Document

04.10.2011
Egzamin ustny…
KONSTYTUCJA
a) każdy system polityczny na świecie posługuje się aktem pełniącym funkcje konstytucji;
‘konstytucja jest tak stara jak stare jest państwo’ np. Karta Jana bez ziemi, Artykuły
Henrykowskie
b) konstytucja jest aktem szczególnym, musi spełniać poszczególne kryteria żeby być
potraktowanym jak Konstytucja; to co wcześniej może nawiązywać do idei Konstytucji
ale nią nie jest; pierwsza Konstytucja z 17.09.1777 w USA
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej ma Konstytucje w sensie
materialnym, nie w sensie formalnym – szereg ustaw wchodzących w zakres Konstytucji
Konwenanse Konstytucji – nigdzie nie są spisane, ale przypisuje im się walor wiążący i walor
praw obowiązujących
Amerykanie nadali K. szczególna formę – nazwa (szczególny dokument) uchwalona w
specjalnym trybie, szczególna procedura zmiany (27 do dziś na 11 tyś prób)
Klauzula supremacyjna (art. 6) USA – Konstytucja najwyżej w hierarchii aktów prawa
K. – szczególna treść, forma i moc
a) szczególna treść – obszary regulacyjne: zasady naczelne (określenie charakteru państwa,
ustroju politycznego) określenie ustroju i aparatu państwa (organy, kompetencje i ich relacje)
prawa i wolności jednostki (1. droga Francuska 1789 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
prawa na tyle ważne, że K. nie może ich pomijać/ 2. K. USA początkowo nie zawierała
żadnych regulacji, miały to sprawować federacje; stany przyjmując K. domagały się pewnego
minimum 1779 Bill of Rights)
Konstytucje: pełne(całościowe) / cząstkowe(niepełne/małe)
K. małe w okresach przejściowych, akty epizodyczne, które miały zostać zastąpione innym
dokumentem
K. złożone – z kilku równoważnych aktów prawnych, regulujące odrębne obszary państwaIzrael (7 ustaw), Francja V Republiki (K. z 1958r, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela i
Preambuła z K. 1946 r., Karta Ochrony Środowiska z 2004r. – Blok Konstytucyjny)
Republika Czeska (K. 1992 r., Konstytucyjna Karta Praw i Wolności); Amerykańska K. nie
jest złożona
Normy materialnie konstytucyjne – ekwiwalent Konstytucji; treść normy jest konstytucyjna
Normy formalnie konstytucyjne – norma wpisana do konstytucji ale rangą jest niższa (np.
prohibicja, w Polsce związek małżeński – kobiety i mężczyzny )
11.10.2011
Szczególny tytuł – zróżnicowanie pod względem formalnym ustawy od K.; nazwa ma być inna
niż nazwa ustawy
Elementy różnicujące/szczególna forma
1. Musi się nazywać ‘Konstytucja’ – tytulatura ‘konstytucja’ bądź inne ekwiwalentne
określenie; ustawa zwykła – Konstytucja, Konstytucja – ustawa rządowa 1791r.
(konstytucja 3 Maja)
- niemiecka K. 22 maja 1949r.; po zjednoczeniu problem K.
- K. marcowa (1921)i K. kwietniowa (ustawa rządowa 23.04.1935) niektóre
środowiska odbierają jej rangę K.; ponadto nie posiadała rozdziału ‘Praw i
wolności’ ale utrzymywała te z marcowej
2. Szczególna procedura uchwalania
- Konwencja filadelfijska (USA) jako specjalny organ do dokonywania zmian;
przekonanie, że K. powinna pochodzić od suwerena, rozpowszechniona w XIX w. tam gdzie
monarcha tam przyjmowanie K. w drodze
a)oktrojowania; w XIX w. najbardziej rozpowszechnione w Europie; Norwegia 1814 r.
najstarsza obowiązująca; Watykan 2002r., 1929r. traktaty laterańskie Pius XI; K. Belgi 1831
r. nie oktrojowana uchwalona przez Parlament; Hiszpania 1878 r.
b) przez Konstytuantę – pochodzi z wyborów, moc organu przedstawicielskiego, zbiera się w
momencie uchwalenia K.; rzadko historycznie; pierwsza – Konwencja Filadelfijska; druga –
Francuska IV Republiki (1946 r.)
