Microsoft Word - Draft_book_En_ISPMs2
advertisement
ISPM Nr. 6 INTERNATIONAL STANDARDS FOR PHYTOSANITARY MEASURES Międzynarodowe Standardy ds. Środków Fitosanitarnych ISPM Nr. 6 WYTYCZNE ODNOŚNIE NADZORU (1997) Sekretariat Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin (International Plant Protection Convention) © FAO 2006 ISPM Nr. 6 SPIS TREŚCI ZATWIERDZENIE ....................................................................................................................................................... 69 WPROWADZENIE ZAKRES .......................................................................................................................................................................... 69 ODNIESIENIA ................................................................................................................................................................ 69 DEFINICJE ...................................................................................................................................................................... 69 ZARYS WYMAGAŃ ..................................................................................................................................................... 69 WYMAGANIA 1. Nadzór ogólny 1.1 Źródła informacji ............................................................................................................................................... 70 1.2 Zbieranie, gromadzenie i przechowywanie informacji ...................................................................................... 70 1.3 Użycie informacji .............................................................................................................................................. 70 2. 2.1 2.2 2.3 Specyficzne kontrole ........................................................................................................................................ 70 Lustracje na obecność agrofaga ......................................................................................................................... 70 Kontrole towarów lub lustracje roślin żywicielskich ......................................................................................... 71 Próbobranie (zwykłe i wyrywkowe) .................................................................................................................. 71 3. Dobra praktyka nadzoru ................................................................................................................................ 71 4. Wymagania techniczne odnośnie diagnostyki ............................................................................................... 71 5. Przechowywane danych................................................................................................................................... 72 6. Udostępnianie ................................................................................................................................................... 72 Wydanie 2005 67 ISPM Nr. 6 ZATWIERDZENIE Niniejszy standard został zatwierdzony podczas 29 sesji Konferencji FVO, w listopadzie 1997 r. WPROWADZENIE ZAKRES Niniejszy standard opisuje poszczególne składniki systemu lustracji i monitoringu przeprowadzanych celem wykrycia organizmu oraz dostarczenia informacji do zastosowania przy opracowywaniu analizy zagrożenia agrofagiem (PRA), ustalenia obszarów wolnych od agrofaga oraz, jeśli dotyczy, przygotowania listy organizmów szkodliwych. ODNIESIENIA Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures, 1994 (Porozumienie odnośnie zastosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych). World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu), Genewa. Bayer coding system, 1996 (System kodów Bayera). European and Mediterranean Plant Protection Organization (Europejska i Śródziemnomorska Organizacja Ochrony Roślin, Paryż). Glossary of phytosanitary terms, 1997 (Słownik