży, monopolista zmierza do maksymalizacji różnicy pomiędzy wartością sprzedaży, a sumą kosztów. Opodatkowanie monopolisty wg Cournota jeżeli podatek zostanie nałożony na jednostkę towaru produkowaną przez monopol to monopolista przerzuci go na konsumenta to wzrośnie cena , ograniczenie konsumpcji i produkcji. Natomiast gdy podatek zostanie nałożony w globalnej kwocie- koszty poniesie monopolista, a cena się nie zmieni. Monopol dopełniających się towarów- występuje gdy monopolista używa do produkcji towaru produkowanego przez innego monopolistę. Maksymalizując zyski odrębnie zwiększają koszty, a przez to cenę ostatecznego produktu ograniczając ilość na rynku. Wniosek Cournota: gdyby produkcja zarówno dobra ostatecznego jak i niezbędnego wcześniej zmonopolizowanego półproduktu znalazła się w ręku pierwszego monopolisty ograniczałoby to koszty zwiększało ilość produkcji i zmniejszało cenę nie zmniejszając zysku monopolisty. 2.duopol a)bez kosztów – cena monopolisty będzie niższa, a duopoliści podzielą się kosztami b)z kosztami – cena będzie spadać pod wpływem wzrostu wielkości produkcji obu duopolistów aż do momentu kiedy każdy z nich będzie produkować tyle samo. 3.oligopol – Cournot więcej niż co jest dwa to uważał za oligopol, konkurencja też. W miarę zwiększania ilości sprzedawców cena spada i zanika wpływ producentów na cenę. Wg Cournota cena wolnokonkurencyjna nie może spaść poniżej kosztów produkcji i będzie jej równa. 1.MONOPOL:a)bez kosztów-max zysk w punkcie Cournota, p i Q w punkcie Cournota;b)z kosztami *monopol o kosztach stałych-max zysk w punkcie Cournota, min suma kosztów; *monopol o kosztach zmiennych-monopolista max różnicę między wartością sprzedaży a sumą kosztów. 2.DUOPOL:a)bez kosztów-cena niższa niż w monopolu, duopoliści dzielą się sprzedażą popołowie;b)z kosztami-w miarę wzrostu wielkości produkcji obniża się cena aż ustali się równowaga D1=D2 czyli konkurencja ilościową, cena staje się wielkością wynikową; 3.WOLNA KONKURENCJA-kiedy ilość produktów rośnie cena obniży się do granicy kosztów całkowitych, p=min ATC, przypadek specjalny-jest to monopol dopełniających się towarów- w sytuacji gdy jeden monopolista korzysta z produktów drugiego, suma ich zysków będzie mniejsza niż gdyby skoncentrował całą swoja produkcję w jednym ręku. 3.Teoria równowagi konsumenta i producenta Pareto Teoria wartości oparta o ofeminiczność: wobec niemierzalności Pareto wprowadza nowy termin określający użyteczność i nazywa go ofeminiczność- jest zadowoleniem płynącym dla jednostki z pewnej ilosci dobra dodanej do posiadanej ilości dobra. 1. elementarna- zadowolenie z nieskończenie małego przyrostu dobra / ilość tego dobra. 2.elementarna (ważona) z czego wynika, że zarówno ofeminiczność jak i użyteczność nie jest mierzalna matematycznie. Rezygnuje z teorii użyteczności na rzecz teorii wyboru, która staje się podstawą teorii producenta i konsumenta. Stan równowagi jednostki polega na równowadze gustów (konsumenta) i przeszkód (producenta). 1.TEORIA KONSUMENTA (gustów)Założenia: *konsument potrafi dokonywać wyborów *z danego dochodu woli mieć więcej niż mniej *maksymalizując zadowolenie max użyteczność całkowitą o wartość ograniczeń *konstruuje krzywe indyferencji-zbiór punktów który obrazuje kombinację wyboru miedzy dwoma dobrami i wybór każdej kombinacji przynosi konsumentowi taka sam poziom użyteczności całkowitej; Cechy krzywych indyferencji :im wyższa krzywa tym wyższa użyteczność całkowita, jest ich nieskończenie wiele, nie mogą się przecinać, nachylenie negatywne do osi OX, są wypukłe do początku układu współrzędnych. Pagórek gustów-żeby określić punkt równowagi konsumenta ;jednostka kroczy w górę przy zaspokajaniu potrzeb dążąc do osiągnięcia jego szczytu po ścieżce przecinającej kolejne krzywe obojętności W punkcie styczności ścieżki konsumenta i krzywej indyferencji znajduje się punkt równowagi, Pareto stworzył linię wymian-w równowadze ze strony konsumenta zawsze występuje linia wymian. 2.TEORIA PRODUCENTA-przeszkodami w zaspokajaniu gustów są: *ograniczoność dóbr pożądanych *gusty innych uczestników wymiany (konkurencja w konsumpcji). Konieczność transformacji dóbr traconych w uzyskiwane-producent dąży do transformacji w całości wszystkich swoich zapasów tak, aby nie pozostało mu nic z jego dóbr, a nadwyżka dóbr uzyskiwanych nad tracone była największa. Odpowiednikiem krzywych indyferencji u producenta są krzywe transformacji dóbr traconych w uzyskiwane. Krzywe transformacji-to zbiór punktów obrazujących takie kombinacje zużycia dóbr i wielkości produkcji, które dają ten sam poziom różnicy między dobrami uzyskiwanymi nad utraconymi. Rodzaje krzywych transformacji: 1)przy kosztach rosnących 2)przy kosztach malejących 3)najpierw malejących, potem rosnących Zostawia do analizy wyłącznie koszty rosnące. Do wyznaczenia równowagi producenta konstruuje pagórek transformacji, po którym wspina się producent. W punkcie styczności ścieżki producenta z najwyższa do osiągnięcia krzywą transformacji-punkt równowagi. Linia łącząca kolejne punkty transformacji to krzywa najkorzystniejszych transformacji czyli minimum strat, max zysku. 4.Teoria równowagi ogólnej gustów i przeszkód Pareto Na podstawie indywidualnych krzywych indyferencji transformacji można ustalić ogólną równowagę pomiędzy przeszkodami i gustami.1)wymiana dwóch konsumentówpunkt równowagi będzie w miejscu przecięcia się linii wymian obu wymieniających; 2)stosunek konsumenta do monopolisty producenta-równowaga ogólna ustala się w punkcie najkorzystniejszego dla producenta przecięcia linii wymian konsumenta z linią najkorzystniejszych transformacji; 3)stosunek konsumenta do producenta wolnokonkurencyjnego-równowaga ustala się w punkcie przecięcia się linii wymian konsumenta z krzywą transformacji producenta .Na tę krzywa pełnych transformacji spycha producenta wolna konkurencja. 5.Teoria równowagi ogólnej Walarasa i jej specyfika W przeciwieństwie do Cournota zmienia kierunki swoich rozważań, Zaczyna swoje rozważania od sytuacji konkurencji doskonałej typowej dla współczesnej sytuacji gosp. kapitalistów. Teoria ta jest odpowiedzią na pytanie-jaka wymiana będzie sprawiedliwa? Taka w procesie której wartości wymienne będą sobie równe tzn. gdy: 1)dobro ma jedna cenę w danej gospodarce; 2)cena dobra jest równa kosztom jego wytworzenia, oba te warunki będą spełnione w warunkach wolnej konkurencji. W tym celu skonstruował model równowagi ogólnej. Założenia modelu: 1)każda z gospodarujących jednostek max swoją użyteczność, 2)istnieje wolna konkurencja, 3)mnogość jednostek gospodarujących w gosp. 4)występuje powszechna współzależność zjawisk. W systemie proponowanym przez Walarasa występuje prządek gdyż jest on koordynowany przez system cen. Aby zaistniała równowaga ogólna muszą być spełnione warunki: *na każdym rynku popyt=podaż, *każdy wymieniający musi uzyskiwać max satysfakcji. SZKOŁA NEOKLASYCZNA 6.Teoria procentu i kapitału Jevonsa Jevons uważa, że kapitał to ogół dóbr potrzebny do utrzymania pracownika w czasie pracy. Dzielił kapitał na :*wolny-bieżące środki utrzymania,pozwala na oczekiwane wyniki pracy; *inwestowany-jest wynikiem pracy utrzymywanej za pomocą wolnego kapitału w postaci dóbr produkcyjnych, kapitał uzyskiwany za pomocą pracy. Źródłem procentu jest powstrzymywanie się od konsumpcji. Stopa procentowa i=F’(t)/F(t) (stopa przyrostu wytworzonego/cała ilość wytworzonego kapitału), i=bieżąca chwilowa stopa procentowa. Istnienie procentu wynika z koniecznej dla powstania kapitału abstynencji .Analizuje procent czysty tzn. po potrąceniu ryzyka i innych dodatkowych elementów, które tkwią w procencie surowym. I rok:1zł 1*(1*10%)=1,10zł; II rok:1zł 1*(1,1*10%)=1,21zł; III rok 1zł 1*(1,21*10%)=1,33zł. F’(t)/F(t) stopa przychodu krańcowego/ogólna wielkość wytworzonego kapitału Procent jest wyznaczony przez przyrost produktu, jaki przy pomocy kapitału uzyskuje pracownik-jest niezależny od całego przychodu uzyskiwanego przez niego za swoja pracę. Kapitał wolnyprzepływa od jednego do drugiego użytku zależnie od jego rentowności wobec czego wyniki jego muszą być wszędzie jednolite. Ma więc jedną cenę która stanowi procent dlatego istnieje jednolita stopa procentowa tzw. czysta tzn. po potrąceniu ryzyka i innych dodatkowych momentów tkwiących w dodatkowym procencie. 