c) przez Parlament w trybie Konstytuanty - pochodzi z wyborów, moc organu
przedstawicielskiego, , realizuje uprawnienie parlamentu
d) pełnomocnictwo, bez żadnych ingerencji organy przedstawicielskiego, działania władzy
wykonawczej; K. Francji 04.10.1958r. ostatni premier IV Republiki Charles De Gaulle zgodził
się aby zostać premierem jeśli dostanie wolną rękę do K.; Michael De Brais – pierwszy
premier V republiki; Rene Capitant (?); De Gaulle przedstawia K. do zatwierdzenia w
referendum, mimo wszytsko nie była zatwierdzona przez Parlament
Konstytucja Federacji Rosyjskiej (1992 r. Jelcyn podejmuje decyzje o przedstawieniu jej w
referendum; zgoda narodu)
Większość z obecnie obowiązujących ma zgodę obywateli
- niepotwierdzona K. RFN (1949r.)
3. Szczególna procedura zmiany
- w prawie konstytucyjnym dominuje przekonanie, że K. nie można zmieniać; ‘K. jest
narzędziem panowania martwych nad żywymi’, a długowieczność jest kryterium jej
sprawdzalności
- lecz trzeba ja dostosowywać do zmieniających się warunków; 3 rodzaje zmian
a) zmiana w praktyce stosowania K. – nikt się nie sprzeciwia; praktyka generuje
zastosowanie – w Wlk Brytani Królowa powołuje lidera partii, która wygrała wybory
b) zmiana K. poprzez orzecznictwo Sądów Konstytucyjnych- gdy praktyka niejednolita
USA w 1899 r. – uznał konstytucyjność separacji rasowej ‘równi ale podzielenie’
Oddzielne przystanki dla białych i czarnych; 1954 r. sąd uznaje że segregacja jest
niezgodna z K. Warren sędzią – proces desegregacji
c) zmiana formalna – ingerencja w pierwotny tekst K.; szczególna procedura w
ingerencję zmiany tekstu; najbardziej skomplikowana K. USA – zgoda obu izb Kongresu
liczbą 2/3 głosów (izba reprezentantów i senat) + udział czynnika stanowego
ratyfikowana przez ¾ liczby stanów ZA (stanowe ZA 2/3 głosów a są 2 izbowe; jedna
jednoizbowa Nebraska); Finlandia – K. zmienia parlament(EDUSKUNDA); jednoizbowy
parlament 2/3 głosów – rozwiązanie parlamentu, wybór nowej i musi uchwalić 2/3
głosów w takim samym brzmieniu jak stary parlament (ukryte referendum/koniec
kadencji parlamentu); V Republika Francuska – z inicjatywą o zmianie K. może wyjść
parlament, prezydent za zgodą premiera ; projekt zmian w identycznym brzmieniu
przez Zgromadzenia Narodowe i Senat a wchodzi w życie gdy zostaje potwierdzone przez
referendum; równorzędnie --- prezydent może zwołać izby parlamentarne w charakterze
Kongresu a ten w 3/5 uchwala zmianę konstytucji bez konieczności przeprowadzenia
referendum; do tej pory 24 zmieniany (zmiana przez Kongres 22 zmiany) Kongres
zbiera się w Sali audiencjonalnej Pałacu Wersalskiego
18.10.2011
Grecka K. 1854 – niedopuszczalna jakakolwiek zmiana; normy nie zmienialne – normy
chronione szczególnie; nie jest molwie zmienienie tej normy przy uruchomieniu
procedury ingerencji w tekst ustawy zasadniczej
W francuskiej – francuska republika nie może być przedmiotem zmian;
K. RFN – z 1949r. 4 normy nie podlegające zmian: zasady państwa
demokratycznego(względy historyczne) zasady państwa prawnego (względy historyczne),
zasada federalizmu, koncepcja państwa socjalnego
K. Bułgarii - parlamentarny system rządów nie może być przedmiotem zmian
Zasady nie zmienialności mają charakter fakultatywny;
We Francji po 1958 r. orzeczenie Rady Konstytucyjnej z 1993r. dotyczące zakres
interpretacji klauzuli niezmiennej; wąskie rozumienie że ustawodawca konstytucyjny
chroni przed monarchią; rozszerzając interpretacja brak monarchii ale i zmiany
państwa laickiego; pojęcie republikańskiej formy rządów ma być interpretowane wąska
(wg. Rady Konstytucyjnej)
K. Republiki czeskiej 1993 r. klauzula niezmienna; niedopuszczalna jest zmiana, która
naruszyła by wartości państwia prawnego; celowo aby zmaksymalizować zasięg
niezmienialności
K. królestwa Norwegii 1814r. (najstarsza – długowieczność obowiązywania);
niedopuszczalna zmiana K. która naruszyłaby jej ducha; to sąd najwyższy ostatecznie
decyduje co jest zgodna z K. a co nie