terminów fitosanitarnych). ISPM Nr. 5, FAO, Rzym. International Plant Protection Convention, 1992 (Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin). FAO, Rzym. Principles of plant quarantine as related to international trade, 1995 (Zasady kwarantanny roślin w handlu międzynarodowym). ISPM Nr. 1, FAO, Rzym. Requirements for the establishment of pest free areas, 1996 (Wymagania odnośnie ustanawiania obszarów wolnych od agrofaga). ISPM Nr. 4, FAO, Rzym. DEFINICJE Definicje terminów fitosanitarnych użyte w obecnym standardzie odpowiadają definicjom ze standardu ISPM Nr 5 (Słownik terminów fitosanitarnych). ZARYS WYMAGAŃ Zgodnie z międzynarodowym standardem ds. środków fitosanitarnych: Zasady kwarantanny roślin w handlu międzynarodowym, wymagane jest uzasadnienie wprowadzanych środków fitosanitarnych, na podstawie analizy zagrożenia agrofagiem (PRA) przez poszczególne państwa. Zasada ta obejmuje również koncepcję „obszarów wolnych od agrofaga”, której opis również znajduje się w standardzie: Wymagania odnośnie ustanawiania obszarów wolnych od agrofaga. Zasady te zawarte są również w Porozumieniu odnośnie zastosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych Światowej Organizacji Handlu WTO. Zbieranie i zapisywanie informacji nt. danego agrofaga stanowi fundament wszystkich powyższych koncepcji. Krajowa Organizacja Ochrony Roślin danego państwa (NPPO) powinna zawsze posiadać odpowiednią ilość danych, celem potwierdzenia deklaracji nt. niewystępowania lub ograniczonego występowania danego organizmu kwarantannowego. Istnieją dwa główne rodzaje systemów nadzoru: ogólny nadzór specyficzne kontrole. Ogólny nadzór jest procesem, podczas którego informacje dot. danego agrofaga dla określonego obszaru zbierane są z wielu dostępnych dla NPPO źródeł. Specyficzne kontrole (lustracje, monitoring) stanowią procedury wg. których NPPO gromadzi informacje dot. występowania danego agrofaga w określonych miejscach, na terenie danego obszaru, podczas określonego odcinka czasu. Zweryfikowane informacje mogą być użyte do określenia występowania oraz zasięgu występowania danego agrofaga na danym obszarze lub na danej roślinie żywicielskiej lub towarze, lub też niewystępowania agrofaga na danym obszarze (w przypadku ustanawiania i utrzymania obszarów wolnych od agrofaga). 69 ISPM Nr. 6 WYMAGANIA 1. Nadzór ogólny 1.1 Źródła informacji Istnieją różne źródła informacji, które mogą zostać wykorzystane w danym państwie. Źródła te mogą stanowić np. krajowe służby ochrony roślin NPPO, inne krajowe i lokalne urzędy, instytuty badawcze, uniwersytety, towarzystwa naukowe (w tym specjaliści amatorzy), producenci, konsultanci, muzea, obywatele, wydawnictwa naukowe i rolne, nie opublikowane dane oraz wstępne wyniki obserwacji. Ponadto, NPPO może uzyskiwać informacje z międzynarodowych źródeł, takich jak FAO, Regionalne Organizacje Ochrony Roślin, itp. 1.2 Zbieranie, gromadzenie i przechowywanie informacji W celu użycia danych z powyższych źródeł, zaleca się ażeby NPPO opracowało system zbierania, gromadzenia i przechowywania odpowiednich danych nt. określonego agrofaga. System taki: - powinien być prowadzony przez NPPO lub inną instytucję wyznaczoną przez NPPO do przechowywania danych odnośnie agrofagów - powinien składać się z systemu gromadzenia i odszukiwania danych - procedur weryfikacji danych - kanałów komunikacji ds. transferu informacji do NPPO z innych źródeł. System taki może również zawierać: - gwarancje zbierania i przesyłania danych, takie jak: nakazy zapisane w prawie (w odniesieniu do obywateli lub określonych instytucji), porozumienia o współpracy (pomiędzy NPPO i określonymi instytucjami), użycie kontaktów osobistych celem wzmocnienia kanałów komunikacyjnych z i do NPPO, programy edukacyjno-informacyjne. Użycie informacji 1.3 Informacje zgromadzone w wymieniony powyżej sposób powinny zostać użyte najczęściej przy: - wsparciu deklaracji NPPO odnośnie obszarów wolnych od agrofaga, - wsparciu wczesnego wykrywania nowego agrofaga, - przekazywaniu informacji do innych organizacji, takich jak FAO lub regionalne organizacje ochrony roślin, - gromadzeniu listy roślin żywicielskich i towarów oraz dystrybucji danych. 