Zakażenia wirusami hepatotropowymi wśród personelu

PRACE ORYGINALNE
© Copyright by Wydawnictwo Continuo
• ORIGINAL PAPERS
Zakażenia wirusami hepatotropowymi
wśród personelu medycznego
PL ISSN 1734-3402
Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3: 373–375
Infections with hepatotropic viruses among medical staff
ANNA JURCZAK1, D, E, WERONIKA SIENKIEWICZ2, A, B, MARIA KORZONEK3, A, D, SYLWIA
WIEDER-HUSZLA1, C, E, KATARZYNA AUGUSTYNIUK1, C, E, ELŻBIETA GROCHANS1, G, F
1
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
w Szczecinie
Kierownik: dr n. med. Elżbieta Grochans
2 Studenckie Koło Naukowe przy Samodzielnej Pracowni Propedeutyki Pielęgniarstwa
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
Opiekun Koła: dr n. med. Elżbieta Grochans
3 Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa Klinicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
w Szczecinie
Kierownik: dr n. med. Anna Błaszczak
A – przygotowanie projektu badania, B – zbieranie danych, C – analiza statystyczna, D – interpretacja danych,
E – przygotowanie maszynopisu, F – opracowanie piśmiennictwa, G – pozyskanie funduszy
Streszczenie Wstęp. Podczas wykonywania czynności służbowych personel medyczny jest narażony na wiele niebezpieczeństw, jednak największe zagrożenie stanowi stały kontakt z czynnikami biologicznymi w postaci krwi oraz
płynów ustrojowych.
Cel pracy. Ocena częstości występowania zakażeń HBV i HCV wśród pracowników ochrony zdrowia oraz ocena
wiedzy na temat zakażeń.
Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 134 pracowników medycznych reprezentujących różne szczecińskie
szpitale: 71% stanowiły pielęgniarki/pielęgniarze, 18% − ratownicy medyczni oraz 11% – opiekunki medyczne. Do
badania zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem narzędzia badawczego, jakim był autorski
kwestionariusz ankiety.
Wyniki. Zdecydowania większość (94%) pracowników nie potwierdziła obecności zakażenia patogenami krwiopochodnymi. Wśród pozostałych (8 osób), siedem stanowili zakażeni wirusem WZW typu B i jedna wirusem WZW
typu C. Wszystkim ankietowanym znane są drogi szerzenia się zakażeń wirusami hepatotropowymi. Najczęstszym
źródłem informacji na ten temat są materiały edukacyjne (25%), treści zawarte w książkach i wiedza przekazywana
przez pielęgniarkę oddziałową (w obu przypadkach po 15%) oraz wiedza uzyskana w toku studiów (14%).
Wnioski. Pomimo że personel medyczny posiada wiedzę dotyczącą zakażeń wirusami hepatotropowymi, to istnieje
ciągła potrzeba poszerzania wiedzy w zakresie profilaktyki przed- i poekspozycyjnej.
Słowa kluczowe: zakażenia hepatotropowe, profilaktyka, personel medyczny.
Summary Background. At work medical staff members are exposed to numerous risks, the most serious of which
is permanent contact with biological factors such as blood and bodily fluids.
Objectives. Aim of the study was to analyse the incidence of HBV and HCV infections among medical staff members
and to assess their knowledge of infections.
Material and methods. The study group consisted of 134 medical workers representing various hospitals in Szczecin:
nurses constituted 71%, medical rescuers – 18% and medical carers – 11%. This survey-based study was performed
using the original questionnaire.
Results. The vast majority of workers (94%) denied having infections with blood-derived pathogens. In the remaining
group of eight subjects, seven people admitted to infections with hepatitis B virus and one person – hepatitis C virus.
All respondents knew transmission routes of hepatotropic virus infection; the most popular sources of information
were educational materials (25%), books and a ward sister (15% each) and studies (14%).
Conclusions. Despite the fact that medical staff are aware of hepatotropic virus infections, there is the need for
improving their knowledge concerning pre- and post-exposure prophylaxis.
Key words: hepatotropic infections, prevention, medical staff.
