Przeglad najwazniejszych osciagniec technicznych:1narzedzia kamienne(afryka2,5mln lat temu)2uzycie ognia(azja300tys lat pne)3nauka obslugi ognia(200tys.lat temu)4papier(105r.pne)5okulary(1240r. ne.)soczewki Rozwoj badan naukowych-naklady w wysokosci od2-3%pkb PKBjest miara wielkosci produkcji wytworzonej przez wszystkie czynniki wytworcze,zlokalizowane na terytorium danego kraju niealeznie od ich przynaleznosci politycznych,rodzaju wlasnosci i innych. Zasada konkurencji:klient jest jedyna osoba decydujaca o produktach i ich zbycie Globalizacja gospodarki swiatowejzmiana w strategi przemyslu w wielu krajach,przenoszenie sektorow przemyslu blizej zrodel surowcow,tanszej energii,rynkow zbytu,nieoplacalnosci inwestycji z uwagi na wplyw na srodowisko naturalne. Lata 70te w galeziowej strukturze przemyslu,generalnie spadek tempa wzrostu z ok.8%-6%.w okresie tym najbardziej dynamicznie rozwija się elektroenergetyka(co 10 lat podwaja się ilosc produkowanej energii),przemysl chemiczny,elektromaszynowy,zwiazan y glownie z rozwojem motoryzacji na swiecie. Rozne ideologiczne podejscia do produkcjiswiat zachodni-jakosc i niezawodnosc,swiat wschodni-ilosc W krajach uprzemyslowionych eliminowane sa przem.gornicze na rzecz przetworstwa gazu i ropy naftowej.MASZYNAsrodek pomosniczy,narzedzie.pierwsze maszyny to sprzet prymitywny,wykorzystywany do obrobki kamieni.pomagaly przy pracach czlowiekowi.wynalazki które mialy duze znaczenie1wytop miedzi4000lat pne 2woz kolowy,plug,zagiel3750-3250lat pne. 3krazek linowy,wielokrazek-700lat pne.4ster okretowy1250r.ne.5tokarka(obrobka,toczenia elementow konstrukcyjnych)-1350r.ne (tokarka biodrowka-najlepsze wyniki w toczeniu uzyskiwaly kobiety,które storowaly tokarka biodrami. 6maszyna parowa-1781. 7turbina wodna-1827. 8telegraf elektryczny-1837. 9stal bessemenowska-1856. 10silnik spalinowy-1876. 11telefon1876.12turbina parowa1884.13radiotelegraf-1896.14stal szybkotnaca-1898.samolot1903.elektronowa maszyna liczaca1926.17wyzwolenie energii jadrowej1943 Srodki techniczne(maszyny i narzedzia) 1.pomieszczenia(bydynki,budowle,sieci ) 2.maszyny 3.narzedzia Ad.2)maszyna(z punktu widzenia mechaniki)jest sztucznym ukl.materialnym,który dzieki wprowadzonej z zew.energii,wykonuje ruchy potrzebne do wykonania pracy mechanicznej.maszyny posiadaja naped(roznego rodzaju silniki:wodne,parowe,elektryczne,hydra uliczne).odrebna grupa nie zaliczana do maszyn sa aparaty-urzadznia spelniajace okreslone zadania w wyniku przebiegajacych w nich procsow chemicznych.od maszyn roznia się tym ze nie nadaja się do wytworzenia i przetworzenia energii mechanicznej.niepodzielne elementy maszyn to czesci.maszyna sklada się z normaliow-czesci znormalizowanych Grupy elementow:normalnych(na potrzeby producenta)specjalnych(korpus maszyny).mechanizmy sa to zespoly ruchomych elementow maszynynarzedzia przeznaczone sa do bezposredniego oddzialywania w procesie pracy.narzedzia dzielimy na reczne(mlotek,pila,nozyczki)zmechaniz owane(mamy w rece,maja moc,ale my nimi sterujemy np.kosiarka,mlot pneumatyczny)maszynowe(noz tokarski) Wymagania stawiane przemyslowi:mechanizacja(zastapienie pracy recznej praca maszyn),automatyzacja(zastapienie recznych procesow sterowania,kierowania,regulacji i kontroli w roznych zmechanizowanych procesach przez srodki techniczne,automaty,regulatory,przekaz niki-wykonujace te czynnosci samoczynnie) Klasyfikacja maszyn:kryteria