Większość K. decyduje z zasad niezmiennych – nie można zanadto ograniczać
ustawodawcę; ograniczenie zasad niezmiennych do możliwości ich zmiany – klauzula
niezmienialności wiąże tego ustawodawcę, który decyduje się na zmianę, ale niezbyt
radykalną- prawodawca wtóry; zmiana cząstkowa jest zbyt mało idąca, a w warunkach
potrzebujemy inne rozwiązanie prawodawcę wtórnego zastępujemy prawodawcą
pierwotnym – jego zasada niezmienialności nie wiąże;
W Hiszpanii, Belgii, Polsce, Holandii nie ma zasad niezmiennych;
Teoria implikowanego imperatywu niezmienności K. – 1946 r. Mortatti; w gruncie
rzeczy bezpodstawne jest uznawanie zasad czy reguł za niezmienne, ponieważ za
pomocą wykładni można inaczej interpretować; tekst K. demokratyczny; jeśli intencją
nie jest obalenie zasad demokracji to zmiany są ok.; brak katalogu zmian, niemożliwe
np. naruszenie zasady suwerenności narodu
SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA – Amerykanie jako pierwsi posłużyli się tym
sformułowaniem; pierwowzór współczesnej K.
- najwyższa moc prawna- K. jest aktem normatywnym o najwyższej mocy
prawnej w hierarchii aktów prawa; w art. 6. klauzula supremacyjna – „K. USA
najwyższym prawem na ziemi” – spór; należy umieć wyciągać normy prawne
W 1803 r. I prezes sądu najwyższego USA John Marshall klauzula supremacyjna nie
jest środkiem stylistycznym tylko normą prawną no K. powinna być złożona z norm
prawnych dlatego i art. 6 jest norma prawną; treścią normy prawnej było ustanowienie
klauzuli supremacyjnej - ustanowienie hierarchii, subordynacja tego co jest niżej
wobec tego co jest wyżej
- wymyślił mechanizm weryfikujący; nikt nie dostał prawa kontroli
konstytucyjności aktów prawnych; sądy rozstrzygają wszystkie spory prawne (sądy
stwierdzają konstytucyjność normy prawnej); pierwszy na świecie mechanizm
konstytucyjności norm prawnych (juridical review) – wszystkie sądy mogą badać
konstytucyjność przepisu; kontrola ma charakter rozproszony; konkretny charakter –
nie można uruchomić postępowania tylko dlatego, że wydaje mi się, że norma jest
niezgodna z K.; tylko wówczas gdy wszczęty inny własny proces karny np. karny,
administracyjny; w trybie ekscerpcji procesowej można wszcząć; bezpośrednio mnie
dotyczy; skarżymy przepis który ma być podstawą orzeczenia nas dotyczącego;
subsydiarny charakter amerykańskiego postępowania sadowego - pomocniczy dla
innego procesu; względny skutek orzeczenia sądu – dotyczy stron postępowania które
wszczęły proces; efektem uznania za niekonstytucyjny nie bierze pod uwagę i nie
usuwa; w USA tylko kongres może tworzyć prawo dlatego sądownictwo USA nie może
derogować
25.10.2011
Precedens – w juridical review możliwość powołania się na precedens innego
orzeczenia; wiąże nie wszystkie sądy, tylko te niższego rzędu; nie są obligatoryjnym
źródłem prawa
Spójność linii orzeczniczej:
- precedens
- postępowanie wieloinstancyjne – na szczycie Sąd Najwyższy; rozstrzygnięcie wiąże
tylko strony, ale może być respektowane przez inne sądy; tylko sąd najwyższy może
przełamać precedens; tylko od sądu zależy czy rozpatrzy daną sprawę ok. 1%
wypływających rozpatruje (uznał niekonstytucyjność 175); rozstrzygnięcie sądy
najwyższego jest ostateczne
Reguły eszwendet – reguły, które kiedy wskazują kiedy sąd powinien/nie powinien
zająć się sprawą; sąd nie zajmie się sprawa jeśli sprawa ma charakter albo kontekst
polityczny, sąd najwyższy nie zajmie się sprawą jeśli rozstrzygnięcie danej kwestii nie
wymaga szerszej interpretacji K. niż jest to możliwe; sąd nie zajmie się sprawa jeśli
rozdroży rozsądek pozwala go normalnie zinterpretować (doktryna pasywizmu
sądowego)
Amerykanie mają dwa sposoby na spójny system aktów prawnych:
a) nic nie robić; gdy sąd najwyższy uzna przepis za niekonstytucyjny każdy organ
będzie respektował – nastąpi wygaśnięcie (długotrwałe nieużywanie) desueduto; jak
długo dany przepis ma być nie używany? Zależy od rangi przepisu;
b) zmiana prawa przez kongres – dostosowywuje je
Dlaczego Ameryka nie chce europejskiego systemu?
