PLANOWANIE ROZWOJU MIAST 02.10.2012 Miasto i jego

PLANOWANIE ROZWOJU MIAST
02.10.2012
Miasto i jego pojmowanie






Zbiór jednostek ludzkich wyposażonych w budynki, ulice, nieruchomości itp. oraz instytucji i
administrację,
Stan ducha, zespół zwyczajów i tradycji, postaw i sentymentów (Park),
Wytwory natury ludzkiej, główny ośrodek przemian cywilizacyjnych (Park),
Całość nieprzestrzenna, humanistyczna, realizująca się w działaniu ludzkim (F. Znaniecki),
Funkcja trzech układów: rynku, zbiorowości mieszkańców oraz centrum administracyjnego (M.
Weber),
Dobro wspólne, zbiór wartości przestrzennych i nieprzestrzennych
Miasto (geografia, urbanistyka):





Historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się wysokim poziomem koncentracji
ludności, dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą w
zawodach pozarolniczych (głównie w usługach i przemyśle), prowadząca specyficzny styl życia zwany
miejskim,
Wewnętrznie zróżnicowane skupisko ludzi i wytworów działań ludzkich,
Taka jednostka osadnicza, w której mieszkańcy spędzają większość swojego życia,
Wysokozorganizowana i gęsto zaludniona struktura osadnicza (urbanistyczna),
Skupisko wielu budynków, gdzie żyje i pracuje wielu mieszkańców
Kryteria delimitacji miasta:
1)
2)
3)
4)
Wielkościowe (liczba mieszkańców),
Administracyjno-prawne (prawa miejskie),
Fizjonomiczno-urbanistyczne (zabudowa miejska, specyficzny układ ulic),
Społeczno-zawodowe (większość mieszkańców utrzymuje się z pracy w zawodach pozarolniczych)
Miasto – TSS:
1) Elementy (składniki)
2) Środowisko (otoczenie)
3) Relacje
Wysoki stopień organizacji i założenia, silne relacje z otoczeniem (zewnętrzne oddziaływanie miasta).
Funkcje miasta:

Jednostkowe (wyspecjalizowane)
o Administracyjno-polityczna,
o Handlowo-usługowa,
o Produkcyjna,
o Rolnicza,
o Transportowo-komunikacyjna,
o Naukowa,
o Turystyczno-kulturowa,
o Religijna,
o Militarno-obronna.

Złożone – wielofunkcyjne
Tendencja – rozwój wielofunkcyjności.
09.10.2012
PRAWDY O MIEŚCIE
1) Każde miasto jest układem złożonym.
2) Miasto tworzą struktury społeczne, ludzie i zagospodarowanie przestrzenne (zabudowanie).
3) Miasto spaja sieć relacji będących wynikiem działania ludzi i podmiotów gospodarczych (społecznych)
oraz wzajemne oddziaływania elementów miasta i jego otoczenia (środowiska).
4) Każde miasto wyznacza cele swojego działania.
5) Każda działalność wymaga określonych środków i sposobów działania.
6) Każdy podmiot poszukuje dla siebie w mieście takich warunków, które najlepiej zaspokajają jego
wymagania i potrzeby -> atrakcyjność lokalizacyjno-inwestycyjna miasta.
7) Poszczególne tereny mają różną wartość dla różnych podmiotów (walory terenu są kategorią
subiektywną).
8) Atrakcyjność terenu jest nie tylko funkcją jego właściwości, ale także funkcją położenia oraz
właściwości terenów sąsiednich (otoczenia).
Każdy użytkownik terenu dzięki wyborowi właściwego miejsca lokalizacji uzyskuje korzyści wyrażające się w
obniżce nakładów inwestycyjnych, nakładów bieżących oraz obniżce kosztów transportu.
Koncentracja podmiotów gospodarczych w mieście prowadzi do zanieczyszczenia powietrza, hałasu,
przeciążenia sieci komunikacyjnej oraz wydłużenia odległości i czasu dojazdu do miejsc realizacji celów (wzrost
kosztów transportu).
Czynniki przyciągające do miasta podmioty gospodarcze:
1) Miasto posiada wyspecjalizowane jednostki usługowe zapewniające tańszą obsługę i tańsze
dostarczania produktów.
2) Obszar miasta ma lepsze zagospodarowanie transportowe, które ułatwiają obsługę, dojazdy do pracy i
redukcję kosztów transportu.
3) Duża liczba mieszkańców dobrze rokuje na pozyskanie pracowników w odpowiedniej liczbie i
odpowiednich kwalifikacjach.
