SŁOWNIK POLSKIEJ TERMINOLOGII FITOSANITARNEJ (2012

SŁOWNIK POLSKIEJ TERMINOLOGII FITOSANITARNEJ
(2012)
Opracowanie: Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
ZAWARTOŚĆ
1. WSTĘP
ZAKRES
CEL
DOKUMENTY ODNIESIENIA
2. TERMINY I DEFNICJE FITOSANITARNE
1. WSTĘP
ZAKRES
Niniejszy dokument ma postać listy terminów i definicji o szczególnym znaczeniu dla systemów
fitosanitarnych na całym świecie. Został opracowany, aby wdrożyć do procedur i praktyki Inspekcji
uzgodnione na szczeblu międzynarodowym słownictwo związane ze stosowaniem zasad
Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin (IPPC), w tym Międzynarodowych Standardów dla
Środków Fitosanitarnych (ISPM).
CEL
Celem niniejszego dokumentu jest zwiększenie przejrzystości i konsekwencji przy wykorzystywaniu i
rozumieniu przez wszystkie organy PIORiN terminów i definicji, które są wykorzystywane do celów
fitosanitarnych, w przepisach fitosanitarnych, jak również w urzędowej korespondencji.
Terminy w definicjach zostały zapisane pogrubionym drukiem, by wskazać ich związek z innymi
terminami zawartymi w Słowniku oraz by uniknąć zbędnego powtarzania elementów opisanych w
innych miejscach Słownika. Formy pochodne słów występujących w Słowniku są również uznawane
za terminy określone w Słowniku
DOKUMENTY ODNIESIENIA
Niniejszy dokument został opracowany w oparciu o następujące dokumenty:
Glossary of phytosanitary terms, 2011. ISPM No. 5, FAO, Rome,
Dyrektywa Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do
Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we
Wspólnocie (Dz. U. L 169 z 10.7.2000, str. 1—112),
Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin (Załącznik do oświadczenia rządowego z dnia 22 sierpnia 2006 r. w
sprawie mocy obowiązującej Poprawek do Międzynarodowej konwencji ochrony roślin, sporządzonej w Rzymie
dnia 6 grudnia 1951 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 73, poz. 485)).
2. TERMINY I DEFINICJE FITOSANITARNE
Terminy
Definicje
Organizm szkodliwy
(pest)
Jakikolwiek gatunek, szczep lub biotyp rośliny, zwierzęcia lub czynnika
patogennego szkodliwy dla roślin lub produktów roślinnych
Organizm kwarantannowy
(quarantine pest)
Organizm szkodliwy o potencjalnym znaczeniu gospodarczym dla obszaru
zagrożonego, na którym dotychczas nie występuje, albo występuje, lecz nie
jest szeroko rozprzestrzeniony i podlega urzędowemu zwalczaniu
Organizm
niekwarantannowy
(non-quarantine pest)
Organizm szkodliwy, który nie jest organizmem kwarantannowym na
danym obszarze
Organizm
niekwarantannowy
objęty przepisami
(regulated non-quarantine
pest)
Organizm niekwarantannowy, którego obecność w roślinach
przeznaczonych do sadzenia wywołuje ekonomicznie nieakceptowalny
wpływ na ich zamierzone użycie i który w związku z tym podlega
przepisom na terytorium państwa importującego
Organizm objęty
przepisami
(regulated pest)
Organizm kwarantannowy lub niekwarantannowy objęty przepisami
Organizm szkodliwy
zanieczyszczający
(contaminating pest)
Organizm szkodliwy przenoszony z towarem, który, w przypadku roślin i
produktów roślinnych, nie poraża tych roślin lub produktów roślinnych
Akcja natychmiastowa
(emergency action)
Szybkie działanie fitosanitarne podejmowane w przypadku nowej lub
niespodziewanej sytuacji fitosanitarnej
Analiza zagrożenia
organizmem szkodliwym
(Pest Risk Analysis)
Proces oceniający dowody biologiczne, inne naukowe oraz gospodarcze,
pozwalający ustalić, czy dany organizm jest organizmem szkodliwym, czy
powinien zostać objęty przepisami oraz określający zakres wszelkich
środków fitosanitarnych, które mogą być podejmowane przeciwko niemu
Cebule i bulwy
(bulbs and tubers)
Klasa towaru określająca znajdujące się w stanie spoczynku podziemne
organy roślin przeznaczone do sadzenia (włączając rozłogi i kłącza)
Certyfikacja fitosanitarna
(phytosanitary
certification)
Stosowanie procedur fitosanitarnych prowadzące do wystawienia
świadectwa fitosanitarnego
Chemiczna impregnacja
pod ciśnieniem
(chemical pressure
impregnation)
Poddanie drewna zabiegowi z użyciem konserwantów chemicznych w
procesie ciśnieniowym, zgodnie z urzędową specyfikacją techniczną
Czynnik zwalczania
biologicznego
(biological control agent)
Naturalny wróg, antagonista lub gatunek konkurencyjny albo inny
organizm użyty do zwalczania organizmu szkodliwego
Dawka wchłonięta
(absorbed dose)
Ilość energii promieniowania (w grejach) wchłonięta przez jednostkę masy
określonego obiektu
Deklaracja dodatkowa
(Additional Declaration)
Oświadczenie, którego umieszczenia w świadectwie fitosanitarnym
wymaga państwo importujące, dostarczające określonych informacji
dodatkowych dotyczących stanu fitosanitarnego przesyłki w odniesieniu do
