81_Wybrane_religie_s..

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
TEMAT: Wybrane religie świata
Hinduizm
Perski termin Hindu pochodzi od sanskryckiego słowa Sindhu oznaczającego rzekę Indus
i wykorzystany był przez perskich geografów do określania ludów mieszkających za tą
rzeką.
Terminy Hindu i Hindoo wykorzystane były przez Brytyjczyków pod koniec XVIII wieku w
odniesieniu do mieszkańców Hindustanu. Wkrótce określenie Hindu zaczęło się odnosić
do każdego Indusa (w sensie: mieszkańca Indii) wyznania innego niż islam,
chrześcijaństwo, sikhizm i dżinizm.
Ok. 1830 roku Brytyjczycy przez dołączenie do słowa
Hindu przyrostka ism i utworzyli używaną dziś nazwa
hinduizm (w angielskiej formie jako Hinduism). W
pierwszej połowie XIX wieku rozpowszechnił się on w
Europie dla przeciwstawienia religii indyjskich
buddyzmowi i dżinizmowi. Sami wyznawcy na
określenie swojej religii używają nazwy
sanātanadharma, czyli odwieczny porządek.
OM – zapis sylaby będącej
symbolem hinduizmu
Hinduizm
Hinduizm jest najstarszą istniejącą religią świata. Powstał co najmniej 2 tys. lat p.n.e.
Hinduizm to określenie zbiorcze na grupę wierzeń religijnych, wyznawanych głównie na
Półwyspie Indyjskim.
Rozmaite odłamy hinduizmu wyznaje prawie 1 miliard ludzi, z których ok. 910 milionów
mieszka w Indiach i Nepalu.
Inne państwa ze znacznym odsetkiem hinduistów to:
Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan, Indonezja, Singapur,
Gujana, Surinam, Fidżi, Mauritius, Trynidad i Tobago,
Republika Południowej Afryki.
W związku z tym hinduizm, traktowany zbiorczo, jest trzecią
pod względem liczby wyznawców religią świata.
Hinduizm przedstawia następujące koncepcje powstania
świata:
• świat istniał zawsze – nikt go nie stworzył,
• świat powstał z wody,
• świat stworzył praczłowiek, który wykluł się z
kosmicznego jaja.
Śiwa jako medytujący jogin i asceta
Hinduizm
Wyznawcy hinduizmu nie mają ustalonego wyznania wiary, jednak zgadzają się z
następującymi tezami:
• jest nieskończenie wielu bogów, jednak wszyscy oni są wcieleniami Boga wszelkiego
początku – Brahmy,
• wszelkie istoty żywe mają swoje indywidualne dusze – Ataman,
• dusze uczestniczą w nieskończonym procesie reinkarnacji, przechodzenia po śmierci w
inne ciało w kołowrocie życia (samsary),
• moc, która napędza ten kołowrót życia i śmierci, nazywa się karmą. Dzięki niej za dobre
uczynki dusza przesuwa się w górę hierarchii bytów, a za złe w dół. Uzasadnia to
istnienie kast,
• na szczycie hierarchii jest możliwe przerwanie
reinkarnacji poprzez stopienie własnej duszy
bezpośrednio z Brahmą lub jednym z jego wcieleń,
Święte księgi hinduizmu to napisane w sanskrycie Wedy.
Opisują one m.in. żywioły bogów. Z tradycją hinduizmu
wiąże się kult świętych krów oraz pielgrzymki nad rzekę
Ganges.
Hinduizm
Różne odłamy hinduizmu zawierają cechy monoteizmu, monizmu, panteizmu,
henoteizmu, panenteizmu, politeizmu czy nawet ateizmu. Generalnie hinduizm uznaje,
że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra.
W hinduizmie istnieje wiara w bóstwa – dewy (bóstwa męskie) i dewi (bóstwa żeńskie),
które są zwykle traktowane albo jako emanacje jedynego Boga lub (rzadziej) jako istoty
niższe (odpowiedniki aniołów w religiach abrahamowych).
Hinduizm ma ogromny zbiór świętych pism. Dzieli się je na śruti - literaturę wedyjską Wedy oraz smriti - literaturę początkowo niekanoniczną, w skład której wchodzą eposy:
Ramajana i Mahabharata. Istnieją również inne księgi uznawane za święte tylko przez
niektóre hinduistyczne odłamy bądź ruchy religijne.
Dla części hinduistów kanon świętych ksiąg jest w dalszym
ciągu otwarty, a nawet w niektórych nurtach za święte
uznawane są święte teksty innych wyznań.
