Idea arche w filozofii greckiej

Idea arche w filozofii greckiej. Dlaczego kwestia ta pojawiła
się jako pierwsza w dziejach filozofii? Wymień i omów różne
stanowiska w tej sprawie.
Jest to pytanie o początek, o zasadę wszystkiego.
Przetłumaczono to słowo jako PRINCIPIUM/ PRINGIPA. Znaczenie
jego zaczęło dominować jako zasada.
Początkiem filozofii jest pytanie o początek wszechrzeczy- to
pytanie filozofia odziedziczyła po micie, a gdy się mit rozpadł
trzeba było je zadać. Źródła filozofii wyrastają z pytań, które
muszą nam towarzyszyć: KIM JESTEM? CO TU ROBIĘ? GDZIE JESTEM?
CZYM JEST ŚWIAT?
Bez filozofii żywiołowej nie mogli byśmy żyć ani chwili. Dlatego
musiała podnieść pytanie jako pierwsza Z CZEGO JEST WSZYSTKO?
TALES- 28 maja 585r.p.n.e przepowiedział zaćmienie słońca. Wg.
Talesa arche to WODA, ponieważ zauważył, że bez wilgoci nie ma
życia.
ANAKSYMANDER- napisał księgę „O przyrodzie„. Uważał, że
początkiem nie może być cokolwiek żaden materiał. Może być tym,
to co jest nieokreślone, surowiec uniwersalny, musi mieć
zdolność przekształcania się we wszystko i musi istnieć w ilości
nieograniczonej.
ARCHE=APEJRON= BEZKRES
ANAKSYMENES- uważał, że początek musi mieć nieograniczona ilość,
ma być bezstrukturalny ( ale to nie jest prawda! o tym nie mógł
wiedzieć)
ARCHE=POWIETRZE
HERAKLIT- „płaczący filozof„
ARCHE=OGIEŃ
Wszystko bierze się z ognia i w niego się zamienia, świat to
wiecznie rozpalający się ogień.
DEMOKRYT Z ABDERY- wytworzył materializm. „tzw. Śmiejący się
filozof„. Uważał, że nic nie dzieje się bez przyczyny , lecz
wszystko jest z jakiejś racji i przyczynowości.
ARCHE=ATOMY
Idea ARETE u sofistów. Na czym polega znaczenie sofistów w
dziejach filozofii?
Dawniej ARETE tłumaczono jako cnota- dzielność. Ale
dotychczasowe tłumaczenie straciło wartość. Dlatego też
aktualnie ARETE to wartości odnoszące się do człowieka(etyczne,
estetyczne, sprawność, skuteczność, wartości obywatelskie,
wartości religijne-świętość, pobożność)czyli wartości świata
ludzkiego.
Po raz pierwszy badali wartości ludzkie sofiści, chcąc je
poszerzać, zaszczepiać w ludziach, po prostu o nich mówić.
SOFISTA- słowo to pochodzi od rzeczownika „ sofia” - mędrzec i od
przymiotnika „ sofos” - mądry. To właściwie im zawdzięczamy
wychowanie, nauczanie. Byli pierwszymi nauczycielami w dziejach
ludzkości. Interesowały ich nauki humanistyczne, język,
retoryka, dialektyka. Chodząc po Grecji i nauczając brali za to
pieniądze.
ZNACZENIE SOFISTÓW:
*współczesny sofista to intelektualista
*tworzą instytucje nauczania na różnych poziomach i o różnych
tematach
*twórcy PAIDEI- wychowania
*rozwinęli naukę o kulturze, naukach społecznych i obyczajach:
Język i prawo
SOFIŚCI:
PROTAGORAS Z ABDERY
Osiadł w Atenach, przyjaciel Peryklesa. Napisał 2 książki:
„rozprawa polemiczna o bycie i prawdzie„, z której pozostało
jedno zdanie: „CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZECHRZECZY„
Teza ta posiada pozytywne i negatywne znaczenie:
antropocentryczna- wynosi czas poza świat, mierzy świat dwojako:
-zwyczajnie pospolicie skalami(konwencją, umową)np. cm, m,
godzina, waga, etc.