organizmów szkodliwych objętych przepisami
Dewitalizacja
(devitalization)
Procedura pozbawiająca rośliny lub produkty roślinne zdolności
kiełkowania, wzrostu lub dalszej reprodukcji
Drapieżca
(predator)
Naturalny wróg, który atakuje i żywi się innymi organizmami zwierzęcymi
powodując śmierć więcej niż jednego z nich w czasie swojego życia
Drewniany materiał
opakowaniowy
(wood packaging material)
Drewno lub produkty drewniane (z wyłączeniem produktów papierowych),
stosowane w celu umocowania, ochrony lub przewożenia towaru
[obejmuje drewno sztauerskie (ang. „Dunnage”)]
Drewno
(wood)
Klasa towaru określająca drewno okrągłe/okrąglaki, drewno przetarte,
zrębki drzewne lub drewno sztauerskie, z korą albo bez niej
Drewno okrągłe/okrąglaki
(round wood)
Drewno nie przetarte wzdłużnie, mające naturalnie zaokrągloną
powierzchnię, z korą lub bez niej
Drewno przetarte
(sawn wood)
Drewno przetarte wzdłużnie, mające lub nie mające naturalnie
zaokrąglonej powierzchni, z korą lub bez niej
Drewno przetworzone
(processed wood material)
Produkty składające się z drewna, skonstruowane z użyciem kleju,
podgrzewania i ciśnienia lub jakiejkolwiek kombinacji tych sposobów
Drewno surowe
(raw wood)
Drewno, które nie zostało poddane obróbce lub zabiegowi
Drewno sztauerskie
(dunnage)
Drewniany materiał opakowaniowy używany do zabezpieczania lub
umocowania towaru, nie związany trwale z towarem
Drewno wolne od kory
(bark-free wood)
Drewno, z którego usunięto całą korę z wyjątkiem kory wrośniętej dookoła
sęków oraz zakorków między pierścieniami rocznego przyrostu
Droga przenikania
(pathway)
Wszystkie sposoby umożliwiające przeniknięcie/wprowadzenie/wwóz lub
rozprzestrzenienie się agrofaga
Działanie fitosanitarne
(phytosanitary action)
Urzędowa czynność, taka jak: lustracja, badanie laboratoryjne, nadzór lub
zabieg, podejmowana w celu wdrożenia środków fitosanitarnych
Ekosystem
(ecosytem)
Aktywny kompleks roślin, zwierząt i mikroorganizmów i ich środowiska
abiotycznego, oddziałujący na siebie jako funkcjonalna jednostka
Fitosanitarne wymagania
importowe
(phytosanitary import
requirements)
Określone środki fitosanitarne ustanowione przez państwo importujące i
odnoszące się do przesyłek wprowadzanych do tego państwa
Fumigacja
(fumigation)
Zabieg czynnikiem chemicznym przenikającym towar całkowicie lub
częściowo w postaci gazowej
Harmonizacja
(harmonization)
Opracowanie, uznanie i stosowanie przez różne państwa środków
fitosanitarnych opartych na wspólnych standardach
Inaktywacja
(inactivation)
Uczynienie mikroorganizmów niezdolnymi do rozwoju
Informacje o agrofagu
(pest record)
Dokument dostarczający informacji dotyczących obecności lub
nieobecności określonego agrofaga w określonym miejscu w danym czasie,
w obrębie obszaru (zazwyczaj państwa) w opisanych warunkach
Inspektor
(inspector)
Osoba upoważniona przez Państwową Organizację Ochrony Roślin do
wypełniania jej funkcji
IPPC
Skrót ang. „Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin” zdeponowana w
FAO w Rzymie w 1951 r. i następnie poddawana kolejnym rewizjom
ISPM
Skrót ang. „Międzynarodowy Standard dla Środków Fitosanitarnych”
Kategoryzacja organizmu
szkodliwego
(pest categorization)
Proces określający, czy organizm szkodliwy ma lub nie ma cech organizmu
kwarantannowego lub cech organizmu niekwarantannowego objętego
przepisami
Klasa towaru
(commodity class)
Kategoria podobnych towarów, które mogą razem podlegać przepisom
fitosanitarnym
Komisja
(Commission)
Komisja do spraw Środków Fitosanitarnych ustanowiona na mocy Artykułu
XI IPPC, 1997
Państwo pochodzenia
(obiektów objętych
przepisami innych niż
rośliny i produkty roślinne)
(country of origin (of
regulated articles other
than plants and plant
products))
Państwo, na terenie którego obiekty objęte przepisami były pierwszy raz
narażone na zanieczyszczenie przez organizmy szkodliwe
Państwo pochodzenia
(przesyłki produktów
roślinnych)
(country of origin (of a
consignment of plant
products))
Państwo, na terenie którego uprawiano rośliny, od których pochodzi
produkt roślinny
Państwo pochodzenia
(przesyłki roślin)
(country of origin (of a
consignment of plants))
Państwo, na terenie którego były uprawiane rośliny
Kwarantanna
(quarantine)
Urzędowe zatrzymanie obiektów objętych przepisami w celu
przeprowadzenia obserwacji i prac badawczych albo w celu poddania ich
dalszym lustracjom, badaniom laboratoryjnym i/lub zabiegom
Kwarantanna
po wwozie/wprowadzeniu
(post entry quarantine)
Kwarantanna nałożona na przesyłkę po wwozie lub wprowadzeniu
Kwarantanna pośrednia
(intermediate quarantine)
Kwarantanna w państwie innym niż państwo pochodzenia lub