7.Teoria popytu, podaży i ceny Marshalla TEORIA POPYTU- popyt zależy od ceny, wynika z potrzeb ludzkich; zależność bezpośrednia-komplementarność i substytucja; zależność pośrednia –wydatki na jedno dobro eliminują wydatki na drugie w zależności od użyteczności. Elastyczność popytu=stosunkowa zmiana popytu/stosunkowa zmiana ceny; elastyczność popytu ma znak (-) gdy podaży ma znak (+). Wyróżnia 3 rodzaje popytu: elastyczny, sztywny, nieelastyczny. II PRAWO GROSSENA u Marshalla-prawo wyrównywania się użyteczności. Rozkład dóbr między użytki tak aby użyteczność krańcowa tego dobra we wszystkich użytkach była taka sama. Rozkład dochodu następuje w taki sposób by krańcowa użyteczność pieniądza we wszystkich zakupach była jednakowa. Renta konsumenta –różnica między najwyższą suma jaką jednostka jest zdolna zapłacić za dane dobra a jego cena faktyczną. TEORIA PODAŻY-analiza czynników produkcji(praca,kapitał) *ziemiacharakteryzuje się ograniczonością ,powiązana z prawem malejących przychodów, przychód krańcowy decyduje o granicy uprawy; *kapitał-bogactwo ruchome ,stanowi nadwyżkę dochodu nad konsumpcją, źródło oszczędzania, wymaga ofiary-abstynencji. Akumulacja kapitału zależy od przezorności co do przyszłości i produkcyjności kapitału. Produktywność decyduje o nagrodzie za abstynencję i jest to procent; *organizacjaskłada się na nią podział pracy, postęp techniczny, mechanizacja, największy czynnik to przedsiębiorca; *praca-gdy praca wzrasta ,produkcja wzrasta, użyteczność negatywna wzrasta, cena podaży pracy wzrasta. Podaż dobra wyraża się w kosztach, przykrości trudu i czekania; koszty; stałe i zmienne; granicą podziału jest czas. Rozdział pracy i innych czynników produkcji, wybór metod produkcji zależy od różnic ich efektywności; każdy z czynników jest używany do momentu zrównania wynagrodzenia czynnika produkcji z jego krańcowym produktem. TEORIA CENY-dotyczy konkurencji doskonałej. Rynek to terytorium, na którym dla danego dobra istnieje w warunkach konkurencji doskonałej tendencja do równości cen po uwzględnieniu kosztów transportu. Tworzy się cena równowagi przy zderzeniu popytu i podaży, polegająca na równowadze krańcowej użyteczności z krańcowym trendem czekania. CENY: 1)rynkowa-bieżąca, decyduje o niej popyt przy niezmienności podaży w krótkim okresie; 2)długookresowa-normalna, zależy głównie od podaży (możliwość zmiany w skali produkcji, liczby zakładów, rola zakładu wyznacza długookresową równowagę w konkurencji i pokrywa koszty stałe, zmienne i zysk); 3)krótkookresowa-decyduje o niej popyt i podaż (do wielkości możliwości produkcyjnych zakładów daje równowagę krótkookresową, musza być pokryte koszty zmienne); 4)sekularna-bardzo długookresowa, pod wpływem wzrostu produkcji, postępu technicznego spadają koszty produkcji i ceny. 8.Teoria dystrybucji Clarka Opiera się na koncepcji krańcowej produkcyjności i jej związku z prawem zmniejszającej się wydajności. Clark wskazywał ścisłą łączność i współpracę wszystkich czynników produkcji, skutkiem czego krańcowa produkcyjność jednego czynnika produkcji jest zależna nie tylko od ilości i jakości danego czynnika, ale także od ilości i jakości innych czynników z którymi współpracuje. Teoria produkcyjności krańcowej stała się koniecznym w tym stanie rzeczy zastosowaniem teorii krańcowej użyteczności do cen dóbr produkcyjnych czyli do cen czynników produkcji. 9.Ekonomia izolowanego człowieka a ekonomia gospodarczo-społeczna Clarka EKONOMIA IZOLOWANEGO CZŁOWIEKA- w tej części ekonomiki Clark ustalił podstawowe pojęcia i prawa ekonomiczne. Bogactwo-nagromadzone dobra materialne, służące do zaspokojenia potrzeb ludzkich, ze względu na ograniczoność osiągają duże znaczenie. Efektywna użyteczność jest to znaczenie dobra dla możliwości zaspokojenia potrzeb człowieka. Praca stanowi pojęcie abstrakcyjnego funduszu usług robotników. Robotnicy i jakość ich usług ulegają zmianie, ale ich zasób usług jest stały. Ziemia to zasób gruntów o różnych możliwościach usług, w całości stanowi pewien stały abstrakcyjny fundusz tych usług. Kapitał jest wyrazem świata zewnętrznego w stosunku do człowieka. Wartość dóbr jest określona przez użyteczność efektywną. Dobra kapitałowe posiadają użyteczność pośrednią wywodzącą się z użyteczności produktu. W gosp. działa: 1)prawo zmniejszającej się produkcyjności kapitału, gdyż powiększ się jego ilość bez powiększania pracy; 2)prawo zmniejszającej się użyteczności efektywnej produktu. Wskutek tych praw w gosp. izolowanym i każdym ustroju społecznym o ilości i wartości wymiennej produktu decyduje zrównanie zmniejszającej się użyteczności efektywnej ze wzrastającym kosztem. O wartości decyduje krańcowa użyteczność. Wobec nierówności produkcyjności jednostek nakładów oraz nierówności kosztów produkcji indywidualnych producentów pojawia się u wszystkich jednostek nakładów renta dyferencyjna. EKONOMIKA GOSP.SPOŁECZNEGO-Clark rozpatrywał gosp.społ wymienno-pieniężne. Wymiana w gospodarstwie naturalnym prowadzi do podziału pracy i specjalizacji a w konsekwencji do zależności wszystkich uczestników procesu produkcyjnego. Stan statyczny występuje wtedy, gdy warunki gospodarowania pozostają niezmienione. Ustala się wtedy równowaga w całym gospodarstwie społecznym i w każde gałęzi produkcji. Wartość normalna dóbr jest to wartość wymienna, daje ona wyrównanie podaży i popytu oraz wyrównanie się krańcowej użyteczności dóbr we wszystkich użytkach, jak i wyrównanie krańcowych kosztów. Ekonomika musi rozpatrywać swe zagadnienia podstawowe przy założeniu stanu statycznego. Stan taki odzwierciedla realne tendencje każdego układu gosp. . W każdym układzie działają siły, zasadniczą siła statyczną jest wolna konkurencja.. Stan statyczny układu jest pozytywną fikcja , przy jego pomocy można oddzielić istniejące tendencje rzeczywistego układu gosp. równowagi od tendencji wpływającej na działanie sił wytrącających dany układ z równowagi. 