Z reguły za symbol religii hinduistycznej uważa się znak:
"OM". Czasami też symbolem hinduizmu jest swastyka
hinduistyczna. Z hinduizmu wywodzi się wiele innych religii,
m.in. buddyzm, dżinizm, sikhizm.
Swastyka hinduistyczna
Judaizm
Judaizm jest religią narodu żydowskiego, którego historia sięga 4 tys. lat p.n.e. Obecnie
wyznaje ją ok. 15 mln ludzi na całym świecie. Przynależność do tej wiary nabywa się
przez urodzenie z matki Żydówki. Jest to religia monoteistyczna oparta na dwóch
podstawowych założeniach:
• wierze w jednego Boga, Stwórcy i Pana Wszechświata, który oczekuje od ludzi
moralnego postępowania,
• przekonaniu o posłannictwie Żydów, z którymi i Bóg zawarł przymierze jako z narodem
wybranym.
Historia narodu żydowskiego jest opisana w Tanachu,
hebrajskim Starym Testamencie, którego główną częścią
jest pięcioksiąg Tora. Ukazuje ona m.in. Abrahama jako
twórcę narodu i pierwszego, który głosił wiarę w jednego
Boga. Drugą ważną postacią ksiąg jest Mojżesz, który
wyprowadził potomków Abrahama z niewoli egipskiej do
Ziemi Obiecanej, gdzie mogli żyć w wolności, zgodnie z
Prawem Bożym.
Gwiazda Dawida (zwana też Tarczą
Dawida), Magen Dawid - najbardziej
znany z symboli judaizmu
Judaizm
Za początek historii i tożsamości judaizmu uważa się objawienie na Górze Synaj –
zawarcie przymierza z Bogiem i przyjęcie tablic Dekalogu. Komentarzem do Tory
(interpretacją) jest Talmud, skodyfikowany zbiór praw religijnych opartych na
rozważaniach rabinów.
Główne święta żydowskie to:
• Rosz Haszana – Święto Nowego Roku, zwane też Świętem Trąbek,
• przypadające 10 dni później Jom Kippur – Dzień Odpuszczenia (dzień czynienia
skruchy),
• Chanuka – trwające 8 dni Święto Świateł.
Miejscem kultu wyznawców judaizmu jest synagoga
(bożnica). Świętym miastem judaizmu a także
chrześcijaństwa i islamu) jest Jerozolima ze Ścianą
płaczu – jedyną ocalałą częścią Świątyni Jerozolimskiej
wzniesionej przez króla Salomona.
Ściana Zachodnia w (nazywana także Ścianą
Płaczu), jedyna pozostałość po Świątyni
Jerozolimskiej
Judaizm
Judaizm świątynny powstał w czasach niewoli babilońskiej, po wypędzeniu ludności
Izraela na tereny dzisiejszego Iraku i po najeździe Palestyny przez Achemenidów.
Zburzenie świątyni jerozolimskiej oznaczało koniec kultu świątynnego i skoncentrowanie
religii wokół Biblii. Miejsce kapłanów ostatecznie zajęli rabini - dawni "uczeni w piśmie"
nauczyciele religii, którzy odtąd gwarantowali ciągłość wiary żydowskiej.
Jakkolwiek obecnie judaizm stanowi religię jednego
tylko narodu - Żydów, w przeszłości istniały
nieżydowskie narody i grupy etniczne, wyznające tę
wiarę, która w pewnym momencie była na drodze do
stania się religią uniwersalistyczną.
Judaizm ortodoksyjny opiera się na pełnym
stosowaniu Talmudu w życiu codziennym.
Żydowskie dzieci z nauczycielem w Samarkandzie
Judaizm
Judaizm ortodoksyjny dzieli się na następujące nurty:
• haredim (judaizm ultraortodoksyjny) - mają negatywne stanowisko wobec postępu
kulturalnego i ograniczają do minimum kontakty ze światem zewnętrznym, tworząc
swoiste getto. Domagają się niezmienionej normy tradycjonalizmu, noszą XIX-wieczne
ubiory, nie skracają brody ani pejsów, rygorystycznie przestrzegają koszerności.
• chasydzi - ruch zapoczątkował Izrael Ben Eliezer
(1700 -1760). Chasydzi uznają wagę skrupulatnego
wypełniania rytuałów, ale ważniejsze znaczenie ma
pobożność i radość ze służenia Bogu. Chasydzi gromadzą
się wokół wybitnych rabinów, zwanych cadykami, którzy
zgodnie z ich przekonaniami są pośrednikami między
światem Boga, a światem ludzi oraz uczą ich nawiązywać z
nim kontakt.