wartościami
relatywistyczna - nie wierzą w uniwersalne wartości i prawdy, bo
zależą od człowieka i zmieniają
się od człowieka do człowieka:
dla zdrowego -jest coś dobre, dla chorego- złe
druga książka „rozprawa o bogach„, z której zachowało się
zdanie: „ O bogach nie możemy wiedzieć, że są albo ich nie ma,
bo na przeszkodzie stoi niejasność samej sprawy i krótkość
życia ludzkiego.”
GORGIASZ Z LEONTINOS
Retor, filozof, twórca tez:
„ Nic nie istnieje”
„Gdyby nawet coś istniało, to nie byłoby możliwości tego
poznania”
„ Jeśli nawet coś istnieje i można coś poznać, to nie można tej
wiedzy przekazać komukolwiek”
PRODIKOS Z WYSPY KOS
HIPPIASZ
ALKIDAMOS
LIKOFRON
Jak rozumiesz regułę Protagorasa „Człowiek jest miarą
wszechrzeczy” ?
Aporie Eleatów i Megarejczyków. Wymień i omów niektóre z nich.
Aporie czyli paradoksy, powstały w Elei
Aporie- rzeczywista lub pozorna trudność teoretyczna, niemożliwa
do
przezwyciężenia przy użyciu tradycyjnie stosowanych środków
poznawczych lub powszechnie używanych reguł postępowania .
Eleaci- Parmimedes, Ksefanes, Zenon
Parmimedes postawił tezę „Trzeba z konieczności powiedzieć i
myśleć tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest a niebytu nie
ma.” .
Parmimedes po raz pierwszy świadomie i systematycznie zastosował
rozumowanie dedukcyjne. Odrzucił doświadczenie jako źródło
poznania i całą wiedzę wywodził z założonych a priori przesłanek
ogólnych. Zaufał tylko i wyłącznie rozumowi, dedukcji. Z dwóch
rodzajów poznani, które wyróżnił, uznawał tylko myślowe,
poznanie zmysłowe uważał za niewiarygodne gdyż dawało zupełnie
odmienny obraz świata.
Zenon z Elei przyczynił się do powstania dialektyki jako sztuki,
polemiki polegającej na wyszukiwaniu sprzeczności w argumentacji
przeciwnika. Broniąc jedności i niezmienności bytu wysuwał
między innymi następujące argumenty przeciwko ruchowi:
DYCHTOMIA- przedmiot, gdy znajduje się w ruchu i ma przebyć
Jakąś drogę, musi przebyć najpierw jej połowę, a potem pozostałą
połowę połowy i tak przejść w nieskończoną ilość odcinków, a
tego w skończonym przeciągu czasu dokonać nie może, ruch jest
więc niemożliwy
* ACHILLES- najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego
Achilles nie dogoni żółwia, jeśli ten choć trochę
go wyprzedzi. Goniący bowiem musi dojść
najpierw do
miejsca z którego wyszedł goniony, ten zaś
posunął
się naprzód i tak będzie zawsze.
*STRZAŁA- lecąca strzała w chwili teraźniejszej nie porusza się,
lecz
spoczywa w powierzchni, nie przebiega żadnej
przestrzeni i
tak samo w każdej innej chwili.
PODZIELNOŚĆ BYTU- gdyby byt był podzielny dało by się oddzielić
części pozbawione wielkości ale suma części pozbawionych
wielkości nie może tworzyć nieskończenie wielkiego bytu
Dlaczego Sokrates nazywany jest twórcą etyki? Co głosił?
Sokrates przyczynił się do utworzenia etyki jako poszukiwania
wiedzy o tym co dla człowieka najlepsze. Nie jest to jednak
wiedza teoretyczna lecz praktyczna..