374
A. Jurczak i wsp. Zakażenia wirusami hepatotropowymi wśród personelu medycznego
Wstęp
Podczas wykonywania czynności służbowych
pracownicy medyczni są narażeni na wiele niebezpieczeństw, jednak największe zagrożenie stanowi
stały kontakt z czynnikami biologicznymi w postaci
krwi oraz płynów ustrojowych. Wirusy hepatotropowe HBV i HCV stanowią duże ryzyko zdrowotne, nie tylko dla personelu, ale również dla jego
otoczenia, współpracowników i rodzin. W Polsce,
wśród obserwowanych u personelu medycznego
schorzeń zawodowych, choroby zakaźne zajmują
czołową pozycję. Dlatego wykonywanie zawodów
medycznych wymaga przestrzegania warunków
mających na względzie zapobiegania tego typu
zakażeniom.
Cel pracy
Celem pracy była ocena częstości występowania zakażeń HBV i HCV wśród pracowników
ochrony zdrowia oraz ocena ich wiedzy na temat
zakażeń hepatotropowych.
Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3
Materiał i metody
Grupę badaną stanowiło 134 pracowników medycznych szczecińskich szpitali. Badania przeprowadzono w okresie od grudnia 2009 do kwietnia
2010 r. Do badania zastosowano metodę sondażu
diagnostycznego z wykorzystaniem narzędzia badawczego, jakim był autorski kwestionariusz ankiety. Zdecydowaną większość, tj. 71%, stanowiły pielęgniarki/pielęgniarze, 18% to ratownicy medyczni
oraz 11% – opiekunki medyczne. Najliczniej (30%)
reprezentowaną grupą wiekową byli pracownicy
między 20. a 30. rokiem życia. W badanej grupie
najliczniejszą, tj. 43%, stanowili pracownicy posiadający staż do 5 lat, natomiast 31% pracownicy ze
stażem od 6 do 10 lat. Po 13% badanych stanowiły
grupy osób pracujących w zawodzie od 11 do 20
lat oraz powyżej 20 lat.
– II przypadek – pielęgniarka lat 53, staż pracy 30
lat, okoliczności zakażenia: zranienie skalpelem, zakażona wirusem HBV, wdrożone leczenie przeciwwirusowe, wyleczona;
– III przypadek – pielęgniarka lat 45, staż pracy
24 lata, okoliczności zakażenia: zakłucie, zakażona wirusem HBV, wdrożone leczenie przeciwwirusowe, wyleczona;
– IV przypadek – pielęgniarka lat 47, staż pracy
15 lat, okoliczności zakażenia: nie podaje,
zakażona wirusem HBV, wdrożone leczenie
przeciwwirusowe, wyleczona;
– V przypadek – pielęgniarka lat 40, staż pracy 10
lat, okoliczności zakażenia: zakłucie, zakażona
wirusem HBV, wdrożone leczenie przeciwwirusowe, wyleczona;
– VI przypadek – pielęgniarka lat 34, staż pracy
2 lata, okoliczności zakażenia: nie podaje,
zakażona wirusem HBV, wdrożone leczenie
przeciwwirusowe, nie posiada wiedzy o wyleczeniu;
– VII przypadek – ratownik medyczny lat 38, staż
pracy 15 lat, okoliczności zakażenia: zakłucie
podczas pobierania krwi, zakażony wirusem
HBV, wdrożone leczenie przeciwwirusowe, wyleczony;
– VIII przypadek – pielęgniarka lat 30, staż pracy
6 lat, okoliczności zakażenia: dostanie się krwi
na błony śluzowe podczas zmiany opatrunku,
zakażona wirusem HCV, wdrożone leczenie
przeciwwirusowe, wyleczona.
Wszyscy ankietowani jednoznacznie potwierdzili, że znają drogi szerzenia się zakażeń hepatotropowych. Pracownicy medyczni wskazywali,
że najczęściej czerpali informacje na ten temat
z dostępnych materiałów edukacyjnych (25%), treści zawartych w książkach i wiedzy przekazywanej
przez pielęgniarkę oddziałową (po 15%) oraz wiedzy uzyskanej w toku studiów (14%) (ryc. 1).
pielęgniarka oddziałowa
pielęgniarka naczelna
lekarz
znajomi/współpracownicy
film/internet
książki/broszury
materiały edukacyjne
informacje uzyskane
w toku studiów
Wyniki
Zdecydowania większość (94%) pracowników
nie potwierdziła obecności zakażenia patogenami
krwiopochodnymi. Wśród pozostałych (8 osób),
siedem stanowili zakażeni wirusem WZW typu B
i 1 − wirusem WZW typu C. Dokonana analiza
zakażonych pracowników dotyczy siedmiu pielęgniarek i jednego ratownika medycznego.