energetyczne:silniki(maszyny pobierajace energie z zew,zrodla i przetwarzajace ja na energie mechaniczna potrzebna do napedu innych maszyn-np.wozek widlowy z silnikiem elektrycznym),maszyny robocze(pobieraja od tych silnikow energie mechaniczna w celu przetworzenia jej na prace,np.pokonanie oporu uzytecznego zwiazanego ze zmiana ksztaltu,wlasnosci fizyko-chemicznych lub jego polozenia bądź przetworzenia w inna postac energii) Silniki:-od zrodla energii:1wodne(turbiny,które wykorzystuja wode do napedu innych elementow)2cieplne(wykorzystuja e.cieplna ziemi,baterie sloneczne)3elektryczne konstrukcji:1wyporowe(silnik samochodowy)2przeplywowe3odrzuto we(w sam.odrzutowych) maszyny:robocze-od przeznaczenia:1produkcyjne(tokarki,szl ifierki)2transportowe(samochody,samo oty)3energetyczne(e.mechaniczna jest przeksztalcana w inny rodzaj energiinp.pradnice,sprezarki.-do przetwazania informacji(sys.komputerowe) integracjawprowadzenie tych samych sys.projektowania,przygotowania,proce sow technologicznych jak w procesach wytwarzania.specjalizacjawytwarzanie produktow dostosowanych do indywidualnych potrzeb klienta-duza elastycznosc wytwarzania.technika wytwarzaniazbior metod i sposobow wytwarzania wraz z opism dobranych do tego celu maszyn,urzadzen,narzedzi oraz zalecen co do ich uzywania przy realizacji tego procesu produkcyjnegoproces produkcyjnyobejmuje wszystkie dzialania wykonywane w celu utworzenia w danym zakladzie wyrobu zmaterialow,surowek,polfabrykatow,cz esci lub zespolow.Proces produkcyjny w przemysle maszynowym obejmuje najczesciej obrobke wstepna wlasciwa,montaz,pakowanie oraz dzialania pomocnicze,takie jak:procesy kontroli magazynowania,transportu,gospodarki naprawczej,itp.technologia-nauka o procesach,metodach,sposobach,wytwar zaniach oraz stosowanych do tego srodkach.proces technologicznyglowna czesc procesu produkcyjnego,w ktorej nastepuje obrobka czesci lub procesy montazy.W procesie technologicznym wystepuja operacje technologiczne(wykonane na jednej maszynie)zabiegi technologicznefragment operacji technologicznej, wykonywanej z jednego zamocowania lub ruchy robocze mogą mieć miejsce przejscia we fragmenty robocze.wyrobwynik procesow technologicznych.ergonomicznydostosowanie materialnego srodowiska pracy do wymagan czlowieka. System enrgetyczny-sys.,który odgrywa bardzo wazna role w gospodarce ,musi być rozwiazywany na terenie danego panstwa,na ksztalt systemu energetycznego ma wplyw:polityka zatrudnienia w kraju,sytuacja finansowa kraju,mozliwosci produkcjyjne przemyslow przetworczych w zakresie maszyn i urzadzen niezbednych do rozwoju energetyki,mozliwosc otrzymania odpowiedniej ilisci wody,mozliwosc wydobycia surowcow,gospodarka przestrzenna w kraju(regionie),ochrona srodowiska. -od System energetyczny ma wplyw na koszty wytwarzania produktow(bo koszty energetyczne sa w nim zawarte).ma tez wplyw na rozwoj przemyslu i gospodarke.System energetyczny można podzielic na podsystemy:paliwa stale(wegiel kamienny,brunatny,torf,drewno)paliwa ciekle(ropa naftowa i jej produkty)gaz ziemny i gazy sztuczne,energia cieplna i podsystem cieplowniczy,elektroenergetyczny(pods ystem)zrodla energii:gaz16%,ropa naftowa16%woda23%wegiel 32%,inne1%. Obecnie energia ze zrodel odnawialnych stanowi24% w strukturze swiatowego zuzycia.do 2020r energia ze zrodel odnawialnych ma się zwiekszyc do 30%.w polsce wedlug PAN w 2020 energia ze zrodel odnawialnych ma osiagnac 