przeznaczenia
Kwarantanna roślin
(plant quarantine)
Wszelkie działania mające na celu niedopuszczenie do zawleczenia/
wwozu/wprowadzenia i/lub rozprzestrzenienia się organizmów
kwarantannowych albo zapewniające ich urzędowe zwalczanie
Kwiaty cięte i gałęzie
(cut flowers and branches)
Klasa towaru określająca świeże części roślin przeznaczone do
wykorzystania jako materiał dekoracyjny, a nie do sadzenia
LMO
Skrót ang. „Modyfikowany żywy organizm”
Inspekcja
(inspection)
Urzędowa wizualna kontrola roślin, produktów roślinnych lub innych
obiektów objętych przepisami w celu określenia czy organizmy szkodliwe
są obecne i/lub stwierdzenia zgodności z przepisami fitosanitarnymi
Ładunek
(process load)
Ilość materiału o określonej konfiguracji załadunku poddawana zabiegowi
jako pojedyncza jednostka
Miejsce produkcji
(place of production)
Wszelkie obiekty lub zgrupowania pól występujące jako pojedyncza
jednostka produkcyjna lub uprawowa. Termin ten może obejmować punkty
produkcji, które są oddzielnie nadzorowane w celach fitosanitarnych
Miejsce produkcji wolne od
organizmu szkodliwego
(pest free place of
production)
Miejsce produkcji, w którym określony organizm szkodliwy nie występuje,
co udowodniono naukowo i w którym, w razie potrzeby, stan ten jest
urzędowo utrzymywany przez określony czas
Międzynarodowa
Konwencja Ochrony Roślin
(International Plant
Protection Convention)
Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin, zdeponowana w FAO w
Rzymie w 1951 r. i następnie poddawana kolejnym rewizjom
Międzynarodowy Standard
dla Środków
Fitosanitarnych
(International Standard for
Phytosanitary Measures)
Międzynarodowy standard przyjęty przez Konferencję FAO, Tymczasową
Komisję do spraw Środków Fitosanitarnych lub Komisję do spraw Środków
Fitosanitarnych, ustanowioną na mocy IPPC
Minimalna pochłonięta
dawka (Dmin)
(minimum absorbed dose
(Dmin))
Zlokalizowana minimalna dawka wchłonięta przez ładunek
Modyfikowany organizm
żywy
(living modified organism)
Każdy żywy organizm, który posiada nową kombinację materiału
genetycznego w wyniku zastosowania nowoczesnej biotechnologii
[Cartagena Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity,
2000]
Monitoring
(monitoring)
Urzędowo przeprowadzany proces mający na celu sprawdzenie sytuacji
fitosanitarnej
Nadzór
(surveillance)
Urzędowy proces polegający na zbieraniu i rejestrowaniu danych na temat
występowania organizmu szkodliwego lub jego nieobecności, uzyskanych
w ramach poszukiwań (survey), monitoringu lub zastosowania innych
procedur
Nasiona
(seeds)
Klasa towaru określająca nasiona do siewu lub przeznaczone do sadzenia, a
nie do konsumpcji lub przerobu (patrz: Ziarno (ang. „grain”))
Napromieniowanie
(irradiation)
Zabieg z wykorzystaniem jakiegokolwiek typu promieniowania
jonizującego
Nowoczesna
biotechnologia
(modern biotechnology)
Zastosowanie:
a) technik kwasu nukleinowego in vitro, włączając rekombinacje kwasu
dezoksyrybonukleinowego (DNA) oraz bezpośrednie wstrzyknięcie kwasu
nukleinowego do komórek lub organelli komórkowych lub
b) połączenia komórek poza rodziną taksonomiczną,
które przełamują naturalne bariery rozmnażania i rekombinacji i które nie
są technikami używanymi w tradycyjnej hodowli i selekcji [Cartagena
Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity, 2000]
NPPO
Skrót ang. „Państwowa Organizacja Ochrony Roślin”
Obszar
(area)
Urzędowo określone państwo, część państwa lub kilka całych państw lub
ich części
Obszar chroniony
(protected area)
Obszar podlegający przepisom, określony przez Państwową Organizację
Ochrony Roślin jako minimalny obszar konieczny do skutecznej ochrony
obszaru zagrożonego
Obszar kontrolowany
(controlled area)
Obszar podlegający przepisom określony przez Państwową Organizację
Ochrony Roślin jako minimalny obszar konieczny do powstrzymania
rozprzestrzeniania się agrofaga z obszaru kwarantanny
Obszar kwarantanny
(quarantine area)
Obszar, w obrębie którego jest obecny organizm kwarantannowy i jest on
urzędowo zwalczany
Obszar o niskim stopniu
nasilenia/liczebności
organizmu szkodliwego
(area of low pest
prevalance)
Obszar obejmujący całe państwo lub jego część, kilka całych państw lub ich
części, określony przez kompetentne władze, na którym określony
organizm szkodliwy występuje w niewielkim nasileniu/liczebności oraz
poddawany jest skutecznym środkom: nadzorowi (surveillance),
zwalczaniu lub wyniszczaniu
Obszar podlegający
przepisom
(regulated area)
Obszar, do którego, w obrębie którego i/lub z którego rośliny, produkty
roślinne i inne obiekty objęte przepisami podlegają przepisom lub
procedurom fitosanitarnym w celu niedopuszczenia do zawleczenia i/lub
