Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom

Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
MIĘDZYNARODOWE STANDARDY
DLA ŚRODKÓW FITOSANITARNYCH
ISPM Nr 27
PROTOKOŁY DIAGNOSTYCZNE DLA AGROFAGÓW
PODLEGAJĄCYCH PRZEPISOM
(2006)
Wydane przez Sekretariat Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin
FAO 2006
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
SPIS TREŚCI
ZATWIERDZENIE
WSTĘP
ZAKRES
MATERIAŁY ODNIESIENIA
DEFINICJE
SKRÓTOWY OPIS WYMAGAŃ
TŁO
CEL I ZASTOSOWANIE PROTOKOŁÓW DIAGNOSTYCZNYCH
WYMAGANIA
1. Wymagania ogólne odnośnie protokołów diagnostycznych
2. Wymagania szczegółowe odnośnie protokołów diagnostycznych
2.1.Informacja o agrofagu
2.2.Informacje dotyczące taksonomii
2.3.Wykrywanie
2.4.Identyfikacja
2.5.Zapisy
2.6.Punkty kontaktowe, w których można uzyskać dodatkowe informacje
2.7.Podziękowania
2.8.Materiały źródłowe
3. Publikacja protokołów diagnostycznych
DODATEK 1
Główne składniki procedur w protokołach diagnostycznych
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
2
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
ZATWIERDZENIE
Niniejszy standard został zatwierdzony przez Komisję do spraw Środków Fitosanitarnych,
w kwietniu 2006 roku.
WSTĘP
ZAKRES
Niniejszy standard zawiera wytyczne odnośnie struktury i zawartości protokołów
diagnostycznych dla agrofagów podlegających przepisom, wydawanych w ramach
Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin. W protokołach opisane są procedury i metody
urzędowej diagnostyki agrofagów podlegających przepisom, które mają znaczenie
w międzynarodowej wymianie handlowej. Zawierają one minimalne wymagania co do
wiarygodnej diagnostyki agrofagów podlegających przepisom.
MATERIAŁY ODNIESIENIA
Określanie statusu agrofaga na obszarze, 1998. ISPM Nr 8. FAO, Rzym.
System certyfikacji eksportowej, 1997. ISPM Nr 7, FAO, Rzym.
Słownik terminów fitosanitarnych, 2006. ISPM Nr 5, FAO, Rzym.
Wytyczne w sprawie systemu importowych przepisów fitosanitarnych, 2004. ISPM Nr 20, FAO,
Rzym.
Wytyczne w sprawie inspekcji, 2005. ISPM Nr 23. FAO, Rzym.
Wytyczne w sprawie programów eradykacji, 1998. ISPM Nr 9. FAO, Rzym.
Wytyczne w sprawie nadzoru, 1997. ISPM Nr 6. FAO, Rzym.
Wytyczne w sprawie powiadamiania o niezgodności i akcji natychmiastowej, 2001. ISPM Nr 13,
FAO, Rzym.
Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin, 1997. FAO, Rzym.
Doniesienia o wystąpieniu agrofaga, 2002. ISPM Nr 17. FAO, Rzym.
Wymagania odnośnie ustanawiania obszarów o niskim stopniu nasilenia agrofaga, 2005. ISPM
Nr 22. FAO, Rzym.
Wymagania odnośnie ustanawiania obszarów wolnych od agrofaga, 1996. ISPM Nr 4. FAO,
Rzym.
Wymagania odnośnie ustanawiania miejsc produkcji wolnych od agrofaga i punktów produkcji
wolnych od agrofaga, 1999. ISPM Nr 10. FAO, Rzym.
Zastosowanie zintegrowanych środków w systemowym podejściu do zarządzania ryzykiem
związanym z agrofagiem, 2002. ISPM Nr 14, FAO, Rzym.
DEFINICJE
Definicje terminów fitosanitarnych stosowanych w niniejszym standardzie podane są
w standardzie ISPM Nr 5 (Słownik terminów fitosanitarnych).
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
3
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
SKRÓTOWY OPIS WYMAGAŃ
Niniejszy standard ustala podstawy co do zawartości protokołów diagnostycznych, ich celu i
zastosowania, zasady ich publikacji i opracowywania. Protokoły diagnostyczne dla określonych
agrofagów podlegających przepisom stanowią załączniki do niniejszego standardu.
