Rynek pieniężny

Rynek pieniężny jest to rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych (o terminie
wykupu
do
1
roku),
dostarczający
podmiotom
finansowym
i
gospodarczym
krótkoterminowego kapitału na finansowanie bieżącej działalności. Rynek pieniężny pozwala
też zyskownie lokować nadwyżki płynności. Jest miejscem, gdzie podmioty posiadające
nadmiar kapitału oferują go tym, którzy zgłaszają zapotrzebowanie na pieniądz.
Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego są:
lokaty (depozyty) międzybankowe,
bony skarbowe,
bony pieniężne NBP,
papiery komercyjne przedsiębiorstw (ang. commercial papers),
certyfikaty depozytowe.
Są one przedmiotem obrotu na jednym z dwóch segmentów rynku pieniężnego rynku międzybankowym lub tzw. rynku pozabankowym.
Rynek międzybankowy jest to rynek, którego uczestnikami są wyłącznie banki, w tym
również bank centralny. Dokonują one transakcji, których celem jest z jednej strony pokrycie
chwilowych niedoborów środków pieniężnych, a z drugiej zagospodarowanie nadwyżek
płynności.
Instrumentami rynku międzybankowego są:
lokaty międzybankowe,
bony skarbowe,
bony pieniężne.
W Polsce stopy procentowe na rynku lokat międzybankowych podawane są w formie stawek:
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate)
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate)
WIBOR jest stopą, po której banki skłonne są pożyczać swoje środki innym bankom.
WIBID natomiast jest stopą, po której banki są skłonne przyjąć depozyt krótkoterminowy od
innych banków.
Transakcje zawierane są na różne terminy, począwszy od 1 dnia do 1 roku.
1
Do transakcji jednodniowych należą transakcje:
O/N (ang. overnight),
T/N (ang. tommorow/next),
S/N (ang. spot/next).
Transakcje O/N rozpoczynają się w dniu zawarcia umowy i zapadają w następnym dniu
roboczym.
Transakcje T/N rozpoczynają się w następnym dniu roboczym po zawarciu umowy i zapadają
w kolejnym dniu roboczym.
Transakcje S/N rozpoczynają się w drugim dniu roboczym po zawarciu umowy i zapadają w
następnym dniu roboczym.
Stopy WIBID/WIBOR – stan na dzień 27.01.2007
Tenor
WIBID (BID)
WIBOR (ASK)
O/N
3.92
4.08
T/N
3.93
4.10
1W
3.96
4.12
2W
3.97
4.12
1M
3.98
4.12
3M
4.01
4.19
6M
4.09
4.28
9M
4.16
4.36
1Y
4.23
4.42
Źródło: Serwis Informacyjny Reuters Polska z 27.01.2007 r.
Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe na okaziciela, emitowane
przez Ministerstwo Finansów w celu sfinansowania deficytu budżetowego państwa,
refinansowania istniejącego zadłużenia z lat poprzednich, a także pokrycia ujemnego salda
2
handlu zagranicznego. Bony skarbowe są sprzedawane i odkupywane przez Ministra
Finansów z dyskontem w drodze przetargów, co oznacza, iż inwestor nabywa je na rynku
poniżej wartości nominalnej, która wynosi 10 tys. PLN, a w dniu wykupu otrzymuje wartość
nominalną. Obrót bonami odbywa się na rynku pierwotnym i rynku wtórnym. W przetargach
mogą brać udział wyłącznie banki, instytucje kredytowe lub instytucje finansowe, z którymi
Minister Finansów zawarł umowę w sprawie pełnienia funkcji Dealera Skarbowych Papierów
Wartościowych, przyznającą im prawo do składania ofert na przetargach bonów. Ponadto
w przetargach brać udział również banki państwowe, nieposiadające statusu Dealera
Skarbowych Papierów Wartościowych.
Średnia rentowność1 bonów skarbowych z dnia 2.02.2007.
Średnia rentowność bonów skarbowych
Termin do wykupu
Rentowność
2 tygodnie
3.79
4 tygodnie
3.86
8 tygodni
3.86
13 tygodni
3.91
18 tygodni
3.93
26 tygodni
3.98
32 tygodnie
4.01
39 tygodni
4.10
45 tygodni
4.14
52 tygodnie
4.16
Instrumentami o podobnej konstrukcji są bony pieniężne NBP, które służą do regulowania
płynności sektora bankowego. Są to papiery wartościowe na okaziciela, sprzedawane z
dyskontem, o wartości nominalnej 10 tys. PLN. Bony pieniężne mają różne terminy
zapadalności, choć obecnie są to głównie bony z 7-dniowym terminem wykupu. Sprzedaż
1
Rentowność w skali roku 360-dniowego obliczana na podstawie kwotowań informacyjnych banków.
3
bonów pieniężnych odbywa się na przetargach. Nabywcami bonów mogą być jedynie banki
krajowe, będące dealerami rynku pieniężnego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Rynek pozabankowy jest to rynek, na którym co najmniej jedna strona transakcji jest
podmiotem niebankowym. Instrumentami rynku pozabankowego są;
krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw,
bony komunalne,
certyfikaty depozytowe,
bony skarbowe i pieniężne w obrocie pozabankowym,
Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw są to papiery wartościowe, z reguły
dyskontowe, emitowane przez przedsiębiorstwa na okres od 7 do 364 dni. Emisja tych
papierów jest jednym ze źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw, konkurencyjnym
w stosunku do krótkoterminowego kredytu bankowego. Ze względu na różne podstawy
prawne emisji (kodeks cywilny, prawo wekslowe, ustawa o obligacjach) papiery te noszą
różne nazwy – m. in. bony handlowe, bony komercyjne, bony inwestycyjne, komercyjne
weksle inwestycyjno-terminowe (KWIT), weksle inwestycyjne, papiery komercyjne (ang.
commercial papers) oraz komercyjne obligacje dyskontowe.