rozprzestrzenienia się organizmów kwarantannowych lub w celu
ograniczenia ekonomicznej szkodliwości organizmów
niekwarantannowych objętych przepisami
Obszar PRA
(PRA area)
Obszar, w stosunku do którego prowadzona jest analiza zagrożenia
organizmem szkodliwym
Obszar wolny od
organizmu szkodliwego
(Pest Free Area)
Obszar, na którym określony organizm szkodliwy nie występuje, co
udowodniono naukowo i na którym, o ile jest to konieczne, stan ten jest
urzędowo utrzymywany
Obszar zagrożony
(endangered area)
Obszar, na którym czynniki ekologiczne sprzyjają zadomowieniu się
organizmu szkodliwego, którego obecność na tym obszarze spowoduje
poważne straty gospodarcze
Ocena wizualna
(visual examination)
Fizyczne oględziny roślin, produktów roślinnych lub innych obiektów
objętych przepisami gołym okiem, z użyciem lupy, binokularu lub
mikroskopu w celu wykrycia organizmów szkodliwych lub zanieczyszczeń,
bez badań laboratoryjnych lub przetworzenia
Ocena zagrożenia
organizmem szkodliwym
(dla organizmów
kwarantannowych)
(pest risk assessment (for
quarantine pests))
Proces oceniający prawdopodobieństwo zawleczenia i rozprzestrzenienia
się organizmu szkodliwego oraz rozmiary związanych z tym potencjalnych
konsekwencji gospodarczych
Ocena zagrożenia
organizmem szkodliwym
(dla organizmów
niekwarantannowych
objętych przepisami)
(pest risk assessment (for
regulated non-quarantine
pests))
Proces oceniający prawdopodobieństwo, czy organizm szkodliwy w
roślinach przeznaczonych do sadzenia wpłynie na zamierzone użycie tych
roślin w sposób ekonomicznie nie do przyjęcia
Odprawa (przesyłki)
(clearance (of a
consignment))
Kontrola zgodności z przepisami fitosanitarnymi
Odprawa wstępna
(pre-clearance)
Certyfikacja fitosanitarna i/lub odprawa w państwie pochodzenia,
dokonane przez Państwową Organizację Ochrony Roślin państwa
przeznaczenia, lub pod jej stałym nadzorem
Ograniczenie
(restriction)
Przepis fitosanitarny dopuszczający import lub przewóz określonych
towarów po spełnieniu określonych wymagań
Okaz wzorcowy
(reference specimen)
Egzemplarz z populacji określonego organizmu, zakonserwowany i
dostępny dla celów identyfikacji, weryfikacji lub dokonywania porównań
Opakowania
(packaging)
Materiał użyty do umocowania, zabezpieczenia lub umieszczenia w nim
towaru
Organizacja ochrony roślin
(państwowa)
(plant protection
organization (national))
Patrz: Państwowa Organizacja Ochrony Roślin (ang. „National Plant
Protection Organisation”)
Organizm
(organism)
Jakakolwiek jednostka biotyczna zdolna do rozmnażania się lub replikacji w
jej naturalnie występującym stanie
Owad sterylny
(sterile insect)
Owad, który w wyniku specyficznego zabiegu został pozbawiony zdolności
do rozmnażania się
Owoce i warzywa
(fruits and vegetables)
Klasa towaru określająca świeże części roślin przeznaczone do konsumpcji
lub przerobu, a nie do sadzenia
Państwowa Organizacja
Ochrony Roślin
(National Plant Protection
Organization)
Urzędowa służba powołana przez rząd do wypełniania funkcji określonych
przez IPPC
Parazytoid
(parasitoid)
Owad będący pasożytem tylko w stadiach przedimaginalnych powodujący
śmierć żywiciela podczas swojego rozwoju a wolno żyjący jako owad
dorosły,
Partia
(lot)
Liczba jednostek pojedynczego towaru, możliwych do zidentyfikowania
dzięki jednorodności ich składu, pochodzenia itp., tworząca część przesyłki
Pasożyt
(parasite)
Organizm żyjący na powierzchni lub we wnętrzu większego organizmu i
odżywiający się kosztem tego organizmu
Patogen
(pathogen)
Mikroorganizm wywołujący chorobę
PFA
Skrót ang. „Obszar wolny od agrofaga”
Podejście systemowe
(systems approach(es))
Integracja różnych środków stosowanych w przypadku zagrożenia przez
agrofaga, z których co najmniej dwa działają niezależnie i które łącznie
pozwalają osiągnąć odpowiedni poziom ochrony przeciwko regulowanym
agrofagom
Podłoże uprawowe
(growing medium)
Wszelki materiał, w którym rosną korzenie roślin, lub przeznaczony do tego
celu
Pojaw
(outbreak)
Nowo wykryta populacja agrofaga, w tym wtargnięcie, albo nagły znaczący
wzrost zadomowionej populacji agrofaga na określonym obszarze
Pole
(field)
Parcela ziemi/gruntu o określonych granicach, w obrębie miejsca produkcji,
na której jest uprawiany towar
Pomiar rozkładu
dawkowania
(dose mapping)
Pomiar rozmieszczenia dawki wchłoniętej w ładunku (poddanym
procesowi) przy pomocy dozymetrów umieszczonych w określonych
miejscach tego ładunku
Okres wegetacji (gatunku
rośliny)
(growing period (of a plant
species))
Okres aktywnego wzrostu w trakcie sezonu wegetacyjnego
Porażenie/zasiedlenie
(towaru)
(infestation (of a
commodity))
Obecność w towarze żywego agrofaga rośliny lub produktu roślinnego.
