obleńce - Marcinek
advertisement
OBLEŃCE Ogólna charakterystyka Obleoce to tkankowe, pierwouste bezkręgowce o obłym ciele i symetrii dwubocznej. Żyją w środowisku wodnym lub glebie. Niektóre gatunki są pasożytami roślin lub zwierząt. Stanowią one ślepą gałąź ewolucyjną. WROTKI Budowa Wrotki są zwierzętami wodnymi, wielkości protistów. Za pomocą podwójnego wieoca rzęsek na przodzie ciała, pływają i łowią pokarm. Nóżka na drugim koocu umożliwia przyczepianie się wrotka do podłoża. Występowanie Wrotki występują powszechnie na całym świecie, w wodach słodkich i środowisku wilgotnym. W naszych jeziorach tworzą dużą biomasę. Niektóre z nich radzą sobie nawet w nadmiernie użyźnionych wodach. W niekorzystnych warunkach mogą przejśd w stan życia utajonego czyli anabiozy. Odżywianie Pokarm tych organizmów stanowi fitoplankton oraz zawiesina szczątków organicznych. Niektóre z nich są drapieżne i pożerają inne wrotki. Rozmnażanie Wrotki to zazwyczaj diploidalne samice, rozmnażające się partenogenetycznie i wytwarzające diploidalne jaja, z których wylęgają się takie same dzieworodne samice. U wielu zachodzi przemiana pokoleo. NICIENIE Systematyka Nicienie wolno żyjące np. węgorek octowy – żyje w fermentujących owocach, Caenorhabditis elegans – żyje w glebie, jest organizmem modelowym w badaniach genetycznych Pasożyty roślin – patrz: pasożytnictwo Pasożyty zwierząt i człowieka - patrz: pasożytnictwo Budowa Ciało nicieni o podłużnym, obłym kształcie, powleka wór powłokowo-mięśniowy. W przekroju poprzecznym składa się z trzech warstw: 1) 2) 3) Kolagenowego oskórka Nabłonka – hipodermy Warstwy podłużnych mięśni gładkich Kolagenowy oskórek, który jest wytworem nabłonka jest przepuszczalny dla gazów i wody, ale nie dla innych substancji, co zapewnia nicieniom odpornośd na niekorzystne warunki środowiska, a dla form pasożytniczych, na strawienie przez enzymy trawienne. Nabłonek tworzy zgrubienia zwane wałkami hipodermalnymi, biegnącymi wzdłuż długiej osi ciała. Jamę ciała wypełnia płyn surowiczy, pełniący funkcję szkieletu hydraulicznego oraz układu krążenia. Układ pokarmowy Kolejne odcinki przewodu pokarmowego stanowią: Otwór gębowy, który może byd zaopatrzony w wargi, ząbki lub aparat kłująco-ssący Ektodermalne jelito przednie – gardziel Ektodermalne jelito środkowe – w nim zachodzi trawienie i wchłanianie Ektodermalne jelito tylne z otworem odbytowym Przednia i tylna częśd jelita jest pokryta kutykulą, która zapobiega trawieniu i wchłanianiu pokarmu. Oddychanie Nicienie nie posiadają układu oddechowego, a wymiana gazowa u form wolnożyjących zachodzi całą powierzchnią ciała, natomiast formy pasożytnicze oddychają beztlenowo. Układ nerwowy Układ nerwowy nicieni jest typu pasmowego. Główne elementy stanowią obrączka okołoprzełykowa oraz dwie lub więcej par zwojów nerwowych. Od obrączki do przodu ciała odchodzą krótkie nerwy, a do tyłu kilka pni nerwowych, połączonych na długości całego ciała półkolistymi spoidłami. Najlepiej rozwinięte są pnie grzbietowy i brzuszny. Na powierzchni cała występują nieliczne receptory czuciowe. U wolnożyjących morskich gatunków występują oczy proste – skupienia komórek światłoczułych. Układ wydalniczy Układ wydalniczy stanowią komórki gruczołowe tworzące wzdłuż ciała kanały oraz przewód wyprowadzający. Pełni on funkcję głównie osmoregulacyjną. Rozmnażanie Nicienie są rozdzielnopłciowe, często o wyraźnym dymorfizmie płciowym. Układ rozrodczy ma budowę nitkowatą. U samic występują długie, parzyste, ślepo zakooczone cewki, podzielone funkcjonalnie na jajniki, jajowody i macice, połączone we wspólną pochwę, która uchodzi na zewnątrz po brzusznej stronie ciała. Męski układ rozrodczy ma postad pojedynczej cewki podzielonej na jądro i nasieniowód. Łączy się on z przewodem pokarmowym i uchodzi do kloaki. Zapłodnienie jest wewnętrzne, a samice są głównie jajorodne. Larwy podobne są do osobników dorosłych. Pasożytnictwo Roślinne – nicienie pasożytujące na roślinach najliczniej występują w strefie tropikalnej. Stanowią zagrożenie dla wielu roślin uprawnych. Nicienie swobodnie wędrują