W protokole diagnostycznym dla określonego agrofaga podlegającego przepisom podane są
informacje istotne z punktu widzenia diagnostyki, jego pozycja taksonomiczna oraz metody
wykrywania i identyfikacji. Protokoły diagnostyczne zawierają minimalne wymagania co do
wiarygodnej diagnostyki określonych agrofagów podlegających przepisom oraz zapewniają
elastyczność, tak by metody były odpowiednie do zastosowania w różnych warunkach. Metody
zawarte w protokołach diagnostycznych są wytypowane na podstawie ich czułości,
specyficzności i powtarzalności, a przy każdej z tych metod podana jest informacja odnosząca się
do tych cech.
Podane są szczegółowe informacje i wskazówki odnośnie wykrywania agrofaga, np. oznaki i/lub
objawy związane z występowaniem danego agrofaga, ilustracje (o ile jest to właściwe), stadia
rozwojowe agrofaga oraz metody wykrywania agrofaga w towarze, jak również metody
ekstrakcji, wyodrębniania i zbierania agrofaga z roślin. Informacje i wskazówki odnośnie
identyfikacji agrofaga obejmują szczegółowe informacje na temat metod morfologicznych i
morfometrycznych oraz metod opartych na biologicznych, biochemicznych i molekularnych
właściwościach agrofaga. Ponadto, przedstawione są szczegółowe wytyczne odnośnie zapisów,
które powinny być zachowywane.
Protokoły diagnostyczne są przeznaczone do stosowania przez laboratoria prowadzące
diagnostykę agrofagów jako część środków fitosanitarnych. Są one przedmiotem rewizji i
poprawek, tak by uwzględniały postęp w diagnostyce agrofagów. Niniejszy standard dostarcza
również wytycznych odnośnie sposobu inicjowania, opracowywania, poprawiania i publikowania
protokołów diagnostycznych
TŁO
Poprawne wykrycie i identyfikacja agrofaga są istotne dla właściwego zastosowania środków
fitosanitarnych (patrz na przykład standardy ISPM Nr 4: Wymagania odnośnie ustanawiania
obszarów wolnych od agrofaga; ISPM Nr 6: Wytyczne w sprawie nadzoru; ISPM Nr 7: System
certyfikacji eksportowej; ISPM Nr 9: Wytyczne w sprawie programów wyniszczania agrofaga;
oraz ISPM Nr 20: Wytyczne w sprawie systemu regulacji fitosanitarnych importu).
W szczególności, Umawiające się Strony w szczególności potrzebują odpowiednich procedur
diagnostycznych w celu ustalania statusu agrofaga i sporządzania doniesień o wystąpieniu
agrofaga. (ISPM Nr 8: Określanie statusu agrofaga na obszarze; ISPM Nr 17: Doniesienia o
wystąpieniu agrofaga), oraz w celach diagnostyki agrofagów w importowanych przesyłkach
(ISPM Nr 13: Wytyczne w sprawie powiadamiania o niezgodności i akcji natychmiastowej).
Państwowe Organizacje Ochrony Roślin opracowują protokoły dla agrofagów podlegających
przepisom, tak by odpowiednio wywiązać się z obowiązków, wynikających z Artykułu IV
Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin (1997), w szczególności w odniesieniu do
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
4
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
nadzoru, inspekcji importowej i certyfikacji eksportowej. W odpowiedzi na potrzebę regionalnej
harmonizacji, kilka Regionalnych Organizacji Ochrony Roślin opracowało wiele regionalnych
standardów diagnostycznych. Podkreśla to potrzebę harmonizacji międzynarodowej, a krajowe
czy regionalne standardy mogą stanowić materiał bazowy dla protokołów międzynarodowych.
Następnie, na szóstej sesji ICPM w 2004 roku, dostrzeżono, że istnieje potrzeba opracowania
protokołów diagnostycznych w ramach Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin, i w tym
celu powołano Panel Techniczny do spraw Protokołów Diagnostycznych.