6-8% udzialu. Energia jadrowa –dyrektor generalny Agencji Energii A tomowej-dr.Hans Blix zwracajac się do stowarzyszenia operatorow jadrowych nawolywal do zwiekszenia bez”wyrzutow sumienia”energetyki jądrowej jako”znaczącego i ekonomicznego wkładu w powstrzymanie emisji gazów cieplarnianych”ponieważ elektrownie atomowe bezpośrednio wcale nie wytwarzają tego rodzaju gażów.Z drugiej strony poufny raport amerykańskiego Departamentu Energii(New York Times)obrazuje katastrofalny stan elektrowni atomowych w byłym ZSRR. Czynniki wpływające na taki stan rzeczy: błędne projekty siłowni,niewystarczające procedury i systemy awaryjne,trudności ekonomiczne z utrzymaniem odpowiedniego stanu technicznego,niestabilność polityczna.Największe zagrożenieCzernobyl-26kwietnia 1986r.wybuch,do dziś dwa przeciekające reaktory(reaktory wysokiej mocy,modelowanej grafitem). Woda: realne jest w Polsce uzyskanie 11.000MW mocy dla energetyki zawodowej i 1200MW małych elektrowni o znaczeniu lokalnym,gdyby uruchomiono cały potencjał hydroenergetyczny,2 sierpnia 1995r.na rzecz Clyde(Szkocja)została zwodowana pierwsza komercyjna elekrownia falowa(wykorzystującaprzypływy i odpływy oceaniczne,pochodząca z tzw.martwej fali oceanicznego rozkołysania)o mocy ok.2MW,co wystarcza dla ok.2 tys.domów. Wody geotermalne: obecnie w 21 krajach napędzanych jest 341turbin,dających łącznie ok.6300MW, w Polsce ok. 25% obszaru nadaje się do pobierania ciepła z głębi ziemi(powyżej 60’C i wydajności 100-200m3/h)Najwięcej znajduje się w utworach dolnej jury w dwóch strefach: Szczecin-PoznańŁódź,oraz BydgoszczWarszawa.Wiatr: roczny,światowy potencjał energii wiatru jest ok.5tys. razy większyod energii uzyskiwanej ze spalania węgla, najwięcej siłowni wiatrowych pracuje w USA,Holandii,Danii i Niemczech, do 2000r. moc energii pochodzącej z wiatru osiągnie 9 tys.MW, największa elektrownia wiatrowa w Polsce jest w Rytrze(Dolina Popradu?),która dostarcza 150 MW. Energia słoneczna: ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni ziemi w ciągu roku 1000razy przekracza zapotrzebowanie energetyczne świata, UNESCO ogłosiło program”Dekada Słońca 1986-2000”, pierwszy patent1986 Anglia,1987 Nagroda Królowej Brytyjskiej-chroniony w 98 krajach świata, Najwięksi producenci kolektorów słonecznych(sprzedaż w Europie):Grecja-52%,Niemcy17%,GB-6%, Francja,Dania,Hiszpania,Portugalia. Biomasa: z odchodów jednej jednostki przeliczeniowej zwierząt o masie 500kg uzyskuje się dziennie 1m3 gazu, możliwość produkcji biogazu w Polsceok.4mld m3, do 1978r.wybudowano kilkanaście biogazowni(tylko kilka z nich jest czynna), największe instalacji i zakłady mięsne w Płocku,Ustroniu i Częstochowie oraz na wysypiskach śmieci dla Koszalina,Bydgoszczy i Grudziądza. Ropa naftowa: wady :nie nadaje się do bezpośredniego zastosowania technicznego jako paliwa, zalety :wysoka kaloryczność, wyższa efektywność przemian i mniejsza toksyczność spalania, łatwa w transporcie, otrzymane z niej paliwa ciekłe nadają się do zasilania silników spalinowych oraz do opalania kotłów. Węgiel kamienny: wady: wysoki zasiarczenie, niska kaloryczność, zmniejszenie się zasobów i wzrost kosztów wydobycia, trudna technika wydobycia-musi być rozdrobniony, zajętość i degradacja terenu, pyły z przeróbki mechanicznej urobku i transportu, odprowadzanie zasolonych wód kopalnianych, emisja lotna etanu. Węgiel brunatny: wady: niska wartość kaloryczna, wysokie straty energii w