- procedura powstała z precedensów
- procedura nie skodyfikowana, brak potwierdzenia w konstytucji
- restrykcyjna procedura podziału władz (separacja a nie podział)
Model europejski(?) kontroli konstytucyjności norm– Hans Kelzen
- jeden szczególny organ, który to kontroluje
- postepowanie ma charakter główny
- kontrola ma charakter abstrakcyjny a nie konkretny ( kwestionujemy normę generalnie bo
wydaje nam się niezgodna z K. a nie dlatego że trwało postępowanie że norma mająca być
podstawą wyroku jest niekonstytucyjna
- bezwzględny charakter w przypadku niekonstytucyjności przepisu; skutkiem uchylenie
normy w ogóle a nie wobec stron postępowania – derogacja
- sąd konstytucyjny – ustawodawca negatywny; parlament uchwala nowe ustawy – działa
pozytywnie wprowadzając przepisy do obrotu prawnego, a sąd działa negatywnie bo odejmuje
- teoretyczny model sądu konstytucyjnego: pierwsze państwo wprowadziło taki model –
Czechosłowacja K. z 1920 r. powołała sąd konstytucyjny ale nie zaczęła nigdy funkcjonować;
Austria wprowadziła sprawnie działający organ, ostatecznie w 1929 r.; ostatnim
międzywojennym nie powołany do życia Hiszpański (Trybunał Konstytucyjny); po II w.ś.
obligatoryjna instytucja Włochy 1947, Niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny 1949 r.
- kelsenowski nie jest modelem europejskim; ani we Francji, państwach beneluksu
08.11.2011
Pragmatyzm konstytucyjny
Francuzi wyżej traktują ustawę niż K. (normatywnie)
Do 1946 r. Francja nie miała problemu zapewnienia Konstytucyjności norm prawnych.
K. IV Republiki - Komitet Konstytucyjny –badał zgodność Konstytucji z ustawami (ustawa na
1 miejscu, a K. musi być zgodna z ustawą); praktycznie nie funkcjonował; przetrwał do 1958
r.
K. V Republiki wprowadziła Radę Konstytucyjną – funkcjonuje do dziś; organ 9 osobowy;
powoływana przez Prezydenta, Prezydenta Senatu, Prezydenta Zgromadzenia Narodowego po
3 oraz dożywotnio każdy były prezydent; członek Rady Konstytucyjnej nie musi mieć
kwalifikacji prawniczej – nie mają statusu sędziego; zakres uprawnień – ocena
konstytucyjności, rozstrzyga o ważności wyborów, rozstrzyga o ważności referendum; w ogóle
nie kontroluje ustaw, ale projekty ustaw po ich uwaleniu przez Izby, a przed promulgacją
przez Prezydenta; po traktacie z Maastricht problem niezgodności z K., potrzeba zmiany i
dostosowanie K. do umowy międzynarodowej; Rada bardzo zbliżyła się Sądu
Konstytucyjnego; rozpatruje wnioski w sposób tajny; Rada K. nie bada zgodności ustaw z K.
W Skandynawii również nie ma Trybunału K. w kształcie opracowanym przez kelsena;
kwestie kontroli powierzono sądom powszechnym – Najwyższy Sąd Powszechny
Polityczne uzasadnienie sądów konstytucyjnych (kelsenowski model)
- sąd K. rozstrzyga o tym co jest a co nie jest prawem; nie tak jak sądy powszechne
rozstrzygające o faktach
- ustawodawca negatywny
- organ polityczny
- zasada domniemania zgodności prawa z K. (ciężar udowodnienia na organie)
Techniki wykładnicze sądu konstytucyjnego:
- wymyślony przez niemiecki (zasada domniemania, organ polityczny) – wykładnia ustaw w
zgodzie z K. – Tryb K. stwierdza konstytucyjność gdy jest możliwe takie odczytanie; postawa
pasywna – Sąd powie którego nie można stosować; a postawa aktywna/pozytywna wskazuje
który z wariantów normy jak zgodny z K.