CEL I ZASTOSOWANIE PROTOKOŁÓW DIAGNOSTYCZNYCH
Zharmonizowane protokoły diagnostyczne są opracowywane w celu zapewnienia skutecznych
środków fitosanitarnych, odpowiednich do stosowania w różnorodnych warunkach, oraz w celu
poprawy wzajemnego uznawania wyników badań przez Państwowe Organizacje Ochrony Roślin,
co może również ułatwiać wymianę handlową. Ponadto, protokoły diagnostyczne powinny
ułatwiać poszerzanie wiedzy i współpracę techniczną. Mogą one również mieć znaczenie
w procesie akredytacji i/lub uznawania laboratoriów.
Poza metodami ujętymi w protokołach diagnostycznych przedstawionych w załącznikach do
niniejszego standardu, Państwowe Organizacje Ochrony Roślin w celu diagnozowania tych
samych agrofagów mogą stosować inne metody (na przykład na mocy porozumień
dwustronnych). Uznaje się, że protokoły oraz ich elementy składowe załączone do niniejszego
standardu posiadają status standardu ISPM lub jego części (patrz rozdział 3 niniejszego standardu
i artykuł X Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin). Dlatego też Umawiające się Strony
powinny wziąć pod uwagę te protokoły diagnostyczne, o ile jest to właściwe, w przypadku
stosowania lub konieczności zastosowania metod diagnostycznych, w szczególności jeśli mogło
to dotyczyć drugiej Umawiającej się Strony.
Protokoły diagnostyczne opisują procedury oraz metody wykrywania i identyfikacji agrofagów
podlegających przepisom, które mają znaczenie w międzynarodowej wymianie handlowej.
Protokoły diagnostyczne mogą być stosowane w różnych okolicznościach, które mogą wymagać
zastosowania metod o różnej charakterystyce. Poniżej podano przykłady takich okoliczności,
pogrupowanych według potrzeby zwiększonej czułości, specyficzności i wiarygodności:
- rutynowa diagnostyka agrofaga szeroko rozprzestrzenionego w kraju
- badania w celu określenia statusu agrofaga
- testowanie materiału na zgodność ze schematami certyfikacyjnymi
- badania na obecność infekcji latentnej powodowanej przez agrofaga
- badania jako element urzędowego zwalczania lub programu wyniszczania
- diagnostyka agrofaga związana z certyfikacją fitosanitarną
- rutynowa diagnostyka agrofagów wykrytych w importowanych przesyłkach
- wykrywanie agrofaga na obszarze, gdzie nie stwierdzono jego występowania
- przypadki, gdy agrofag jest identyfikowany w laboratorium po raz pierwszy
- wykrycie agrofaga w przesyłce pochodzącej z kraju, w którym agrofag jest deklarowany
jako niewystępujący.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
5
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
Na przykład, w przypadku rutynowej diagnostyki, szybkość i koszt metody diagnostycznej mogą
mieć istotniejsze znaczenie niż czułość czy specyficzność. Jednakże, identyfikacja agrofaga
w danym laboratorium lub na danym obszarze po raz pierwszy może wymagać metod
charakteryzujących się wysokim poziomem specyficzności i powtarzalności. Wiarygodność
wyniku badania często jest uwarunkowana zastosowaniem właściwej procedury próbobrania.
Procedurom próbobrania poświęcone są inne standardy ISPM (w przygotowaniu).
W protokołach diagnostycznych podane są minimalne wymagania co do wiarygodnej diagnostyki
agrofagów podlegających przepisom. Można ją zapewnić stosując pojedynczą metodę lub kilka
metod w połączeniu. Protokoły diagnostyczne obejmują też metody dodatkowe, tak by można
było je stosować w różnych okolicznościach. W przypadkach gdy jest to możliwe, przy każdej
metodzie podana jest informacja dotycząca poziomu jej czułości, specyficzności i
powtarzalności. Państwowe Organizacje Ochrony Roślin mogą stosować te kryteria przy
wyborze metody lub kilku metod, które są odpowiednie do zastosowania w danych
okolicznościach.