10.Teoria płac i pracy Jevonsa a I i II prawo Grossena Dobra zaspakajają potrzeby. Dobro to przedmiot, usługa lub czynność mogąca przynieść zadowolenie lub przykrość. I PRAWO GROSSENA u JEVONSA- w miarę jak ilość dobra posiadanego przez jednostkę zwiększa się, użyteczność jednostkowa maleje. Użyteczność jednostkowa-zależy od ilości dobra i od intensywności wpływu na szczęście ludzkie czyli zadowolenie. Dlatego ze wzrostem ilości dobra spada również krańcowy stopień użyteczności. II PRAWO GROSSENA u JEVONSAmaksimum zaspokojenie potrzeb, dają max użyteczność osiąga się wtedy gdy rozdział dobra pomiędzy różne użytki wyrównuje krańcowe stopnie użyteczności dobra we wszystkich użytkach. TEORIA PŁACY I PRACY- otrzymywaniu produktów i płacy zawsze towarzyszy przykrość i zadowolenie. Zgodnie z prawem użyteczności krańcowej stopień użyteczności płacy realnej zależy wykazuje ciągły spadek. Pozyskiwanie coraz większej ilości produktów pracy i wyższej płacy przynosi coraz mniejszy przyrost zadowolenia i użyteczności. Punktem zaprzestania pracy będzie moment, kiedy przyrost użyteczności uzyskanej zrówna się przyrostem ponoszonej przykrości. Stosunek ilości trudu pracy do czasu pracy stanowi stopień trudu pracy. Rozmiar wynagrodzenia pracy w jednostce czasu jako iloczyn stopy produkcji i końcowego stopnia użyteczności produktu. Człowiek przestanie pracować jeśli stopień trudu zrówna się z wynagrodzeniem. Ostatecznie rozkład pracy następuje w ten sposób, że końcowe stopnie użyteczności ostatnich jednostek pracy muszą być sobie równe. Wówczas następuje równowaga rozkładu pracy i maksymalizacja produkowanej użyteczności. 11.Teoria procentu Marshalla-Procent bezpośrednio wpływa na produkcję, od niego zależy wpływ kapitałów wolnych, od różnych użytków, określa także wielkość podaży kapitału w całości i do użytków. Procent to dochód z pożyczek pieniężnych, występuje w formie brutto(procent surowy), netto-procent % czysty. Zależy o czasu, oszczędności, produkcyjności kapitału. Wielkość powstaje ze zderzenia popytu na kapitał i podaży kapitału. Kapitały inwestowane-stale przynoszą quasi rentę, pokrywa cenę sprzedaży kapitału i składa się z ceny podaży, kapitału, energii i uzdolnień przedsiębiorcy. 1.Teoria procentu Bohm-Baverka i jej źródła- to najważniejsza z teoriiporównywana z Jevonsem. Procentwynagrodzenie kapitału dzieli się na: *pierwotny-przy użyciu kapitału w procesie produkcji- zysk rodzaj nadwyżki przy użyciu kapitału; *pochodny-przy pożyczce ten go interesuje –surowy(ryzyko)koszty banku, amortyzacja kapitału, -czysty-szuka źródeł procentu czystego oszczędza na procencie surowym .Źródłem jest AGIO(nadwyżka dóbr wartości teraźniejszej nad wartością tych samych dóbr w przyszłości, dóbr teraźniejszych nad przyszłymi. Źródła AGIO(przyczyny): 1)psychologicznamożliwość bezpośredniego zaspokojenia potrzeby, niepewność przyszłości w stosunku do teraźniejszości ; 2)techniczna-dobra teraźniejsze lepiej zaspokoją naszą potrzebę w sensie technicznym niż te same dobra te sama potrzebę w przyszłości; 3)ekonomicznenadwyżka wartości wynika z różnicy stosunku zapotrzebowania i jego pokrycia w w podmiocie gosp. w różnych okresach czasu. AGIO ustala się na rynku i wynika z postaci procentu. AGIO KRAŃCOWE-stopa %stosunek dochodu z kapitału do całego własnego kapitału, w ostatnim dniu lokaty. 2.Teoria procentu Jevonsa: Źródłem procentu jest powstrzymywanie się od konsumpcji. I=F’(t)/F(t): bieżąca chwilowa stopa %= stopa przyrostu wytworzonego/cała ilość wytworzonego kapitału. Istnienie procentu wynika z koniecznej dla powstania kapitału abstynencji. Analizuje procent czysty tzn. po potrąceniu ryzyka i innych dodatkowych elementów, które tkwią w procencie surowym. . I rok:1zł 1*(1*10%)=1,10zł; II rok:1zł 1*(1,1*10%)=1,21zł; III rok 1zł 1*(1,21*10%)=1,33zł. Procent jest wytwarzany pzez przyrost produktu, jaki przy pomocy kapitału uzyskuje pracownik- jest niezależny od całego przychodu uzyskiwanego przez niego za swoją pracę. Kapitał wolny przepływa od jednego do drugiego użytku zależnie od jego rentowności wobec czego wyniki jego musza być wszędzie jednolite. Ma więc jedna cenę, która stanowi %. Dlatego istnieje jednolita stopa % tzw. Stopa czysta-po potrąceniu ryzyka i innych dodatkowych momentów tkwiących w surowym procencie. 3.I i II prawo Gossena w teoriach subiektywistycznychWG MENGERA: I Prawo Gossena-prawo nasycalności potrzeb odbywa się w pionie trójkąta Mengera , gdzie w miarę zaspokajania potrzeby intensywność odczuwania potrzeby maleje, II prawo Gossena- wyrównywania się użyteczności – wyraża się w zasadzie gospodarności i przebiega w poziomie trójkąta Mengera , gdzie jednostka musi wybierać pomiędzy zaspokojeniem potrzeb o różnej dla nich wadze(klasie). WG WISSERA: I prawo Gossena – użyteczność graniczna maleje w mirę wzrostu ilości zapasów. II prawo Gossena- nie da się wg niego wyrównać poziomu zaspokojenia potrzeb do tej samej użyteczności ponieważ: występuje niepodzielność dóbr, różna częstotliwość występowania potrzeb, nieciągłość występowania potrzeb w czasie. WG JEVSONA: I prawo Gossena- prawo zmniejszającej się użyteczności. W miarę jak ilość dobra posiadanego przez jednostkę zwiększa się użyteczność jednostkowa maleje, ze wzrostem ilości dobra spada również końcowy stopień użyteczności. II prawo Gossena –max zaspokojenie potrzeb dające max użyteczność osiąga się wtedy, gdy rozdział dobra pomiędzy różne użytki wyrównuje końcowe stopnie użyteczności dobra we wszystkich użytkach. WG MARSHALL: II prawo Gossena- prawo wyrównywania się użyteczności , rozkład dóbr między użytki-by użyteczność krańcowa tego dobra we wszystkich użytkach była jednakowa. 4.Teoria wartości i jej ewolucja w teorii subiektywizmu1)MENGER- wartość posiadają tylko dobra gospodarcze- posiadają one użyteczność, ograniczoność i rzadkość. Wartość jest zjawiskiem subiektywnym i jest wyrazem stosunku dóbr do potrzeb ludzkich. Do wyznaczania wartości dóbr Menger skonstruował tzw. ‘’trójkąt Mengera’’, w którym o wartości dobra decyduje użyteczność tej jednostki zapasu dobra, która zaspokaja najmniej ważną potrzebę. Jeżeli zaspokaja to dobro różne potrzeby to również o jego wartości będzie decydowało najmniej ważnej potrzeby. Jeżeli da się je zastąpić to o jego wartości będzie decydowała wartość dobra zastępczego. 2)BOHM-BOVERK- szacowanie wartości jak u Mengera, podział wartości na:* obiektywna(przedmiotowa – czy dobro zaspokaja czyjeś potrzeby i czy ktoś chce je mieć);*subiektywna (przedmiotowa- czy dobro zaspokaja moje potrzeby , czy ja chcę je mieć. Wartość zależy od rzadkości i użyteczności dobra, użyteczność granicznazaspokajanie najmniej ważnej potrzeby. 3)WISSER – wartość subiektywna i obiektywna jak u Bohm-Baverka. 4)COURNOT – przedmiotem badań ekonomii jest bogactwo –wszystkie dobra posiadające wartość wymienną. Warunkiem wartości wymiennej są: *ograniczoność dobra, *świadomość jednostki o konieczności posiadania dobra, *użyteczność dobra. Wartość ogólna sprzedaży V=D*P (popyt * cena), max. Sprzedaży to punkt Cournota 5)PARETO – zakwestionował posługiwanie się użytecznością ,bo jest ona wielkością niemierzalną. Zamiast niej wprowadził pojęcie ofelimiczność – to ilość zadowolenia jakie przyniesie dodanie do już posiadanej ilości zapasu dobra kolejnej porcji tego dobra. Stwierdził że jest to określenie nie precyzyjne, wprowadził ofelimiczność elementarną – zadowolenie płynące z nieskończenie małego przyrostu dobra podzieloną przez ten przyrost. Później wprowadził efektywność ważoną. Ostatecznie jednak zrezygnował z efektywności i użyteczności. 6)WALLRAS – wprowadził teorię wartości opartą o użyteczność. Wyróżnił 2 rodzaje użyteczności: ekstensywna –ilość dobra żądana przy jego cenie równej zero; intensywna – użyteczność istniejąca mimo ceny, tzn. przy cenie równej zero. Przesłanką wartości są rzadkość i użyteczność, które zmuszają ludzi do wymiany- wartość wymienna jest własnością rzeczy, polegającą na tym, że nie można jej otrzymać lub oddać za darmo. 