Struktury fałdowe i zrębowe

TYPY UŁOŻENIA WARSTW SKALNYCH
Warstwa skalna to „pokład” jednego rodzaju skały np. wapieni. Seria skalna to już pakiet
kilku rodzajów skał. Mogą to być np. osady morskie np. wapienie, piaskowce, iłowce itp.
Skały powstają w różnych warunkach – patrz temat dotyczący genezy skał. Na podstawie
rodzaju skały możemy się dowiedzieć, jakie warunki panowały na jakimś obszarze np.
granity świadczą o tym, że na jakimś obszarze doszło do intruzji magmowej (magma wdarła
się w skały już istniejące), wapienie koralowe – na jakimś obszarze było płytkie, czyste,
ciepłe morze; glina – teren był zlodowacony (glina jest osadem polodowcowym) itp.
Serie skał tworzą pewne układy. Na podstawie wzajemnego ułożenia warstw skalnych
możemy się dowiedzieć, jakie ruchy skorupy ziemskiej miały miejsce w przeszłości.
Podstawowym typem ułożenia warstw skalnych jest płyta. Są to warstwy skalne ułożone
poziomo jedna na drugiej. Zgodnie z zasadą superpozycji ta, która leży najniżej jest najstarsza
a ta która leży najwyżej jest warstwą najmłodszą.
Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002
Tego typu ułożenie warstw jest niezmiernie rzadkie, gdyż Ziemia jest poddawana wielu
procesom i ruchom, takim jak: trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze itp. Dlatego warstwy
skalne podlegają dyslokacjom, czyli przemieszczeniu.
Inne typy warstw skalnych są wynikiem dyslokacji. Mogą mieć one charakter ciągły – gdy
ciągłość warstw nie uległa przerwaniu (patrz rysunek) lub mogą to być dyslokacje nieciągłe,
gdy ciągłość warstw uległa przerwaniu. Poniżej opisano powyższe typy ułożenia warstw
skalnych.
Rodzaje dyslokacji
a) monoklina – jest to struktura płytowa, w której warstwy nachylone są w jednym kierunku.
Wychodnie skał nazywamy kuestą
1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Kuesta w Górach Dżabal at Tabaka (Tunezja)
b) struktury fałdowe
Powstają, gdy warstwy płyty (struktury pierwotnej) ulegają siłom działającym w poziomie.
Fałd
Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002
Do struktur fałdowych zaliczamy w kolejności od góry:
2
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Fałd stojący
Fałd pochyły
Fałd leżący
Fałd obalony
Płaszczowina
Płaszczowina
Źródło: J. Kądziołka: Podstawy geografii w zadaniach, WSiP, Warszawa 1994
Fałd obalony i płaszczowina nie mają zachowanej ciągłości warstw należą więc do dyslokacji
nieciągłych. Natomiast pierwsze 3 narysowane struktury fałdowe to dyslokacje ciągłe. Góry
są zbudowane przede wszystkim z płaszczowin.
c) struktury zrębowe
Należą do dyslokacji nieciągłych.
Budowa uskoku
Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002
Wyróżniamy kilka rodzajów uskoków: normalny,
pionowy,
odwrócony,
przesuwczy,
rozwarty.
3
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Źródło: W. Stankowski: Geografia. Podręcznik dla szkoły średniej. WSiP. Warszawa 1989
Do podstawowych rodzajów struktur zrębowych zaliczmy: zręby (np. Wogezy i
Schwarzwald) rowy tektoniczne np. Rów Renu, Rów Rodanu i fleksury.
Źródło: Jan Wójcik: Geografia 1. ZIEMIA. Wyd.PPWK Książnica – Atlas, Warszawa – Wrocław2002
4
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com