trakcie przemian, zawiera dużo wody i nie nadaje się do długiego transportu, zapylenie atmosfery, odprowadzanie wód kopalnianych, degradacja środowiska. Gaz ziemny: wady: zanieczyszczenie atmosfery dwutlenkiem węgla i lotnymi węglowodorami, zalety: wysoka kaloryczność, najodpowiedniejszy nośnik energii dla wszelkiego rodzaju stacjonarnych urządzeń energetycznych(kotły,turbiny), łatwość i wygoda transportu, łatwość sterowania i automatyzacji procesu spalania, możliwość osiągnięcia najwyższych wskaźników sprawności energetycznej.Energia jądrowa: wady: ryzyko klęski ekologicznej na dużą skalę, wysokie koszty rozszczepiania uranu, ograniczoność zasobów uranu, duże koszty z zapewnieniem warunków bezpieczeństwa, zalety: brak emisji zanieczyszczeń w trakcie bezawaryjnej eksploatacji. Energia wód: zalety: niewyczerpalne źródło, ekologiczne czyste źródło energii, reguluje stosunki wodne zwiększając retencję wód par. co polepsza warunki uprawy roślin oraz warunki zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę. Biogazy: zalety: tanie źródło energii, np. dla gospodarstw domowych. Energia słoneczna: wady: wysoki koszty budowy elektrowni, dobowe i sezonowe wahania intensywności nasłonecznienia, znaczące nakłady kapitałowe na urządzenia kolektorowe. Zalety: obfite źródło energii, czyste ekologicznie. Energia wiatru: wady: powoduje powstanie infradźwięków, nie może być wykorzystywana we wszystkich regionach. Energia geotermalna: wady: wysoki zasolenie wód geotermalnych powoduje trudne warunki pracy wymienników ciepła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych, zaleganie wód na dużych głębokościach podnosi koszty ich eksploatacji. Schemat elektrowni(rys.1).Reaktor jądrowy. W reaktorze wodno-ciśnieniowym spełniająca funkcję chłodziwa i moderatora woda z obiegu pierwotnego przekazuje ciepło z reaktora do wytwarzania pary. Tam ciepło jest wykorzystywane do zmiany wody z obiegu wtórnego w parę, napędzającą turbiny i przyłączone do nich generatory prądu. Osobne obiegi są używane ze względów bezpieczeństwa. Węgiel kamienny-wiadomości ogólne. Klasyfikacja węgla kamiennego wg typów: płomienny- duża zawartość części lotnych, brak lub słaba zdolność spalania, długi silnie świecący płomień, *piece przemysłowe, gazowopłomienny- duża zawartość części lotnych, średnia zdolność spalania, *piece przemysłowe, gazowy- duża wydajność gazu, stała i znaczna spiekalność, *gazownictwo, koksownictwo wylewne, gazowo- koksowy- duża wydajność gazu, dobra spiekalność, średnie ciśnienie rozprężania, *gazownictwo, koksownictwo, ortokoksowy- typowy węgiel koksowy, średnia zawartość części lotnych, dobra spiekalność, wysokie ciśnienie sprężąnia, *produkcja koksu metalurgicznego, metakoksowydobra spiekalność, duże ciśnienie rozprężania, *produkcja koksu odlewniczego, semikoksowymała zawartość części lotnych, słaba spiekalność, średnie ciśnienie rozprężania, *w koksownictwie jako dodatek schudzający wsad węglowy w koksowni, chudy- mała zawartość części lotnych, brak, lub słaba spiekalność, krótki płomień, *piece przemysłowe, generatory, antracytowy- *paliwo specjalne- mała zawartość części lotnych, brak zdolności spalania, antracyt- paliwo specjalne- bardzo mała zawartość części lotnych, brak zdolności spalania. Systemy wybierania pokładów węgla. Każdy system musi zapewnić: dobre i bezpieczne warunki pracy, możliwie najmniejszą ilość robót przygotowawczych, możliwie największą