zjawisko suszy na obszarze działania rzgw w krakowie w 2011 roku

REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE
ZJAWISKO SUSZY
NA OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W KRAKOWIE
W 2011 ROKU
fot. Elżbieta Drab
Opracowali:
mgr inż.
Drab Elżbieta
mgr inż.
Bukowiec Tomasz
z Zespołem w składzie:
mgr inż.
Kolarczyk Katarzyna
mgr inż.
Knapik Mariusz
mgr inż.
Słaboń Magdalena
mgr inż.
Soboń Łukasz
mgr inż.
Patrzałek Katarzyna
mgr inż.
Worwa Magdalena
Grudzień 2012 r.
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
SPIS TREŚCI:
1. WSTĘP ............................................................................................................................................................................ 3 2. ANALIZA DANYCH DOTYCZĄCYCH ZJAWISKA SUSZY ................................................................................. 5 2.1. Zasięg występowania suszy oraz skala zjawiska ................................................................................................... 5 2.1.1. Zasięg występowania suszy ................................................................................................................................ 5 2.1.2. Skala zjawiska suszy ........................................................................................................................................... 5 2.2. Obniżenie poziomu wód powierzchniowych ......................................................................................................... 8 2.3. Obniżenie poziomu wód w naturalnych zbiornikach wodnych ........................................................................... 10 2.4. Obniżenie poziomu zwierciadła wód gruntowych ............................................................................................... 10 3. ZAOPATRZENIE LUDNOŚCI W WODĘ W OKRESIE SUSZY .......................................................................... 11 3.1. Wielkość deficytu wody w ujęciach zaopatrujących gminy w wodę przeznaczoną do spożycia ....................... 12 3.2. Długość okresu deficytu wody w ujęciach zaopatrujących gminy w wodę przeznaczoną do spożycia .............. 13 4. STRATY SPOWODOWANE DŁUGOTRWAŁĄ SUSZĄ ....................................................................................... 15 4.1. Ludność dotknięta deficytem wody ..................................................................................................................... 15 4.2. Straty finansowe zgłoszone przez gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie spowodowane suszą ........... 16 5. GMINY POSIADAJĄCE STRATEGIĘ DZIAŁANIA NA WYPADEK SUSZY I GMINY REALIZUJĄCE
OBECNIE PROGRAM ZMIERZAJĄCY DO OGRANICZENIA STRAT ZWIĄZANYCH Z SUSZĄ ............ 16 6. WNIOSKI ...................................................................................................................................................................... 18 7. SPIS MAP, WYKRESÓW I TABEL .......................................................................................................................... 19 7.1. Spis map .............................................................................................................................................................. 19 7.2. Spis wykresów ..................................................................................................................................................... 19 7.3. Spis tabel ............................................................................................................................................................. 19 8. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA ................................................................................................................. 20 8.1. Susza 2012 r. - zbiornik Chańcza (gm. Raków, woj. świętokrzyskie) - (wrzesień 2012 r.) ................................ 20 8.2. Susza 2012 r. - Dolina Jaworzynki - Zakopane - (październik 2012 r.) .............................................................. 23 ZAŁĄCZNIK - ZESTAWIENIE MAP
ZAŁĄCZNIK - ZESTAWIENIE TABELARYCZNE DANYCH Z ANKIET
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
2
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
1. WSTĘP
Susza - długotrwały brak wody w przyrodzie. Susze występują w różnych porach roku
(przeważnie w letnim półroczu), co kilka lat lub częściej mają charakter dynamiczny, określony cykl
rozwoju i czas trwania. Bezpośrednim skutkiem suszy jest zakłócenie naturalnego bilansu wodnego
danego obszaru. Suszę poprzedza okres niewielkich opadów lub ich brak (susza atmosferyczna),
a w wyniku przedłużania się niedoboru opadów następuje przesychanie coraz głębszych warstw gleby
(susza glebowa). Ostatnią fazą jest susza hydrologiczna - obniżeniu ulega poziom wód podziemnych,
zmniejsza się przepływ w rzekach, wysychają źródła, a nawet mniejsze cieki wodne.1
Okresy niżówkowe w rzekach z uwagi na wykorzystywanie zasobów wód powierzchniowych
jako podstawowego źródła zaopatrzenia w wodę gospodarki, przy jednoczesnym ich złym stanie
jakości, obserwowane są ze szczególną uwagą. Na wielu odcinkach rzek i potoków naturalny rytm
przebiegu niżówek, zakłócony jest przez działalność człowieka (m.in. pobór wody, odprowadzanie
ścieków, wód dołowych z kopalń). W Polsce w XX wieku szczególnie głębokie niżówki (susze
hydrologiczne) wystąpiły w latach: 1904, 1921, 1930, 1951, 1953, 1954, 1959, 1963, 1964, 1969,
1976, 1982, 1983, 1984, 1989, 1992, obejmując duże partie dorzecza Wisły Małopolskiej…2,
a w ostatnim czasie należy zaliczyć lata - 2003, 2006, 2011 i 2012.