5.Teoria kapitału w subiektywizmie: 1)BOHM-BOWERK –kapitał to ogół wyprodukowanych środków produkcji wyróżnił 2 podstawowe rodzaje kapitału: *społeczny – dobra przynoszące dochód całemu społeczeństwu w wyniku produkcji. W jego skład wchodzą budowle do celów produkcyjnych, maszyny i narzędzia, zwierzęta używane do produkcji; *prywatny – przynosi dochód jednostce, składa się z elementów tworzących kapitał społeczny oraz z trwałych dóbr konsumpcyjnych używanych do uzyskania dochodu. Kapitał jest pochodnym czynnikiem produkcji ,powstającym na skutek oszczędzania i produkcyjnego zużycia oszczędzonych sił produkcyjnych. Funkcja kapitałów produkcji polega na tym że wiąże on w sobie siły naturalne, dzięki którym powstał a w dalszej swojej pracy wyzwala nowe siły. 2)CLARK – wyróżnił 2 czynniki produkcjikapitał i pracę, traktował ziemię jako szczególny rodzaj kapitału. Zwiększając ilość czynnika pracy bądź kapitału pociągnie to za sobą początkowo szybki wzrost krzywej produkcyjności krańcowej aż do osiągnięcia optimum a potem stopniowy i powolny spadek .Rozumowanie swoje przedstawił w postaci funkcji produkcyjności krańcowej czynników pracy i kapitału. Doszedł do wniosku że cena pracy lub kapitału musi ukształtować się na poziomie jego krańcowej produkcyjności. W gospodarce kapitalistycznej kapitał i praca współdziałają ze sobą i każdy z tych czynników otrzymuje dokładnie tyle ile wytwarza. Clark rozwinął teorię kosztów stałych i zmiennych. 3)WALLRAS – kapitały to bogactwo materialne lub niematerialne, odznaczające się trwałością, nie zużywające się lub zużywające się powili. Przeciwieństwem kapitałów są dochody które zużywają się jednorazowo. Podział kapitału na 2 grupy: I –kapitał stały, kapitał obrotowy; II kapitał ziemski, naturalny, ruchomy. Cena to przychód kapitału. Stopa dochodowości kapitału to stopa procentowa. 4)JAVONS – kapitał to nagromadzone dobra potrzebne do utrzymywanie pracowników. Umożliwia on realizację przyszłych celów. Javons podzielił kapitał na: *wolny-zawiera płace pieniężne wydawane na dobra konsumpcyjne albo same dobra konsumpcyjne otrzymywane za pracę –do momentu dopóki nie przyniesie on dochodu; *inwestowany – jest wynikiem pracy otrzymywanym za pomocą wolnego kapitału w postaci dóbr produkcyjnych. Javons sformułował 2 pojęcia: a)ilość kapitału, b)wielkość inwestycji kapitału 6.Teoria cen w subiektywizmie 1)MENGER – rezultatem wymiany jest cenastosunek w jakim dobra wymieniają się. Cena zawiera się między znaczeniem jakie pierwsze dobro stanowi dla drugiego wymieniającego i na odwrót. Wymienia on 3 sytuacje związane z kształtowaniem się ceny: a)izolowana – 2 dobra i 2 wymieniających, cena ustali się między znaczeniem jakie I dobro posiada dla II wymieniającego i na odwrót; b)monopol *z jednym dobrem i konkurencją po stronie popytu – cena ustali się między ofertami dwóch wymieniających najzdolniejszych do wymiany; *z wielością dóbr i konkurencją po stronie popytu – monopolista ustala cenę a rynek ilość kupionych dóbr albo rynek ustala cenę a monopolista ilość dóbr; c)obustronna konkurencja – wielu kupujących i sprzedających, cena ustala się między najniższą wartością wymienną tych co doszli a najwyższą co odpadli. 2)BOHM-BOVERK – sytuacje związane z kształtowaniem się ceny: a) izolowana b)monopol: *po stronie podaży – 1 sprzedający wielu nabywców, cena ustali się między tym który da najwięcej a jego poprzednikiem; * po stronie popytu – 1 kupujący wielu sprzedających, cena będzie pochodziła od najzdolniejszego do wymiany sprzedawcy który szacuje ją najniżej; c)obustronna konkurencja – dużo sprzedających i kupujących, nabędą i sprzedadzą najzdolniejsi do wymiany. Cena jest rezultatem końcowej podaży i końcowego popytu. 3)WISSER – środki produkcji dzieli na: * koszty właściwe, *specyficzne koszty produkcji (teoria kosztów Wissera). SZKOŁA NEOKLASYCZNA: 4)MARSHALL – wyróżnił 4 rodzaje cen: a) cena rynkowa (bieżąca – przy danym popycie dana jest niezmienna ilość dobra na rynku i nie ma czasu na jej zmianę); b)cena normalna krótkookresowa – podaż dobra jest zmienna zależnie od zapotrzebowania, ale okres jest za krótki by zmienić wielkość zakładów produkcyjnych; c)cena długookresowa normalna – podaż dobra jest zmienna zależnie od wielkości produkcji; d)sekularna – bardzo długookresowa, ozn. kierunek zmiany cen na skutek rozwoju gospodarczo społecznego, tendencją jest spadek cen na skutek spadku kosztów związanych z postępem technicznym i wzrostem produkcji. Tworzy się cena równowagi ze zderzenia popytu i podaży polegająca na równowadze krańcowej użyteczności z krańcowym trudem czekania. SZKOŁA MATEMATYCZNA: 5)COURNOT-3 sytuacje wymiany: a)monopol: *bez kosztów-max zysku w punkcie Cournota, p i Q w punkcie Cournota;* z kosztami(monopol o kosztach stałych –max zysku w punkcie Cournota, min suma kosztów; monopol o kosztach zmiennychmonopolista max różnice między wartością sprzedaży a sumą kosztów); b)duopol: *bez kosztów-cena niższa niż w monopolu; *z kosztami-w miarę wzrostu wielkości produkcji obniża się cena aż ustali się równowaga D1=D2, cena staje się wielkością wynikową; c) wolna konkurencja-kiedy ilość producentów rośnie cena obniży się do granicy kosztów całkowitych. 7.Teoria kosztów Wiesera: Wieser podzielił środki produkcji na:1)właściwe koszty lub dobra-koszty są obfite, mogą służyć do wielu rodzajów dóbr 2)specyficzne środki produkcji-są to rzadkie środki produkcji albo obfite i zdatne tylko ograniczonego użytku, czyli produkcji niewielkiej ilości dóbr lub tylko jednego. Wisser koszt wytworu sprowadził do użyteczności płynącej z innego użytku określonego dobra produkcyjnego, którą trzeba poświęcić a więc ponieść koszt równy użyteczności traconej. Twierdził, że wartość kosztów to wartość produktu. Jednak kształtują ją najwyższe koszty uzyskania dobra przy danej ilości produkcji określonej przez popyt. Z tego powodu tylko w granicznych produktach wartość produktu i koszty są sobie równe. W przypadku dóbr nieograniczonych koszty są niższe od wartości produktu. Wg teorii kosztów alternatywnych właściwymi kosztami są zawsze najwartościowsze utracone możliwości produkcyjne. 8.Porównaj teorię wymiany w szkole psychologicznej i matematycznejSZKOŁA PSYCHOLOGICZNA: 1) Mengergranica wymiany jest stan, w którym żadne dobro z posiadanych przez jednostkę nie posiada mniejszej wartości. Podstawą procesu wymiany są wartości wymienne dóbr a rezultatem cena czyli stosunek w jakim dobra wymieniają się. 3 sytuacje wymiany : a)izolowana – 2 dobra i 2 wymieniających, cena ustali się między znaczeniem jakie I dobro posiada dla II wymieniającego i na odwrót; b)monopol *z jednym dobrem i konkurencją po stronie popytu – cena ustali się między ofertami dwóch wymieniających najzdolniejszych do wymiany; *z wielością dóbr i konkurencją po stronie popytu – monopolista ustala cenę a rynek ilość kupionych dóbr albo rynek ustala cenę a monopolista ilość dóbr; c)obustronna konkurencja – wielu kupujących i sprzedających, cena ustala się między najniższą wartością wymienną tych co doszli a najwyższą co odpadli. 