w danych warunkach koncentrację robót i wydajność, dogodne warunki dla mechanizacji głównych procesów roboczych, jak najmniejsze straty eksploatacyjne, łatwą dostawę materiałów, niskie koszty produkcji. Warunkami tymi są w głównej mierze: głębokość zalegania pokładów, rodzaj skał stropowych, grubość i nachylenie pokładu, zanurzenie w zaleganiu, struktura pokładu, skłonność do pożarów, metanowość, ochrona powierzchni. Przodek- miejsce w kopalni, przednia część wyrobiska górniczego, gdzie uzyskuje się urobek drążąc skałę. Urobek- ilość materiału skalnego uzyskiwanego w wyniku urabiania zwykle odniesiona do jednostki czasu. Spągdolna część warstwy przylegająca bezpośrednio do warstwy jej poprzedzającej. Sposoby likwidacji zbiorów(zbiory-przestrzenie poeksploatacyjne): zawał całkowity, zawał częściowy, ugięcie stropu, podsadzka częściowa, podsadzka pełna. Wydobycie węgla kamiennego: 1Chiny 2USA 3Indie 4byłe ZSRR, Rosja, Kazachstan, Ukraina 5RPA 6Australia 7Polska 8KRL-D 9Niemcy 10GB. Proces KoppersaTotzeka(rys.2) Proces ten służy do produkcji syntetycznego gazu ziemnego. Węgiel kamienny zamieniany jest w gaz w reakcji w wysokiej temperaturze z tlenem oraz parą wodną. Surowy gaz jest następnie oczyszczany z pyłu i smoły. Następnie w reakcji katalitycznej jest on zmieniany na syntetyczny gaz ziemny. Może on często zastępować gaz ze złóż naturalnych. Turbina wodna Francisa(rys.3). Turbina wodna zamienia energię kinetyczną ruchu postępowego wody na energię kinetyczną ruchu obrotowego wału. Ta z kolei zamieniona jest w energię elektryczną. Wodę odprowadza się ze zbiornika. Elektrownia szczytowopompowa- wykorzystuje turbiny do pompowania wody przez turbiny do zbiornika na szczycie. Następnie ta sama woda spływając z góry wytwarza prąd elektryczny. Budynek- obiekt, który jest trwale związany z gruntem. Pod ziemią znajduje się fundament lub ława fundamentowa. Na fundamencie znajdują się mury(ściany)Na górze jest dach. Ściany: nośne, działowe. Budynki: niskie, średniokondygnacyjne, wielokondygnacyjne. Budynek musi mieć zgodę na powstanie na określonym terenie. Musi mieć projekt zatwierdzony przez związek budowlany. Trzeba sprawdzić, czy w określonym miejscu może taki budynek powstać. Dopiero wtedy(po uzyskaniu pozwolenia) można zacząć budowę. Rodzaje budynków: W zależności od lokalizacji budynki dzielimy na: 1domy w obrębie dużych miast, domy podmiejskie, często nazywane sypialniami(jeżeli mówimy o budynkach mieszkalnych), 2zbudowane na obszarach wiejskich, jednorodzinne. W zależności od wielkości i przeznaczenia: 1wielorodzinne(powierzchnia użytkowa: 100-120 m2), 2budynki o większym standardzie rodzinnym(powyżej 200 m2), 3rezydencje(powyżej 300 m2). W zależności od typu i konstrukcji budynków: 1domy jednorodzinne(masywne)- 70-80 lata, 2domy z początku lat 90-tych, 3domy jednorodzinne jako najnowsze i lekkiej konstrukcji szkieletowej , 4po roku 90, technologie ciężkie, szkieletowe, mniej ciężkie. Do połowy lat 80-tych-> budynki ciężkie, ocieplenia, po roku 90> nowe technologie. Izolacyjność budynków jednorodzinnych: norma PN-91/B-02020 *postawienie murów10-15% kosztów całego budynku, *przeciętny dom: ściany-ok.35%, oknaok.15%, stropodach-ok.20%, do gruntuok.10%, wentylacja-ok.20%. Współczesne budynki powinny mieć następujące współczynniki przenikania ciepła: stropodachy-0,3 W/m2oK, okna2,0-2,6 W/m2oK. Współczynnik przenikania ciepła- im niższy, tym