Termin „porażenie” obejmuje także infekcję
Postępowanie w przypadku
zagrożenia agrofagiem (dla
agrofagów
kwarantannowych)
(pest risk management (for
quarantine pests))
Proces oceny i wyboru strategii w celu zmniejszenia ryzyka zawleczenia/
przeniknięcia i rozprzestrzeniania się agrofaga
Postępowanie w przypadku
zagrożenia agrofagiem (dla
regulowanych agrofagów
niekwarantannowych )
(pest risk management (for
regulated non-quarantine
pests))
Proces oceny i wyboru strategii w celu zmniejszenia ryzyka powodowania
przez agrofaga w roślinach do sadzenia ekonomicznie niedopuszczalnego
wpływu na zamierzone użycie tych roślin
Poszukiwanie
(survey)
Urzędowa procedura prowadzona w wyznaczonym okresie czasu w celu
określenia cech populacji agrofaga lub w celu stwierdzenia, jakie gatunki
występują na obszarze
Poszukiwanie
monitoringowe
(monitoring survey)
Ciągłe poszukiwanie przeprowadzane w celu zweryfikowania cech populacji
agrofaga
Poszukiwanie w celu
ustalenia zasięgu
(delimiting survey)
Poszukiwanie prowadzone w celu określenia granic obszaru, uważanego za
porażony lub wolny od agrofaga
Poszukiwanie w celu
wykrycia
(detection survey)
Poszukiwanie prowadzone na obszarze w celu ustalenia, czy agrofagi są
tam obecne
Powstrzymywanie
(containment)
Stosowanie środków fitosanitarnych wewnątrz i wokół porażonego
obszaru w celu niedopuszczenia do rozprzestrzenienia się agrofaga
Pożądana reakcja
(required response)
Określony stopień efektu zabiegu
PRA
Skrót ang. „Analiza zagrożenia agrofagiem”
Praktycznie wolne
(practically free)
Oznacza, że w przesyłce, na polu lub w miejscu produkcji nie ma
agrofagów (albo określonego agrofaga) w ilości lub nasileniu
przekraczającym poziom, którego można oczekiwać lub który może być
wynikiem i być zgodny z zasadami dobrej praktyki uprawy i dysponowania
towarem w produkcji i obrocie
Prawodawstwo/przepisy
fitosanitarne
(phytosanitary legislation)
Podstawowe akty prawne przyznające legalne pełnomocnictwo
Państwowej Organizacji Ochrony Roślin, na podstawie których mogą być
opracowywane projekty przepisów fitosanitarnych
Procedura/postępowanie
fitosanitarne
(phytosanitary procedure)
Każda urzędowo wyznaczona metoda wdrażania środków fitosanitarnych,
w tym lustracje, badania laboratoryjne, nadzór lub zabiegi, związane z
regulowanymi agrofagami
Procedura kontroli
zgodności (przesyłki)
(compliance procedure (for
a consignment)
Urzędowa procedura użyta do sprawdzenia zgodności stanu przesyłki z
importowymi wymaganiami fitosanitarnymi lub środkami fitosanitarnymi
dotyczącymi tranzytu
Produkt przechowywany
(stored product)
Nieprzetworzony produkt roślinny przeznaczony do konsumpcji lub
przerobu, przechowywany w formie wysuszonej (w szczególności ziarno
oraz suszone owoce i warzywa)
Produkty roślinne
(plant products)
Nieprzetworzony materiał pochodzenia roślinnego (w tym ziarno) oraz te
produkty przetworzone, które z uwagi na swój charakter lub sposób
przerobu mogą stwarzać ryzyko zawleczenia i rozprzestrzenienia się
agrofagów
Przechwycenie (przesyłki)
(interception
(of a consignment))
Zwrot lub kontrolowane wprowadzenie/wwóz importowanej przesyłki z
uwagi na niespełnienie przepisów fitosanitarnych
Przechwycenie (agrofaga)
(interception (of a pest))
Wykrycie agrofaga podczas inspekcji lub badania laboratoryjnego
importowanej przesyłki
Artykuł regulowany
(regulated article)
Jakakolwiek roślina, produkt roślinny, miejsce przechowywania,
opakowanie, środek przewozu, kontener, gleba i każdy inny organizm,
przedmiot lub materiał, zdolny do dawania schronienia albo do
rozprzestrzenienia agrofaga, uważany za wymagający zastosowania
środków fitosanitarnych, zwłaszcza tam, gdzie jest to związane z
transportem międzynarodowym
Przejrzystość
(transparency)
Zasada udostępniania na poziomie międzynarodowym, środków
fitosanitarnych wraz z ich uzasadnianiem
Przejściowa obecność
(transience)
Krótkotrwała obecność agrofaga, uznana za nie prowadzącą do jego
zadomowienia się
Przeniknięcie/wwóz/wpro
wadzenie WEJŚCIE???
(agrofaga)
(entry (of a pest)
Wprowadzenie agrofaga na obszar, na którym nie jest on jeszcze obecny
lub jest obecny, ale nie jest szeroko rozprzestrzeniony i jest urzędowo
zwalczany
Przepis fitosanitarny
(phytosanitary regulation)
Urzędowy przepis mający na celu niedopuszczenie do zawleczenia i/lub
rozprzestrzenienia się agrofagów kwarantannowych lub ograniczenie
szkodliwości gospodarczej regulowanych agrofagów niekwarantannowych
, w tym ustanowienie procedur certyfikacji fitosanitarnej
Przesadzanie
(replanting)
Patrz: Sadzenie (ang. „planting”)
Przesyłka
(consignment)
Określona ilość roślin, produktów roślinnych i/lub innych artykułów,
przewożona z jednego państwa do drugiego oraz zaopatrzona, jeśli jest to
wymagane, w jedno świadectwo fitosanitarne (przesyłka może zawierać
jedną lub więcej partii)
Przesyłka re-eksportowana
(re-exported consignment)
Przesyłka, która została zaimportowana do państwa, z którego jest
eksportowana. Przesyłka może być magazynowana, dzielona, łączona z
innymi przesyłkami lub przepakowywana (poprzednio: Państwo reeksportu
(ang. „country of re-export”))
Przesyłka w tranzycie
(consignment in transit)
Przesyłka, która nie jest importowana do danego państwa, ale jest
przemieszczana przez to państwo do innego państwa i która może podlegać
środkom fitosanitarnym
Punkt produkcji wolny
od agrofaga
(pest free production site)
Określona część miejsca produkcji, na której dany agrofag nie występuje,
co udowodniono naukowo, i na której, jeśli jest to wymagane, stan ten jest
urzędowo utrzymywany przez określony czas, oraz która jest traktowana
jako oddzielna jednostka w ten sam sposób jak miejsce produkcji wolne od
agrofaga
Punkt wwozu
WEJŚCIA?????