Protokoły Diagnostyczne są przeznaczone do stosowania przez laboratoria zajmujące się
diagnostyką agrofagów. Laboratoria takie mogą być utworzone w ramach Państwowej
Organizacji Ochrony Roślin lub mogą to być laboratoria przez nią upoważnione do prowadzenia
działalności tego typu w taki sposób, by wyniki diagnostyki mogły być uznawane jako część
środków fitosanitarnych tej Organizacji.
Główne elementy niniejszej procedury służące opracowywaniu protokołów diagnostycznych są
przedstawione w Dodatku 1.
WYMAGANIA
1. Wymagania ogólne dla protokołów diagnostycznych1
Każdy protokół zawiera metody i wskazówki niezbędne do wykrywania i poprawnej identyfikacji
agrofaga/agrofagów podlegających przepisom przez specjalistę (entomologa, mikologa,
wirusologa, bakteriologa, nematologa, herbologa, biologa molekularnego) lub kompetentny
personel, który został odpowiednio przeszkolony.
Metody ujęte w protokołach diagnostycznych są wybierane na podstawie ich czułości,
specyficzności i powtarzalności. Dodatkowo, przy wyborze metody, która ma być ujęta
w protokole diagnostycznym bierze się pod uwagę dostępność urządzeń, umiejętności wymagane
1
W odniesieniu do wszystkich protokołów diagnostycznych mają zastosowanie następujące warunki ogólne:
- Z wykonywaniem badań może być związane stosowanie odczynników chemicznych lub urządzeń, które stanowią
pewne zagrożenie. W każdym takim przypadku należy ściśle przestrzegać krajowych procedur bezpieczeństwa;
- Podawanie w protokołach diagnostycznych nazw substancji chemicznych i urządzeń nie oznacza dyskwalifikacji
innych, które również mogą być odpowiednie;
- Procedury laboratoryjne przedstawione w protokołach mogą być dostosowane do standardów poszczególnych
laboratoriów, pod warunkiem że zostaną one odpowiednio zwalidowane.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
6
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
w odniesieniu do tych metod oraz możliwość zastosowania ich w praktyce (na przykład łatwość
użycia, czas potrzebny na wykonanie badania, jego koszt). Zwykle metody te i związane z nimi
informacje powinny również zostać opublikowane. W przypadku niektórych metod, przed ich
uwzględnieniem w protokołach, może być konieczne przeprowadzenie ich walidacji. Walidacja
ta może obejmować na przykład zastosowanie zestawu znanych próbek, z uwzględnieniem
kontroli, przygotowanych w celu sprawdzenia czułości, specyficzności i powtarzalności.
Każdy protokół diagnostyczny zwykle opisuje więcej niż jedną metodę, biorąc pod uwagę
możliwości laboratoriów oraz sytuacje, w których metody są używane. Wśród takich sytuacji
należy wymienić: diagnostykę rożnych stadiów rozwojowych, które wymagają zastosowania
różnych metodyk, potrzebę zastosowania alternatywnej techniki diagnostycznej ze względu na
niepewność pierwotnej diagnozy, a także różne wymagania co do poziomu czułości
specyficzności i wiarygodności. Dla niektórych celów wystarczające jest użycie jednej metody,
w przypadku innych celów niezbędne może być użycie kilku metod. Każdy protokół zawiera
informacje wstępne, informacje na temat pozycji taksonomicznej agrofaga, metody wykrywania i
identyfikacji agrofaga, zapisy, które należy zachowywać oraz odsyłacze do odpowiednich
publikacji naukowych. W wielu przypadkach dostępny jest szeroki wachlarz informacji
uzupełniających, które mogą być pomocne w diagnostyce, na przykład rozmieszczenie
geograficzne agrofaga oraz lista roślin żywicielskich, ale protokoły diagnostyczne koncentrują się
na metodach i procedurach, mających decydujące znaczenie dla diagnostyki agrofaga.
W odpowiednich rozdziałach protokołu przedstawione są informacje w aspekcie zarządzania
jakością oraz w szczególności materiały referencyjne wymagane zgodnie z protokołami
diagnostycznymi (takie jak stosowanie kontroli pozytywnej i negatywnej lub kolekcji okazów).