15.11.2011
ZASADY KONSTYTUCYJNE
-absencja generalnie;
- wartości konstytucyjne były tak długo niepotrzebne, jak długo był element który je
zastępował (inne rozwiązanie instytucjonalne) – idea państwa wyznaniowego; powiązanie
państwa z kościołem  rozdział państwa i kościoła; klaule wyznaniowe 1 poprawki: żadna z
Religi nie może być panująca ; wolność religijna – państwo laickie – dystansuje się od kwestii
religijnych w celu spoistości państwa;
Skoro spoiwem państwa nie jest kościół, trzeba wymyśleć inne wartości, które będą
unifikować państwo – zasady naczelne; są najczęściej wpisywane w rozdziale I lub
preambule;
- zapisane w sposób bardzo hasłowy, lapidarny
- pojemność treściowa –
Funkcje:
- integrująca – po to aby utrzymać spójność państwa jako instytucji; cos równie
uniwersalnego niesprzecznego jak religia;
- samoidentyfikacja światopoglądowa ustrojodawcy; jakie wartości są mu bliskie, a jakie
traktuje podrzędnie
- określenie kierunków pożądanej interpretacji K. całego porządku prawnego; zasady
określają kierunek
- odporność temporalna – pozwalają zastosować K. w prawie każdych warunkach; łatwiej
znając okoliczności zinterpretować zasadę
- otwierają tekst K. całego sytemu prawnego
Kreacja zasad konstytucji:
a) materialne (treściowe) o kwalifikacji rozstrzygnięcia decyduje treść; o ile jest
relewantna, istotna traktujemy je jako rozstrzygnięcie mające status zasady
konstytucyjnej; zasada podziału władz
b) formalne – nie tyle ranga co miejsce w systematyce tekstu K. przesądza o traktowaniu
rozstrzygnięcia jako zasady K. ; zasad godności człowieka (doniosłość zasady)
Preambuła – nie jest podzielona na jednostki tworzące przepisy; czy preambuła ma charakter
normatywny czy stylistyczny; kwestia nierozstrzygnięta
1) preambuła jest elementem z którego nie można odczytać normy
2) preambuły nie deprecjonuje brak normy, ale jest integralnym elementem K.
w preambule są elementy nie powtórzone w artykuwanej części: pomocniczości,
współdziałanie władz; dlatego jest normatywnym elementem K.
fakultatywny element w konstrukcji ustawy zasadniczej; gdy jej nie ma nic nie traci z treści;
In vacatio dei (?) tylko 2 konstytucje; K. Grecji i Irlandii; element który wprowadza elementy
państwa wyznaniowego
In comoratio dei 2 europejskie K. – Niemiecka (1949) grunt gesejce deutchland; RP
22.11.2011
1. Zasada państwa prawa – koncepcja rechstadt; Robert Folmod organy państwa działają na
podstawie i w granicach prawa – zasada związania państwa prawem; początkowo rozumiana
jaka – jednostce wolno wszystko co nie jest zabronione, a organowi wolno tylko to na co mają
legitymizacje prawa – ograniczenie państwa prawem; niemiecka koncepcja wprowadziła
element formalizmu – państwo musi działać nie tylko zgodnie z prawem (np. decyzje na
podstawie upoważnienia), ale musi działać legalnie; państwo spełnia regułę rechstad jeśli
wypełnia normy (zgodnie z prawem); „ustawowe bezprawie” Radbruch – decyzje podejmowane
zgodnie z normami, ale ich treść jest sprzeczna z zasadami państwa demokratycznego;
2)koncepcja materialnego państwa prawnego – kiedy jest spełniony warunek minimalny –
państwo prawne oraz kiedy treść prawa jest „przyzwoita” – sprawiedliwa; 3) państwo prawne
kiedy istnieją mechanizmy kontroli – sądy konst., sądy adm., rzecznicy itp. (ombucmen),
organy najnowsze – ochrona w mediach np. Rady i Radiofonii i Telewizji;
- prawo nie działa wstecz – nie ma nigdzie zapisu
- nie ma przestępstwa bez ustawy dotyczącej ją
- podatki mogą być wprowadzone tylko w drodze ustawy
- zaufanie obywatela do państwa i prawa (państwo nie powinno zostawiać pułapek
legislacyjnych)
- vacatio legis
- proporcjonalność w ograniczeniu praw – racjonalny umiar
2. Konstytucyjna Zasada konstytucjonalizmu
- stosunkowo nowa
- klauzula supremacji z K. USA jako pierwsza
- Zasada bezpośredniości stosowania K.