2) taka sama teoria wymiany u Bohm-Boverka z tym, że monopol po stronie podaży i popytu (do podaży-cena ustali się między tym , który dał najwięcej a jego poprzednikiem, do popytu-jeden kupujący wielu sprzedających-cena pochodzi od najzdolniejszego do wymiany sprzedawcy, który szacuje ją najniżej. SZKOŁA MATEMATYCZNA: 1)Cournot-3 sytuacje wymiany: a)monopol: *bez kosztówmax zysku w punkcie Cournota, p i Q w punkcie Cournota;* z kosztami(monopol o kosztach stałych –max zysku w punkcie Cournota, min suma kosztów; monopol o kosztach zmiennych- monopolista max różnice między wartością sprzedaży a sumą kosztów); b)duopol: *bez kosztów-duopoliści dzielą się sprzedażą po równo, cena niższa niż w monopolu; *z kosztami-w miarę wzrostu wielkości produkcji obniża się cena aż ustali się równowaga D1=D2, cena staje się wielkością wynikową; c) wolna konkurencjakiedy ilość producentów rośnie cena obniży się do granicy kosztów całkowitych. 9.Porównaj teorię równowagi ogólnej w szkole psychologicznej i matematycznej- 1) w szkole matemat. teoria ogólnej Walerasa i Cournota; 2)szkoła psychologiczna. 10.Omów teorię dystrybucji w szkole psychologicznej i neoklasycznej: SZKOŁA PSYCHOLOGICZNA: 1)Mengerzgodnie z teorią wartości wartość dobra I rzędu przechodzi na dobra dalszych rzędów. Do określenia wartości dóbr dalszych rzędów Menger stosuje metodę reszt. O wartości dobra brakującego decyduje różnica pomiędzy wartością dobra I rzędu a suma wartości dóbr pozostałych wziętą z innych użytków .P=A+B+C+D, D=P-(A+B+C). 2) BohmBoverk- rozszerzenie metody reszty Mengera. Stosuje on szereg przypadków wykorzystania dóbr komplementarnych(rozróżnia je na takie, które można zastąpić innym dobrem) wtedy wartość dobra podstawowego przechodzi w wartość dobra zastępowanego. Metoda ta nie zdała egzaminu gdyż wartość dobra zastępowanego zakłada znajomość wartości substytutu oraz suma wartości dóbr niezastępowalnych może być wyższa niż dobro I rzędu. 3)Wisser-krytykuje metodę reszty i wprowadza na to miejsce metodę rozliczenia- uważał, że należy oprzeć swoja analizę o dotycząca tej teorii na zasadzie oceny znaczenia współdziałania każdego dobra dalszych rzędów biorąc pod uwagę najwyższe ich wyniki we wszystkich ich użytecznościach produkcyjnych kombinacji ze sobą , rozliczył je między dobra. Dwa rodzaje rozliczenia: *zwykłe-dla dóbr – kosztów konstruuje układ równań z którego oblicza wartość dobra dalszego rzędu; *specyficzne: a)jeśli jest 1 dobro specyficzne o jego wartości decyduje różnica pomiędzy dobrem I rzędu a wartością dóbr-kosztów obliczona metodą równoczesnych równań; b) jeżeli dóbr specyficznych jest więcej stosuje się metodę równań równoczesnych. SZKOŁA NEOKLASYCZNA: 1)Marshallteoria dochodu zawiera interpretacje procentu. Procent to dochód z pożyczek pieniężnych , gdzie występuje w formie procentu brutto, po odjęciu od niego wynagrodzenia za ryzyko pożyczającego powstaje produkt czysty. Procent to dochód kapitałów wolnych, zmiennych w swej ilości i bardzo ruchliwych; 2)Clark-współpraca wszystkich czynników produkcji tzn. krańcowa produkcyjność jednego czynnika jest zależna nie od ilości wyłącznie i jakości danego czynnika lecz także od ilości i jakości innych czynników z którymi współpracuje. Teoria produkcyjności krańcowej stała się koniecznym w tym stanie rzeczy zastosowaniem teorii krańcowej użyteczności do cen dóbr produkcyjnych, czyli do cen czynników produkcji. 11.Teoria użyteczności w ekonomii subiektywistycznej SZKOŁA PSYCHOLOGICZNA: Użyteczność to zdolność dobra do wpływania na dobrobyt ludzi przez zaspokojenie potrzeb. Wyróżniamy 2 rodzaje wartości: obiektywną i subiektywną(podmiotowa). O wartości podmiotowej dobra decyduje najmniej ważna zaspokojona przez nie potrzeba czyli najniższa jego użyteczność tzw. granica użyteczności. Wartość podmiotowa wymienna kształtuje się w zależności od użyteczności granicznej dobra otrzymywanego w zamian za oddawane. Wartość dobra jest określona przez jego użyteczność. Wartość każdego dobra danego zapasu dóbr wyznaczona jest przez użyteczność więc wartość zapasu równa jest iloczynowi ilości dóbr i granicznej użyteczności. Celem gospodarowania jest max użyteczności .Prawo wyrównywania się użyteczności-równość wszystkich użyteczności jest niemożliwa, nie można doprowadzić wszystkich używanych dóbr do tej samej wielkości użyteczności. SZKOŁA MATEMATYCZNA: (Pareto)wychodzi z teorii użyteczności ze względu na brak precyzji w określeniu wartości użyteczności. Tworzy nowy terminofelimiczność-zadowolenie jakie osiąga jednostka gosp. dodania pewnej ilości dobra do już posiadanej pewnej ilości dobra.. Pojęcie użyteczności zastąpione terminem ofelimiczność. Wprowadził pojęcie preferencji-systemu subiektywnego ocen, które odzwierciedlają potrzeby(gusty)odczuwane, na podstawie których konsument dokonuje wyboru. SZKOŁA NEOKLASYCZNA (Jevons)użyteczność jest abstrakcyjnym przymiotem służenia do ludzkich celów czyli do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Wg Jevonsa należy rozróżnić użyteczność całkowitą od użyteczności związanej z jednostką dobra. Twierdził, że człowiek w gospodarowaniu ma zawsze do czynienia tylko z użytecznością jednostkową czyli taką, która płynie z uzyskania bądź utraty jednostek dobra . Natomiast użyteczność całkowita jest sumą wszystkich użyteczności jednostek dobra i jest równa nieskończoności. Użyteczność jednostkowa zależy od: *ilości dobra, zadowolenia. Jeżeli ilość dobra posiadanego przez jednostkę zwiększa się to użyteczność jednostkowa maleje. Końcowy stopień użyteczności-użyteczność występuje jako końcowy przyrost użyteczności w stosunku do danego dobra . Uważał, że jeżeli wielkość stopnia użyteczności zmniejsza się w miarę powiększania ilości dobra, to ze wzrostem ilości spada również końcowy stopień jego użyteczności (I prawo Gossena). Sformułował również prawo wyrównywania się końcowych stopni użyteczności , dotyczące rozdziału dóbr między różne użytki. SZKOŁA PSYCHOLOGICZNA 1.Teoria procentu Bohm- Baverka i jej źródła. Opiera się na zagadnieniu stosunków dóbr przyszłych do teraźniejszych. Źródłem procentu jest więc nadwyżka wartości dóbr teraźniejszych w porównaniu do dóbr przyszłych (AGGIO). Wielkość ta jest różna dla poszczególnych jednostek. Wyróżniamy 3 przyczyny występowania aggio: * ekonomiczna- ludzie wyżej cenią dobra teraźniejsze niż przyszłe, wynika z różności stosunku zapotrzebowania do pokrycia w różnych odcinkach czasu. * psychologiczna- ludzie nie doceniają przyszłych potrzeb i środków służących do ich zaspokojenia, wynika z niepewności występowania potrzeby w przyszłości jak tez możliwości jej zaspokojenia. * technologiczna- dobra teraźniejsze z przyczyn technicznych są doskonalszymi środkami zaspakajania potrzeb i dlatego dostarczają ludziom wyższych granicznych użytków niż dobra przyszłe. Procent jest więc zjawiskiem psychologicznym, całkowicie oderwanym od procesu produkcji. Przyczyna psychologiczna i ekonomiczna kumulują się w działaniu, a przyczyna technologiczna działa alternatywnie. Agio dóbr teraźniejszych w stosunku do przyszłych wyraża się na rynku i wyraża w postaci procentu. Agio zależne jest od długości okresu czasu pożyczki i wyraża się poprzez stopę % czyli stosunku dochodu z kapitału do wartości całego kapitału (Agio Krańcowe) Bohm- Baverka wyróżnił dwa rodzaje procentu: - pierwotny- powstaje przy użyciu kapitału w procesie produkcyjnym, zawiera zysk przedsiębiorczy. - pochodny- powstaje przy udzielaniu pożyczki. *procent surowy (wynagrodzenie za ryzyko, koszty, amortyzację kapitału) *procent czysty (wynagrodzenie z tytułu prawa własności). Źródłem procentu czystego jest agio. Procent występuje w różnych postaciach: -od pożyczek