Zagrożenie samobójstwem

Zagrożenie samobójstwem
Z całego otaczającego nas świata, tylko człowiek
podnosi na siebie rękę. Od wieków doszukiwano
się przyczyn tego aktu w mrocznych
tajemnicach, siłach nieczystych czy mocach
nadprzyrodzonych. Dziś takie nauki jak
medycyna, psychologia czy socjologia, potrafią
powiedzieć „coś” więcej na ten temat.
Według Światowej Organizacji Zdrowia, co 40
sekund ktoś targa się na własne życie, a co 3
sekundy
dochodzi
do
próby
„s”.
Ratownicy pogotowia ratunkowego często muszą
umieć rozpoznać zagrożenie życia w takim
przypadku. Wielu pacjentom można właściwie
pomóc
i
nie
zawsze
potrzebna
jest
natychmiastowa konsultacja psychiatryczna
pacjenta, a jest to niemal standardowe działanie
załóg pogotowia.
Coraz częściej mamy do czynienia z plagą
zaburzeń i chorób psychicznych, w związku
z tym musimy poszerzać swoją wiedzę również
o zagadnienia z dziedziny psychiatrii.
mgr Dominik Chmiel
Specjalista Zdrowia Publicznego
w Zakresie Ratownictwa Medycznego
Pogotowie Ratunkowe - Inowrocław
[email protected]
S
amobójstwo pochłania więcej ofiar niż
wypadki komunikacyjne i nadal utrzymuje się stała
tendencja wzrostowa. Jest to druga co do częstości
przyczyna śmierci dzieci w okresie dojrzewania
oraz u młodych osób dorosłych. Samobójstwa
częstsze są u kobiet, ale częściej u mężczyzn
kończą się śmiercią. Prognozuje się, że w 2020roku
skala problemu może sięgnąć nawet 1,5 miliona
ofiar.
Brak jest jednoznacznej definicji zdrowia
psychicznego, dlatego psychiatria nie może
jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie czy
samobójstwo
jest
objawem
zachowań
odbiegających od normy psychicznej. Póki co,
psychiatria traktuje samobójstwo jako jeden
z ważnych objawów współwystępujących z takimi
zaburzeniami jak np. depresja.
Psychologia
za
przyczynę
zachowań
autoagresywnych uważa zaburzenia osobowości,
niedojrzałość emocjonalną, małą odporność
na stres. Niepowodzenia, a w ich wyniku frustracje,
powodują poczucie niemocy, obniżają poczucie
własnej wartości. Nasilenie niepowodzeń prowadzi
zaś do powstania kryzysu egzystencjalnego, który
często wiąże się z utratą sensu życia, świata
i wartości…
Socjologia natomiast upatruje przyczynę
samobójstw w zaburzeniach funkcjonowania
społecznego. Autoagresja jest wynikiem konfliktu
ról społecznych pełnionych przez jednostkę. Duże
znaczenie ma również rozbieżność pomiędzy
aspiracjami, a uwarunkowaniami społecznymi
i możliwościami ich realizacji. To wtedy pojawia
się więcej zachowań dewiacyjnych. Ogromnymi
problemami są również dezintegracja środowisk
i
rozluźnienie
więzi
rodzinnych
oraz
przyjacielskich.
Najczęściej samobójstwo popełniają osoby
cierpiące na depresję, schizofrenię i alkoholizm.
I należy tu zaznaczyć, że choroba afektywna
dwubiegunowa (CHAD) stanowi wielokrotnie
większe ryzyko samobójstwa niż depresja.
Depresja należy do najczęstszych zaburzeń
psychicznych i dotyka około 3% populacji.
Do objawów charakterystycznych depresji należą
między innymi poczucie winy, bezsensu
i beznadziejności oraz znaczny spadek masy ciała,
bezsenność czy nadmierna męczliwość, jak również
zaburzenia koncentracji uwagi. Warto pamiętać
angielski skrót mnemotechniczny związany
z objawami depresji : In SAD CAGES tj.
zaInteresowania↓ + Sen↓ + Apetyt↓+ Dysforia
(przygnębienie) + Concentracja↓ + Aktywność↓ +
Guilt (wina)+ Energia↓ + Suicidile ideation
(myśli samobójcze).
