Determinanty dochody narodowego. Analiza
advertisement
Determinanty dochody narodowego. Analiza krótkookresowa Ujęcie popytowe Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczona jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych istniejących w gospodarce, lecz przez stopień ich wykorzystania. Produkcja (dochód narodowy) faktycznie wytwarzana w gospodarce zależy od łącznego (globalnego) popytu na dobra. Ujęcie popytowe Model keynesowski – założenia wszystkie ceny i płace są ustalone na danym poziomie – są sztywne (lepkie), przy tym poziomie cen i płac w gospodarce istnieją niewykorzystane zasoby – bezrobocie przymusowe, analiza w krótkim okresie. Model keynesowski Równowaga w gospodarce występuje (na rynku towarowym) gdy łączne zamierzone (planowane) wydatki są równe wartości produkcji tych towarów. Y = APp Model uproszczonej gospodarki Y = C + I Gdzie: – C – wydatki konsumpcyjne – I – wydatki inwestycyjne – Y – wielkość produktu Popyt globalny (APp) – W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0, Import=0), przyjmujemy, że APp = C + I Funkcja konsumpcji Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczane na wydatki konsumpcyjne lub na oszczędności: Y = C + S 3 hipotezy zależności konsumpcji od dochodu: – hipoteza dochodu absolutnego – hipoteza dochodu relatywnego – hipoteza dochodu permanentnego Funkcja konsumpcji funkcja konsumpcji – związek między bieżącymi dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów: C = Ca + ksk ∙ Y – Ca – autonomiczny popyt konsumpcyjny; – ksk ­ krańcowa skłonność do konsumpcji, określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję: ksk = ∆C/∆Y , gdzie: ∆C – zmiana konsumpcji, ∆Y – zmiana dochodu. Funkcja konsumpcji ­ oszczędności Oszczędności ­ nieskonsumowana część dochodu jest oszczędzana. Funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję oszczędności. S = ­ Ca + kso ∙ Y gdzie: – ­ Ca = Sa – oszczędności autonomiczne – kso – krańcowa skłonność do oszczędności; kso = ∆S/∆Y , gdzie: ∆S – zmiana oszczędności, ∆Y – zmiana dochodu ksk + kso = 1 Inwestycje Popyt inwestycyjny (I) – zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów. Inwestycji wpływają na: – zmiany popytu globalnego; – wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej. determinanty inwestycji: – stopa procentowa; – oczekiwania konsumentów i producentów; – przewidywana stopa zysku; – prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego; – koszty zakupu kapitału rzeczowego; – ryzyko. Inwestycje Zakładamy, że inwestycje mają charakter autonomiczny: I = Ia Funkcja agregatowego popytu: APp = Ca + Ia + ksk ∙ Y Równowaga Równowaga na rynku dóbr – sytuacja, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką producenci chcą wytworzyć; oznacza to, że nie występuje nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż. Punkt równowagi wyznaczany jest przez popyt globalny. Warunek równowagi: planowany popyt globalny = produkcja, czyli: APp = Y Nierównowaga ­ procesy dostosowawcze Sytuacja na rynku Y<APp Y=APp Y>APp Zapasy Produkcja Maleją Rośnie Brak Stała Rosną Maleje Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla producentów do zmiany poziomu produkcji. W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne i bezrobocie. Równowaga W punkcie równowagi planowany popyt i produkcja są sobie równe; oznacza to, że planowane inwestycje są równe produkcji na poziomie równowagi, pomniejszonej o planowaną konsumpcję. Równowaga zostaje osiągnięta, gdy planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. I = S Zmiany popytu globalnego i dochodu narodowego ● Zmiana preferencji konsumentów: – krańcowej skłonności do konsumpcji – krańcowej skłonności do oszczędności Zmiana wielkości autonomicznych: – zmiana konsumpcji autonomicznej – zmiana inwestycji Mnożnik Wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę Mnożnik – o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany popytu autonomicznego o jednostkę. Formuła mnożnika (m): m = 1/1–ksk = 1/kso Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu autonomicznego wpływa na wielkość produkcji. Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę produkcji. Paradoks zapobiegliwości Jeśli gospodarstwa domowe decydują się na zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją Ca. To zmniejsza C i APp i poprzez mechanizm mnożnika, powoduje spadek produkcji w punkcie równowagi. Paradoks zapobiegliwości – wzrost planowanych oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku dochodu. Model rozszerzonej gospodarki Podmioty: gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa budżet państwa zagranica Y = C + I + G + X Wydatki rządowe Wydatki z budżetu państwa (G) na dobra i usługi zwiększają popyt globalny (AD=C+I+G). Zakładamy, że G mają charakter autonomiczny względem wielkości produkcji. Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w modelu keynesowskim powoduje zwiększenie popytu globalnego i produktu w punkcie równowagi. Państwo poprzez podatki wypływa na popyt globalny. Zakładam, że podatki są proporcjonalne do dochodu, jako t oznaczamy stawkę podatkową, a T to wielkość wpływów podatkowych do budżetu. Uwzględnienie w analizie podatków sprawia, że dochód rozporządzalny jest mniejszy od wytwarzanego produktu. Tym samym mniejsza jest konsumpcja, gdyż maleje jej część zależna od rozmiarów dochodu. Równowaga: Y = APp C = Ca + ksk ∙ Yd I + G = S + T Yd = Y – T T = Ta + tY Y = Ca + kskYd + Ia + Ga Y = 1/1­ksk(1­t) (Ca – kskTa + Ia + Ga) Mnożnik: m = 1/1­ksk(1­t) Mnożnik podatkowy: mt = ­ksk/1­ksk(1­t) Gospodarka otwarta Y = C + I + G + X Równowaga Y = APp I + G + Ex = S + T + Im I + G + X = S + T + R R – transfery płatności dla zagranicy X = Xa – ksiY Y = Ca + ksk(Y – T) + Ia + Ga + Xa – ksiY Y = 1/1­ksk(1­t)+ksi (Ca – kskTa + Ia + Ga + Xa) Mnożnik gospodarki otwartej: m = 1/1­ksk(1­t)+ksi Podsumowanie Model keynesowski – dochód i produkcja zależą od popytu globalnego. Zmiany popytu nie powodują dostosowań poziomu cen, ale wpływają na wielkość produkcji i zmiany stanu zapasów. Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne. Podsumowanie Państwo jest ważnym podmiotem na rynku, który dokonuje wydatków rządowych, finansowanych z dochodów (głównie podatków). Wpływ rządu poprzez politykę fiskalną na stabilizację koniunktury gospodarczej. Zmiany eksportu i importu mogą znacząco wpłynąć na wielkość produkcji krajowej.