w przestworach międzykomórkowych liścia i od czasu do czasu wypijają zawartośd komórki. Przykłady nicieni pasożytniczych roślin to: Mątwik buraczany, węgorek pszenicznik, mątwik ziemniaczany. Człowieka i zwierząt: Owsik – najczęściej pasożytuje u dzieci, objawy to uporczywe swędzenie okolic odbytu, którego przyczyną jest wędrówka samic składających jaja. Żywicielem pośrednim i ostatecznym jest człowiek. Cykl rozwojowy owsika Włosieo – jest groźnym pasożytem poliksenicznym, czyli jego żywicielami mogą byd różne gatunki. Zarażenie dużą liczbą osobników może byd śmiertelne. Objawy to gorączka, bóle mięśni, zaburzenia oddychania i akcji serca. Po zjedzeniu surowego, zarażonego mięsa, otoczka wokół larw zostaje strawiona, larwy dojrzewają i kopulują w jelicie cienkim. Następnie przebijają się do naczyo krwionośnych, którędy dostają się do mięśni, w których się otorbiają. Każdy osobnik zarażony włośnikami jest ich żywicielem ostatecznym a potem pośrednim. Bytuje m.in. u świo, psów, lisów, wilków, niedźwiedzi, szczurów i człowieka. Glista ludzka – jest to pasożyt monokseniczny, tzn. że żyje w organizmie tylko jednego gatunku żywiciela. Zarażenie następuje po połknięciu jaj, na przykład na niemytych jarzynach, które nawożono odchodami lub w wodzie zanieczyszczonej gnojowicą. Połknięte przez człowieka jajo inwazyjnie dostaje się do żołądka i jelita. Osłony larw zostają strawione przez enzymy, a oswobodzone larwy przebijają ściany naczyo i dostają się do płuc. W pęcherzykach płucnych wzrastają i rozwijają się, następnie odbywają wędrówkę drogami oddechowymi do tchawicy i gardła, tam połknięte ponownie trafiają do żołądka i jelita, gdzie osiągają dojrzałośd płciową. Ten etap jest niezbędny, ponieważ larwa, w tym okresie życia, potrzebuje tlenu. Kopulacja odbywa się w jelicie żywiciela. Samica większa od samca, składa w ciągu doby ok. 200 tys. Jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz organizmu. Dojrzałe pasożytujące glisty są przyczyną zaburzeo funkcjonowania układu pokarmowego i nerwowego. Włosogłówka ludzka – jest pasożytem jelita ślepego człowieka, który odżywia się krwią. Tęgoryjec dwunastniczy – pasożyt jelita cienkiego człowieka, odżywiający się krwią i nabłonkiem. Filaria Bancrofta – pasożyt układu limfatycznego człowieka, występujący w krajach o gorącym klimacie w Ameryce Południowej, w Azji i w Afryce. Wywołuje on chorobę zwaną słoniowacizną. Żywicielem pośrednim są komary, żywicielem ostatecznym jest człowiek i małpy. Pasożyty powodują niedrożnośd węzłów i naczyo limfatycznych, ponadto pobudzają do wzrostu tkankę łączną właściwą. Skutkiem tego są zastoje limfy, wystąpienie obrzęków i narastanie tkanki łącznej wokół pasożyta. Chorzy mają gorączkę, dreszcze, eozynofilię. Charakterystyczne dla choroby jest wyjątkowe powiększanie się części ciała, w których egzystuje pasożyt. Rozpoznanie choroby opiera się na podstawie występujących objawów oraz badaniu krwi pobranej z naczyo podskórnych w godzinach nocnych. We krwi stwierdza się wówczas mikrofilarie. Profilaktyką jest zwalczanie komarów, stosowanie środków odstraszających komary oraz chroniących przed komarami. PODSUMOWANIE Układ Charakterystyka Ruchowo-mięśniowy Mięśnie gładkie, wzdłużne; szkielet hydrauliczny Pokarmowy Drożny przewód pokarmowy: jelito przednie, środkowe, tylne, odbyt Krwionośny Oddechowy Wydalniczy Brak, jego funkcję pełni płyn surowiczy Brak, wymiana gazowa całą powierzchnią ciała Komórki gruczołowe tworzące kanały i przewód wyprowadzający Nerwowy Pasmowy: Parzysty zwój głowowy, kilka par pni nerwowych połączonych spoidłami Rozrodczy Rozdzielnopłciowośd, dymorfizm płciowy Samica: jajniki, jajowody, macica, pochwa Samiec: jądra, nasieniowody, przewód wytryskowy Bibliografia: Biologia repetytorium, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2005 Tablice Biologiczne, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2004 Biologia Vademecum maturzysty, wyd. Oświata, Warszawa 2002 Podręcznik Biologia częśd 1 tom 2, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2003 Obrazki: images.google.pl