RZGW w Krakowie - Wydział Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego
przeprowadził ankietyzację wśród gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie (pierwszy kwartał
2012 r.) w celu rozpoznania zjawiska suszy w 2011 r. Ankieta dotyczyła zagadnień związanych
z gospodarką wodną w gminach w okresie suszy, strat finansowych oraz graficznej prezentacji zjawisk
suszy (obniżenie poziomu wód gruntowych, powierzchniowych).
Dane zostały opracowane na podstawie 477 ankiet opisowo-graficznych otrzymanych z gmin
leżących w całości lub w części w obszarze działania RZGW w Krakowie - (odpowiedziało 100 %
gmin).
Pozyskane od gmin informacje zawarte w ankietach i danych graficznych (mapki
z zaznaczonym miejscem i stopniem nasilenia zjawiska suszy), jedynie w części mają charakter
liczbowy. W ocenie poziomu obniżenia wód powierzchniowych i gruntowych wykorzystane zostały
wyniki wizualnych obserwacji stanu wód w terenie i informacji od użytkowników ujęć wód
i mieszkańców tych obszarów.
1
2
„Woda, Administracja, Gospodarka Wodna – słownik podstawowych pojęć” – RZGW Kraków, wrzesień 1999 r.
„Woda i Wisła Małopolska” – RZGW Kraków 1997 r.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
3
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Przykład części graficznej ankiety „pustej” i wypełnionej nt. suszy 2011 r.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
4
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
2. ANALIZA DANYCH DOTYCZĄCYCH ZJAWISKA SUSZY
2.1. Zasięg występowania suszy oraz skala zjawiska
2.1.1. Zasięg występowania suszy
w ystąpiła
susza
(324 gm iny)
68 %
brak suszy
(153 gm iny)
32 %
Wykres 1. Gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie na terenie których wystąpiło zjawisko suszy w 2011 r.
Na 477 gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie - 68 % tj. 324 gminy zgłosiły wystąpienie
na ich terenie zjawiska suszy.
2.1.2. Skala zjawiska suszy
su sza dotkliw a
(poniesiono znaczne
straty finansow e)
(15 gm in)
4,6 %
su sza odczu w aln a
(poniesione straty
nie stanow iły
znacznego
obciążenia
finansow ego dla
su sza katastrofaln a
gm iny)
(poniesiono bardzo
(308 gm in)
duże straty
95,1 %
finansow e
i znacząco zostały
zak łócone funk cje
społeczne)
(1 gm ina)
0,3 %
Wykres 2. Skala suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 r.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
5
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
308 gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie, tj. ok. 95 % zgłosiło wystąpienie zjawiska
suszy w stopniu odczuwalnym (poniesione straty nie stanowiły znacznego obciążenia finansowego dla
gminy), 15 gmin, tj. 4,6 % określiło suszę jako dotkliwą (poniesiono znaczne straty finansowe),
1 gmina, tj. gmina Mszana Dolna w powiecie limanowskim (woj. małopolskie) określiła suszę jako
katastrofalną (poniesiono bardzo duże straty finansowe i znacząco zostały zakłócone funkcje
społeczne). - Mapa 1.
Mapa 1. Intensywność zjawiska suszy w podziale na gminy w obszarze działania RZGW Kraków
DANE STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE SUSZY NA TERENACH GMIN W 2011 r.
NA OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W KRAKOWIE POCHODZĄCE Z 477 ANKIET
WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE
(33 - ilość gmin leżąca w obszarze działania RZGW w Krakowie)
- z gmin woj. lubelskiego leżących na naszym terenie działania 11 (ok.33 %) wykazało, iż na ich
terenie wystąpiła susza,
- 1 gmina - Biszcza zakwalifikowały suszę jako dotkliwą (poniesiono znaczne straty finansowe)
- pozostałe gminy określiły suszę jako odczuwalną (poniesione straty nie stanowiły znacznego
obciążenia finansowego dla gminy).