4) Bliskości różnorodność dostawców pozwala racjonalizować gospodarkę zasobami.
5) Obniżenie kosztów obsługi konsumpcyjnej (produkcja na wielką skalę) może doprowadzić do
zmniejszenia kosztów ogólnych (jednostkowych) i podatków.
Podmioty gospodarcze są uciążliwe dla mieszkańców. Także tym podmiotom nie można przypisać
odpowiednich kosztów co zwiększa lub generuje koszty społeczne. Koszty społeczne i koszty istnienia i
funkcjonowania miasta, życia w mieście oraz patologii miejskiej ponoszone się przez mieszkańców.
Konflikt miejski: korzyści indywidualne – koszty społeczne.
Konfliktów nie da się uniknąć. Władze miasta powinny je ograniczać i redukować ich społeczne skutki i koszty.
Eliminacja i ograniczanie konfliktów, zwłaszcza na tle użytkowania środowiska miejskiego – zadanie dla
planistów. Konflikty także na tle wykorzystywania zasobów miejskich (zmiana walorów użytkowych w czasie).
16.10.2012
MIASTA POLSKIE W PROCESIE GLOBALIZACJI
Współczesne przemiany przestrzenno-strukturalne polskich miast.
Generatorem przemian w układach przestrzenno-strukturalnych jest nowa sytuacja ustrojowa i przemiany
globalne.
Kształtujące się i kształtowane struktury przestrzenne miast są efektem synergicznego oddziaływania
współczesnych czynników rozwoju jakie działają w systemie gospodarki rynkowej i społeczeństwie
obywatelskim.
Są też efektem celowych i świadomych działań samorządów terytorialnych (Studium, Strategie rozwoju) oraz
niezależnych podmiotów gospodarczych poszukujących dla swej działalności najbardziej korzystnych miejsc
lokalizacji.
Przemiany strukturalno-przestrzenne obejmują miasto jako całość i poszczególne jej części.
Przekształcenia wewnętrzne (centra): jakościowe, wertykalne.
Przekształcenia zewnętrzne (peryferia): ilościowe, horyzontalne.
Procesy zachodzące w dużych miastach europejskich:
1)
2)
3)
4)
5)
Uniwersalizm i partykularyzm
Homogenizacja i zróżnicowanie
Integracja i fragmentacja
Centralizacja i decentralizacja
Skojarzenia i synkretyzacja
Inny kształt przybierają procesy urbanizacji:
Cechy współczesnej urbanizacji:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Urbanizacja suburbiów
Peryferializacja rdzenia miejskiego
Rozwój części zewnętrznych
Dekoncentracja i rekoncentracja zabudowy i funkcji
Powstawanie enklaw wewnątrzmiejskich (tereny, których dostępność przestrzenna nie jest duża np.
osiedla zamknięte)
Deindustrializacja i reindustrializacja
Zanikanie granic miasta
Powiększające się nierówności społeczne
Wzrost napięć i konfrontacji.
W miastach i na obszarach przyległych procesy te wywołują następujące reperkusje:
 Zmianę orientacji miasta – zastąpienie spojrzenia „z miasta na jego peryferie” spojrzeniem „z
peryferiów na miasto”
 Dyfuzję urbanizacji
 Zanik granic metropolii
 Koniec ery metropolizacji (E. Soja)
 Powszechną urbanizację regionalną
23.10.2012
Przemiany po 1989 r. – znaczenie dla przebiegu procesu urbanizacji miały:
1)
2)
3)
4)
5)
Usunięcie barier izolacyjnych kraju,
Przywrócenie własności prywatnej,
Odrodzenie się struktur społeczeństwa obywatelskiego,
Prywatna przedsiębiorczość budowlana,
Znaczenie podniesienia się poziomu życia pewnej części społeczeństwa polskiego,
Nakładanie się faz dezurbanizacji i reurbanizacji.
1. Przeobrażenia w śródmieściu, polegające na zastępowaniu funkcji mieszkalnej przez funkcje usługowe,
czego efektem jest powstawanie centrum administracyjno-handlowych.
2. Postawanie na brzeżach miast nowoczesnych, jednak niskiego standardu, centrów handlowousługowych.
3. Wyznaczania i rozwój, przede wszystkim na obrzeżach miast lub na styku miasta i jego strefy
podmiejskiej, nowych obszarów inwestycyjnych.
4. Modernizacja układów komunikacyjnych i ograniczenie ruchu pojazdów w centralnych częściach miast
oraz budowa parkingów w tym tzw. „buforowych” na obrzeżach centralnych dzielnic miast.