(point of entry)
Port lotniczy, morski lub lądowy punkt graniczny urzędowo wyznaczony do
importowania przesyłek i/lub wjazdu pasażerów
Regionalna Organizacja
Ochrony Roślin
(Regional Plant Protection
Organization)
Międzyrządowa organizacja wypełniająca funkcje wymienione w Artykule IX
IPPC [FAO, 1990; zmienione przez FAO, 1995; CEPM, 1999; poprzednio:
Organizacja Ochrony Roślin (Regionalna) (ang. „plant protection
organisation (regional”)]
RNQP
Skrót ang. „Regulowany agrofag niekwarantannowy ”
Rośliny
(plants)
Żywe rośliny i ich części, w tym nasiona i materiały hodowlane
Rośliny do sadzenia
(plants for planting)
Rośliny przeznaczone do pozostania posadzonymi, do sadzenia lub do
przesadzenia
Rośliny in vitro
(plants in vitro)
Klasa towaru określająca rośliny rosnące w aseptycznym podłożu w
zamkniętym pojemniku
Rozprzestrzenianie
(spread)
Powiększanie się zasięgu/rozmieszczenia geograficznego agrofaga w
obrębie obszaru
Równoważność (środków
fitosanitarnych)
(equivalence (of
phytosanitary measures))
Sytuacja, w której dla określonego zagrożenia agrofagiem zastosowane
różne środki fitosanitarne pozwalają uzyskać państwu-stronie IPPC
odpowiedni poziom ochrony
RPPO
Skrót ang. „Regionalna Organizacja Ochrony Roślin”
Sadzenie/siew (w tym
przesadzanie)
(planting (including
replanting))
Wszelkie działania polegające na umieszczeniu roślin w podłożu
uprawowym, albo ich szczepienie lub inne podobne czynności,
wykonywane w celu zapewnienia im późniejszego wzrostu, reprodukcji albo
rozmnażania
Sekretarz
(Secretary)
Sekretarz Komisji wyznaczony zgodnie z Artykułem XII IPPC, 1997
Sezon wegetacyjny
(growing season)
Okres lub okresy roku, w czasie których rośliny znajdujące się na obszarze,
miejscu produkcji lub punkcie produkcji są w stanie aktywnego wzrostu
Siedlisko
(habitat)
Część ekosystemu charakteryzująca się warunkami, w których organizm
występuje naturalnie lub może się zadomowić
Skuteczność (zabiegu)
(efficacy (treatment))
Zdefiniowany, wymierny i powtarzalny efekt zalecanego zabiegu
Stacja kwarantannowa
(quarantine station)
Urzędowa stacja do przetrzymywania roślin lub produktów roślinnych w
warunkach kwarantanny
Standard
(standard)
Dokument przyjęty jednomyślnie i zatwierdzony przez uznane gremium,
przekazujący do powszechnego stosowania przepisy, zalecenia lub
charakterystyczne sposoby działania albo ich wyniki, mający na celu
osiągnięcie optymalnego stopnia uporządkowania rozpatrywanych
zagadnień
Standardy
międzynarodowe
(international standards)
Międzynarodowe standardy ustanowione zgodnie z Artykułem X IPPC,
punkty 1 i 2
Standardy regionalne
(regional standards)
Standardy ustanowione przez Regionalną Organizację Ochrony Roślin w
celu ustalenia wytycznych dla członków tej organizacji
Status agrofaga (na
obszarze)
(pest status (in an area))
Obecność lub nieobecność w danym czasie agrofaga w obrębie obszaru w
tym, jeżeli ma to zastosowanie, jego rozmieszczenie urzędowo określone za
pomocą specjalistycznej oceny na podstawie aktualnych i historycznych
informacji o agrofagu oraz innych informacji
Obniżenie liczebności
(suppresion)
Stosowanie środków fitosanitarnych na danym obszarze w celu obniżenia
liczebności populacji agrofaga
Strefa buforowa
(buffer zone)
Obszar otaczający lub przylegający do obszaru urzędowo wyznaczonego w
celach fitosanitarnych tak, by zminimalizować możliwość rozprzestrzenienia
się przedmiotowego agrofaga do lub z tego wyznaczonego obszaru oraz w
którym podejmowane są środki fitosanitarne lub inne działania
ograniczające, zgodnie z potrzebami
Suszenie komorowe
(kiln drying)
Proces, w trakcie którego drewno jest suszone w zamkniętej komorze, z
użyciem kontrolowanej temperatury i/lub wilgotności, w celu uzyskania
wymaganej wilgotności
Środek natychmiastowy
(emergency measure)
Środek fitosanitarny ustanowiony w trybie pilnym w przypadku nowej lub
niespodziewanej sytuacji fitosanitarnej. Środek natychmiastowy może być
lub nie być środkiem tymczasowym
Środek fitosanitarny
(interpretacja uzgodniona)
(phytosanitary measure
(agreed interpretation))
Każdy akt prawny, przepis lub procedura urzędowa mająca na celu
niedopuszczenie do zawleczenia i/lub rozprzestrzenienia się agrofagów
kwarantannowych, lub mająca na celu ograniczenie szkodliwości
gospodarczej regulowanych agrofagów niekwarantannowych
Uzgodniona interpretacja terminu środek fitosanitarny wyjaśnia związek
środków fitosanitarnych z regulowanymi agrofagami niekwarantannowymi.
Związek ten nie jest odpowiednio odzwierciedlony w definicji zawartej w
Artykule II IPPC (1997).