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
6
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE
(179 - ilość gmin leżąca w obszarze działania RZGW w Krakowie)
- z gmin woj. małopolskiego leżących na naszym terenie działania 145 (ok.81 %) wykazało, iż na ich
terenie wystąpiła susza,
- 1 gmina - Mszana Dolna zakwalifikowała suszę jako katastrofalną (poniesiono bardzo duże
straty finansowe i znacząco zostały zakłócone funkcje społeczne)
- 5 gmin - Jodłownik, Podegrodzie, Raciechowice, Racławice, Wierzchosławice zakwalifikowały
suszę jako dotkliwą (poniesiono znaczne straty finansowe)
- pozostałe gminy określiły suszę jako odczuwalną (poniesione straty nie stanowiły znacznego
obciążenia finansowego dla gminy).
WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE
(160 - ilość gmin leżąca w obszarze działania RZGW Krakowie)
-
z gmin woj. podkarpackiego leżących na naszym terenie działania 114 (ok.71 %) wykazało,
iż na ich terenie wystąpiła susza,
-
5 gmin - Cieszanów, Kołaczyce, Przemyśl, Sieniawa. Żołynia zakwalifikowały suszę jako
dotkliwą (poniesiono znaczne straty finansowe)
- pozostałe gminy określiły suszę jako odczuwalną (poniesione straty nie stanowiły znacznego
obciążenia finansowego dla gminy).
WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE
(26 - ilość gmin leżąca w obszarze działania RZGW Krakowie)
- z gmin woj. śląskiego leżących na naszym terenie działania 21 (ok.81 %) wykazało, iż na ich terenie
wystąpiła susza,
- 2 gminy - Szczyrk, Wilkowice zakwalifikowały suszę jako dotkliwą (poniesiono znaczne straty
finansowe)
- pozostałe gminy określiły suszę jako odczuwalną (poniesione straty nie stanowiły znacznego
obciążenia finansowego dla gminy).
WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
(79 - ilość gmin leżąca w obszarze działania RZGW Krakowie)
-
z gmin woj. świętokrzyskiego leżących na naszym terenie działania 33 (ok.42 %) wykazało,
iż na ich terenie wystąpiła susza,
- 2 gminy - Jędrzejów, Wilczyce zakwalifikowały suszę jako dotkliwą (poniesiono znaczne straty
finansowe)
- pozostałe gminy określiły suszę jako odczuwalną (poniesione straty nie stanowiły znacznego
obciążenia finansowego dla gminy).
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
7
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
2.2.
Obniżenie poziomu wód powierzchniowych
Na podstawie danych ankietowych zaobserwowano obniżenie poziomu wody w ciekach lub
całkowity zanik mniejszych cieków w 76 % tj. w 361 gminach, natomiast wystąpienie: całkowitego
zaniku (ciek nie prowadzi wody) wykazano w 57 gminach, tj. 12 %, znaczne obniżenie (brak
możliwości poboru wody z rzeki) w 87 gminach, tj. 18 % i odczuwalne obniżenie (ograniczona
możliwość poboru wody z rzeki) w 274 gminach, tj. 57 %.
Poniższe analizy zostały przeprowadzone na podstawie danych graficznych (mapki)
przekazanych przez gminy - Mapa 2.
(MPHP v. 2010 r. wykonana przez IMGW Warszawa - warstwa SHP - rzeki_r).
całk ow ity zanik
1%
znaczne obniżenie
9%
odczuw alne obniżenie
39 %
bez w pływ u na pobór
51 %
Wykres 3. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód powierzchniowych
dla cieków w obszarze działania RZGW Kraków w [%] (na podstawie danych graficznych)
Tabela 1. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód powierzchniowych dla całej sieci rzecznej
w obszarze działania RZGW w Krakowie (analiza na podstawie danych graficznych)
Cała sieć rzeczna - zaobserwowane obniżenia w 2011 r.