mniejsze straty przenikania ciepła(0,55 W/m2oK-dopuszczalna wartość dla ścian). Konstrukcja ścian: ściana jednowarstwowa-cegła pełna, ściana dwuwarstwowa-materiał konstrukcyjny+izolacja(nośna), ściana trójwarstwowa-elementy konstrukcyjne, otwory na okno, izolacja, osłona ściany elewacyjnej, ściana szkieletowa(nowoczesna). Z punktu widzenia termicznego ściany 2 i 3-warstwowe osiągają podobne parametry. Ściana dwuwarstwowa-0,25-0,30współczynnik przenikania ciepła, ściana jednowarstwowa-izolacja termiczna zależy od materiału, którym izolujemy i od sposobu, którym izolujemy, 0,35współczynnik przenikania ciepła. W domu należy zrobić wentylację, wtedy następuje oczyszczanie powietrza i nie tworzy się mikroklimat. Gdy zablokujemy wentylację, wtedy mogą tworzyć się grzyby i pleśń, ponieważ nie ma odprowadzania i oczyszczania powietrza. Parametry: 1izolacyjnośćwspółczynnik przenikania ciepła, 2nasiąkliwość-współczynnik nasiąkliwości objętościowej, 3strumienie dźwięku, 4trwałość, 5wytrzymałość na ściskanie, 6ciężar materiałów. Ściana szkieletowa: *konstrukcja nośna, wypełniona wełną mineralną; nietrwały budynek; można go łatwo rozebrać i wybudować od nowa, *stropy z drewna i wełny mineralnej, aby były lekkie, *budynki z drewna muszą być zabezpieczone przed robactwem i grzybem; impregnacja, *współczynnik przenikania ciepła-0,2, *konstrukcje stalowe, aluminiowe; łatwe w montażu. Materiały ceramiczne: izolacyjność dobra; budujemy z gliny, mrozoodporne, bez wtrąceń, z różnymi dodatkami. Glinę trzeba wydobyć z ziemi(np. kopalnia pod Turkiem), dowieźć do miejsca produkcji, uplastycznić glinę(nadanie kształtu). Izolacyjność materiałów izolacyjnych zależy od kształtów. Materiały takie jak karoten, poroten(?), mają w strukturze wymuszoną wspólną ilość pustej przestrzeni(dodaje się trocin lub styropianu przed wypaleniem). Ceramika czerwona- nasiąkalność ok.12%, klinkier do 8%. Odporność na ściskanie: ceramika-od 100-400 kg/m2, pustak max-0,70 } izolacyjność Czerwona-1 }(nie wystarcza do Ogólnie00,36 } izolacji) Ceramika biała-produkuje się z piasku, wapna i wody. Mieszanie i prasowanie(na prasach)-kształtuje się; karbonizacja(proces, pod wysokim ciśnieniem)-proces powolny(ponad 10 lat);(utwardzanie z wiekiem). Izolacyjność znacznie gorsza; ciężar tego materiału jest niekorzystny, bo bardzo ciężki. Nasiąkliwość-12-18%. Technologia materiałów spienianych: betony szare-na bazie pyłów, betony komórkowe(białe)-na bazie wapna, wody, piasku, środków spieniających(tlenki aluminium). Parametry: odporność na ściskanie-do 150 kg/cm2, nasiąkliwość objętościowa-powyżej 30%, wytrzymałość 150%. Bloczki styropianowe-precyzyjnie wykonany styropian układa się tak, aby wewnątrz wlać beton, prosta w wykonaniu, szerokość ściany-25cm, przenikanie ciepła, izolacyjność 0,25, przepuszczalność wilgoci-zła, ściana taka jest trudna do pokrycia tynkiem, łatwo układa się w niej przewody i rury, dokładnie osłonić styropian i zabezpieczyć przed zwierzętami i uderzeniami, ocieplenie, nawiewność. Stropy w budynkach: *betonowe: strop na ostatniej kondygnacji, dach płaski z betonu, *azbestowe: pyły azbestu są toksyczne, *blacha: różne kształty(blachy trapezowe, płaskie, blachodachówka, lekka, jeśli jest dobrze zaimpregnowana to jest twarda, szybkie nagrzewanie się na łączeniach oraz brak dźwiękochłonności, strzela wraz ze zmianą temperatury, *dachówki: ceramiczne, betonowe, ceramiczne-szkliwione, ciężkie 