Krótkoterminowe papiery dłużne, których emitentem jest jednostka samorządu terytorialnego
noszą nazwę bonów komunalnych.
Bony komunalne są to instrumenty stanowiące
zobowiązanie emitenta do zwrotu posiadaczowi bonu określonej nominalnie kwoty w dniu
jego wymagalności.
Są to instrumenty dyskontowe, o terminie zapadalności zazwyczaj od 7 do 90 dni.
Certyfikaty depozytowe są to dłużne papiery wartościowe emitowane przez banki.
Terminy zapadalności certyfikatów dostosowane są do aktualnych potrzeb banku – emitenta i
wynoszą od 7 dni do 3 lat.
Zgodnie z Założeniami polityki pieniężnej na rok 2007 instrumentami polityki pieniężnej są:
stopa procentowa,
operacje otwartego rynku,
4
rezerwa obowiązkowa,
operacje kredytowo-depozytowe,
interwencje
walutowe.
5
Rynek pieniężny
Krótkoterminowa
stopa
procentowa
jest
podstawowym
instrumentem
polityki
pieniężnej. Kierunek prowadzonej polityki pieniężnej określony jest zmianami wysokości
stopy referencyjnej NBP, z kolei poziomy stóp: depozytowej oraz lombardowej NBP
wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych overnight (O/N) na rynku międzybankowym.
Stopa referencyjna wyznacza minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego
rynku, wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania lokat międzybankowych
o porównywalnym terminie zapadalności.
Stopa lombardowa wyznacza koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym, określając
górny pułap dla wahań rynkowych stóp procentowych – O/N .
Stopa depozytowa stanowi dolne ograniczenie korytarza wahań krótkoterminowych stóp
procentowych i jest niższa od minimalnego oprocentowania operacji otwartego rynku, czyli
od stopy referencyjnej.
Podstawowe stopy procentowe NBP
Wysokość
Stopa procentowa
Z dnia
oprocentowania
Stopa referencyjna
4,75 %
30.08.2007
Stopa kredytu lombardowego
6,25 %
30.08.2007
Stopa redyskonta weksli
5,0 %
30.08.2007
Stopa depozytowa
3,25 %
30.08.2007
Stopa rezerwy obowiązkowej
(od wkładów złotowych i w walutach 3,5 %
31.10.2003
obcych, płatnych na każde żądanie i
wkładów terminowych)
Operacje otwartego rynku (OOR) to transakcje kupna lub sprzedaży papierów
wartościowych prowadzone przez bank centralny z bankami komercyjnymi, dokonywane z
inicjatywy banku centralnego.
Mają formę transakcji warunkowych (tzw. operacje repo i
reverse repo) lub bezwarunkowych (ang. outright sale i outright purchase).
więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl
6
Rynek pieniężny
Operacje otwartego rynku dzielą się na:
operacje podstawowe (emisja 7-dniowych bonów pieniężnych NBP, których przetargi
odbywają się regularnie raz w tygodniu),
dostrajające (podjęte w celu łagodzenia wpływu nieoczekiwanych zmian w poziomie
płynności sektora bankowego na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych),
operacje strukturalne (przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności
w sektorze bankowym).
W ramach operacji repo – warunkowego odkupu (ang. repurchase agreement) bank
centralny kupuje papiery wartościowe, a bank komercyjny zobowiązuje się do odkupienia
tych papierów po określonej cenie i w określonym terminie. W ten sposób bank centralny
udziela
bankom
komercyjnym
krótkoterminowych
kredytów
pod
zastaw
papierów
wartościowych, zwiększając jednocześnie płynność sektora bankowego.
Operacje reverse repo – warunkowej sprzedaży (reverse repurchase agreement)
polegają na sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny z jednoczesnym
zobowiązaniem banku komercyjnego do ich odsprzedania po określonej cenie i w określonym
terminie. Transakcja ta jest odpowiednikiem lokaty złożonej przez bank komercyjny w banku
centralnym i zmniejsza nadmiar płynności sektora bankowego.
Rezerwa obowiązkowa jest to część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach
bankowych, a także środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych
środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od
innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata.
Utrzymywana jest na rachunkach NBP. Środki rezerwy obowiązkowej są od 1 maja 2004
oprocentowane w wysokości 0,9 stopy redyskonta weksli. Wysokość stopy rezerwy
obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.
Operacje depozytowo-kredytowe służą łagodzeniu krótkoterminowych (w szczególności
jednodniowych) wahań stóp rynku międzybankowego – wpływają na wysokość stóp
procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu
lombardowego, a dolną oprocentowanie depozytu w NBP.
Kredyt lombardowy jest to kredyt krótkoterminowy udzielany bankom komercyjnym pod
zastaw skarbowych papierów wartościowych do wysokości równej 80 % wartości nominalnej
tych papierów. Termin spłaty kredytu to kolejny dzień operacyjny po dniu udzielenia kredytu.
więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl
7
Rynek pieniężny
Oprocentowanie tego kredytu określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w NBP i
stanowi górną granicę dla stawki rynkowej O/N.
Nadwyżki
płynnych
środków
zagospodarowywane
są
w
formie
depozytów
krótkoterminowych (O/N) w NBP, co zapobiega spadkowi krótkookresowych stóp na
rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej. Oprocentowanie tego depozytu stanowi
więc dolne ograniczenie dla stawki rynkowej kwotowanej na ten termin.
więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl
8