Środek tymczasowy
(provisional measure)
Przepis fitosanitarny lub procedura ustanowiona bez pełnego
technicznego uzasadnienia z uwagi na aktualny brak odpowiednich
informacji. Środek tymczasowy podlega okresowej ocenie oraz wymaga jak
najszybszego pełnego technicznego uzasadnienia
Świadectwo fitosanitarne
(Phytosanitary Certificate)
Świadectwo sporządzone według wzoru dla świadectw IPPC
Świeży
(fresh)
Żywy; nie wysuszony, nie głęboko zamrożony ani inaczej zakonserwowany
Technicznie uzasadniony
(technically justified)
Uzasadniony na podstawie wniosków wynikających z wykonanej analizy
zagrożenia agrofagiem lub, jeżeli jest to właściwe, innej, porównywalnej
analizy i oceny dostępnych informacji naukowych
Badanie laboratoryjne
(test)
Urzędowa kontrola, inna niż ocena wizualna, dokonana w celu wykrycia
obecności agrofagów lub ich identyfikacji
Towar
(commodity)
Typ rośliny, produktu roślinnego lub innego artykułu, przewożonego w
celach handlowych lub innych
Technika sterylnych
owadów
(sterile insect technique)
Metoda zwalczania agrofagów polegająca na zastosowaniu na szeroką
skalę uwolnienia zalewającego sterylnych owadów w celu ograniczenia
reprodukcji w populacji naturalnej/polowej tego samego gatunku
TSO
(SIT)
Skrót ang. „Technika sterylnych owadów”
Tranzyt
(transit)
Patrz: Przesyłka w tranzycie (ang. „consignment in transit”)
Urzędowe zwalczanie
(official control)
Aktywne egzekwowanie obowiązujących przepisów fitosanitarnych i
stosowanie obowiązujących procedur fitosanitarnych w celu wyniszczenia
lub powstrzymania agrofagów kwarantannowych lub zwalczania
regulowanych agrofagów niekwarantannowych
Urzędowy
(official)
Ustanowiony, zatwierdzony lub wykonywany przez Państwową Organizację
Ochrony Roślin
Uwolnienie (do
środowiska)
(release (into the
environment))
Celowe uwolnienie organizmu do środowiska (patrz: wprowadzenie
WEJŚCIE???oraz zadomowienie (ang. „introduction and establishment”)
Uwolnienie zalewające
(inundative release)
Uwolnienie bardzo dużej liczby masowo wyhodowanych czynników
zwalczania biologicznego lub organizmów pożytecznych w celu osiągnięcia
natychmiastowego efektu
Uznać za wolny
(find free)
Przeprowadzić inspekcję przesyłki, pola lub miejsca produkcji i uznać za
wolne od określonego agrofaga
Wolna/e od (przesyłka,
pole lub miejsce produkcji)
(free from (of a
consignment, field or place
of production))
Bez agrofagów (lub określonego agrofaga) w liczbie lub ilości, która może
być wykryta w wyniku zastosowania procedur fitosanitarnych
Wwóz WEJŚCIE?????
(przesyłki)
(entry (of a consignment)
Przewiezienie przez punkt wwozu WEJŚCIA?????na obszar
Wróg naturalny
(natural enemy)
Organizm żyjący kosztem innego organizmu w obszarze swojego
pochodzenia, który może pomóc ograniczyć populację tego organizmu.
Termin ten obejmuje: parazytoidy, pasożyty, drapieżce, organizmy
fitofagiczne i patogeny
Wtargnięcie
(incursion)
Odosobniona populacja agrofaga nowo wykryta na obszarze, nie uznana za
zadomowioną, ale która przypuszczalnie utrzyma się w najbliższej
przyszłości
Wykaz agrofagów
związanych z towarem
(commodity pest list)
Wykaz agrofagów występujących na obszarze, które mogą towarzyszyć
określonemu towarowi
Wykaz agrofagów rośliny
żywicielskiej
(host pest list)
Wykaz agrofagów porażających gatunek rośliny na całym świecie lub w
obrębie obszaru
Wyniszczenie/eradykacja
(eradication)
Zastosowanie środków fitosanitarnych w celu wyeliminowania agrofaga z
obszaru
Występowanie
(occurrence)
Obecność w obrębie obszaru agrofaga uznanego urzędowo za gatunek
rodzimy lub zawleczony, i który nie został urzędowo uznany za
wyniszczony
Występujący naturalnie
(naturally occurring)
Składnik ekosystemu lub wybrany z dzikich populacji (żyjących w
warunkach naturalnych), nie zmieniony sposobami sztucznymi
Zabieg
(treatment)
Urzędowo zatwierdzona procedura niszczenia, inaktywacji lub usunięcia
agrofagów albo wywoływania bezpłodności lub osłabienia agrofagów
Zabieg termiczny
(heat treatment)
Proces, podczas którego towar jest ogrzewany do momentu, w którym
osiągnie minimalną temperaturę przez minimalny czas, zgodnie z urzędową
specyfikacją techniczną
Zagrożony obszar
(endangered area)
Obszar, na którym czynniki ekologiczne sprzyjają zadomowieniu się
agrofaga, którego obecność na tym obszarze spowoduje poważne straty
gospodarcze
Zakaz
(prohibition)
Przepis fitosanitarny zabraniający importu lub przewozu określonych
agrofagów albo towarów
Zakres żywicieli
(host range)
Gatunki mogące podtrzymywać życie osobników i populacji określonego
agrofaga lub innego organizmu w naturalnych warunkach
Zamierzone użycie
(intended use)
Deklarowany cel, w którym rośliny, produkty roślinne lub inne artykuły są
importowane, produkowane lub używane
Zanieczyszczenie
(contamination)
Obecność w towarze, miejscu składowania, środku przewozowym lub
kontenerze agrofagów, albo innych artykułów regulowanych, nie
stanowiąca porażenia. (patrz: Porażenie (ang. „infestation”))
Zadomowienie się
(establishment)
Utrzymanie się - w okresie przewidywalnej przyszłości - agrofaga w obrębie
obszaru po wwozie/wprowadzeniu lub przeniknięciu WEJŚCIU????
