MAPA - Gazeta.pl
advertisement
„Ta ziemia od innych droższa” Niedaleko Krakowa na malowniczej Wyżynie Leży sobie wieś Bebło, co z urody swej słynie Otacza ją z jednej strony Ojcowski Park Narodowy Skąd wiatr rozwiewa nad Bębłem, przyjemny zapach sosnowy Od zachodniej strony jest zaś Będkowska Dolina To krakowskich turystów ulubiona kraina Zwiedzają oni Ojców i Dolinę Będkowską i leżącą koło Bębła Grotę Wierzchowską 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 2 BĘBŁO Czar przyrody i krajobrazu Ocalić od zapomnienia 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 3 Nasza miejscowość: BĘBŁO Województwo: MAŁOPOLSKIE Gmina Wielka Wieś leży na południowym cyplu pasa Jury Krakowsko-Częstochowskiej, na północny zachód od Krakowa (ok. 15 km od jego centrum) Powiat: KRAKOWSKI Gmina: WIELKA WIEŚ Część południowa gminy ma charakter łagodnie wznoszącego się płaskowyżu, część północna opada gwałtownie ku dolinom Prądnika, Kluczwody i Będkówki. Charakterystyczną cechą terenu są formy krasowe oraz liczne wapienne ostańce – skałki wznoszące się ponad pofałdowany teren rolniczy. Teren Gminy ze względu na swe wysokie walory krajobrazowe i liczne atrakcje turystyczne jest miejscem sobotnio-niedzielnego wypoczynku i jest również oazą spokoju, gdzie wielu Krakowian postanowiło zamieszkać na stałe uciekając od wielkomiejskiego gwaru. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 4 Wieś Bębło położona jest 20 km od Krakowa. Z jej najwyższych wzniesień „Lasku” (468 m n.p.m.) i Łabajowej Skały (434 m n.p.m.) można przy dobrej pogodzie podziwiać piękno Tatr i panoramę Krakowa z Wawelem i Wieżą Ratuszową. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 5 ŻYTNIA SKAŁA Idąc drogą w kierunku południowo – wschodnim, prowadzącą z naszej wsi Bębło, znajduje się malowniczy ostaniec zwany Żytnią Skałą. W północnej ścianie ostańca znajdują się trzy schroniska podskalne: najdalej wysunięte na wschód – Przechodnie oraz Małe i Wysokie. Taras przedjaskiniowy dwóch ostatnich i wnętrze schroniska Wysokiego zostały przebadane w czasie prac wykopaliskowych w 1965 r . W osadach znaleziono wiele szczątków fauny plejstoceńskiej, niewielką ilość narzędzi krzemiennych z górnego paleolitu oraz fragmenty ceramiki neolitycznej i wczesnośredniowiecznej. Z Żytniej Skały roztacza się widok na rozległa wierzchowinę jurajską, na której rozrzucone są malownicze ostańce. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 6 W kierunku wschodnim po drugiej stronie drogi Kraków – Olkusz stoi grupa skałek zwanych Duże Skałki, z nieczynnym kamieniołomem wewnątrz, a u ich podnóża widoczny komin nie użytkowanego wapiennika. DUŻE SKAŁKI 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 7 Na obszarze tych ostańców wykształciły się płaty roślinności murawowej i naskalnej, ciepłych zarośli, wtórnych muraw kserotermicznych i ubogich pastwisk. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 8 MOJA MAŁA OJCZYZNA W CZTERECH PORACH ROKU 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 9 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 10 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 11 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 12 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 13 JASKINIA WIERZCHOWSKA GÓRNA Zapraszamy na spotkanie z nietoperzami 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 14 Jaskinia Wierzchowska Górna leży w malowniczej Dolinie Kluczwody, na zboczach której występują liczne skałki z wapienia jurajskiego. Przeważają tu lasy grądowe, występują duże płaty buczyny karpackiej oraz fragmenty borów mieszanych. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 15 OJCOWSKI PARK NARODOWY 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 16 Komu obce strony znane, Wstydem lice swe zarumień, Jeśliś widział Tybr, Sekwanę, A Prądnika minął strumień. Po co szukać obcych krajów, Alp odwiedzać grzbiet wysoki? Wśród Ojcowa skał i gajów Równie szczytne masz widoki. /Franciszek Salezy Dmochowski/ 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 17 OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 18 Krystyna Janecka Tutaj się urodziłam... Tutaj się urodziłam Na podkrakowskiej ziemi Stąd ojciec mój, dziad, pradziad Tu moje korzenie. Na tych bębelskich skałkach Gdzie kwitnie kwiat jabłoni A z okien mego domu mam Kraków jak na dłoni! 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 19 Rys historyczny Wieś Bębło została założona w XIII wieku. Ślady osadnictwa są bardzo stare i sięgają 4000 lat przed naszą erą. W XIV w. Bębło należało do starostwa ojcowskiego. W 1385 r. Jaśko z Korzkwi był pierwszym starostą. Następnym był Hincza Kasztelan Rozpierski, a później zaufany króla Jagiełły – Piotr Szafraniec z Łuczyc. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 20 W 1406 r. zamek ojcowski zbudowany przez Kazimierza Wielkiego otrzymał w dzierżawę za 100 grzywien Jan Mężyk z Dąbrowy. Starostwo jego obejmowało wsie Smardzowice, Wielką Wieś, Zelków, Bębło, Wierzchowie, Jerzmanowice i Gotkowice. W 1827 r. Bębło liczyło 56 domów i 338 mieszkańców. Po III rozbiorze Polski znalazło się pod zaborem rosyjskim, a właściwie na pograniczu zaboru rosyjskiego i austryjackiego. Głównym zajęciem ludności było w tym czasie rolnictwo. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 21 Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. zaczęło się we wsi ożywione działanie społeczne, powstaje Ochotnicza Straż Pożarna, kółko rolnicze, zaczyna się rozwijać ruch młodzieżowy i ludowy. Budownictwo było drewniane, a dachy kryte słomą. Wydajność ziemi bardzo niska. Powszechnie używanymi narzędziami były cepy, motyka, kosa i grabie. Corocznie w okresie wiosny wieś tropiły przednówki. Ludzie po prostu nie mieli co jeść. Wiele rodzin żywiło się zwykłymi łupinami z ziemniaków, brukwią, jagodami. W wielu rodzinach chleb był od święta, nie mówiąc już o mięsie. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 22 A dziś... Moja mała Ojczyzna To właśnie moja wioska To piękne duże domy Wzdłuż asfaltowej długiej drogi 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 23 Oświata W latach 1918-45 poziom oświaty był bardzo niski. Wielu ludzi nie umiało czytać i pisać. Początkowo było to nauczanie tylko w zimie, kiedy nie było prac polowych. Przed 1939 rokiem ówczesna szkoła powszechna mieściła się w trzech drewnianych budynkach, w której były klasy od pierwszej do szóstej. We wcześniejszych latach dzieci kończyły zaledwie trzy lub cztery klasy, a było wielu i takich, którzy kończyli tylko dwie klasy szóste zimowe. Absolwenta VII klasy szkoły powszechnej uznawano za wysoce wykształconego. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 24 W okresie przedwojennym w naszej wsi uczyły dwie nauczycielki: Maria Orczyk i Zofia Orczyk. Szkoła dzisiejsza stoi na miejscu dawnego budynku szkoły mieszczącego się w prywatnym budynku p. Kowalików. Dzieci uczyły się matematyki, języka polskiego, geografii i historii. Uczniowie siedzieli w ławkach, w których mieściły się kałamarze pełne atramentu. Korzystali z drewnianych piórników, w których najczęściej było tylko pióro ze stalówką. Uczniowie nie mieli wszystkich potrzebnych podręczników. Lekcje trwały od poniedziałku do soboty. Między lekcjami trwały przerwy zwany pauzami ok. 10 minut. Podczas pauz uczniowie bawili się w koło młyńskie, grano w „zośkę” i chowanego. Po zakończeniu lekcji dzieci wykonywały wiele prac domowych. Pasły gęsi, krowy, pomagali w pracach polowych. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 25 A dziś ... 2005 Szkoła Podstawowa, do której uczęszczamy znajduje się w naszej wsi BĘBŁO "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 26 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 27 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 28 Kultura fizyczna we wsi Bębło była zjawiskiem nieznanym. Wszystko trzeba było budować od podstaw – bazę sportową, sprzęt. Wiele młodzieży z Bębła udawało się do szkół na Śląsku i w Krakowie, zdobyte tam doświadczenie zaczęli przynosić do swojej wsi. Pierwszymi którzy zaczęli organizować sport w Bęble byli: Mieczysław Nowakowski, Witold Pęgiel, Stanisław Dąbrowski, Stanisław Łapka, Stanisław Mrozowski i Tadeusz Grzybowski, który uczęszczał do szkoły zawodowej w Krakowie, a później pracował w wodociągach miejskich i tam zetknął się z zawodnikiem T.S. Wisła. W wyniku ich działań 18 lipca1928 r. został zarejestrowany w Radzie Powiatu LZS w Olkuszu, Ludowy Klub Sportowy Bębło. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 29 Hymn LZS ,,ORZEŁ 1948 BĘBŁO” Będziemy grac jak te asy, Bębło, Bębło każdy zna, Aby wejść do dobrej klasy. Bo sportowców dobrych ma. Wszyscy wtedy krzykną orzeł w góre, Bębło zna już prawie cały kraj, Orzeł Bębło brawo Bębło góra. Ref. Bo sportowców ma takich naj! naj! Radość Matki Ojców też, Ref. Hej hej sportowcy i kibice to wspaniała brać. Robią wszystko by swej wiosce honor dać. 2005 Że synowie grają mecz. Zazdrości im cała okolica, Że nie mają jak w Bęble kibica. Ref. "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 30 A dziś ... W bieżącym roku szkolnym rozpoczyna się budowa utęsknionej przez wszystkich sali gimnastycznej 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 31 Krzyże i kapliczki 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 32 Kapliczka znajduje się w Starej Wsi, obok szkoły. Została zbudowana w R.P. 1857 przez trzech braci Filipowskich. Żyli oni podczas Powstania Styczniowego. W podzięce za ocalenie życia wybudowali kapliczkę. W niej znajduje się tablica, na której jest napis: Benedykt Filipowski, Andrzej Filipowski. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 33 W tradycji mieszkańców wsi przetrwała legenda, że w tym miejscu objawiła się Matka Boska Częstochowska. Na pamiątkę postawiono kapliczkę, w której znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 34 Trzecia wersja mówi, że była tam karczma. Nie odliczając piątków i świąt odbywały się tam bijatyki. Ludzie byli przekonani, że straszy tam szatan. Zburzyli więc karczmę i wybudowali w tym miejscu kapliczkę. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 35 Krzyż na skale prawdopodobnie postawił Jan III Sobieski wracając z bitwy pod Wiedniem. Został on odnowiony przez Bogdana Małysę i poświęcony przez księdza Kazimierza Gałońskiego. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 36 Gdy była wojna ludzie ukrywali się w jaskini, odbywały się tam msze święte. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 37 W niektórych kapliczkach zachowały się elementy oryginalnego wystroju wnętrza, czasem zachowały się relikty tradycyjnego łemkowskiego budownictwa. Polskie drogi, znaczone były od wieków krzyżami i kapliczkami oraz prostymi lub wymyślnymi artystycznie dziełami pobożności i wdzięczności. Kapliczki na Wierzchowiu były stawiane, ponieważ ludzie twierdzili, że tam straszyło. Kapliczki były oświetlane i stawiane w lesie. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 38 Tutaj się urodziłam... Krystyna Janecka Kto strzeże swych tradycji Przyznajmy to niestety Że wiodą prym we wszystkim Właśnie wiejskie kobiety Strudzone szarym życiem I ciężką pracą w polu Lecz wiejskich obyczajów Zapomnieć nie pozwolą! 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 39 Tradycyjny strój kobiet w Bęble Uroczyste stroje kobiet z Koła Gospodyń nie różnią się zbytnio od krakowskich. Ich charakterystyczną cechą są czerwone korale wiązane czerwoną wstążką. Każda z Pań będących w Kole Gospodyń kupiła sobie materiał w kwiaty i sama uszyła spódnicę. Przy szyciu gorsetów pomagała im pewna pani, która kiedyś tu przyjechała. Ona kroiła i szyła materiał. One wyszywały go cekinami i haftowały na nim kwiaty. W nagrodę za występ w Krakowie dostały 10 par wysokich, sznurowanych butów. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 40 Strój krakowski Kobiecy: kostium składa się z białej, haftowanej bluzki, kwiecistej spódnicy marszczonej w pasie, białego fartucha haftowanego lub naszywanego poziomo wstążkami oraz gorsetu (czarnego, czerwonego, zielonego lub granatowego, a nawet białego) bogato haftowanego i naszywanego cekinami oraz półszlachetnymi kamieniami. Gorset krakowski zakończony jest tzw. "kaletkami", czyli paskami zachodzącymi na siebie u dołu. Strój uzupełniają korale oraz wstążki u ramion i piękne chustki wiązane w czepiec na głowie. Na scenie tancerki często mają na głowach kolorowe wianki z zestawem polskich polnych kwiatów, takich jak mak, chaber, rumianek i dodatkowo kłosy zboża. Buty zakłada się sznurowane, czerwone lub czarne na obcasach. 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 41 Męski: strój krakowski ma kilka odmian. Najczęściej spotykana wersja składa się z sukmany (lub kierezji) w kolorze białym, brązowym lub granatowym, płóciennych spodni w prążki czerwone (lub niebieskie) i białej haftowanej koszuli. W lecie noszono tzw. kaftany bez rękawów w kolorze czarnym, granatowym lub szafirowym, bogato zdobione frędzlami, lamówkami i guzikami. Takiego stroju używa się do tańca. Uzupełniał go podwójny skórzany pas, nabijany mosiężnymi gwoździami i ozdobiony kółkami z blaszek. Buty są wysokie, czerwone lub czarne z podkówkami. Na głowie powinna być czapka czerwona, rogata z otokiem z czarnego baranka, ozdobiona pawim piórem. Czasem zamiast "rogatywki" nosi się białą wełnianą "magierkę". 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 42 Ja chcę wrócić na wieś Ja chcę wrócić znowu na wieś Do rodzinnych sadów, pól, Bo mam dość już tych hałasów I tych różnych miejskich ról. Mam już nawet swoje plany, Których już nie zmieni nikt, Bo mój folklor ukochany W moim sercu mocno tkwi. Kiedy dla was piszę Ludowych piosenek moc, To głos wsi wtedy słyszę W każdy dzień i w każdą noc. Stefan Załęski 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 43 „Akademii Szkoły z klasą” składamy wyrazy naszego podziwu i uznania za ciągłe działania na rzecz szkoły i środowiska, dziękujemy za możliwość zorganizowania i uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych 2005 "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 44 Prezentację wykonali pod kierownictwem mgr Elżbiety Gołębiewskiej i mgr Marii Mruk uczniowie Szkoły Podstawowej w Bęble z klasy IV: Tarlaga Justyna Krak Monika Synowski Mateusz Szumny Adam Mirek Norbert Maroński Konrad Kowalik Klaudia Kopońka Dawid Kędziora Bartłomiej Mirek Kinga Grzybowska Klaudia Stachowicz Sylwia 2005 z klasy V: Jeleń Klaudia Zgoda Aleksandra Janik Małgorzata Bzukała Karolina Pietrusiak Anna Kołodziejczyk Bartłomiej Jurek Katarzyna Zaporowski Paweł Chorobik Sebastian Domagała Krzysztof Janus Daniel Baran Piotr Baran Klaudia Witek Żaneta "TA ZIEMIA OD INNYCH DROŻSZA" 45