2. Specyficzne kontrole Specyficzne kontrole składają się z lustracji przeprowadzanych celem wykrycia agrofaga, ustalenia zasięgu jego występowania lub działań monitoringowych. Nadzór taki stanowią urzędowe kontrole, które powinny odbywać się zgodnie z planem zatwierdzonym przez NPPO. Plan kontroli powinien zawierać: cele (np. wczesne wykrycie, potwierdzenie ustalonego obszaru wolnego, informacje zbierane w odniesieniu do listy zagrożonych towarów) oraz wyszczególnienie wymagań fitosanitarnych, które muszą zostać spełnione, listę strategicznych agrofagów, - zakres (np. obszar geograficzny, system produkcji, sezon), - czas/termin (daty, częstotliwość, czas trwania), - w przypadku agrofagów stanowiących zagrożenie dla określonych towarów – listę strategicznych towarów, - określenie podstaw statystycznych (np. poziom zaufania, liczbę prób, sposobu wyboru miejsc i ich liczby, częstotliwość próbobrania, założenia), - opis metodologii prowadzonych lustracji oraz zarządzania jakością, w tym określenie: procedur próbobrania (np. pułapki wabiące, pobieranie całych roślin, inspekcje wizualne, pobieranie prób oraz analizy laboratoryjne); procedury powinny zostać określone na podstawie biologii agrofaga i/lub celu prowadzonych kontroli, procedur diagnostycznych, procedur sporządzania raportów. 2.1 Lustracje na obecność agrofaga Lustracje na obecność agrofaga dostarczają informacji, które kolejno służą głównie przy: - wsparciu deklaracji NPPO odnośnie niewystępowania danego agrofaga, 70 ISPM Nr. 6 oraz: - wsparciu wczesnego wykrycia nowego agrofaga, przesyłaniu raportów do innych organizacji, takich, jak FAO, Regionalne Organizacje Ochrony Roślin. Wybór miejsc odpowiednich do przeprowadzenia lustracji może zostać określony przy pomocy: - wcześniejszych doniesień o wystąpieniu danego agrofaga i zasięgu tego wystąpienia, - biologii danego agrofaga, - rozmieszczenia roślin żywicielskich, a zwłaszcza miejsc ich produkcji, - warunków klimatycznych sprzyjających wystąpieniu agrofaga. Termin przeprowadzania procedur kontrolnych może zostać określony na podstawie: - cyklu życiowego agrofaga - fenologii agrofaga lub jego rośliny żywicielskiej, - terminów podanych w programach zarządzania agrofagiem, - stwierdzenia czy agrofag może być łatwiej wykryty na uprawach w trakcie ich wzrostu czy też po zbiorach. W odniesieniu do agrofagów, które mogą zostać lub zostały wprowadzone stosunkowo niedawno, wybór miejsc odpowiednich do przeprowadzenia lustracji może zostać określony również w odniesieniu do zlokalizowania punktów ewentualnego wprowadzenia, możliwych sposobów rozprzestrzenienia się agrofaga, miejsc, gdzie odbywa się obrót danym towarem, oraz miejsc, gdzie importowany towar jest użytkowany jako materiał nasadzeniowy. Wyboru procedur przeprowadzenia lustracji można dokonać na podstawie rodzaju oznak lub symptomów, po których agrofag może zostać rozpoznany, oraz dokładności metod wykrywania agrofaga. 2.2 Kontrole towarów lub lustracje roślin żywicielskich Specyficzne kontrole towarów mogą dostarczyć użytecznych informacji odnośnie określenia listy towarów w odniesieniu do specyficznych praktyk uprawy. Dane takie mogą zostać również użyte do określenia listy roślin żywicielskich, gdy brak jest danych uzyskanych w ramach nadzoru ogólnego. Wybór miejsc odpowiednich do przeprowadzenia takich kontroli/lustracji może zostać określony przy pomocy: - geograficznego rozmieszczenia obszarów produkcji i/lub ich rozmiaru, - programów zarządzania agrofagiem (miejsca komercyjne i niekomercyjne), - obecności danych odmian, - punktów zbiorczych dla zebranych upraw/roślin. Procedury powinny zostać skorelowane z terminami zbiorów oraz zależeć od rodzaju wybranych metod próbobrania , odpowiednich dla danego rodzaju uprawy/rośliny. 