– I przypadek – pielęgniarka lat 51, staż pracy 30
lat, okoliczności zakażenia: zakłucie podczas
pobierania krwi, zakażona wirusem HBV, wdrożone leczenie przeciwwirusowe, wyleczona;
14%
15%
1%
7%
25%
11%
15%
12%
Rycina 1. Źródła informacji na temat szerzenia się
zakażeń hepatotropowych
A. Jurczak i wsp. Zakażenia wirusami hepatotropowymi wśród personelu medycznego
Dyskusja
W Polsce, wśród obserwowanych u personelu
medycznego schorzeń zawodowych, choroby zakaźne zajmują czołową pozycję stanowiąc aż 60%
udokumentowanych przypadków. Następstwem
zakażenia jest przewlekłe nosicielstwo, marskość
pozapalna oraz zwiększone ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby, szczególnie po zakażeniu
HCV [1]. W wyniku przeprowadzonych badań
własnych można stwierdzić, że personel medyczny
posiada znaczącą wiedzę na temat zakażeń wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C. Zespół
Barana opublikował badania, których celem była
analiza zgłoszonych wypadków przy pracy z udziałem materiału potencjalnie zakaźnego w latach
2004−2006. W tym okresie zgłoszono ogółem
135 ekspozycji pracowników: 106 z zakłuciem lub
skaleczeniem ostrym narzędziem zawierającym
materiał potencjalnie zakaźny oraz 12 przypadków
zachlapań błon śluzowych. Współczynnik zakłuć
personelu pielęgniarskiego wynosił 5,7% i najczęściej do ekspozycji dochodziło podczas zakładania lub usuwania wenflonu, podawania insuliny
375
oraz pobierania krwi, a więc skaleczenia igłą lub
innym ostrym narzędziem zawierającym materiał
potencjalnie zakaźny [2]. W analizowanym materiale własnym głównym powodem ekspozycji
było zakłucie bądź skaleczenie (5 przypadków),
zachlapanie błon śluzowych materiałem zakaźnym (1 przypadek), w dwóch przypadkach osoby
eksponowane nie udzieliły informacji o okolicznościach zdarzenia. Na redukcję częstości zakażeń
wśród pracowników ochrony zdrowia mają wpływ
prowadzone akcje edukacyjne, w tym poddawanie
się profilaktycznym szczepieniom, które w znacznym stopniu przyczyniły się do poprawy sytuacji
epidemiologicznej w zakresie WZW typu B, jednak procentowy udział tych zakażeń jest nadal
znaczący [3].
Wnioski
Pomimo że personel medyczny posiada wiedzę
dotyczącą zakażeń wirusami hepatotropowymi, to
istnieje ciągła potrzeba poszerzania wiedzy w zakresie profilaktyki przed- i poekspozycyjnej.
Piśmiennictwo
1. Zielińska-Jankieiwcz K, Kozajda A, Szadkowska-Stańczyk I. Zawodowa ekspozycja na czynniki biologiczne i ochrona
narażonych na nie pracowników w świetle nowych przepisów prawnych. Med Pracy 2005; 56(4): 3.
2. Baran M, Wójtowska-Mach J. Ekspozycja zawodowa z udziałem materiału potencjalnie zakaźnego w Szpitalu
Specjalistycznym im. Jana Pawła II w Krakowie. Zakażenia 2008; 8(5): 98−101.
3. Smoliński P, Serafińska S, Gładysz A, i wsp. Choroby zawodowe wśród pracowników służby zdrowia związane z zakażeniem wirusami HBV/HCV/HIV zarejestrowane w Polsce w latach 1999−2003 − aktualne trendy epidemiologiczne i ich implikacje. Zakażenia 2005; 2: 55−56, 58.
Praca wpłynęła do Redakcji: 31.01.2012 r.
Po recenzji: 27.02.2012 r.
Zaakceptowano do druku: 20.03.2012 r.
Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3
Adres do korespondencji:
Dr n. med. Anna Jurczak
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa PUM
ul. Żołnierska 48
71-210 Szczecin
Tel.: 91 480-09-03
E-mail: [email protected]