5. Zmiana modelu budownictwa mieszkaniowego, czego wyrazem jest budowa małych, kameralnych w
charakterze często „zamkniętych” osiedli mieszkaniowych.
6. Podejmowanie programów rewitalizacji historycznej zabudowy miejskiej.
7. Rozwój jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowego w strefie podmiejskiej.
W ten sposób ukształtowano nowy model współczesnego miasta polskiego, o bardziej bogatej, a jednocześnie
zróżnicowanej strukturze przestrzenno-strukturalnej.
Kategorie starych obszarów miejskich reprezentują:
1) Zabytkowe staromiejskie zespoły architektoniczno-urbanistyczne (zespół zabudowy staromiejskiej z
rynkiem, ratuszem, zespoły rezydencjonalne z pałacem, parkiem oraz zespoły zabudowy sakralnej).
2) Wielofunkcyjne obszary zabudowy śródmiejskiej, w których wyróżniają się dwie formy zabudowy:
mieszkaniowa i usługowa.
3) Śródmiejskie obszary zabudowy mieszkaniowej wykształcone w XIX i XX wieku.
4) Obszary wielkich osiedli blokowych, będące pozostałością formacji ustrojowej, tzw. realnego
socjalizmu.
5) Obszary poprzemysłowe, wykształcone zarówno w formacji ustrojowej kapitalizmu, jak i okresie tzw.
socjalistycznej industrializacji.
6) Obszary pokomunikacyjne wraz z zapleczem technicznym związane z transportem morskim, żeglugą,
rozwojem kolejnictwa oraz rozwojem transportu lotniczego.
7) Tereny powojskowe powstałe przede wszystkim w XIX i XX wieku.
Obszary nowe to przede wszystkim:
1)
2)
3)
4)
5)
Obszary koncentracji inwestycji
Wielko powierzchniowe centra handlowo-usługowe
Nowe obszary wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego
Obszary koncentracji budownictwa rezydencjonalnego
Nowe obszary inwestycyjne szkół wyższych (nowe kampusy)
Przekształcenia strukturalno-przestrzenne miast polskich będą toczyły się dalej. Efektem tego procesu będzie
upodobnienie się ich struktury do miast zachodnioeuropejskich.
Rozwój zrównoważony miast w kontekście współczesnej urbanizacji: aspekty przestrzenne.
Rozwój zrównoważony pojmowany jako:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Model rozwoju społeczno-gospodarczego
Paradygmat
Koncepcja lub strategia rozwoju
Specyficzny proces rozwoju
Sposób podejścia w procesie planowania rozwoju społeczno-gospodarczego
Podejście do zagospodarowania przestrzennego itp.
Stosowanie idei rozwoju zrównoważonego w działalności planistycznej jest nakazem chwili, wynikającym z
charakteru toczących się procesów, zwłaszcza suburbanizacji.
Specyfikę systemu terytorialnego miasta określają:
1) Wysoki stopień złożoności wynikający z mnogości i różnorodności tworzących system miejski
składników.
2) Zdecydowania dominacja składników antropogenicznych przy stosunkowo ograniczonej ilości
składników przyrodniczych.
3) Dominacja relacji mieszkańców miasta z elementami warstwy podłoża materialnego oraz warstwy
społecznej, a w mniejszym znaczeniu z elementami przyrodniczymi.
4) Istnienie 4 wyraźnych podsystemów przyrodniczego, społecznego, ekonomicznego i przestrzennego.
5) Silne powiązania systemu z otoczeniem zewnętrznym zwłaszcza sferą podmiejską.
6) Zasadnicze znaczenie podsystemu gospodarczego.
30.10.2012
Rozwój miast polskich.
O rozwoju miast i zmianie ich struktury przestrzenno – funkcjonalnej decydowały przede wszystkim:
- rozwój nauki i techniki,
- koncentracja władzy politycznej, gospodarczej i finansowej,
- dyfuzja innowacji, zwłaszcza nowych technologii,
- zmiany w sposobach produkcji, akumulacji, konsumpcji.
Czynniki te zostały wpisane w proces globalizacji którego wpływ na rozwój miasta obejmował wszystkie, bez
wyjątku, sfery życia społ. – gosp.
W wymiarze przestrzennym stare elementy zagospodarowania przestrzennego podlegały zasadniczym
przekształceniom oraz były uzupełniane o nowe.
Działania te miały zapewnić poprawę funkcjonalności miast, a co się z tym wiąże stworzyć możliwie najlepsze
warunki obsługi i życia ludności.
Stara materia urbanistyczna nie jest w stanie wypełniać nowych funkcji.