2. Wymagania szczegółowe odnośnie protokołów diagnostycznych
Protokoły diagnostyczne są opracowane z uwzględnieniem następujących rozdziałów:
Informacja o agrofagu
Informacje dotyczące taksonomii
Wykrywanie
Identyfikacja
Zapisy
Punkty kontaktowe, w których można uzyskać dodatkowe informacje
Podziękowania
Materiały źródłowe
2.1.Informacja o agrofagu
Podana jest krótka informacja o agrofagu, łącznie z jego cyklem rozwojowym, morfologią,
zmiennością (morfologiczną i/lub biologiczną), pokrewieństwem z innymi organizmami,
zakresem roślin żywicielskich (ogólnie), objawami na roślinach żywicielskich, rozmieszczeniem
geograficznym aktualnie i w przeszłości (ogólnie), sposobem przenoszenia i rozprzestrzeniania
się (wektory i drogi przenikania). Powinny być podane odniesienia do materiałów
informacyjnych o agrofagu (ang. pest data sheet), o ile są one dostępne.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
7
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
2.2.Informacje dotyczące taksonomii
Rozdział ten dostarcza informacji na temat taksonomii agrofaga i obejmuje:
- nazwę (obowiązująca nazwa naukowa, autor i rok (w przypadku grzybów, nazwa teleomorfy,
jeśli jest znana ))
- synonimy (łącznie ze poprzednimi nazwami)
- zatwierdzoną nazwę powszechną, w przypadku grzybów nazwę anamorfy (łącznie
z synonimami)
- akronimy wirusów i wiroidów
- pozycję taksonomiczną (z uwzględnieniem informacji nt. klasyfikacji do podgatunku, o ile jest
to właściwe)
2.3.Wykrywanie
Niniejszy rozdział protokołu diagnostycznego zawiera informacje i wskazówki, takie jak:
- rośliny, produkty roślinne i inne przedmioty, które mogą być siedliskiem agrofaga
- oznaki i/lub symptomy związane z agrofagiem (cechy charakterystyczne, różnice i
podobieństwa w oznakach i/lub symptomach w porównaniu z innymi czynnikami), łącznie
z ilustracjami, o ile jest to właściwe
- część/części roślin, produktów roślinnych i innych przedmiotów, na których agrofag może
występować
- stadia rozwojowe agrofaga, w których może on zostać wykryty, łącznie z informacją na temat
prawdopodobnej jego ilości i rozmieszczenia na roślinach/produktach roślinnych i innych
przedmiotach
- prawdopodobieństwo wystąpienia agrofaga związane ze stadium/stadiami rozwojowymi
żywiciela/żywicieli, warunkami klimatycznymi i sezonowością
- metody wykrywania agrofaga w towarze (np. makroskopowe, z użyciem ręcznej lupy)
- metody ekstrakcji, wyodrębniania i zbierania agrofaga z roślin, produktów roślinnych i innych
przedmiotów, lub wykazania obecności agrofaga w roślinie, produkcie roślinnym i innych
przedmiotach
- metody wykazywania obecności agrofaga w materiale roślinnym bezobjawowym lub innych
materiałach (np. w gleba, woda), takie jak test ELISA2 lub hodowla na podłożach selektywnych
- żywotność agrofaga.
W odniesieniu do wszystkich metod przedstawionych w tym rozdziale, podane są informacje na
temat ich czułości, specyficzności i powtarzalności, o ile jest to właściwe. O ile ma to
zastosowanie, podane są wskazówki co do załączanych w teście kontroli pozytywnych i
negatywnych oraz materiału odniesienia. Podane są również wskazówki, jak uniknąć pomyłek
z oznakami i/lub symptomami powodowanymi przez inne czynniki.
2
Enzyme-Linked Immunosorbent Assay – test immuno-enzymatyczny (ang.)
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
8
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
2.4.Identyfikacja
W niniejszym rozdziale podane są informacje i wskazówki odnośnie metod, których pojedyncze
zastosowanie lub w połączeniu z innymi metodami prowadzi do identyfikacji agrofaga. Jeśli
wspomnianych jest kilka metod, podane są ich wady i zalety, jak również zakres, w którym te
metody lub ich kombinacja są równoważne. Jeśli w celu identyfikacji agrofaga niezbędne jest
zastosowanie kilku metod lub przedstawionych jest wiele metod alternatywnych, można to
zaprezentować w postaci diagramu.