Materiały hodowlane
(germplasm)
Rośliny przeznaczone do użycia w programach hodowlanych i
zachowawczych
Zatrzymanie
(detention)
Środek fitosanitarny polegający na przetrzymywaniu przesyłki pod
urzędowym nadzorem lub w zamknięciu (patrz: Kwarantanna (ang.
„quarantine”))
Zawleczenie/introdukcja
(introduction)
WEJŚCIE????? Przeniknięcie lub wwóz agrofaga skutkujące jego
zadomowieniem się
Zwolnienie (przesyłki)
(release (of a
consignment))
Zezwolenie na wwóz WEJŚCIE????? po dokonaniu odprawy
Zezwolenie importowe
(Import Permit)
Urzędowy dokument uprawniający do importu towaru zgodnie z
określonymi importowymi wymaganiami fitosanitarnymi
Zharmonizowane środki
fitosanitarne
(harmonized phytosanitary
measures)
Środki fitosanitarne ustanowione przez państwa-strony IPPC, oparte na
standardach międzynarodowych
Ziarno
(grain)
Klasa towaru określająca nasiona przeznaczone do przerobu lub
konsumpcji, ale nie do siewu (patrz: Nasiona (ang. „seeds”))
Znak
(mark)
Urzędowa pieczęć lub znak firmowy, uznany międzynarodowo, stosowany
w odniesieniu do artykułu regulowanego w celu poświadczenia jego stanu
fitosanitarnego
Zwalczanie (agrofaga)
(control (of a pest))
Tłumienie/obniżanie/redukowanie liczebności, powstrzymywanie lub
wyniszczanie populacji agrofaga
Zwrot
(refusal)
Zakaz wwozu WEJŚCIA przesyłki lub innego regulowanego artykułu , jeśli
nie odpowiada on przepisom fitosanitarnym
Bezpieczeństwo
fitosanitarne (przesyłki)
(phytosanitary security (of
a consignment))
Utrzymanie integralności przesyłki oraz poprzez zastosowanie
odpowiednich środków fitosanitarnych zabezpieczenie jej przed
porażeniem przez regulowane agrofagi
Drewno okorowane
(debarked wood)
Drewno, które zostało poddane dowolnemu procesowi powodującemu
usunięcie kory. (Drewno okorowane nie zawsze jest drewnem wolnym od
kory.)
Kora
(bark)
Warstwa zdrewniałego pnia, gałęzi lub korzenia położona na zewnątrz
kambium
Nasilenie (agrofaga)
(incidence (of a pest))
Udział lub ilość jednostek, w których obecny jest agrofag w próbie,
przesyłce, na polu lub w innej określonej populacji
Plan działań naprawczych
(na obszarze)
(corrective action plan (in
an area))
Udokumentowany plan działań fitosanitarnych, który ma zostać wdrożony
na obszarze wyznaczonym dla celów fitosanitarnych w przypadku wykrycia
agrofaga lub w przypadku przekroczenia określonego nasilenia/liczebności
agrofaga lub w przypadku nieudanego wdrożenia urzędowo ustalonych
procedur
Integralność (przesyłki)
(integrity (of a
consignment))
Skład przesyłki określony w świadectwie fitosanitarnym lub innym
urzędowo uznawanym dokumencie, utrzymany bez ubytku, dodatku lub
zamiany
Diagnoza agrofaga
(pest diagnosis)
Proces wykrywania i identyfikacji agrofaga
Zagrożenie przez agrofaga
(dla agrofagów
kwarantanowych)
(pest risk (for quarantine
pests))
Prawdopodobieństwo wprowadzenia/wwozu WEJŚCIA???? agrofaga oraz
wielkości związanych z nim potencjalnych skutków ekonomicznych
Zagrożenie przez agrofaga
(dla regulowanych
agrofagów
niekwarantannowych)
Prawdopodobieństwo wywołania przez agrofaga w roślinach do sadzenia
ekonomicznie niemożliwego do zaakceptowania wpływu na ich zamierzone
użycie
Ocena zagrożenia przez
agrofaga (dla agrofagów
kwarantanowych)
(pest risk assessment (for
quarantine pests))
Ocena prawdopodobieństwa wprowadzenia/wwozu WEJŚCIA????
agrofaga oraz wielkości związanych z nim potencjalnych skutków
ekonomicznych
Ocena zagrożenia przez
agrofaga (dla regulowanych
agrofagów
niekwarantanowych)
(pest risk assessment (for
regulated non-quarantine
pests))
Ocena prawdopodobieństwa wywołania przez agrofaga w roślinach do
sadzenia ekonomicznie niemożliwego do zaakceptowania wpływu na ich
zamierzone użycie
Poziom tolerancji
(agrofaga)
(tolerance level (of a pest))
Nasilenie agrofaga określone jako granica, poza którą podejmuje się
działania zwalczające tego agrofaga lub zapobiegające jego wprowadzeniu i
rozprzestrzenieniu
Schemat zabiegu
(treatment schedule)
Istotne parametry zabiegu, które muszą być zachowane aby osiągnąć
zamierzony efekt (np. zniszczenie, inaktywację lub usunięcie agrofagów lub
pozbawienie ich zdolności do rozmnażania lub dewitalizację) przy założonej
skuteczności zabiegu