Nie wytrzymuje także konkurencji w związku ze zmianami w użytkowaniu ziemi.
Zmianie ulegają:
1. całościowo ujmowana struktura przestrzenna miast,
2. jakość środowiska życia miejskiego, często efektem jest zmiana i charakter wypełnianych przez
konkretne miasto funkcji.
Zmieniają się bowiem elementy zagospodarowania przestrzennego, a więc to co tworzy tkankę miejską
oraz określa traktowaną całościowo strukturę wewnętrzną miasta.
Najbardziej zasadnicze, a zarazem widoczne zmiany w miastach obejmują :
1. centra miast,
2. przestrzenie publiczne,
3. obszary zainwestowania przemysłowego,
4. tereny zielone,
5. obszary zabudowy mieszkaniowej,
6. strefę podmiejską.
Miasta rozlewają się wzdłuż linii komunikacyjnych (główne drogi wlotowe, kolej miejska, linie metra) lub też
rozrastają się przez tzw. pączkowanie – powstawanie nowych stref intensywnego inwestowania na obrzeżach
centralnej części miasta (Defense w Paryżu, EUR w Rzymie)
Zmiany te są przede wszystkim efektem przyjęcia nowego modelu gospodarczego, który wykształciły
globalizacja i rozwój postmodernistyczny czy postindustrialny.
Nowy model gospodarczy oznaczał przede wszystkim nową i nowoczesną, elastyczną organizację produkcji oraz
nowy reżim akumulacji kapitału.
Efektem tego stały się między innymi:
1. de industrializacja starych fordowskich ośrodków i klastrów masowej produkcji,
2. reindustrializacja (nowe obszary lokalizacji zakładów przemysłowych i tworzenie układów sieciowych)
3. rozwój przemysłów zaawansowanej technologii,
4. intensyfikacja produkcji jednostkowej, czemu towarzyszy indywidualna stylizacja wyrobów,
5. rozwój usług finansowych i obsługi biznesu.
W miastach i na obszarach przyległych współcześnie tworzące się procesy wywołują następujące reperkusje:
1. peryferializacje rdzenia miejskiego (CBD, city),
2. urbanizacja suburbiów,
3. rozwój zewnętrznej strefy miasta i obszarów stykowych – obrzeży
4. zmiana orientacji miasta wyrażająca się zastąpieniem spojrzenia „z miasta na jego peryferia” na „z
peryferiów na miasta”
5. decentralizacja i centralizacja działalności gosp.
6. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
7. Dyfuzja urbanizacji,
8. Zanik granic miasta,
9. Koniec ery metropolizacji.
Takie procesy obserwowano do 2008 roku. Czy tak będzie w kolejnych latach trudno powiedzieć.
6.11.2012
Problemy, które miasta musza rozwiązać:
1. Międzynarodowa konkurencja, kooperacja, globalizacja, procesy integracji europejskiej i likwidacji
dysproporcji na poziomie gospodarczego rozwoju i warunków życia,
2. Niekorzystne tendencje demograficzne (starzenie się ludności, napływ imigrantów, poszerzanie się
sfery ubóstwa, wielokulturowość i mieszanie się kultur itp.)
3. Problemy zbilansowania rynków pracy, zwłaszcza w odniesieniu do osób młodych i wykształconych
(chodzi o miejsca pracy w przemyśle zaawansowanych technologii, uniwersytetach, instytutach
badawczych, centrach info i rozwoju, bankach, giełdach itp.)
4. Powiększające się rozwarstwienie społeczne, zwłaszcza polaryzacja dochodowa, problemy zbiorowego
transportu miejskiego.
5. Dynamiczny napływ interesantów i turystów i związany z tym wzrost natężenia ruchu
komunikacyjnego.
6. Szerzenie się zjawisk i procesów patologii społecznej (przestępczość, bezdomność, alkoholizm)
7. Rozwój chorób cywilizacyjnych i zagrożenia zdrowia oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców
(terroryzm)
8. Wymagania rozwoju nowych dziedzin życia gospodarczego i społecznego.
9. Wymagania rozwoju i organizacji przestrzennej nakładających się na siebie istniejących obszarów
funkcjonalnych i powstających nowych układów.
10. Trudności przezwyciężenia złożonych problemów środowiskowych zwłaszcza z przeciwdziałaniem
obniżającemu się standardowi środowiskowemu.
11. Problemy finansowe wynikające ze zwiększających się kosztów utrzymania rozrastających się miast.
12. Problemy odpowiedniego reagowania na zmieniająca się sytuację polityczną, wewnętrzną i
zewnętrzną.