3. Zasada pluralizmu politycznego
- wolność tworzenia i działania partii politycznych; powstała po II w ś. W Niemczech;
Cel działania partii politycznych jest osiągnięcie władzy przez wpływanie metodami
politycznymi na kształtowanie polityki państwa; żaden inny organ, grupa, stowarzyszenie nie
może rościć sobie celi, które postawione są przed partiami; MUSI BYĆ :dobrowolna
przynależność, która różni partię od samorządu, jawnie finansowana, demokratyczny sposób
działania (wewnętrzne reguły demokratyczne np. tajne członkostwo); jedna z niewielu zasad
konstytucyjnie ograniczona (zakazuje istnienia partii np. faszystowskich, nazistowskich, o
charakterze komunistycznym) paradoks z jednej strony pozwala na dobrowolność tworzenia
jednak zabrania określonych;
Trójpodział władz, suwerenność narodu
20.12.2011
Wybory zawsze służą wyłonieniu reprezentacji parlamentarnej.
Nie ma żadnego, najlepszego systemu elektoralnego.
Techniki stosowanych systemów wyborczych:
1) System większościowy – najstarszy; system otwarty – może być stosowany system
większości zwykłej (zwycięzca ten kto dostał najwięcej w porównaniu z innymi kandydatami,
nie ma wymogu połowy) i większości bezwzględnej (żeby dostać mandat należy dostać więcej
głosów niż konkurenci, ale musi być więcej głosów niż wszyscy konkurencji razem wzięci –
50% + 1); otwartość oznacza, iż głosujemy albo na listę wyborczą – wygranym będzie listwa
wyborcza, która zdobyła najwięcej głosów; głosować można również na konkretnego
kandydata; 3 cecha otwartości – okręgi wyborcze mogą być jedno i wielomandatowe (okręgi
równomandatowe czy różnomandatowe?)
- „first pass the post” – westminsterski system wyborczy – większość ma charakter względny
(nie trzeba 50% + 1); mamy do czynienia z głosowaniem na osobę a nie na listę;
jednomandatowy okręg wyborczy; USA do kongresu lub wybory do Izby Gmin (650 posłów –
okręg UK podzielony na 650 okręgów; wygrywa mandat ten, który zdobędzie najwięcej głosów
w swoim okręgu)
„handing parlament” – brak wyraźnego podziału na partie rządzącą i opozycje
Zagrożenia systemu większościowego :
- słaba reprezentacja mandatariusza ( jednomandatowy okręg 10 kandydatów wygrany mając
15% czy reprezentuje większość?)
- niereprezentatywność parlamentu – (38% wyborców głosuje na Partie Pracy w UK, a dostaje
miejsc 52%; „szalone okręgi wyborcze” – ok. 200 okręgów w których wynik wyborów nie jest
stały)
- nie zawsze daje czytelny podział w parlamencie
2) system większośc bezwzględnej – kandydat musiał zdobyć 50% + 1
3) proporcjonalny system wyborczy – zagwarantuje sprawiedliwy podział mandatów
w stosunku do ilości głosów – ilość ważnie zdobytych głosów a ilość mandatów
(18% głosów powinno się przełożyć na 18% mandatów itd.) przypomina lustro w
którym odbijają się preferencje elektoratu; tylko w głosowaniu na listę a nie na
osobę; musza być okręgi wielomandatowe; powodują rozdrobnienie
- system Donta – zastosowany po raz pierwszy w Belgi w 1889r. ; jeden z
najprostszych; system największej średniej
A
B
C
D
1
280.000
273.000
190.000
120.000
2
140.000
113.000
95.000
60.000
3
95.000
76.000
63.000
40.000
4
70.000
57.000
47.000
30.000
E
90.000
45.000
30.000
22.00
5
56.000 (7)
46.000
48.000
24.000
18.000
7
40.000
32.000
27.000
17.000
12.000
- system Saint-Lang – system największej średniej
A
B
C
D
E
1
280.000 (1)
230.000 (2)
190.000 (3)
120.000(4 )
90.000 (6)
3
93.000 (5)
76.000 (7)
63.000 (6)
40.000
30.000
System proporcjonalny – klauzla zaporowa (progi wyborcze/gilotyna wyborcza)– pierwsze
wprowadziły Niemcy; zazwyczaj 5%; 15% Republika Czeska
- lista silna w okręgu ale słaba w skali kraju dlatego wykreślono B
Podwójne progi wyborcze – 9% w skali okręgu, 3% w skali kraju w Szwecji;