Sokrates określił kierunek, metodę tych poszukiwań wskazując na
wiedzę o swojej duszy, na jej sprawność w kierowaniu ciałem i
jego pragnieniami. Widząc w tym mądrość ludzką ale zarazem miał
świadomość, że nie zna ostatecznej odpowiedzi na pytanie „ co
człowiek powinien„ wiedział, że łatwiej sobie uświadomić czego
nie powinien.
Sokrates rozpatrywał kwestie dobra i zła w sferze intelektualnej
woli. Nikt dobrowolnie nie chce zła, zło wynika z głupoty.
Dążył do doskonalenia duszy(rozsądku)- „Każdy człowiek powinien
dbać o duszę dobrą i zdrową. Głosił:
Pierwotne pytanie, które dało początek teocentrycznej refleksji
nad postępowaniem ludzi dotyczyło pochodzenia dzielności
etycznych cnót
czy są one wrodzone czy można się ich nauczyć?
Cnota wystarczy do szczęścia, można się jej nauczyć, jest wiedzą
Cnota i moralność są wiedzą, która jako taka zapewnia
człowiekowi obyczaje, postępowanie i sprawiedliwe regulowanie
stosunków międzyludzkich
Człowiek nie powinien poznawać tylko kosmosu ale przede
wszystkim samego siebie. Człowiek nie jest odrębnym światem lecz
stanowi jedność z kosmosem.
ZASADA MORALIZMU
Wyższość prymatu wartości moralnych nad innymi wartościami, nad
innymi ludzkimi działaniami, jest to prymat sumienia
indywidualnego- Sokrates poświęca się w imię tej zasady
ZASADA ABSOLUTYZMU MORALNEGO
Wartości ludzkie są osadzone w duszy każdego z nas, są
niezmienne, nieodłączne do bycia człowiekiem. Sokrates tworzy
zasadę mejeutyczną(położniczą) pomagając jako akuszer wyjść na
świat jako akuszer
ZASADA INTELEKTUALIZMU ETYCZNEGO
Objaśnia możliwość występku ,oralnego, nie może dać odpowiedzi
za nas (wystarczy wiedzieć co jest dobre aby być dobrym
człowiekiem)
Metodę pytań i odpowiedzi oraz krytykowania ich bez
rozstrzygnięcia pomaga w rozpoznawaniu wartości.
TEZY:
Największym złem jest krzywda
Lepiej krzywd doznawać niż je wyrządzać
Lepiej ponieść karę niż kary nie ponieść
Jak rozumiesz formułę Sokratesa „Lepiej jest krzywd doznawać,
niż krzywdy wyrządzać” ?
Temu właśnie Sokrates poświęcił swoją obronę w sądzie, ale
zarazem poddając się niesprawiedliwemu wyrokowi, potwierdził, że
prawą państwa należy się podporządkować nawet jeśli nie działa
ono niedoskonale.
Scharakteryzuj teorię idei Platona. Jak wiąże się ta teoria z
jego koncepcją duszy i wiedzy ludzkiej? W jakim celu Platon
wprowadził Platon swa teorię idei?
Platon uznawał idee za pierwowzory dostrzeganych przez nas
rzeczy. każda idea więc ma wiele nietrwałych kopii(powstających
i ginących). Dzięki temu te rzeczy są odbiciami idei. Wśród
wielu rzeczy możemy rozpoznać takie, które są do siebie
podobne, będące odbiciem jednej idei. O każdym z wielu różnych
ludzi mówi się CZŁOWIEK choć żaden nie jest taki sam. Także
świat jako całość wszechświat ma swój prawzór w świecie idei ,
które były modelami dla formującego się świata.