Schizofrenia dosłownie oznacza „rozszczepienie
umysłu”, co nie oznacza oczywiście rozdwojenia
osobowości. Schizofrenik może mieć trudności
w odróżnianiu fantazji od rzeczywistości,
zachowaniu
jasnego
toku
myślowego
oraz panowaniu nad emocjami. Można powiedzieć,
że jest to rozszczepienie pomiędzy myśleniem
i czuciem. Chorzy mają trudności w łączeniu obu
tych procesów. Objawami klasycznymi są urojenia
i omamy, wyrównany nastrój, spłycony afekt
(emocje), nadmierne uspokojenie, brak kontaktu
lub pobudzenie i agresja.
Choroba afektywna dwubiegunowa, dawniej
nazywana psychozą maniakalno – depresyjną,
cechuje się zanikiem łaknienia, utratą libido,
zaburzeniami snu (wczesne budzenie się), oraz
dobowymi wahaniami nastroju.
Sygnałami zbliżającego się samobójstwa mogą
być między innymi wypowiedzi typu „lepiej byłoby
wam beze mnie”, ” lepiej byłoby ze sobą
skończyć”, napisanie testamentu i listów
pożegnalnych , nieoczekiwane wizyty u bliskich
osób sprawiające wrażenia żegnania się, nagłe
izolowanie się od otoczenia, rozważania o śmierci,
treści dotyczące śmierci, egzekucji, pogrzebu
pojawiające się w snach.
Należy pamiętać, że nagła poprawa stanu
psychicznego osoby będącej na skraju samobójstwa
jest "złowieszczym spokojem". Chory nie odczuwa
już niepewności i lęku ponieważ podjął decyzję
o samobójstwie, które w jego przekonaniu rozwiąże
wszystkie problemy.
Często przy interwencji pogotowia w „próbie S”
pojawia się problem – czy owa próba jest tylko
wołaniem o pomoc, próbą zwrócenia na siebie
uwagi, czy też już objawem bardzo mocno
posuniętej choroby psychicznej i ogromnego
zagrożenia? Co robić w takiej sytuacji? Nie zawsze
jest pod ręką lekarz psychiatra i możliwa
konsultacja! Jaką w związku z tym decyzję podjąć?
Czy trzeba wieźć pacjenta do odległego szpitala
psychiatrycznego? Czy zawsze jest to konieczne?
Może czasem wystarczy lek uspokajający zalecenie
konsultacji w warunkach ambulatoryjnych?
W odpowiedzi na te pytania może pomóc tzw. skala
„smutnych osób” (SAD PERSONS), która punktuje
wszystkie charakterystyczne i niebezpieczne
w zachowaniach dewiacyjnych tego
parametry. Ułatwia to nam podjęcie decyzji.
Cecha
S – sex = płeć
A – age = wiek
D – depresja
P – previous altempts
or psychitric care =
wcześniejsza próba lub
opieka psychiatryczna
E – excesive alkohol or
drug use =
nadużywanie alkoholu
lub narkotyków
R – rational thinking =
utrata racjonalnego
rozumowania
S – separacja
O – organized – próba
N – no social
S – stated future intent
– zdeklarowana
intencja
Charakterystyka
Męska
< 19 lub > 45 lat
Spadek masy ciała,
apetytu, libido,
koncentracji,
zaburzenia snu,
przygnębienie
Leczenie lub poradnia
psychiatryczna
typu,
Punktacja
1
1
2
1
Oznaki uzależnienia
lub częstego użycia
1
Zespól lub psychoza
organiczna
2
Wdowieństwo/rozwód
Dobrze przemyślany
plan
Brak rodziny,
przyjaciół, pracy lub
afiliacji religijnej
Częste, głośne groźby
1
2
1
2
Uzyskanie przez pacjenta mniej niż 5 punktów
świadczy o małym, lecz możliwym ryzyku
popełnienia samobójstwa, raczej w odległej
perspektywie. W takim przypadku wskazane
są rozmowy i obserwacja. Przy liczbie punktów
przekraczających 5 ryzyko jest dość poważne.