O proporcjonalności decyduje system wyborczy, klauzule zaporowe, ilość mandatów
przypadających na okręg wyborczy (im więcej mandatów tym większa proporcjonalność
Mega proporcjonalność – kiedy na okręg wyborczy przypadają wszystkie mandaty jakie są do
obsadzenia (kiedy terytorium kraju stanowi jeden okręg wyborczy); Holandia, Litwa, Izrael
03.01.2012
Systemy największej reszty – o mandacie decyduje reszta jaką uzyskujemy z określonego
wzoru matematycznego;
System Hure-Nemeyer –
M=(V1 * S) / V2
M – liczba manadtów
V1 – liczba ważnie oddanych
S – liczba mandatów przypadających na dany okręg wyborczy
V2 – suma głosów oddanych na wszystkie listy
M(A) = (280000 *7) / 910000 = 2,15
M(B) = (230000*7) / 910000 = 1,76
M(C) = (190000*7) / 910000 = 1,46
M(D) = (120000*7) / 910000 = 0,92
M € = (90000*7) /910000 = 0,69
A
B
C
D
E
I
2
1
1
4 mandaty
II
1
1
1
3 manadaty
W Polsce wybory w 1991 roku;
System Donta najbardziej rozpowszechniony;
SYSTEMY MIESZANE:
- nie opowiadają się za jednym, dlatego należy zastosować i oba;
- mogą być różnie mieszane
III(SUMA)
2
2
1
1
1
a) systemy wyborcze mieszane sensu strico
- obydwa wielkie systemy mieszamy w proporcji 50/50; połowę mandatów w
proporcjonalnym , połowę w większościowym (np. Litwa, Rosja do czasu zmiany systemu
wyborczego – 225 w proporcjonalnym, 225 w większościowym)
b) systemy wyborcze kompensacyjne – zakładają dominujący czynnik, któregoś z systemu;
mankamenty jednego systemu zrekompensować innym (Włochy - 75 % mandatów z systemu
większościowego, a 25% przy zastosowaniu reguły proporcjonalności)
Systemy mieszane są systemami nietrwałymi – przejściowymi – Sartori
Uznaje się system mieszany jako nietranzycyjny system wyborczy.
System wyborczy w odniesieniu do niemieckiego Bundestagu:
- połowa obsadzana jest w systemie większościowym „first past the post” – mandat ten który
uzyska najwięcej głosów w swoim okręgu (ponad 200 okręgów jednomandatowych)
- druga połowa w system i proporcjonalnym – z list wyborczych, którym okręgiem wyborczym
jest land
- gdyby był mieszany to dodaje się wyniki z większościowego i proporcjonalnego; ale nie jest
więc nie ma zasady redystrybucji niezależnej – decyduje liczba mandatów uzyska z repartycji
proporcjonalnej
- w pierwszej kolejności redystrybucja z większościowego, uzupełnienie z list poszczególnych
landów
- jeśli więcej głosów w większościowym niż z proporcjonalnego to wtedy część ma status
mandatu zawieszonego – o tyle powiększa się liczba mandatów danej kadencjiwtffff
-co ja pacze?
- dlatego ważniejszy jest mandat uzyskany z wyborów większościowych niż proporcjonalnych
- spersonalizowany system proporcjonalny – najważniejszy jest glos oddany na
indywidualnego deputowanego, a o reprezentacji decyduje podział proporcjonalny
Polski system wyborczy jest mieszany, ponieważ między listami ABC działa reguła
proporcjonalności, ale w obrębie listy jest systemem większościowym (liczy się liczba głosów
kandydatów na liści a nie kolejność na liście) dlatego jest częściowo mieszany
W Szwajcarii można ułożyć własny ranking kandydatów na liście; „układanie pióropuszy” –
szwajcar może ułożyć własną listę, zbierając nazwiska z różnych list wyborczych
Możliwość wyborcy ingerowania w skład list narusza system partyjny i stawia pod znakiem
zapytania dyscyplinę partyjną
10.01.2011
K. zasada podziału władz:
Systemy rządów:
a) systemy, które przewidują realizacje zasadę podziału władz
b) systemy, które nie przewidują realizacje zasadę podziału władz (Hiszpania gen. Franco)
System rządów, który nie realizuje koncepcji podziału władz- system komitetowy, system
rządów zgromadzenia, system konwentu
Historycznie – sporadycznie np. komuna paryska, Polska po Małej K. z 1919 r.