Główne rodzaje metodyk mających zastosowanie w protokołach diagnostycznych obejmują te
opierające się na cechach morfologicznych i morfometrycznych, cechach biologicznych takich
jak wirulencja i zakres roślin żywicielskich agrofaga, oraz te przygotowane w oparciu
o właściwości biochemiczne i molekularne. Cechy morfologiczne mogą być określane
bezpośrednio albo po wyhodowaniu lub wyizolowaniu agrofaga. Hodowla i/lub izolacja może
być również wymagana w przypadku oznaczeń biochemicznych i/lub molekularnych. Jeśli
niezbędnymi składnikami metody są procedury hodowli i izolacji, podane są szczegóły w tym
zakresie.
W przypadku identyfikacji morfologicznej i morfometrycznej, o ile jest to właściwe, podane są
szczegółowe informacje, takie jak:
- metody preparowania, wykonywania preparatów i oceniania agrofaga (takie jak na potrzeby
mikroskopii świetlnej i elektronowej oraz technik pomiarowych)
- klucze do identyfikacji (do rodziny, rodzaju, gatunku)
- opis morfologii agrofaga albo jego kolonii, łącznie z ilustracjami diagnostycznych cech
morfologicznych, oraz wskazania na jakiekolwiek trudności w obserwacji określonych struktur
- porównanie z podobnymi lub spokrewnionymi gatunkami
- odpowiednie okazy lub kultury referencyjne.
W przypadku identyfikacji biochemicznej czy molekularnej, każda metoda (np. metody
serologiczne, elektroforeza, PCR3, DNA barcoding, RFLP4, sekwencjonowanie DNA) jest
opisana oddzielnie, z podaniem niezbędnych szczegółów (łącznie z wyposażeniem,
odczynnikami i materiałami jednorazowego użytku) umożliwiających wykonanie badania. O ile
jest to właściwe, w procedurze można umieścić odsyłacz do metodyki opisanej w innych
protokołach diagnostycznych załączonych do niniejszego standardu.
W przypadkach gdy wiarygodny wynik można uzyskać z zastosowaniem więcej niż jednej
metody, inne odpowiednie metody mogą być przedstawione jako alternatywne lub uzupełniające,
np. gdy wiarygodne są metody morfologiczne, ale dostępne są również metody molekularne.
O ile jest to właściwe, podane są metody izolacji agrofaga z roślin lub produktów roślinnych nie
wykazujących objawów (takie jak testy na obecność infekcji latentnej), jak również metody
3
Polymerase Chain Reaction (ang.) – łańcuchowa reakcja polimerazy
4
Restriction Fragment Length Polymorphism (ang.) – analiza długości fragmentów restrykcyjnych
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
9
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
ekstrakcji, wyodrębniania i zbierania agrofaga z rośliny lub innego materiału. W takich
przypadkach mogą być również podane metody bezpośredniej identyfikacji agrofaga
w bezobjawowym materiale, z użyciem testów biochemicznych lub molekularnych.
Dla wszystkich metod przedstawionych w tym rozdziale, o ile jest to stosowne, podana jest
informacja na temat ich czułości, specyficzności i powtarzalności. O ile ma to zastosowanie,
podane są wskazówki co do załączanych w teście kontroli pozytywnych i negatywnych oraz
materiału odniesienia. Podane są również wskazówki, jak uniknąć pomyłek z podobnymi lub
spokrewnionymi gatunkami.
Protokoły diagnostyczne podają wskazówki odnośnie kryteriów określania w każdej metodzie
wyniku pozytywnego lub negatywnego lub informacje umożliwiające ustalenie, czy ma być
stosowana metoda alternatywna.
W protokole są wyraźnie wskazane te przypadki, gdzie istotne jest stosowanie w określonej
technice odpowiednich kontroli, łącznie ze materiałem referencyjnym, o ile ma to zastosowanie.