Wskazana
jest
konsultacja
psychiatryczna
w warunkach przychodnianych. Przy 9 i więcej
punktach ryzyko jest bardzo poważne. Wskazane
jest leczenie w szpitalu psychiatrycznym.
Właściwe postępowanie jest tu niezwykle ważne
z oczywistych względów. W praktyce zespoły
pogotowia nie mają jasno określonych standardów
działania w takiej sytuacji. W większości
przypadków
pacjent
trafia
do
szpitala
psychiatrycznego - kierownicy zespołów obawiają
się podjęcia decyzji, która zawsze może okazać się
błędną i kosztować czyjeś życie... Niestety ryzyko
śmierci jest tu zawsze bardzo blisko i jeżeli jest
możliwość konsultacji psychiatrycznej to należy dla
własnego bezpieczeństwa ją przeprowadzić!
Opisana skala ma dać jasny pogląd na daną
sytuację. Nie podejmuje decyzji za nas. Każdy
przypadek jest inny i trzeba jeszcze brać pod
uwagę dodatkowe okoliczności.
Szkieletem działania zespołu jest zachowanie
5 punktów. (1) wstępna ocena stanu psychicznego
i stopnia zagrożenia, (2) ocena potrzeby użycia
przymusu bezpośredniego, (3) przygotowanie
do
użycia
przymusu
bezpośredniego,
(4) poinformowanie pacjenta o gotowości do użycia
przymusu,
(5)
wykonanie
przymusu
bezpośredniego.
Przede
wszystkim,
należy
uświadomić pacjentowi, że stanowi zagrożenie
dla siebie i/lub otoczenia, i dlatego mogą zostać
podjęte adekwatne działania w celu zapobieżenia
tragedii.
Jedna
z
osób
uczestniczących
w interwencji powinna negocjować z pacjentem
(rozmowy możliwie w cztery oczy, bez zbędnych
moralitetów!). Przy braku współpracy powinna
zostać podjęta szybka decyzja o unieruchomieniu
pacjenta, a następnie być sprawnie zrealizowana.
Przymus bezpośredni - jest stosowany wobec osoby
z
zaburzeniami
psychicznymi.
Polega
na przytrzymaniu, przymusowym zastosowaniu
leków, unieruchomieniu lub izolacji (§1rozp.).
Podstawą prawną jest tu ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r.
(art.
18,21,23).
Jeżeli
chory
człowiek
z zagrożeniem samobójstwem nie wyraża zgody
na hospitalizację może być przyjęty na leczenie
psychiatryczne
bez
zgody.
Pozwala
na to wspomniana wcześniej ustawa. W chwili
obecnej prawo zezwala na zastosowanie przymusu
bezpośredniego
ratownikowi
medycznemu,
w związku z tym, że w zespołach „P” nie ma
lekarza.
Podsumowując – próba „S” to sytuacja bardzo
trudna decyzyjnie. Należy unikać pośpiechu
w rozmowie i badaniu, cierpliwie wysłuchać
chorego, jego problemów i niepokojów. Empatia,
unikanie wartościowania i moralizatorskiej
postawy, oraz szczerość wobec pacjenta
to podstawa. Z drugiej zaś strony należy być
pewnym i zdecydowanym w przekazywaniu
komunikatów choremu i działaniu. Wielu naszych
kolegów
po
fachu
manifestuje
błędną,
nieprofesjonalną postawę – bo przecież wypowiedzi
w stylu „po co to się od razu zabijać, przecież
każdy problem da się jakoś rozwiązać” – są po
prostu nie na miejscu! Wzrost zachorowań
i wezwań do pacjentów psychiatrycznych ciągle
wzrasta, a wobec czego musimy skonstruować
nowe procedury działania w takich przypadkach. ■
Bibliografia:
1. Urban & Partner; 2004r.
„Postępowanie w nagłych zagrożeniach zdrowotnych”
P.Sefrin, R.Schua,
2. Urban & Partner; 2003r.
„Medycyna ratunkowa”
S. Plantz, J.Adler,
3. D.W. Publishing Co; 2000r.
“Sekrety medycyny przypadków nagłych”
V. Markorchik, P. Pons,
4. Zysk I s-ka; 1997r.
„Psychiatria”
M. Haslam