PLATONIZM- to próba uzgodnienia porządku zmysłowego i
pojęciowego przez podniesienie wytworu myślenia poszukującego
istoty(idei)
*doświadczenie stanowi punkt wyjścia ludzkiego poznania, jest
bowiem w stanie uchwycić jedynie to, co powierzchowne. Rozum zaś
przenika do epidetycznej (istotnej) struktury bytu.
POWIĄZANIE Z KONCEPCJĄ DUSZY I WIEDZY LUDZKIEJ
związek teorii bytu uzupełnia teoria duszy, to właśnie ona
zdolna jest przenikać do świata pojęć, to ona wiąże oba światy i
koresponduje między nimi. Dusza jest tym co boskie w człowieku
dusza jako niematerialna i nieśmiertelna wynosi ruch do świata
rzeczy zmysłowych, które nie poruszają się same z siebie, należą
bowiem do świata, który powstaje i ginie
Platon odwołuje się do doświadczenia nabytego przez duszę w
życiu poprzednim
CELE:
Teoria ta była rozwiązaniem sporu zapoczątkowanego między JOŃSKĄ
filozofią przyrody a ELEACKĄ drogą poznania bytu jako myśli.
Jest próbą uzgodnienia porządku zmysłowego i pojęciowego oraz
uczynienia świata pojęciowego bardziej rzeczywistym niż świat
widzialny, co pozwoliło na rozwój europejskiej nauki.
Na czym polega hylemorfizm u Arystotelesa? Omów znaczenie i
zastosowanie tej zasady w jego teorii duszy i wiedzy ludzkiej?
OSOBOWOŚĆ-określa mechanizm ruchu, pojęcie zmiana opisane jest
przy pomocy pojęć: Potencja i Akt
Potencjalność jest zasadą ruchu natury, wiąże się z pojęciem
materii- HYLE i formy- MORFE
Materia(hyle)- jest możliwością przybrania formy(morfe),
natomiast forma jest aktualizacją potencji zawartej w materii.
Forma jest celem substancji materialnej. Ruch substancji odbywa
się ze względu na jej celową formę i właściwości jej
doskonałości.
FORMA( morfe)- kształt, postać, to co rozpoznawalne jako istota
rzeczy, właściwość aktualna rzeczy(idea platońska przeniesiona
do substancji), pierwiastek czynny energia, pojęcie doskonałej
formy prowadzi do pojęcia czystej formy ducha i boga.
MATERIA(hyle)- to substrat, podłoże wszelkich zmian
nieokreśloności, szczegółowości, potencjalności
HYLEMORFIZM- odrzuca platoński dualistyczny podział świata na
zmysłowy i umysłowy. Uznawał ,że rzeczy dają się prawdziwie
widzieć jak i wiedzieć.
FORMA- określa wygląd rzeczy. Rzeczy podobne pod względem formy
należą do jednego gatunku czy rodzaju dzięki temu już po ich
widzialnym kształcie można dojść do wiedzy o tym, czym one są,
określić istotę każdej z nich czyli wskazać rodzaj i gatunek do
którego rzecz należy.
MATERIA- jako określone bierne tworzywo istnieje przed
złączeniem z formą tylko potencjalnie, jako coś co może być
czymś, gdy zostaje uformowane, wyrzeźbione czyli ujednostkowane.
Podobnie pod względem formy rzeczy. Materia jest zatem formą
ujednostkowania.
Jedynie materia charakteryzuje się dążeniem do zmiany gotowości
przybierania coraz doskonalszej formy.