2.3 Próbobranie (zwykłe i wyrywkowe) Przeprowadzane kontrole powinny mieć na względzie wykrywanie określonego agrofaga. Jednakże, plan kontroli powinien również uwzględniać próbobranie wyrywkowe (losowe), celem ewentualnego wykrycia organizmów, których występowanie nie jest spodziewane. Należy również wziąć pod uwagę, iż w przypadku zaistnienia potrzeby ilościowego określenia występowania organizmu na danym obszarze, wyniki zwykłego próbobrania (nie wyrywkowego) mogą nie być wiarygodne i mogą nie stanowić właściwego oszacowania występowania agrofaga. 3. Dobra praktyka nadzoru Osoby zaangażowane w nadzór ogólny powinny zostać odpowiednio przeszkolone z zakresu ochrony roślin oraz zarządzania danymi. Osoby przeprowadzające kontrole powinny zostać odpowiednio przeszkolone - oraz, gdzie jest to odpowiednie, poddane systemowi audytu – z zakresu metod próbobrania, przechowywania i transportowania prób celem identyfikacji oraz przechowywania danych związanych z próbami. Odpowiedni sprzęt powinien zostać użyty, który powinien być również odpowiednio użytkowany. Użyta metodyka powinna być technicznie uzasadniona. 4. Wymagania techniczne odnośnie diagnostyki NPPO powinno zapewnić odpowiednie zaplecze diagnostyczne, celem wsparcia czynności z zakresu ogólnego nadzoru i specyficznych kontroli, lub zapewnić dostęp do takiego zaplecza. Diagnostyka powinna dotyczyć lub składać się z: - ekspertyz z dziedzin właściwych dla identyfikacji agrofaga i rośliny żywicielskiej, - odpowiedniego sprzętu i wyposażenia, - dostępu do specjalistów weryfikujących, jeśli jest to wymagane, - sprzętu do przechowywania danych, - sprzętu do odpowiedniego traktowania i gromadzenia okazów, - użycia standardowych procedur operacyjnych, gdzie to dotyczy i gdzie jest dostęp do takich procedur. 71 ISPM Nr. 6 Weryfikacja wyników przez inne uznane jednostki zapewnia większą wiarygodność uzyskanych wyników przeprowadzanych kontroli. 5. Przechowywanie danych NPPO powinno przechowywać odpowiednie dane uzyskane podczas ogólnego nadzoru lub specyficznych kontroli. Zebrane informacje powinny być użyteczne zależnie od celu ich zbierania, np. wsparcie analizy ryzyka zagrożenia agrofagiem, określenie obszarów wolnych od agrofaga oraz przygotowanie listy agrofagów. Okazy agrofagów powinny być również przechowywane, jeśli jest taka potrzeba. Przechowywane informacje powinny zawierać: - naukową nazwę agrofaga i kod Bayera, jeśli jest znany, - rodzinę/rząd, - naukową nazwę rośliny żywicielskiej i kod Bayera, jeśli jest znany, nazwę porażonej części rośliny lub sposób zbierania danych (np. pułapki wabiące, próby gleby), - lokalizację, np. kody lokalizacyjne, adres, współrzędne, - datę zebrania danych, nazwisko pobierającego próbę/dokonującego lustrację, - datę oznaczenia i nazwisko osoby, która dokonała oznaczenia, - datę weryfikacji i nazwisko osoby, która jej dokonała, - odniesienia, jeśli dotyczy, - dodatkowe informacje, np. opis związku z rośliną żywicielską, statusu porażenia, etapu wzrostu porażonej rośliny, lub informacja nt. wykrycia jedynie w uprawach pod osłonami. Raporty odnośnie występowania agrofaga na określonym towarze nie muszą zawierać dokładnych informacji w odniesieniu do lokalizacji lub weryfikacji, ale powinny odnosić się do określonego rodzaju towaru, osoby dokonującej kontroli oraz daty kontroli, oraz, jeśli ma to zastosowanie, do sposobu dokonania kontroli. Raporty odnośnie nowego wystąpienia agrofaga powinny zawierać również informacje nt. podjętych środków, raporty takie powinny być udostępnione w przypadku zgłoszenia takiej prośby. 6. Udostępnianie NPPO powinno udostępniać, w przypadku zgłoszenia takiej prośby, raporty odnośnie występowania (obecności), zasięgu występowania lub niewystępowania agrofagów, sporządzone na podstawie danych uzyskanych z ogólnego nadzoru i specyficznych kontroli. Raporty powinny posiadać stosowne odniesienia do występowania agrofaga. 72