- długość całkowita
- całkowity zanik (ciek nie prowadzi wody)
- znaczne obniżenie (brak możliwości poboru wody z rzeki)
- odczuwalne obniżenie (ograniczona możliwość poboru wody z rzeki)
- bez wpływu na pobór
km
24 622
170
2 180
9 546
12 726
% udziału
100 %
ok. 1 %
9%
39 %
51 %
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
8
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
100%
90%
80%
70%
60%
bez w pływ u na pobór
50%
odczuw alne obniżenie
znaczne obniżenie
40%
całk ow ity zanik
30%
20%
10%
0%
rząd I
rząd II
rząd III
rząd IV
rząd V
rząd V I
rząd V II
Wykres 4. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód powierzchniowych
dla poszczególnych rzędów cieków w obszarze działania RZGW w Krakowie w [%]
(na podstawie danych graficznych)
Mapa 2. Obniżenie poziomu wód w ciekach spowodowane suszą w obszarze działania RZGW Kraków
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
9
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
2.3.
Obniżenie poziomu wód w naturalnych zbiornikach wodnych
brak zbiornik ów naturalnych
lub brak obniżenia
(297 gm in)
62,3%
znaczne obniżenie
(177 gm in)
37,1%
całk owity zanik
(3 gm iny)
0,6%
Wykres 5. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód w naturalnych zbiornikach wodnych
w 2011 r. w podziale na gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie
Na terenie 177 gmin, tj. ok. 37 % gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie
zaobserwowano znaczne obniżenie poziomu wody w naturalnych zbiornikach wodnych, natomiast
w 3 gminach, tj. ok. 1 % - całkowity zanik, w pozostałych gminach (297 gminy, tj. ok. 62 %) nie ma
zbiorników naturalnych lub jeżeli istnieją to nie zaobserwowano w nich obniżenia.
2.4.
Obniżenie poziomu zwierciadła wód gruntowych
zn aczn e obn iżen ie
poziom u zw ierciadła
w ód gruntow ych
(335 gm in)
70 %
całkow ity zan ik
poziom u zw ierciadła
w ód gruntow ych
(26 gm in)
6%
n ie zaobserw ow an o
obniżenia poziom u
zw ierciadła
w ód gruntow ych
(116 gm in)
24 %
Wykres 6. Zaobserwowane obniżenia poziomu zwierciadła wód gruntowych w 2011 r.
w podziale na gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
10
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Na terenie 335 gmin, tj. 70 % gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie zaobserwowano
znaczne obniżenie poziomu zwierciadła wód gruntowych (konieczność ograniczenia poboru wody),
natomiast w 26 gminach, tj. 6 % - całkowity zanik (zanik wody w studniach gospodarskich),
w pozostałych gminach (116 gmin, tj. 24 %) nie zaobserwowano obniżenia zwierciadła wód
gruntowych. - Mapa 3.
Mapa 3. Obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowanych susza w obszarze działania RZGW Kraków
3. ZAOPATRZENIE LUDNOŚCI W WODĘ W OKRESIE SUSZY
Procentowy udział zasobów wodnych w zaopatrzeniu gminy w wodę (wody powierzchniowe,
wody podziemne): 100-u procentowy udział wód powierzchniowych w zaopatrzeniu w wodę określiło
26 gmin, natomiast 252 gminy określiły udział 100 % wód podziemnych w zaopatrzeniu. 133 gminy
określiły pobór wód powierzchniowych w przedziale od 50 do 100 %, tj. ok. 28 % gmin z obszaru
działania RZGW w Krakowie, a 354 gminy (tj. 74 %) określiło pobór wód podziemnych w przedziale
od 50 do 100 %, pozostałe gminy nie podały danych dotyczących udziału wód w zaopatrzeniu lub
kupują wodę od innych gmin.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
11
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
3.1.
Wielkość deficytu wody w ujęciach zaopatrujących gminy w wodę przeznaczoną
do spożycia
Procentowa wielkość deficytu wody w ujęciach przeznaczonych do celów komunalnych
w okresie suszy (wody powierzchniowe, wody podziemne) - Mapa 4 i Mapa 5.
Mapa 4. Wielkość deficytu wody w ujęciach wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów komunalnych
w [%] na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy.
Procentowy udział wód powierzchniowych w zaopatrzeniu ludności w wodę do celów
komunalnych jest największy na południu regionu, natomiast największy deficyt w ujęciach wód
powierzchniowych (tzn. powyżej 80 %) wystąpił w 7 gminach, tj.: Czernichów, Imielno, Sieniawa,
Szczyrk, Porąbka, Brzozów, Pałecznica.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
12
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Mapa 5. Wielkość deficytu wody w ujęciach wód podziemnych wykorzystywanych do celów komunalnych w [%]
na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy.