Co głosił Arystoteles w zakresie etyki? Jak rozumiesz jego
zasadę „ złotego środka„?- podaj przykłady.
podział duszy na rozumną i nierozumną
część nierozumna pobudza pragnienia
część rozumna modyfikuje je i poddaje kontroli rozsądku
studia nad etosem - czyli postępowaniem, dzielnością człowieka
w jego środowisku, domostwie
etyka- jest krytyczną analizą wrodzonego etosu
dzielność, cnota odnosi się do sprawności duszy ludzkiej w
kierowaniu zachowaniem człowieka
dobry wybór w polu wolności
napięcie między namiętnością duszy i rozumem praktycznym
Etyka nikomejska obfituje w liczne myśli Arystotelesa. Jego tezy
są bardzo dobrze przedstawione. Istnieją 2 klasy wartości u
Arystotelesa:
1).wartości cnoty intelektualne umysłu- koncepcja to
bezinteresowne myślenie, dociekanie
2). Cnoty charakteru, cnoty moralne - 12 cnót(m.in.: hojny,
prawdomówny, wielkoduszny, godny...)
rodzaje etyki:
etyka kontemplacyjna- nauka o dobru najwyższym
etyka cnót
etyka przyjaźni
ZASDA ZŁOTEGO ŚRODKA- to podążanie środkiem a unikanie
skrajności
Złoty środek Zło
SKĄPIEC Hojność, szczodrość Rozrzutność, marnotrawstwo
KŁAMCA Prawdomówność Heretyk
TCHÓRZ Męstwo Zuchwalec
GRUBOSKÓRNOŚĆ Uprzejmość Chorobliwa grzeczność
SPRAWIEDLIWOŚĆ ------------------------- Niesprawiedliwość
PRZYJAŹŃ ------------------------ Nieprzyjaźń
scharakteryzuj systemy etyczne Epikura i Stoików. Na czym polega
odmienność tych systemów, co je łączy?
STOICY- aby być szczęśliwym trzeba umieć zapanować nad sobą,
jako że nad natura zapanować nie można, należy zabiegać o dobra
wewnętrzne takie jak cnota, mądrość. Cnota jest warunkiem
dostatecznym szczęścia, jest to jedyne najwyższe dobro. Życie
cnotliwe to życie zgodne z naturą. Rozum zaś potrzebny jest do
szczęścia by trafnie dokonywać wyborów.
Dobro i zło - ludzie dzielą się na dobrych i złych. Jako że
cnota jest dobrem jedynym, niezapomnianym, wszystko to , co
ludzie poza nią nazywają dobrem nim nie jest.
EPIKUREJCZYCY- hedonizm i radość życia- szczęście jest
największym dobrem. Polega ono na doznawaniu przyjemności.
Nieszczęście to doznawanie cierpienia. Życie jest dobrem
jedynym, które dane jest człowiekowi na własność. Niestety jest
ono tylko epizodem wobec wieczności więc trzeba je wysoko cenić
i użyć od razu.
Afekty- złe jest życie wbrew cnocie, naturze, rozumowi. Źródłem
tego są afekty(namiętności) to bezrozumne poruszenia duszy. Są 4
afekty:
pożądliwość
smutek
zawiść
obawa
ETYKA- ich obojętność dla dóbr nie była obojętnością dla ludzi,
mądrości i cnoty. Nauczali, że kto kieruje się zasadami rozumu,
może zwalczyć egoistyczne skłonności wtedy nie będzie znajdować
przeciwieństwa między interesami swymi a społeczeństwa.
Szczęście to przyjemność- hedonizm
Jaki tezy głoszą sceptycy? Omów główne ich argumenty.
SCEPTYCY- wątpienie w wartości ludzkiego poznania. Antydogmatyzm
bez założeń.
Główne tezy:
nie ma zadowalających kryteriów prawdy
twierdzenia i ich negacje są jednakowo niepewne
nie należy ufać zmysłom ani rozumowi, lecz trwać bez
przeświadczenia zachowując niezmącony spokój
sceptycy starali się obalić założenia wszystkich szkół, sami
niczego nie twierdząc ograniczali się omawiania ludzkich poglądów
odrzucali i krytykowali wszystkie dowody i kryteria prawdziwości
oraz dobra i zła.
Co głosił święty Augustyn na temat Boga, duszy ludzkiej i
wiedzy? Na czym polegała teoria iluminacji?