1m2=40kg, przesiąkają, gdy glina jest złej jakości, betonowe mniej precyzyjne, ceramiczne mają kanały do odprowadzania wody, ceramiczneczerwone, trwała, *papa: z rolki lub gonty, lekkie, łatwo się kładzie, zdejmuje, wymagają płyt OSB, odporna na wiatry>150km/h, *słoma, *trzcina, *płaskie elementy ze skał. Największym obciążeniem dla dachu jest zalegający śnieg; im mniej chropowaty dach, tym śnieg będzie krócej zalegał. Zapotrzebowanie na moc ciepła budynku: Q=(Qp+Qw)(1+d 1+d 2+d 3) [W] Qw-straty ciepła przez wentylację, Qp-straty ciepła przez przenikanie, d1-dodatek przez straty ciepła pomieszczenia dla wyrównania wpływu niskich temperatur pow. przegród, d2-dodatek do strat ciepła pomieszczenia dla szybkiego podniesienia temperatury wewnątrz obniżonej w działaniu ogrzewania, d3-dodatek do strat ciepła pomieszczenia uwzględniając skutki nasłonecznienia przegród i pomieszczeń. Źródła ciepła i ich nośniki stosowane w ogrzewnictwie: *paliwa stałe(węgiel kamienny, brunatny, koks, drewno, trociny), *paliwa ciekłe(gaz ziemny, olej opałowy), *paliwa gazowe, *energia elektryczna, *sieć ciepłownicza, *niekonwencjonalne źródła ciepła. Przemysł maszynowy. Proces produkcyjny-zbiór działań wykonywanych w celu realizowania zadań w określonym zakładzie wyrobów. W przemyśle maszynowym: obróbka, montaż, działania związane z odbiorem jakościowym, pakowanie, malowanie, opracowanie instrukcji posługiwania się wyrobem. Proces produkcyjny jest różny w różnych zakładach; w zależności od tego, jakimi technologiami się posługujemy. Technologia jest nauką o procesach i sposobach, ,metodach wykonywania oraz stosowanych do tego celu środkach. Techniki wytwarzania-zbiór metod i sposobów wytwarzania wraz z doborem maszyn, narzędzi oraz zaleceń co do ich wytwarzania przy realizacji danego procesu produkcji. Proces technologiczny- część procesu produkcyjnego. Fazy: surówki, wykonanie materiałów wyjściowych, montaż, malowanie, pakowanie, obróbki skrawania, frezowanie. Wyrób-produkt stanowiący końcowy efekt procesu produkcyjnego zakładu. Surówka-materiał wytworzony w procesie np. tkania; nie wykończony, materiał do dalszego przerobu. Odlewnictwo: odlewy: roztopiony materiał wlewany do formy i wrzucany do wody. Formują się nam kształty w wodzie, które zastygają i tworzą się figury(np. odlewanie wosku->świece), odlewanie aluminium, rtęć w temperaturze 0’C-płynna. Odlewanie w formach piaskowych: zagęścić piasek, wykonać model odlewu, dorobić wlewki, włożyć rdzeń, zamknąć w skrzynce, roztopić żeliwo, wlać do formy, wysypać rdzeń. Formy metalowe: zamiast piasku można wlać do formy materiał o mniejszej temperaturze topnienia co forma. Odkształcenie: zmiana kształtu i wymiarów materiałów(przez nacisk). Jeżeli jest sprężysty, powróci do wymiarów poprzednich. Obróbka na zimno, albo na ciepło. Odkuwanie: jedna z form obróbki-rodzaje kuźnictwa, kucie swobodne. Gwóźdźspęczanie. Walcownictwo. Walcowanie: wzdłużne – przepuszczanie metalu między 2 obracającymi się walcami. Następuje zmniejszenie grubości materiał, przemieszczenia materiału. Klejenie materiału poprzeczne-gwintów i kół zębatych Ciągarstwo-obróbka plastyczna na zimno lub na gorąco, w której zmienia się kształt pręta. Tłoczenie-proces obróbki plastycznej na zimno lub na gorąco(miski, kubki metalowe) Produkcja nadwozi samochodowych. Obróbka powierzchniowa z obróbką cieplną i cieplno-chemiczną często jest nazywana dogniataniem.