Procentowy udział wód podziemnych w zaopatrzeniu ludności w wodę przeznaczoną do celów
komunalnych jest największy w północnej części regionu, a największy deficyt w ujęciach wód
podziemnych (tzn. powyżej 80 %) wystąpił w 8 gminach, tj.: Kalwaria Zebrzydowska, Łapanów,
Łodygowice, Nawojowa, Annopol, Bielsko-Biała, Żegocina, Zarszyn.
3.2.
Długość okresu deficytu wody w ujęciach zaopatrujących gminy w wodę przeznaczoną
do spożycia
Długość okresu występowania deficytu wody w ujęciach wód wykorzystywanych
do zaopatrywania ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (wody powierzchniowe, wody
podziemne) - Mapa 6 i Mapa 7.
Największa długość okresu deficytu w ujęciach wód powierzchniowych wykorzystywanych
do celów komunalnych, tzn. powyżej 150 dni wystąpiła w 10 gminach, z czego w 2 gminach powyżej
180 dni, tj. w Ciężkowicach i Porąbce, natomiast w przypadku ujęć wód podziemnych najdłuższy
deficyt (powyżej 180 dni) wystąpił w 8 gminach, tj.: Brzesko, Laskowa, Łososina Dolna, Mniów,
Podegrodzie, Skołyszyn, Słupia Jędrzejowska i Przemyśl (210 dni).
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
13
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Mapa 6. Długość okresu deficytu wody w ujęciach wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów komunalnych
w [dniach] na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy.
Mapa 7. Długość okresu deficytu wody w ujęciach wód podziemnych wykorzystywanych do celów komunalnych
w [dniach] na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
14
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
4. STRATY SPOWODOWANE DŁUGOTRWAŁĄ SUSZĄ
4.1.
Ludność dotknięta deficytem wody
Z podanych przez gminy powierzchni całkowitych tj. 47.736 km2 z obszaru działania RZGW
w Krakowie (w części lub całości - ankietowano 21 gmin więcej niż w 2003 r.), ok. 29 %, tj. 13.959
km2 powierzchni gmin zostało dotkniętych suszą, natomiast z podanej liczby mieszkańców
w poszczególnych gminach, tj. ok. 7, 09 mln mieszkańców ok. 3 %, tj. ok. 196 tys. mieszkańców
poszczególnych gmin zostało dotkniętych okresowymi brakami wody przeznaczonej do spożycia,
tj. głównie południowa część obszaru działania RZGW w Krakowie. - Mapa 8.
Mapa 8. Procent mieszkańców w poszczególnych gminach dotknięty okresowymi brakami wody
w okresie suszy - podziale na gminy.
Gminy, w których 100 % mieszkańców zostało dotkniętych okresowymi brakami wody
przeznaczonej do spożycia to 2 gminy: Gnojnik z terenu województwa małopolskiego (powiat brzeski)
i Gawłuszowice z województwa podkarpackiego (powiat mielecki).
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
15
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
4.2.
Straty finansowe zgłoszone przez gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie
spowodowane suszą
Wykazana przez ok. 20 % gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie, tj. 95 gmin całkowita wielkość strat finansowych poniesionych (szacowanych) przez gminy spowodowanych
suszą na ich terenie to - 43 030 481,96 zł, w tym: wielkość nakładów finansowych poniesionych
na dodatkowe zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia - 1 165 250 zł, tj. 3 %
z całkowitej wielkości szacowanych strat, wielkość strat finansowych w rolnictwie - 40 160 115 zł,
tj. 93 % i wielkość strat finansowych w leśnictwie - 1 705 117 zł, tj. 4 %.
9 gmin (ok. 2 %) wykazało straty finansowe spowodowane suszą w wysokości większej niż
1 mln zł, tj. gminy: Igołomia-Wawrzeńczyce, Imielno, Grodzisko Dolne, Pleśna, Trzebownisko,
Racławice, Olesno, Mędrzechów, w tym gmina Jędrzejów z woj. świętokrzyskiego wykazała stratę
finansową większą niż 12 mln zł. Największe straty finansowe gminy poniosły w rolnictwie, jednakże
aż 382 gminy (80 %) w ogóle nie wykazały strat finansowych z braku przeprowadzonych szacunków.
szacow ane straty
finansow e poniesione
w rolnictw ie
- 40 160 115 zł
93%
szacow ane straty
finansow e poniesione
na dodatk ow e
zaopatrzenie ludności
w w odę do spożycia
- 1 165 250 zł
3%
szacow ane straty
finansow e poniesione
w leśnictw ie
- 1 705 117 zł
4%
Wykres 7. Wielkość szacowanych strat finansowych poniesionych przez gminy
z obszaru działania RZGW w Krakowie spowodowanych suszą w 2011 r.