Jeśli odpowiednie kontrole nie są dostępne, pewność identyfikacji może zwiększyć zastosowanie
innych testów, najlepiej opartych na różnych zasadach biologicznych,. Alternatywnie, próba,
okaz lub, o ile jest właściwe, fotografia powinny zostać wysłane do innego laboratorium
posiadającego doświadczenie w diagnostyce podejrzanego agrofaga i dysponującego
wymaganymi materiałami kontrolnymi i referencyjnymi. Okaz/okazy lub materiał do celów
referencyjnych powinien być odpowiednio zakonserwowany.
Protokół diagnostyczny może również zawierać metody szybkiej, wstępnej identyfikacji (które
później będą wymagały potwierdzenia).
2.5. Zapisy
Niniejszy rozdział dostarcza informacji odnośnie zapisów, które powinny być zachowywane,
a mianowicie:
- nazwa naukowa zidentyfikowanego agrofaga
- kod lub numer referencyjny próby (do celów jej identyfikacji)
- rodzaj porażonego materiału, łącznie z naukową nazwą rośliny żywicielskiej, o ile ma to
zastosowanie
- pochodzenie porażonego materiału (łącznie z położeniem geograficznym, jeśli jest znane) oraz
miejsce przechwycenia lub wykrycia
- opis oznak lub objawów (łącznie z fotografiami, o ile jest to stosowne) lub informacja o ich
braku
- metody, z uwzględnieniem kontroli, stosowane w diagnostyce i wyniki uzyskane w każdej
metodzie
- w metodach morfologicznych i morfometrycznych - wyniki pomiarów, rysunki lub fotografie
cech diagnostycznych (o ile jest to właściwe) oraz, jeśli ma to zastosowanie, wskazanie
stadium/stadiów rozwojowych
- w metodach biochemicznych i molekularnych - dokumentacja wyników testu w postaci
fotografii żeli diagnostycznych lub wydruków wyników testu ELISA, na bazie których
postawiono diagnozę
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
10
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
- o ile jest to właściwe, rozmiar porażenia (liczba wykrytych pojedynczych agrofagów, poziom
uszkodzenia tkanek)
- nazwa laboratorium oraz, o ile jest to właściwe, nazwiska osoby/osób odpowiedzialnych za
przeprowadzenie diagnostyki i/lub ją przeprowadzających
- terminy pobrania próby oraz wykrycia i identyfikacji agrofaga
- o ile jest to właściwe, stan agrofaga (żywy lub martwy) lub żywotność jego stadiów
rozwojowych.
Dowody w postaci kultury/kultur agrofaga, kwasu nukleinowego agrofaga, zakonserwowanych/
utrwalonych okazów lub materiałów z testu (na przykład fotografie żeli, wydruk wyników testu
ELISA) powinny być zachowywane, w szczególności w przypadkach niezgodności (ISPM Nr 13:
Wytyczne w sprawie powiadamiania o niezgodności i akcji natychmiastowej) oraz gdy agrofagi
są wykrywane po raz pierwszy (ISPM Nr 17: Doniesienia o wystąpieniu agrofaga). Mogą być
wymagane dodatkowe elementy zgodnie z innymi standardami ISPM, takimi jak ISPM Nr 8:
Określanie statusu agrofaga na obszarze).
Długość wymaganego okresu zachowywania zapisów jest uzależniony od celu, w jakim
diagnostyka była prowadzona. W przypadkach gdy diagnoza może mieć niekorzystny wpływ na
inne Umawiające się Strony, zapisy i dowód diagnozy powinny być zachowywane co najmniej
przez jeden rok.
2.6. Punkty kontaktowe, w których można uzyskać dodatkowe informacje
Podane są szczegóły dotyczące organizacji lub osób posiadających umiejętności w zakresie
diagnostyki określonego agrofaga/agrofagów; z którymi można konsultować szczegóły protokołu
diagnostycznego.
2.7. Podziękowania
Podane jest nazwisko i adres eksperta, który opracował pierwszy projekt protokołu oraz nazwiska
innych osób, które miały znaczny udział w pracach.
2.8. Materiały źródłowe
Podane są odsyłacze do dostępnych publikacji naukowych i/lub opublikowanych podręczników
laboratoryjnych, gdzie można znaleźć dalsze wskazówki co do metod i procedur zawartych
w protokole diagnostycznym.