Augustyn odrzucił poznanie zmysłowe jako niepewne. Nie wiązał
pewności z jakimś przedmiotem poznania, lecz z samym poznaniem.
Nie sposób wątpić w swe własne przeżycia. Sokrates szukał drogi
do prawdy w dialogach z ludźmi, Augustyn odkrywa dialog
wewnętrzny, rozmowy z samym sobą pozwalają mu ujawnić swoje „ JA” szukał prawdy w którą mógłby uwierzyć.
DUSZA
dla chrześcijaństwa jest przede wszystkim tym co łączy człowiek
a z Bogiem a nie jak wcześniej ośrodkiem sił żywotnych i
poznawczych
zwykle jednak podkreślając nie cielesność i niematerialność
duszy zadowalano się tymi negatywnymi określeniami
Augustyn podjął próbę jej określenia pozytywnego, co okazało się
równoznaczne z poznaniem samego siebie: TYLKO JAKO DUSZA,
CZŁOWIEK JEST SOBĄ- TYM KTÓRY MYŚLI,PAMIĘTA, CHCE.
Dusza nie jest więc tylko tym, co tkwi w człowieku, ale przede
wszystkim obszarem jego świadomych przeżyć, które dają się badać
jedynie od wewnątrz
BÓG
„Pragnę poznać Boga i duszę„
wątpienie jest dowodem własnej egzystencji
uznanie stworzenia świata przez słowo, to koncepcja iż powstał
on z niczego- co zrywało z grecką filozofią , że nic z niczego
powstać nie może
pogląd chrześcijański uznawał w Bogu niematerialną choć osobową
siłę, wywołującą świat z niebytu wraz z czasem i przestrzenią
zmieniło się pytanie o ARCHE( o początek- BÓG)
Bóg jest głównym celem wszystkich dążeń ludzkich
Bóg stworzył świat z niczego i nie kierował nim żaden przymus,
lecz taka była jego dobra wola
WIEDZA
szczęście związane jest z poznaniem Boga
filozofia uczy że nie należy czcić niczego cokolwiek widzą
śmiertelne oczy, cokolwiek popada pod jakiś zmysł, lecz że to
wszystko zasługuje na pogardę
wiedza jest wrodzona, wrodzona jest prawda o Bogu
ILUMINACJA- szczególnego rodzaju opieka ze strony Boga,
oświecenie związane z poznaniem intuicyjnym.
jak rozumiesz formułę św. Augustyna „Zło jest brakiem dobra„?
Jakie kłopoty usuwa ta formuła?
Zło w świecie -ujęciu św. Augustyna- istnieje tylko względnie
jako niedostatek dobra.
Nie ma więc zła lecz jest dobre i mniej dobre. Istnieją rzeczy
tylko dobre ponieważ wszystko co stworzył Bóg jest dobre, więc
jeśli coś istnieje to musi być dobre. Jeśli coś ma być złe to
nie może istnieć, bo tylko dobro istnieje, dowodem jest fakt, że
aby coś się zepsuło musi najpierw być dobre.
Augustyn odrzucił wiec koncepcje dobra i zła jako dwu
ścierających się mocy w świecie. Odrzuca też koncepcje
stworzenia zła przez samego Boga ponieważ Bóg jako istota
doskonale dobra, jako najwyższe dobro nie mógłby stworzyć złastworzył mniejsze dobro.
Jeżeli rzeczy zostaną pozbawione wszelkiego dobra, staną się
niczym przestaną istnieć.
Jak ujmuje św. Tomasz z Akwinu stosunek wiary i rozumu?
„pryzmat rozumu nad wolą„- wybór moralny musi być poprzedzony
poznaniem rozumowym.
Św. Tomasz rozgraniczył obszar rozumu i objawienia, ujmując że
człowiek może dojść do pewnych prawd mocą swych władz
przyrodzonych, inne zaś musi przyjąć jako prawdy wiary.
Oba te rodzaje prawd nie mogą się jednak wykluczyć, oba bowiem
pochodzą od Boga.