5. GMINY POSIADAJĄCE STRATEGIĘ DZIAŁANIA NA WYPADEK SUSZY
I GMINY REALIZUJĄCE OBECNIE PROGRAM ZMIERZAJĄCY DO
OGRANICZENIA STRAT ZWIĄZANYCH Z SUSZĄ
Gminy, które posiadają strategię działania na wypadek suszy - 79 gmin (16,5 %), które
nie posiadają - 398 gmin (83,5 %) - Mapa 9.
Gminy realizujące obecnie program zmierzający do ograniczenia strat związanych z suszą 46 gmin (10 %), nie realizujące programu - 431 gmin (90 %) - Mapa 10.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
16
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Mapa 9. Gminy posiadające opracowania dotyczące strategii działania na wypadek suszy.
Mapa 10. Realizacja przez gminy programu zmierzającego do ograniczenia strat związanych z suszą.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
17
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
Zebrane dane oddają poglądowy obraz zaistniałego w 2011 r. zjawiska suszy,
(a szczegółowe dane mogą stanowić podstawę do podejmowania decyzji wodnogospodarczych, prac
projektowych z dziedziny melioracji, gospodarki wodnej, żeglugi, gosp. komunalnej i ochrony środ.).
Występowanie susz jest nie tylko związane z warunkami klimatycznymi. Problem niedoboru
wody w glebie to również wynik niewłaściwej działalności człowieka w zakresie melioracji,
odwodnień, zalesień czy braku kompleksowego programu hydrotechnicznego i agrotechnicznego
w rolnictwie. Ze względu na różnorodny charakter zjawiska suszy w skali dorzecza (uwarunkowany
rozmieszczeniem i rodzajem zasobów wodnych, strukturą zapotrzebowania na wodę oraz istniejącymi,
bądź projektowanymi powiązaniami) nie jest możliwe sprecyzowanie jednolitego wzorca programu
przeciwdziałania skutkom suszy. Podstawowym narzędziem przeciwdziałania skutkom suszy
pozostaje racjonalna polityka ograniczania poborów i zrzutów przez użytkowników. W skrajnych
przypadkach powinno się przewidywać wykorzystanie awaryjnych źródeł wody (np. rezerwowych
studni) przeznaczonych na potrzeby ludności wyłącznie w zakresie wody pitnej.3
6. WNIOSKI
■
65 % gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie (308) zgłosiło wystąpienie zjawiska suszy
w stopniu odczuwalnym, ok. 3 % gmin (15) określiło suszę jako dotkliwą, 1 gmina określiła
suszę jako katastrofalną,
■
zgłoszona przez gminy szacowana całkowita wielkość strat finansowych spowodowanych suszą
to kwota ok. 43 mln zł, w tym są straty związane z kosztami dodatkowego zaopatrzenia ludności
w wodę ok. 1,2 mln zł, straty w rolnictwie - ponad 40 mln zł, straty w leśnictwie
- ponad 1,7 mln zł,
■
przewidywane straty finansowe w rolnictwie w 2012 r. spowodowane suszą w 2011 r. to kwota
ponad 29 mln zł,
■
70 % gmin z obszaru działania RZGW w Krakowie (335) zaobserwowało obniżenie zwierciadła
wód gruntowych (konieczność ograniczenia poboru wody), 6 % gmin (26) zgłosiło całkowity
zanik wody w studniach gospodarskich, 24 % gmin (116) nie zaobserwowało obniżenia.
■
160 gmin (33,5 %) określiło, że jeżeli w I kwartale 2012 r. nadal nie będzie znaczących opadów
to w gminie wystąpią problemy w zaopatrzeniu ludności w wodę.
■
238 gmin (ok. 50 %) określiło w sumie powierzchnię stawów rybnych na ok. 18 550 ha.