3. Publikacja protokołów diagnostycznych
Protokoły diagnostyczne są publikowane jako załączniki do niniejszego standardu ISPM, dlatego
też są odrębnymi publikacjami w ramach Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin,
z podaniem określonej daty publikacji i/lub rewizji. Jeśli jest to właściwe, mogą one stanowić
część innego standardu ISPM. Proces przyjmowania standardów obejmuje poddanie ich
rygorystycznej recenzji przez międzynarodowo uznanych naukowców/ekspertów z danej
dyscypliny.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
11
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
Indeks do Załączników stanowi Dodatek 2 [Dodatek 2 będzie dodany do niniejszego standardu
po zatwierdzeniu protokołów]
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
12
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
ISPM Nr 27
DODATEK 1
GŁÓWNE ELEMENTY PROCEDURY OPRACOWYWANIA PROTOKOŁÓW
DIAGNOSTYCZNYCH
1. Opracowywanie protokołów diagnostycznych
Panel Techniczny do spraw Protokołów Diagnostycznych zleci ekspertowi opracowanie
protokołu diagnostycznego poprzez dostosowanie, o ile jest to właściwe, protokołów już
zatwierdzonych przez Regionalne Organizacje Ochrony Roślin lub inne organizacje
międzynarodowe lub państwowe, lub opracowanie nowego protokołu diagnostycznego. Protokół
diagnostyczny będzie następnie opracowywany przez niewielką grupę ekspertów wytypowanych
przez Panel Techniczny do spraw Protokołów Diagnostycznych, po czym we współpracy
z Sekretariatem Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin zostanie on przedstawiony
Panelowi Technicznemu do spraw Protokołów Diagnostycznych, który w przypadku
zaakceptowania jego zawartości, przekaże go Komitetowi do spraw Standardów.
2. Przegląd istniejących protokołów diagnostycznych
Członkowie Panelu Technicznego do spraw Protokołów Diagnostycznych dokonają przeglądu
protokołów diagnostycznych w zakresie swoich dyscyplin, z częstotliwością raz w roku lub
zgodnie z ustaleniami Panelu Technicznego do spraw Protokołów Diagnostycznych. Wniosek
w sprawie zmian protokołu diagnostycznego może być również przedstawiany przez Państwowe
Organizacje Ochrony Roślin, Regionalne Organizacje Ochrony Roślin lub organy pomocnicze
Komisji ds. Środków Fitosanitarnych poprzez Sekretariat Międzynarodowej Konwencji Ochrony
Roślin ([email protected]), który skieruje je do Panelu Technicznego do spraw Protokołów
Diagnostycznych.
Panel Techniczny do spraw Protokołów Diagnostycznych oceni wniosek, zidentyfikuje te
protokoły diagnostyczne, które wymagają zmian i będzie nadzorował ich rewizję. Nowe metody
powinny być co najmniej równoważne do istniejących metod lub powinny zapewnić znaczne
korzyści, które będą przemawiały za ich stosowaniem na całym świecie, takie jakie koszt,
czułość lub specyficzność. Należy dostarczyć odpowiedni dowód potwierdzający zasadność
wniosku.
3. Wniosek w sprawie nowych protokołów diagnostycznych
Wniosek w sprawie opracowania nowych protokołów diagnostycznych, dodatkowo do tych
przewidzianych w programie roboczym Panelu Technicznego do spraw Protokołów
Diagnostycznych, powinien zostać wysłany przez Państwowe Organizacje Ochrony Roślin,
Regionalne Organizacje Ochrony Roślin lub organy pomocnicze Komisji ds. Środków
Fitosanitarnych poprzez Sekretariat Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin na formularzu
poświęconym tematom i priorytetom w zakresie standardów, do 31 lipca każdego roku.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
13
Protokoły diagnostyczne dla agrofagów podlegających przepisom
____________________________
Tłumaczenie z języka angielskiego:
Hanna Bagińska
Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
Centralne Laboratorium
15 grudnia 2006 r.
Międzynarodowe Standardy dla Środków Fitosanitarnych
14
ISPM Nr 27