Św. Tomasz przeciwstawił się Augustynowi, który twierdził że
jedynym warunkiem wiedzy jest wiara a filozofia może być tylko „
służebnicą teologii”
Dlaczego dowody na istnienie Boga św. Tomasza z Akwinu nazywa
się kosmologicznymi? -wymień je i omów.
Św. Tomasz przyjmując, że cała wiedza pochodzi z poznania
zmysłowego doszedł do wniosku, że Boga również możemy poznać
zwracając się do świata natury,. Wszystko co istnieje tyczy
kosmosu, który sam świadczy o swoim stwórcy.
DROGA WIDOCZNA, KTÓRA BIERZE SIĘ Z RUCHU
Wszystko co się porusza, musi być poruszane
POJĘCIE PRZYCZYNY SPRAWCZEJ
Musi być jakaś pierwsza przyczyna sprawcza (Bóg)
TO CO JEST MOŻLIWE I CO JEST KONIECZNE
Nie wszystkie byty, które istnieją muszą istnieć ale jest coś
czego istnienie jest konieczne
STOPNIE KTÓRE SIĘ W RZECZACH ZNAJDUJĄ
Są byty mające więcej i mniej dobra, ale jest coś co jest
przyczyną tej dobroci
KIEROWANIE WSZECHŚWIATEM
Wszystko kierowane jest do jakiegoś celu- ktoś musi tym kierować
(Bóg)
Na czym polega istota rewolucji kartezjańskiej? Następstwa
Reguły składające się na program metodologiczny Kartezjusza. Co
sądzimy o tym poglądzie?
Na czym polega znaczenie Kartezjusza w dziejach filozofii?
Jakie problemy inicjuje jego stanowisko? Jak rozumiesz
jego „ Cogito ergo sum” ?
Znaczenie Kartezjusza:
Kartezjusz zerwał z dotychczasową koncepcją filozofii( która za
swój początek uznawała leżącą poza umysłem „rzecz samą„)
Kartezjańska filozofia, znajdująca w samym umyśle swoją zasadę,
która została nazwana RACJONALIZMEM
Jego filozofia stała się klasycznym wyrazem nowożytnego
racjonalizmu i stanowi jeden z punków zwrotnych w dziejach
myślenia europejskiego
Otworzyła nową perspektywę, w której filozoficzne problemy
zyskały odmienny sens niż dotąd
Jego system filozoficzny był punktem zwrotnym w dziejach
nowożytnej myśli europejskiej, dał początek nowej wizji świata
oraz miejsca człowieka w tym świecie
Jego filozofia epatowała do rozumu jednostki myślącej
Programem jego było uznanie w filozofii wiedzy pewnej, rzetelnej
i ścisłej- jak matematyka.
Kartezjusza interesowały przede wszystkim sposoby i metody
zdobycia poznania prawdziwego
Cała koncepcja opierała się na stwierdzeniu „ Cogito ergo sum” myślę więc jestem.
Stwierdzenie to stało się punktem wyjścia, dowodem na istnienie
świata, wyraża niewątpliwy fakt, że to ja myślę, że poznanie
jest moim poznaniem, wiedza jest moją wiedzą
Ten fakt „absolutnie pewny„ uznał Kartezjusz za aksjomat od
którego rozpoczął budowanie( w sposób dedukcyjny) nowej całości
wiedzy pewnej
Kartezjusz zaczął od programowego sceptycyzmu, poddając w
totalną wątpliwość i wiarygodność zastanej tradycji, zarówno
dotychczasowe systemy filozoficzne jak i wiedzę empiryczną
opartą na świadectwie zmysłów.
Przyjęty sceptycyzm miał umożliwić dotarcie do wiedzy
niewątpliwie ostatecznej , pewnej, dlatego ze tym, co nie
podlega już wątpliwości jest sam fakt wątpienia.