Współcześnie – tylko Szwajcaria w konstytucji 1784r(?) i 1999 r.
System rządów konwentu:
- odrzuca zasadę podziału władz; jednolitość władzy państwowej; jednak K. na czele państwa
stawia parlament (dlatego system rządów zgromadzenia; w Szwajcarii Zgromadzenie
federalne)
- egzekutywa - naruszenie zasady podziału władz – rząd jest sprowadzony do roli komitetu
wykonawczego parlamentu
- brak wotum nieufności/zaufania – rząd nie prowadzi samodzielnej polityki – wykonawca
uchwał parlamentu
- rząd nazwany Radą Federalną, ministrowie Radcami federalnymi; liczy 7 członków (liczba
stała)
- Radcy federalni powoływani o tzw. „magiczną formułę” – klucz polityczności – członkowie z
4 największych partii politycznych bez względu na przedstawicielstwo w Parlamencie na
zasadzie 2+2+2+1 – zmniejsza się rywalizacyjny charakter wyborów; klucz federalny – nie
może być 2 radców federalnych z tego samego kantonu – przedstawiciele 2 największych;
klucz językowych – 3 najmniejsze grupy językowe są reprezentowane w Radzie Federalnej
(Niemiecko, Francusko i Retroromańska); klucz wyznaniowy – muszą być katolicy i
protestanci; klucz płci – musi być kobieta (od lat 90.); tradycja – Radcą Federalnym jest się
tak długo jak chce się nim być
- nie ma Premiera; nie ma Prezydenta; państwo reprezentuje jeden z radców Federalnych,
który przez 12 miesięcy nosi tytuł Prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej – w stosunkach
międzynarodowych reprezentuje ; w pewnym sensie jest również Premierem – przewodniczy
obradom Rady Federalnej; najstarszy stażem rozpoczyna cykl; tylko jedna wizyta oficjalna i
przyjęcie jednej głowy państwa na rok
- rząd nie ma praktycznie żadnej mocy decyzyjnej
- federalny podział władz; uprawnienia kantonów oraz wertykalny podział władz;
domniemanie władzy dla kantonów
- polityczny podział władz pomiędzy organy państwa i suwerena; referendum – średnio
rocznie ok. 200 referentów (70% światowych referendów); ojczyzna demokracji bezpośredniej;
langs gemaine – zgromadzenie wszystkich mężczyzn w gminie; weto ludowe
Systemy reprezentujące zasadę podziału władz:
- 2 systemy rządów – prezydencki (zasadę podziału władz traktuje sztywno, restrykcyjne)
parlamentarny (zasadę podziału władz traktuje w sposób elastyczny, niepełny)
W USA prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej – restrykcyjna zasada podziału
władz, inicjatywę ustawodawczą ma legislatywa –system konkurencji władz
- prezydent USA wybierany w pierwszy wtorek po…roku przestępnego (zawsze – zasada
konstytucyjna); wiceprezydent ma pilnować trwałości kalendarza wyborczego; wybór
elektorów (538 – 435 Izba Reprezentantów, 100 senatorów, 3 reprezentujących dystrykt
Kolumbijski) a w sobotę… (wybrany prezydent); elektorzy zbierają się w stanach, nigdy
razem; zaprzysiężenie 20 stycznia o 12; wiceprezydent nie ma za wiele do robienia;
wiceprezydent Kennedy – Johnson; wiceprezydent ma zawsze chronić swoje zycia; prezydent
jest nie odwoływalny – brak wpływu jednej władzy na drugą
- system hamowania i równoważników:
a) impeachment – odwołanie prezydenta i członów władz federalnych
b) veto prezydenckie – ma hamować Kongres; Roosvelt ponad 630 razy
- pocket veto – veto kieszonkowe – jeśli prezydent dostanie do podpisu ustawę na 10 dni
przed końcem sesji; a prezydent chowa do kieszeni
c) Kongres ma władzę nad sakiewką – jeśli Kongres nie da pieniędzy z pomysłów Prezydenta
nici
d) na niektóre stanowiska powołuje za radą i zgodą Senatu; np. sędziów (?)
- nie więcej niż 2 kadencje (tak jak Waszyngton) 22 poprawka K. ; Roosvelt 4 kadencje; 10 lat
– 2 lata gratisem dla wiceprezydenta, który został prezydentem (jeśli wykonywał krócej niż 2
lata, jeśli dłużej niż 2 tylko jedna kadencja)
Europejski – system współdziałania władz