pieniężnych -procent uzyskany przez przedsiębiorców w procesie produkcji (pierwotny) -procent od dóbr trwałych (surowy) 2.Teoria kosztów wg Wiesera. Podzielił środki produkcji na: 1)Właściwe koszty dobra. Koszty- są obfite i mogą służyć do produkcji wielu rodzajów dóbr. 2)Specyficzne środki produkcji- są to rzadkie środki produkcji albo obfite i zdatne jedynie do ograniczonego użytku. Właściwymi kosztami produkcji Wieser określił ilość dóbr- kosztów, które bierzemy od jednych użytków do drugich. Posiadają one użytkowość i wynikają z użytków, do których w danym momencie służą. Wieser koszt wytworu sprowadził do użyteczności płynącej z innego użytku określonego dobra produkcyjnego, która trzeba poświęcić, a więc ponieść koszt równy użyteczności straconej. Twierdził, że wartość kosztów to wartość produktu. Jednak kształtują ją najwyższe koszty uzyskania dobra przy danej ilości produkcji określonej przez popyt. Z tego powodu tylko w granicznych punktach wartość produktu i kosztu są sobie równe. W przypadku produktów nieograniczonych koszty są niższe od wartości produktu. Wg teorii kosztów alternatywnych właściwymi kosztami są zawsze najwartościowsze utracone możliwości produkcyjne (dla robotnika kosztem tym jest odpoczynek, dla przedsiębiorcy płace). 3.Porównaj teorię dystrybucji opartą o metodę reszt i rozliczeń. 1.Teoria reszt- dotyczy podziału na dobro I rzędu pomiędzy dobro dalszych rzędów, które przyczyniły się do jego powstania. 1.Metoda reszt- opiera rozrachunek na przyroście wartości niepełnej kombinacji dóbr komplementarnych, który występuje w skutek ich uzupełniania brakującym dobrem. 2.Teoria reszt- wartość dobra dalszego rzędu jest to różnica między znaczeniem dla zaspokojenia potrzeb danego zapasu dóbr dalszych rzędów bez niego i wraz z nim. 2.Metoda reszt- wartość dobra zastępowanego zakłada znajomość wartości substytutu. 3.Teoria reszt- opiera się o metodę reszt. 3.Metoda reszt- suma wartości dóbr komplementarnych wzięta z innych użytków(niezależne od naszego dobra I rzędu), może być wyższa od wartości dobra I rzędu. 4.Teoria reszt- rodzaje rozliczeń: *zwykłe- dotyczy dóbr kosztów występujących w obfitości i służących do produkcji danej ilości użytków. *specyficzne- specyficzne środki produkcji, albo tworzy jedno dobro albo niewiele użytków. -jedno specyficzne, reszta zwykłe: wartość dóbr kosztów oblicza się rozliczeniem zwykłym, specyficzne dobro bierne, resztę wartości. -dużo specyficznych, dużo dóbr kosztów: zarówno wartość dóbr- kosztów, jak i dóbr specyficznych obliczamy metodą rozliczenia zwykłego aż do dobra najbardziej specyficznego. 4.Metoda reszt- o wartości dobra brakującego decyduje różnica między wartością dóbr pozostałych wzięta z innych użytków. 4.Teoria wartości w szkole psychologicznej. Celem gospodarowania u Mengera jest zaspokojenie potrzeb i użyteczności- zdolność dobra do zaspokojenia potrzeb. Dobro- to rzeczy lub usługi służące do zaspokojenia potrzeb. Układają się one w szeregu według możności zaspokojenia potrzeb od dóbr I rzędu- w sposób bezpośredni zaspakajają potrzeby do dóbr dalszego rzędu, które służą do produkcji dóbr I rzędu(dobra komplementarne). Czas produkcji wydłuża się gdy potrzebne są dobra coraz dalszych rzędów. Zasada gospodarności u Mengera (II prawo Gossena) – jednostka gospodarując musi wybierać między zaspakajanie potrzeb tak, aby każdy rodzaj potrzeb został zaspokojony do takiego samego stopnia. Dobra dzielą się na gospodarcze(mają ograniczoność i użyteczność) i dobra niegospodarcze (są albo tylko użyteczne, albo tylko nieograniczone, mają tylko I cechę). Wartość wg Mengera: posiada tylko dobra I rzędu będące dobrami gospodarczymi i wynika ona z użyteczności i rzadkości (ograniczoności) tych dóbr. Do określania wartości dóbr Menger skonstruował trójkąt zwany trójkątem Mengera. W trójkącie umieścił w poziomie klasy potrzeb od najważniejszych do mniej ważnej. W ujęciu pionowym określił intensywność odczuwania potrzeb. W ujęciu pionowym wyraża się I prawo Gossena= w miarę zaspokajania potrzeb w danej klasie, intensywność jej odczuwania jest coraz mniejsza. W poziomie trójkąta Mengera wyraża się II prawo Gossena= przenosimy się na zaspakajanie potrzeb, których użyteczność jest większa- wyrównanie użyteczności. Wartość dobra wg Mengera sprowadza się do ważnej potrzeby. O wartości zapasu dóbr decyduje iloczyn tego zapasu przez to znaczenie jakie posiada przy zaspakajaniu najmniej ważnej potrzeby. Von Bohm Baverk Wartość dobra: -subiektywna(podmiotowa) *użytkowa i wymienna -obiektywna(przedmiotowa) *techniczna i wymienna Wartość subiektywna dotyczy podmiotu i jego odczuć co do użyteczności danego przedmiotu -użytkowa-papierosy dla osób palących -wymienna-wymiana węgla na coś innego dla podmiotu gospodarczego. Wartość obiektywna dotyczy użyteczności przedmiotu w ogóle -techniczna-zdolność fizyczna wywołania skutku -wymienna-zdolność do otrzymywania innych dóbr w wymianie. Reszta jak u Mengera. Von Wieser Tak jak Bohm Baverk dzieli wartość na: -subiektywna nazywa ją osobistą -obiektywna nazywa ją gospodarczą celem gospodarowania jest maksymalizacja użyteczności, która, rozumie: a)jako użyteczność całkowitą, będąca sumą użyteczności granicznych. b)jako użyteczność graniczną- jak Mengerjest to użyteczność wynikająca z zaspakajania potrzeb. Dopiero z dalszych prac Wieser wynika, że użyteczność graniczna to użyteczność ostatniej jednostki dobra w zapasie. I prawo Gossena= użyteczność graniczna maleje w miarę wzrostu ilości jednostek dobra w zapasie. II prawo Gossena= prawo wyrównania się użyteczności wg Von Wiesera nie istnieje równość wszystkich użyteczności z jednostki dochodu, ponieważ: a)istnieje niepodzielność dóbr b)istnieje niedociągłość odczuwania potrzeb c)istnieje różna częstotliwość występowania potrzeb. Wg tego prawa człowiek gospodaruje w ten sposób by użyteczność we wszystkich uwzględnionych przez niego użytkach nie była mniejsza niż w użytkach nieuwzględnionych i na odwrót(u nieuwzględnionych była wyższa niż u tych uwzględnionych). 5.I i II PRAWO GOSSENA w szkole psychologicznej. Bohm Baverk II Prawo Gossenazmniejszającej się użyteczności. Wprowadza termin użyteczności granicznej, ale rozumie go tak samo jak Menger. Wartość podmiotową wymienna kształtuje się w zależności od użyteczności granicznej dobra otrzymywanego w zamian za oddawane. Wielkość jej zależy od użyteczności, rzadkości ustosunkowania się do podaży, popyt dla poszczególnych jednostek. Wielkość podmiotowa zależy od użyteczności, intensywności zaspakajanej przez nią potrzeb wielkości zaoszczędzonej przykrości. O wartości podmiotowej dobra będącego w określonej dyspozycji człowieka, najmniej ważną zaspakajaną przez nie potrzebą czyli najniższą jego użytecznością tzw. granica użyteczności. Zasada gospodarności u Mengera (II prawo Gossena) – jednostka gospodarując musi wybierać między zaspakajanie potrzeb tak, aby każdy rodzaj potrzeb został zaspokojony do takiego samego stopnia. Dobra dzielą się na gospodarcze(mają ograniczoność i użyteczność) i dobra niegospodarcze (są albo tylko użyteczne, albo tylko nieograniczone, mają tylko I cechę). Wartość wg Mengera: posiada tylko dobra I rzędu będące dobrami gospodarczymi i wynika ona z użyteczności i rzadkości (ograniczoności) tych dóbr. Do określania wartości dóbr Menger skonstruował trójkąt zwany trójkątem Mengera. W trójkącie umieścił w poziomie klasy