TYPY UŁOŻENIA WARSTW SKALNYCH Warstwa skalna to „pokład” jednego rodzaju skały np. wapieni. Seria skalna to już pakiet kilku rodzajów skał. Mogą to być np. osady morskie np. wapienie, piaskowce, iłowce itp. Skały powstają w różnych warunkach – patrz temat dotyczący genezy skał. Na podstawie rodzaju skały możemy się dowiedzieć, jakie warunki panowały na jakimś obszarze np. granity świadczą o tym, że na jakimś obszarze doszło do intruzji magmowej (magma wdarła się w skały już istniejące), wapienie koralowe – na jakimś obszarze było płytkie, czyste, ciepłe morze; glina – teren był zlodowacony (glina jest osadem polodowcowym) itp. Serie skał tworzą pewne układy. Na podstawie wzajemnego ułożenia warstw skalnych możemy się dowiedzieć, jakie ruchy skorupy ziemskiej miały miejsce w przeszłości. Podstawowym typem ułożenia warstw skalnych jest płyta. Są to warstwy skalne ułożone poziomo jedna na drugiej. Zgodnie z zasadą superpozycji ta, która leży najniżej jest najstarsza a ta która leży najwyżej jest warstwą najmłodszą. Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002 Tego typu ułożenie warstw jest niezmiernie rzadkie, gdyż Ziemia jest poddawana wielu procesom i ruchom, takim jak: trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze itp. Dlatego warstwy skalne podlegają dyslokacjom, czyli przemieszczeniu. Inne typy warstw skalnych są wynikiem dyslokacji. Mogą mieć one charakter ciągły – gdy ciągłość warstw nie uległa przerwaniu (patrz rysunek) lub mogą to być dyslokacje nieciągłe, gdy ciągłość warstw uległa przerwaniu. Poniżej opisano powyższe typy ułożenia warstw skalnych. Rodzaje dyslokacji a) monoklina – jest to struktura płytowa, w której warstwy nachylone są w jednym kierunku. Wychodnie skał nazywamy kuestą 1 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Kuesta w Górach Dżabal at Tabaka (Tunezja) b) struktury fałdowe Powstają, gdy warstwy płyty (struktury pierwotnej) ulegają siłom działającym w poziomie. Fałd Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002 Do struktur fałdowych zaliczamy w kolejności od góry: 2 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Fałd stojący Fałd pochyły Fałd leżący Fałd obalony Płaszczowina Płaszczowina Źródło: J. Kądziołka: Podstawy geografii w zadaniach, WSiP, Warszawa 1994 Fałd obalony i płaszczowina nie mają zachowanej ciągłości warstw należą więc do dyslokacji nieciągłych. Natomiast pierwsze 3 narysowane struktury fałdowe to dyslokacje ciągłe. Góry są zbudowane przede wszystkim z płaszczowin. c) struktury zrębowe Należą do dyslokacji nieciągłych. Budowa uskoku Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002 Wyróżniamy kilka rodzajów uskoków: normalny, pionowy, odwrócony, przesuwczy, rozwarty. 3 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Źródło: W. Stankowski: Geografia. Podręcznik dla szkoły średniej. WSiP. Warszawa 1989 Do podstawowych rodzajów struktur zrębowych zaliczmy: zręby (np. Wogezy i Schwarzwald) rowy tektoniczne np. Rów Renu, Rów Rodanu i fleksury. Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002 4 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com