• nowoczesna ortodoksja, aszkenazyjska (neoortodoksja), w
Izraelu wyznawcy określani są jako datim - stworzona przez
Rafaela Hirscha 1808 -1888), rabina z Frankfurtu, którego
hasłem było "Tora im derek erec" (Prawo z miejscowymi
zwyczajami) chce pogodzić prawowierny judaizm ze
współczesną kulturą, nauką i społeczeństwem.
Menora (jest najważniejszym
symbolem judaizmu) - ilustracja
z XV wieku
Judaizm
Życie ortodoksyjnego Żyda powinno wyglądać w sposób następujący:
• w 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. W ceremonii uczestniczy
mohel (dokonujący operacji), sandak (osoba trzymająca dziecko), rodzice, zaproszeni
goście oraz prorok Eliasz, dla którego stoi specjalny fotel,
• dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych, tzn. nałożony jest
na nich obowiązek przestrzegania halachy,
• Halacha ogranicza kontakty między osobami
różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę
na urodę kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich
śpiewu.
• Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić się i mieć
dzieci.
Wyznawców judaizmu od chrześcijan różni przede
wszystkim wizja Boga, sposób zbawienia oraz
interpretacja prawa i przymierza mojżeszowego,
czego następstwem jest również spór o mesjaństwo
Jezusa Nazarejskiego.
Kipa (jarmułka) noszona przez Żydów
Chrześcijaństwo
Chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu i też jest religią monoteistyczną. Powstało 2 tys.
lat temu. Religia ta wzywa do nawiązania osobistej więzi z Bogiem (w 3 osobach) poprzez
Słowo Boże, wiarę, łaskę, sakramenty, mistykę oraz kontemplację. Za właściwą postawę
wobec boga uważa się miłość, adorację i rozumne, wolne posłuszeństwo.
Powstanie i rozwój religii wiąże się z nauczaniem Chrystusa – Syna Bożego oraz z
głoszeniem Ewangelii przez jego uczniów,
Chrześcijańskie zbiory świętych ksiąg to Biblia, czyli Stary i Nowy Testament. Ten drugi
stanowi Ewangelia według czterech ewangelistów:
• św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana a także Dzieje
Apostolskie, Listy Apostolskie i Apokalipsa św. Jana.
Wspólna wszystkim odłamom chrześcijaństwa jest wiara w jednego
Boga w 3 osobach (stwórcę wszystkich bytów), wcielenie i zbawcza
misja Jezusa Chrystusa oraz zmartwychwstanie ciała i życie
wieczne.
Krzyż - współczesny symbol
większości chrześcijan
Chrześcijaństwo
Chrześcijaństwo narodziło się na początku naszej ery na Bliskim Wschodzie.
W pierwszych latach swojego istnienia związane było ze wschodnią prowincją Cesarstwa
Rzymskiego – Judeą, zwaną też w kolejnych stuleciach Palestyną. Szybko jednak religia ta
wyszła poza granice Judei oraz jej mieszkańców – Żydów.
W pierwszym stuleciu istnienia chrześcijaństwa spisano jej święte księgi, które
otrzymały nazwę Nowy Testamentu, stanowiące razem z księgami Starego Testamentu
(święte księgi Żydów) Biblię lub Pismo Święte. Mniej więcej w tym samym czasie zaczęły
się również kształtować struktury organizacyjne chrześcijaństwa, które określono
jednym terminem - Kościół (gr. Ecclesia).
Nie ma żadnych wątpliwości, że chrześcijaństwo narodziło się i rozwija po dzień
dzisiejszy wokół osoby Jezusa z Nazaretu, zwanego najczęściej Jezusem Chrystusem.
Podstawową doktryna chrześcijaństwa, która wyróżnia jej wyznawców od innych religii
oraz grup parachrześcijańskich jest przekonanie, że Jezus z Nazaretu jest prawdziwym
Synem Boga, prawdziwym Bogiem i człowiekiem, który narodził się z ziemskiej kobiety,
aby swoją męczeńską śmiercią na krzyżu ofiarować wszystkim, którzy w Niego wierzą,
zbawienie.
Chrześcijaństwo
Kształtowały się też struktury władzy, które na samym początku nosiły bardzo wyraźny
charakter służebny. Od samego początku znane były trzy struktury władzy
(usługiwania) w Kościele: biskup, prezbiter, diakon.
Rozwój chrześcijaństwa przebiegał bardzo dynamicznie, chociaż nie brakowało
momentów kryzysowych spowodowanych trudności wewnętrznymi i zewnętrznymi.