Rok hydrologiczny 2011 zalicza się do lat suchych. Zbieg niesprzyjających warunków
hydrologicznych i meteorologicznych, oraz brak warunków dla odbudowy zasobów wód podziemnych
miał dalsze niekorzystne konsekwencje dla stosunków hydrologicznych w 2012 roku.
3
„Zasady sporządzania programów gospodarczych zasobami wodnymi w warunkach suszy” – IMGW O/Kraków 1993 r.
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
18
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
7. SPIS MAP, WYKRESÓW I TABEL
7.1. Spis map
Mapa 1. Intensywność zjawiska suszy w podziale na gminy w obszarze działania RZGW Kraków ....................................... 6
Mapa 2. Obniżenie poziomu wód w ciekach spowodowane suszą w obszarze działania RZGW Kraków .............................. 9
Mapa 3. Obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowanych susza w obszarze działania RZGW Kraków ..................... 11
Mapa 4. Wielkość deficytu wody w ujęciach wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów komunalnych w [%]
na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy. ........................ 12
Mapa 5. Wielkość deficytu wody w ujęciach wód podziemnych wykorzystywanych do celów komunalnych w [%] na tle
udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy. .................................. 13
Mapa 6. Długość okresu deficytu wody w ujęciach wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów komunalnych
w [dniach] na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy. ...... 14
Mapa 7. Długość okresu deficytu wody w ujęciach wód podziemnych wykorzystywanych do celów komunalnych
w [dniach] na tle udziału tych ujęć w ogólnym zaopatrzeniu ludności w wodę w [%] – w podziale na gminy. ...... 14
Mapa 8. Procent mieszkańców w poszczególnych gminach dotknięty okresowymi brakami wody w okresie suszy –
podziale na gminy. .................................................................................................................................................... 15
Mapa 9. Gminy posiadające opracowania dotyczące strategii działania na wypadek suszy. ................................................. 17
Mapa 10. Realizacja przez gminy programu zmierzającego do ograniczenia strat związanych z suszą. ............................... 17
7.2. Spis wykresów
Wykres 1. Gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie na terenie których wystąpiło zjawisko suszy w 2003 r. .............. 5
Wykres 2. Skala suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 r. .......................................................................... 5
Wykres 3. Zaobserwowane obiżenia poziomu wód powierzchniowych dla cieków w obszarze działania RZGW Kraków
w [%] (na podstawie danych graficznych) ............................................................................................................... 8
Wykres 4. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód powierzchniowych dla poszczególnych rzędów cieków w obszarze
działania RZGW w Krakowie w [%] (na podstawie danych graficznych) .............................................................. 9
Wykres 5. Zaobserwowane obniżenia poziomu wód w naturalnych zbiornikach wodnych w 2011 r. w podziale na gminy
z obszaru działania RZGW w Krakowie................................................................................................................ 10
Wykres 6. Zaobserwowane obniżenia poziomu zwierciadła wód gruntowych w 2011 r. w podziale na gminy z obszaru
działania RZGW w Krakowie................................................................................................................................ 10
Wykres 7. Wielkość szacowanych strat finansowych poniesionych przez gminy z obszaru działania RZGW w Krakowie
spowodowanych suszą w 2011 r. ........................................................................................................................... 16
7.3. Spis tabel
Tabela 1.Zaobserwowane obniżenia poziomu wód powierzchniowych dla całej sieci rzecznej w obszarze działania RZGW
w Krakowie (analiza na podstawie danych graficznych)............................................................................................ 8
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
19
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
8. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA
8.1. Susza 2012 r. - zbiornik Chańcza (gm. Raków, woj. świętokrzyskie) - (wrzesień 2012 r.)
fot. Elżbieta Drab
fot. Elżbieta Drab
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
20
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
fot. Elżbieta Drab
__________________________________________________________________________________________
fot. Elżbieta Drab
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
21
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
fot. Elżbieta Drab
fot. Elżbieta Drab
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
22
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
8.2. Susza 2012 r. - Dolina Jaworzynki - Zakopane - (październik 2012 r.)
fot. Tomasz Bukowiec
fot. Tomasz Bukowiec
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
23
Zjawisko suszy na obszarze działania RZGW w Krakowie w 2011 roku
fot. Tomasz Bukowiec
fot. Tomasz Bukowiec
__________________________________________________________________________________________
Opracowano w Wydziale Regionalnego Systemu Informacyjnego i Katastru Wodnego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
24