potrzeb od najważniejszych do mniej ważnej. W ujęciu pionowym określił intensywność odczuwania potrzeb. W ujęciu pionowym wyraża się I prawo Gossena= w miarę zaspokajania potrzeb w danej klasie, intensywność jej odczuwania jest coraz mniejsza. W poziomie trójkąta Mengera wyraża się II prawo Gossena= przenosimy się na zaspakajanie potrzeb, których użyteczność jest większawyrównanie użyteczności. Wartość dobra wg Mengera sprowadza się do ważnej potrzeby. O wartości zapasu dóbr decyduje iloczyn tego zapasu przez to znaczenie jakie posiada przy zaspakajaniu najmniej ważnej potrzeby. I prawo Gossena= użyteczność graniczna maleje w miarę wzrostu ilości jednostek dobra w zapasie. II prawo Gossena= prawo wyrównania się użyteczności wg Von Wiesera nie istnieje równość wszystkich użyteczności z jednostki dochodu, ponieważ: a)istnieje niepodzielność dóbr b)istnieje niedociągłość odczuwania potrzeb c)istnieje różna częstotliwość występowania potrzeb. Wg tego prawa człowiek gospodaruje w ten sposób by użyteczność we wszystkich uwzględnionych przez niego użytkach nie była mniejsza niż w użytkach nieuwzględnionych i na odwrót(u nieuwzględnionych była wyższa niż u tych uwzględnionych). 6.Teoria wymiany i ceny w szkole psychologicznej: Menger: Uważał, że wymiana ma miejsce wtedy, gdy jednostki gospodarujące różnie oceniają dobra. Wymieniając dobro mniej cenione uzyskujemy w zamian dobro ocenione przez nas wyżej i możemy przez to zwiększyć sumę naszego zadowolenia. Granicą wymiany jest stan, w których dobra których nie posiadamy nie szanujemy wyżej niż dobra które posiadamy. Rezultatem wymiany jest ocena. Menger wyróżnił trzy sytuacje związane z kształtowaniem się cen : 1) wymiana izolowana – 2 monopolistów, 2 dobra(dwustronny monopol) cena zawiera się pomiędzy znaczeniem jakie posiada jedno dobro dla 2 wymieniającego odwrotnie 2) monopol a) monopol z 1 dobrem i konkurencja po stronie popytu. Cena ustali się między dwoma ofertami dwóch wymieniających najzdolniejszych do wymiany b) monopol z wielością dóbr i konkurencja po stronie popytu, monopolista ustala cenę a rynek ilość kupionych dóbr albo monopolista ilość kupionych dóbr a rynek cenę c) obustronna konkurencja- wielość kupujących i sprzedających. Cena ustali się pomiędzy najniższą wartością wymienną tych, którzy do wymiany doszli a najwyższą wartością wymienna tych, którzy z wymiany odpadli. Bohm Baverk wyróżnił 4 sytuacje związane z kształtowaniem się ceny: 1. wymiana izolowana u Mengera 2. monopol po stronie podaży – jeden sprzedawca z 1 dobrem , a wielu kupujących. Cena ustali się pomiędzy wartościami podmiotowymi wymiennymi nabywcy i najzdolniejszego do wymiany spośród tych, którzy odpadli od kupna. Dolną granicę stanowi wartość podmiotowa sprzedawcy. 3. Monopol po stronie popytu- 1 sprzedawca, 1 dobro, wielu kupujących , sprzedaje najzdolniejszy do wymiany czyli szacujący dobro najtaniej 4. obustronna konkurencja- cena (rezultat granicznej podaży i granicznego popytu) , najzdolniejsi do wymiany z obu stron, ci co sprzedają najtaniej i ci którzy są w stanie kupno dużo przy niskich cenach. SZKOŁA NEOKLASYCZNA 1.Teoria pracy i płacy a I i II prawo Gossena Praca to wykorzystanie ciała lub umysłu powiązana z przykrością w celu uzyskania przyszłej użyteczności (wykres)AB- stopień użyteczności realnej (krzywa użyteczności pracy) CD- krzywa przykrości pracy . Żeby rozpocząć prace użyteczność dodatnia (zadowolenie) musi być wyższa od użyteczności ujemnej (przykrości) jest to warunek rozpoczęcia pracy. Żeby rozpocząć pracę użyteczność dodatnia (zadowolenie) musi być wyższa od użyteczności ujemnej(przykrości) jest to warunek rozpoczęcia pracy. Punktem zaprzestania pracy będzie moment kiedy przyrost użyteczności uzyskanej zrówna się z przyrostem ponoszonej przykrości. Oznacza to, że punktem optymalnym jest punkt b oraz zachodzi równość ab=bc. I prawo Gossena w teorii płacy i pracy= w miarę produkcji kolejnych jednostek dobra użyteczności płacy realnej maleje, zadowolenie również maleje. Punktem zaprzestania pracy jest moment kiedy przyrost użyteczności uzyskanej zrówna się z przyrostem przykrości(ab-bc) oznacza to, że punkt optymalny to b. II prawo Gossena w teorii płacy i pracy= rozkład pracy pomiędzy różne zajęcia następuje w ten sposób, że końcowe przyrosty produktu przypadające na końcowe przyrost przykrości trudu pracy są równe we wszystkich zajęciach. Ilość dóbr dawane lub otrzymywane są proporcjonalne do stopnia produkcyjności pracy, a odwrotnie proporcjonalne do stopnia produkcyjności płacy, a odwrotnie proporcjonalne do krańcowych stopni użyteczności. 2.Teoria kapitału i procentu u Jevonsa. Kapitał- nagromadzone dobra potrzebne do utrzymania pracownika w trakcie pracy. Dzieli się na: a)kapitał wolny- nieinwestowany, bieżące środki utrzymania, umożliwia oczekiwanie na wyniki, przepływa swobodnie z użytku do użytku w zależności od rentowności, jego wyniki muszą być wszędzie jednakowe, ma jednakową cenę, która stanowi procent (II prawo Gossena). b)kapitał inwestowany- otrzymywany za pomocą pracy i kapitału wolnego, ma postać dóbr produkcyjnych z trudem zmienia użytek. Istnienie procentu wynika z konieczności dla powstania kapitału abstynencji czyli powstrzymywania się od konsumpcji w celu zgromadzenia kapitału. Odnosi się do podziału % Bohm Baverka. Wyróżnia procent surowy, z którego po potrąceniu ryzyka i innych elementów określa procent czysty. Rozróżnia 2 stopy %: a)chwilowa stopa %(i)- relatywny czasowy przychód krańcowy: jest to stopa przyrostu wytworu podzielona przez całą ilość wytworu kapitału (bieżąca stopa % u Keynesa). b)rynkowa stopa %(r)- stosunek przychodu krańcowego do kapitału, który ten przychód spowodował. Równanie % Jevonsa: r=F’(t):F(t) to wtedy i=r. Najkorzystniejszy okres produkcyjny jest określany przez równość relatywnego, czasowego przychodu krańcowego z rynkową stopą %. Przychody pracy i kapitału są niezależne od siebie, a % określa korzyści przynoszone przez ostatni przyrost kapitału. 3.Teoria pieniądza Marshala: Pieniądze są wyłącznie prawnym środkiem płatniczym. Siła nabywcza pieniądza decyduje o popycie na pieniądz, a o wartości pieniądza stanowi jego wartość wymienna, a więc ogólny poziom cen. Ilość pieniądza i szybkość jego obiegu mają wpływ na jego wartość, ale Marshal dowodził, że decyduje również popyt i podaż pieniądza, stanowiący zapas kasowych członków społeczeństwa. Zapas kasowy jest częścią dochodu realnego każdego człowieka przy czym wielkość tej części zależy od dochodu globalnego. Będąca w dyspozycji całego społeczeństwa podaż pieniądza jest równa sumie zapasów kasowych jednostek gospodarczych składających się na społeczeństwo, a jej wartość jest równa części społecznego dochodu realnego. Zatem wartość jednostki pieniądza jest równa wielkości, jaką przedstawia wartość przedstawionej przez zapasy kasowa część realnego dochodu społecznego podzielonej przez ilość pieniądza: P=K·R\M 0<K<1 K- ułamek realnego dochodu społecznego trzymanego w postaci rezerw kasowych R- realny dochód społeczny P- wartość jednostki pieniądza M- ilość pieniądza. 