Dość szybko też doszło do podziału chrześcijaństwa na liczne nurty i grupy
wyznaniowe, które zaczęły różnić się strukturami organizacyjnymi, zwyczajami, ale
także doktryną. W jednym tylko doktryna była niezmienna – wiara w Syna Bożego
Jezusa Chrystusa.
Dzisiaj wyróżnia się 3 najważniejsze nurty chrześcijaństwa:
• Katolicyzm,
• Prawosławie,
• Protestantyzm.
Ichthys- pierwotny symbol chrześcijan
Termin katolicyzm pochodzi z greckiego oraz łacińskiego terminu - "catholicismus".
Wyrażenie to oznacza zarówno doktrynę religijną, moralną i społeczną Kościoła
katolickiego - określanego często jako Kościół rzymskokatolicki - jak też odnosi się ono do
jedno z największych wyznań religijnych współczesnego świata.
Chrześcijaństwo
Prawosławie – doktryna ortodoksyjnego Kościoła chrześcijańskiego – jednej z dwóch
grup Kościołów, obok Kościoła rzymskokatolickiego, powstałych w wyniku rozłamu w
Kościele chrześcijańskim z 1054 roku (tzw. schizmy wschodniej, lub – co uznaje się za
historycznie bardziej uzasadnione – schizmy wielkiej).
Protestantyzm — jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, obok katolicyzmu i
prawosławia, na którą składają się wyznania religijne powstałe na skutek ruchów
reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych wystąpieniem
Marcina Lutra w XVI wieku oraz ruchów przebudzeniowych w łonie macierzystych wyznań
protestanckich w kolejnych stuleciach.
Najważniejsze święta chrześcijaństwa to Wielkanoc –
upamiętniająca zmartwychwstanie Chrystusa i Boże
Narodzenie – upamiętniające narodziny Chrystusa.
Spośród obrządków szczególne znaczenie przypisuje się
Eucharystii, która jest pamiątką Ostatniej Wieczerzy.
Włączenie we wspólnotę chrześcijańską następuje poprzez
chrzest dopełniony bierzmowaniem.
Krzyż prawosławny
Dla chrześcijan miejscem świętym jest Jerozolima – miejsce męczeństwa Chrystusa.
Islam
Islam jest religią monoteistyczną. Zajmuje drugie miejsce pod względem liczby
wyznawców na świecie (głównie w Afryce i Azji). Rozwija się od VII wieku n.e. W
rezultacie objawienia, jakiego miał doznać Mahomet – ostatni z proroków zesłanych
przez Allacha.
Świętą księgą islamu jest Koran, księga objawiona przez Allacha, spisana przez uczniów
Mahometa na podstawie jego nauk. Zawiera ona wiele pouczeń dla muzułmanów – jak
sprawować kult, jak traktować bliźnich, co jeść i w co się ubierać, a także generalne
zasady życia rodzinnego. Z Koranu wywodzi się praktycznie prawodawstwo – szariat i jest
ono uznawane fundament państwa. W praktyce Koran wiąże życie religijne z życiem
politycznym, gospodarczym i społecznym.
W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami
islamu:
Wyznanie wiary (szahada) - zaświadczam, że nie ma boga prócz Allaha,
a Mahomet jest Jego sługą i wysłannikiem. Jest ona również aktem
włączenia do wspólnoty muzułmańskiej i w razie przyjęcia islamu na
łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek wystarczający do
uznania za pełnoprawnego muzułmanina.
Półksiężyc powszechnie
określany mianem "symbolu
islamu"
Islam
Modlitwa (salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki (do
627 roku w stronę Jerozolimy) - dzieci i osoby chore mogą odmawiać 3 razy dziennie.
Jałmużna (zakat) - określoną część swego majątku, nie dochodu (najczęściej 2,5%)
muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym. Uważana jest za jeden z pierwszych
"nowoczesnych" podatków socjalnych, pobierany od określonego progu majątkowego.
Post (saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu),
muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub
karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą
podróż) a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca.
Pielgrzymka do Mekki (hadżdż) - muzułmanin musi ją
odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to
sytuacja materialna. Często na podróż składa się cała
lokalna wspólnota lub rodzina, która deleguje jedną osobę.
Niektóre autorytety religijne uważają, że w razie braku
możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki, można ją w
pewien sposób zastąpić pielgrzymką do innego ważnego
centrum islamu.
Pielgrzymi wokół Kaaby w meczecie
al-Masjid ul-Ḥarām w Mekce
Islam
Obecnie wyznawcy islamu dzielą się na dwie główne grupy:
• sunitów i szyitów.
Główną przyczyną podziału jest spór o wybór przywódcy po
śmierci Mahometa.