Jeśli zaś wątpienie to myślę, a jeśli myślę to jestem- Cogito
ergo sum!
NOWE PROBLEMY:
Kartezjusz twierdził, ze poznanie umysłowe jest pewniejsze od
poznania zmysłowego, dowodzi ponadto, że tylko dzięki „pojęciom
umysłu„ możliwe jest wyodrębnienie jakiejś rzeczy spośród
innych, rozpoznanie jej jako tej samej mimo zmian jakim możemy
podlegać- POJĘCIE WIĘC STANOWI O TOŻSAMOŚCI RZECZY
Podmiotem nazywano dotąd to, co bezpośrednio znane
to o czym orzeka, a u Kartezjusza tym co bezpośrednio znane jest
umysł- ja myślące
przedmiot- to, co poznawane
utworzył pojęcie przestrzeni jako nieskończonego kontinuum
czyli „kartezjańskiego układu odniesienia„
Co głosił Kant na temat wiedzy ludzkiej? Czym są czynniki
aprioryczne- sądy syntetyczne? Dlaczego jego stan nazywamy
agnostycznym?
1722-1804 XVIII/XIXw
KONCEPCJA POZNANIA
Kant nawiązał do tradycji racjonalizmu jak i empiryzmu ale w obu
wypadkach było to nawiązanie krytyczne. Kant stwierdził bowiem
(wbrew racjonalistom),że wszelkie poznanie ogranicza się do
doświadczenia, ale zarazem (wbrew empirystom), że nie pochodzi
wyłącznie od doświadczenia. Pociągnęło to za sobą zmianę
rozumienia dotychczasowego pojęcia APRIORI i DOŚWIADCZENIA.
A PRIORI- tu uprzedzało wszelkie doświadczenie i jej umożliwiało
DOŚWIADCZENIE- nie tylko zmysłowe spostrzeganie, ale poznanie,
które powstaje z ich powiązania umożliwiającego przez pewne
aprioryczne warunki
Poznanie a priori jest niezależne od doświadczenia a nawet od
wszelkich zmysłów
Warunki a priori
czynnik uniwersalny(H2O)
doświadczenie i rozum
pojęcie przyczyny ( i wszystkie aprioryczne pojęcia intelektu)
jest niezbędne do wytworzenia samego doświadczenia. Dzięki swym
pojęciom intelekt wiąże się w sposób konieczny wiele spostrzeżeń
w jeden sąd( o powszechnej wartości) i przekształca poznanie
tylko podmiotowo.
jakie są wg. Kanta niezbędne warunki moralności? Dlaczego
nazywa je postulatami praktycznego rozumu? Co głosił tzw.
Imperatyw kategoryczny?
„Niebo gwiaździste nade mną prawo moralne we mnie„- jako
jednostka człowiek jest uwikłany w świat i w nim sobie określa
prawo moralne, natomiast znajduję „ w samym sobie” - wypływa ono z
samej jaźni i jest prawem powszechnym, gdyż każdy odnajduje je w
sobie.
IMPERATYW KATEGORYCZNY...
Najwyższe prawo moralne, którego moc więżąca oparta jest na
obowiązku każdego człowieka ( wobec samego siebie jako jaźni).
Prawo to ma charakter formalny- nie wskazuje co i jak należy
robić, nie odwołuje się także do odczucia moralnego, ale
wyłącznie do rozumnej woli.
„ Kategoryczny imperatyw jest tylko jeden i brzmi on
następująco: POSTĘPUJ TYLKO WEDŁUG TAKIEJ MAKSYMY, DZIĘKI KTÓREJ
MOŻESZ ZARAZEM CHCIEĆ, ABY STAŁA SIĘ PRAEM POWSZECHNYM” .
Poznanie nie jest procesem biernym i nie musi stosować się do
zewnętrznego przedmiotu, poznanie jest proces czynnym ,
dostosowuje przedmioty poznania do podmiotowych zdolności
poznawczych…