4.Teoria dystrybucji Clarka: Clark swoją teorię dystrybucji oparł na koncepcji krańcowej produkcyjności. Zwrócił uwagę na związek teorii krańcowej produkcyjności z prawem zmniejszającej się wydajności. Uważał, że są to dwa oblicza tego samego zagadnienia. Wskazywał on na ścisłą łączność i współpracę wszystkich czynników produkcji, skutkiem czego krańcowa produkcyjność jednego czynnika produkcji jest zależna nie tylko od ilości i jakości innych czynników z którymi współpracuje. Teoria produkcyjności krańcowej stała się koniecznym w tym stanie rzeczy zastosowaniem teorii krańcowej użyteczności do cen dóbr produkcyjnych czyli do cen czynników produkcji. 5.Ekonomika izolowanego człowieka, a ekonomika gosp. społ. Clarka: 1.IŻ- bogactwo- nagromadzone dobra materialne służące do zaspakajania potrzeb ludzkich ze wzg. Na ich ograniczoność osiągają ważne znaczenie dla człowieka. Każde dobro które posiada zdolność zaspakajania potrzeb odznacza się absolutną użytecznością dobra. 1.GS- wymiana prowadzi do podziału pracy i specjalizacji, a w konsekwencji do zależności wszystkich uczestników procesu produkcyjnego. 2.IŻ- użyteczność efektywna tzn. niekonkretnego dobra dla możliwość zaspakajania potrzeb człowieka. 2.GS- podzielił społeczeństwo na grupy: grupa produkcyjna, podgrupy i jednostki. Grupy są jednocześnie grupami produkcyjnymi, bo produkcja i dystrybucja to różne oblicza tego samego procesu. 3.IŻ- dobra kapitałowe to dobra przeznaczone dla pośrednich użytków przez współdziałanie w uzyskiwaniu produktów. 3.GS- dystrybucja przebiegająca za pośrednictwem grup i podgrup produkcyjnych ma charakter funkcjonalny. Dystrybucja personalna ta dystrybucja w stosunku do jednostek gospodarujących. 4.IŻ- kapitał- stały zawsze odnawialny zapas dóbr kapitałowych. 4.GS- w drodze przyczynków i wynagrodzeń ustalają w gospodarstwie społ. wartość wymienną, normalną i wynagrodzenia czynników produkcji. 5.IŻ- ziemia- suma rożnych gruntów o rocznych możliwościach usług, w całości stanowi pewien stały abstrakcyjny fundusz tych usług. 5.GS- wartość wymienna, normalna jest wtedy gdy istnieje równowaga tzn. podaż jest równa popytowi, a cen kosztom produkcji. 6.IŻ- praca jest atrybutem człowieka stanowiącym podmiot i cel gospodarstwa. 6.GS- stan statyczny występuje gdy warunki gospodarowania pozostają niezmienne. Ustala się wtedy równowaga w całym gospodarstwie społ. i w każdej gałęzi produkcji. 7.IŻ- działalność gospodarcza wykazuje wzrastający koszt pacy wskutek zwiększania się jej przykrości w miarę trwania, a równocześnie zmniejszanie się jej produkcyjności w razie nie powiększania równoległego ilości kapitału. 7.GS- układ z równowagi wytracają siły dynamiczne- polegają na zmianie czynników gospodarczych którymi są: a)wzrost ludności b)wzrost kapitału c)zmiana sposobów organizacji gałęzi produkcji i przedsiębiorstw d)zmiana potrzeb ludności 8.IŻ- w gospodarce działa: *prawo zmniejszającej się produkcyjności kapitału przy niezmienności warunków; *prawo zmniejszającej się użyteczności efektywnej produktu. 8.GS- zjawiska dynamiczne powstają na skutek oddziaływania sił zewnętrznych czyli zmian czynników gospodarczych. Dynamika oznacza stan ruch lecz jego idealna postać zlewa się ze statyką. 9.IŻ- o wartości wymiennej decyduje zrównanie zmniejszającej się użyteczności efektywnej ze wzrastającym kosztem. 9.GS- państwo powinno prowadzić politykę dążącą do utrzymania wolności gospodarczej poprzez ingerencję w życie gospodarcze, kontrolę monopoli. Popierał swobodny handel zagraniczny, dopuszczał istnienie protekcjonizmu w określonych warunkach gospodarczych. 10.IŻ- renta dyferencyjna- nierówność produkcyjności jednostek nakładów oraz kosztów produkcji. 11.IŻ- mamy tu do czynienia z prawem użyteczności, prawem kosztów i wydajności, prawem renty. 6.Teoria popytu, podaży, rynku i ceny Marshala: Teoria popytu- popyt wynika z potrzeb ludzkich i zależy od: I.CELU a)zależność bezpośrednia wynika z komplementarności(łączny), substytucji(złożony). b)zależność pośrednia- zakup 1 dobra wpływa na wielkość zakupu 2 dobra: jeżeli kupujemy nieskończenie mało przyrosty dobra, eliminujemy zależność pośrednią. II.UŻYTECZNOŚĆ- I prawo Gossena, gdy wzrasta ilość, spada użyteczność aż do użyteczności krańcowej, która jest źródłem popytu i cen. III.DOCHODU- popyt efektywny czyli suma pieniędzy potrzebna na zaspokojenie pragnienia. Przyrost popytu o 1 jednostkę na którą warto jeszcze wydać część dochodu jest krańcowym popytem jednostki. Formułuje prawo popytu: w miarę wzrostu ilości dobra na rynku, spada jego cena i użyteczność krańcowa. Wprowadza miarę elastyczności cenowej popytu- jest to iloraz stosunkowej zmiany popytu i stosunkowej zmiany ceny; ma zawsze znak ujemny:(-∞,-1)-popyt elastyczny; (-1)popyt sztywny, neutralny, proporcjonalny; (1,0)-popyt nieelastyczny. II prawo Gossena w teorii popytu= rozkład dóbr w teraźniejszości między różne użytki następuje tak aby ich użyteczność krańcowa we wszystkich użytkach wyrównywała się. Podział dochodu następuje tak, aby użyteczność krańcowa ilości dóbr zakupionych za jednostkę pieniądza była we wszystkich zakupach jednakowa czyli by użyteczność krańcowa pieniądza była wszędzie tak sama. Teoria podaży- analiza czynników produkcji. Podstawowe czynniki produkcji to otoczenie i człowiek. Otoczenie(ziemia, kapitał, organizacja). Człowiek(praca). 1.Człowiek- praca: w miarę wzrostu ilości pracy w danym czasie rośnie jej użyteczność negatywna czyli przykrość, cena podaży pracy musi również rosnąć 2.Ziemia: istotą ziemi jest przestrzeń i ograniczoność. Działa na niej prawo malejących przychodów na wszystkich czynnikach stale gdy reszta się zmienia. 3.Kapitał: bogactwo ruchome o różnym stopniu ruchliwości, powstanie z oszczędzania(nadwyżki) dochodu nad konsumpcją. Oszczędzanie wymaga ofiary, która jest abstynencją czyli powstrzymywaniem się od konsumpcji. Akumulacja kapitału zależy od: a)prospektywności (przezorność co do przyszłości) b)produkcyjności kapitału wynikającej z popytu na kapitał. Źródłem % stopy % jest prospektywność i produkcyjność kapitału. 4.Organizacja: na która składa się postęp techniczny, postęp technologiczny, podział pracy, organizacja przedsiębiorstw, rozwój maszynizmu. Najważniejszym elementem organizacji jest przedsiębiorca. Podsumowanie: podaż wyraża się w kosztach(jak u klasyków), traktuje je jako koszty realne, przykrość trudu i czekania. II prawo Gossena w teorii podaży= wybór zastosowanych czynników produkcji zależy od ich rentowności i zyskowności, o metodzie produkcji decyduje moment zrównania wynagrodzenia czynnika produkcji z jego końcowym produktem. Dzieli koszty na stałe i zmienne w zależności od czasu. 7.Teoria ceny- dotyczy rynku konkurencji doskonałej: Rynek to terytorium, na którym dla danego dobra w warunkach wolnej konkurencji istnieje tendencja do równości cen. Równowaga na rynku polega na równowadze krańcowej użyteczności z krańcowym trudem. Wyraża się w niezmienności popytu i podaży i cenie równowagi. W zależności od długości trwania równowagi ceny dzielimy na: a)cena rynkowa- bieżąca- decyduje o niej popyt przy niezmiennej podaży (bardzo krótki okres) b)cena krótkookresowa, normalna- decyduje o niej popyt i podaż (od wielkości możliwości produkcyjnych przedsiębiorstwa), daje krótkookresową równowagę, niestabilna, pokrywająca koszty produkcji. c)cena długookresowa, normalna- głównie decyduje podaż przez zmianę wielkości i ilości zakładów produkcyjnych, daje stałą równowagę długookresową, pokrywa koszty stałe, zmienne i zerowy zysk ekonomiczny. d)cena sekularna- dotyczy bardzo długi okresów, wynika z konkurencji wewnątrzgałeziowej , zmniejszania kosztu , zwiększania postępu technicznego, zmniejszania ceny.