Najważniejszymi świętami w islamie są Święto Ofiar, Święto
Przerwania Postu, a dla szyitów – Aszura.
Dla wielu muzułmanów istnieje święty obowiązek nawracania
innych na islam, a wiąże się to z dawaniem dobrego przykładu
własnym życiem. Te wewnętrzne zmagania osoby, która stara
się wieść życie zgodne z zasadami islamu, nosi nazwę
dżihadu, co oznacza „świętą wojnę”.
Z powodu zakazu przedstawiania zwierząt i ludzi rozwinęła się
ornamentyka, wykorzystująca kaligrafię i motywy roślinne,
której przykładem jest arabeska. Zakaz lichwy doprowadził do
powstania szeregu alternatywnych rozwiązań, które miały na
celu uniknięcie konieczności pobierania odsetek w
transakcjach finansowych.
Mahomet powracający do Mekki
Buddyzm
Buddyzm ("Nauka Przebudzonego") powstał w V wieku p.n.e. w północnych Indiach.
Założycielem tej religii i twórcą podstawowych jej założeń był, żyjący od około 560 do 480
roku p.n.e. Siddhārtha Gautama, syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw miast w północnych Indiach.
Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach głoszonych przez Siddharthę
Gautamę, oraz na przedstawionej przez niego Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma
do ustania cierpienia.
Podstawowe założenia buddyzmu wyłożone są w Czterech
Szlachetnych Prawdach sformułowanych przez Buddę podczas
pierwszego kazania w Parku Gazeli, w Sarnath. Cztery
Szlachetne Prawdy są akceptowane bez zastrzeżeń przez
wszystkie tradycje buddyjskie. Są to:
• Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu - Istnieje
cierpienie,
„Koło Dharmy" – najczęściej
spotykany buddyjski symbol
Buddyzm
• Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia przyczyną cierpienia jest pragnienie,
• Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia ustanie cierpienia to całkowite zaniknięcie i ustanie,
wyrzeczenie się, zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie
pragnienia,
• Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej
do Ustania Cierpienia - drogą do ustania cierpienia
jest Szlachetna Ośmiostopniowa Ścieżka - właściwy
pogląd, właściwe postanowienie, właściwa mowa,
właściwe działanie, właściwy żywot, właściwe dążenie,
właściwe skupienie, właściwa medytacja,
"Złoty Budda"; świątynia Wat Trimitr;
Bangkok; Tajlandia.
Buddyzm
Aby w pełni zrozumieć Cztery Szlachetne Prawdy, Budda zalecał podążać Ośmioraką
Ścieżką, na którą składają się:
Właściwy Pogląd - jest to poznanie Czterech Szlachetnych Prawd,
Właściwe Postanowienie - to postanowienie wyrzeczenia
się złej woli i odstąpienie od wyrządzania wszelkiej
krzywdy,
Właściwe Słowo - to powstrzymanie się od kłamstwa, od
mowy powodującej nieporozumienia między ludźmi
("dzielącej" mowy), obelżywej mowy, pustego gadania,
Właściwy Czyn - to powstrzymanie się od zabijania, od
kradzieży, od nieskromności,
Właściwy Żywot - to porzucenie nieuczciwego sposobu
życia i prowadzenie życia właściwego: czyli przestrzeganie
wskazań moralno-etycznych, zawartych w naukach
buddyjskich,
Budda objaśnia swe nauki Pięciu
Ascetom w Parku Gazeli.
Buddyzm
Właściwy Wysiłek - to intencje i wysiłek, które nie pozwalają na powstawanie złych a
powstanie dobrych mentalnych właściwości,
Właściwa Uważność - zachowanie uważności we wszystkim, co się przedsięwzięło,
Właściwa Medytacja - dążenie do osiągania stanów, w których znika "ego„.
Szczególnym świętem jest Wesak – w każdą rocznicę narodzin,
oświecenia i śmierci Buddy. Miejsca tych wydarzeń są celem
pielgrzymek. Posągi Buddy są wszechobecne w życiu wyznawców
tej religii – w domach, świątyniach i w naturalnym otoczeniu (np.
wykute w skale). Charakterystyczne dla buddyzmu religijne
budowle to stupy, zawierające relikwie samego Buddy lub innych
postaci otaczanych kultem.
Współcześnie wśród wielu odłamów buddyzmu poza Indiami
rozwijają się buddyzm chan w Chinach, buddyzm zen w Japonii,
amidyzm w Azji Wschodniej, buddyzm tybetański (wyznawcy czczą
aż 100 bóstw, a duchowym przywódcą jest Dalajlama.
Nirwana – najwyższa
buddyjska doskonałość