13. Pogłębiające się rozwarstwienie społeczne oraz poszerzająca się sfera ubóstwa w mieście.
Problemami takimi mogą być:
1. Mniejszy od zakładanego budżet,
2. Konieczność przebudowy budżetu z uwagi na nową sytuację ekonomiczną
3. Zacofanie techniczne i technologiczne miast oraz niedorozwój infrastruktury
4. Społeczność interesów: inwestorów, zwłaszcza międzynarodowych korporacji, władz miasta oraz
mieszkańców
5. Trudności związane z zastosowaniem odpowiednich rozwiązań technicznych i technologicznych lub z
przyjęciem nietrafionych rozwiązań
6. Dekapitalizacja oraz awaryjność urządzeń sieci infrastruktury technicznej
7. Brak koordynacji w działaniu niezależnych podmiotów gosp. Zwłaszcza posiadających kluczowe
znaczenie dla miast
8. Skomplikowanie sytuacji politycznej, gospodarczej, społecznej, ekologicznej, prawnej, finansowej, itp.
Która wystąpi jako efekt kryzysu nie tylko na świecie, w kraju czy regionie, ale w każdym konkretnym
mieście
9. Łańcuchowy charakter uruchomionych kryzysem finansowym procesów oraz zmian będących ich
efektem
10. Zjawiska o charakterze katastrofalnym
11. Międzynarodowy terroryzm i konflikty zbrojne
12. Kosztowność i nieefektywność ekonomiczna zastosowanych rozwiązań.
Trzeba brać pod uwagę to, że kryzys prawdopodobnie wzmocni rolę władz państwowych i miejskic w
kształtowaniu rozwoju miast.
13.11.2012
Po 1989 roku urbanizacja w Polsce przybrała inny charakter niż w okresie poprzednim.
W miejsce państwa, które było zasadniczym – jedynym podmiotem decyzyjnym pojawiły się nowe podmioty w
dziedzinie rozwoju przestrzennego, społeczno-gospodarczego: samorząd terytorialny, właściciele
nieruchomości oraz podmioty gospodarcze.
Na szeroko rozumiany proces urbanizacji wpływ przede wszystkim mają:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Regulacje prawne
Polityka przestrzenna państwa oraz władz regionalnych i lokalnych
Rynek nieruchomości gruntowych
Zachowanie przestrzenne inwestorów
Upodobania, priorytety i preferencje mieszkańców
Tendencje rozwoju miast obserwowane w wysoko rozwiniętych krajach świata
Przyrodnicze i techniczne uwarunkowania zabudowy konkretnego terenu
Cechą współczesnej polskiej urbanizacji (podobnie zresztą jak i urbanizacji w krajach euroatlantyckich) jest
dynamiczny rozwój obszarów peryferyjnych miast i ich stref podmiejskich, czego wyrazem jest tzw. rozlewanie
się miast (urban sprawl). Proces ten w Polsce nazywany jest suburbanizacją, choć w warunkach polskich ma on
bardziej złożony charakter. Obserwowane jest nakładanie się na siebie suburbanizacji, dezurbanizacji i re
urbanizacji,
Suburbanizacja z ogólnospołecznego punktu widzenia jest procesem niekorzystnym.
Nie oznacza to niewystępowania korzyści, jakie z lokalizacji obiektów bądź to w granicach miasta, bądź w strefie
podmiejskiej wnoszą zarówno podmioty gospodarcze i inwestorzy, jak i właściciele nieruchomości.
Suburbanizacja prowadzi do:
1)
2)
3)
4)
Nieracjonalnego wykorzystania terenu
Uszczuplenia terenów użytkowanych rolniczo i tzw. terenów otwartych
Zwiększenia kosztów budowy infrastruktury komunalnej i kosztów jej utrzymania
Generowania ruchu drogowego i zwiększanie jego natężenia z różnorakimi konsekwencjami dla
ogólnie pojmowanego środowiska (narastanie trudności komunikacyjnych w obrębie miasta zwłaszcza
centrum, zanieczyszczenia powietrza, hałas, zwiększenie wypadków i kolizji, itp.)
5) Zajmowania terenów wewnątrzmiejskich przez budowane parkingi
6) Ograniczenia czasu wolnego na skutek spędzania wielu godzin w środku transportu, itp.
Z indywidualnego punktu widzenia suburbanizacja jest jednak korzystna. Zamieszkanie z dala od centrum
oznacza:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Życie w bardziej przyjaznym środowisku
Poprawę warunków mieszkaniowych
Rekreację na wolnym powietrzu
Wyższy stopień prywatności
Niższe obciążenie podatkowe
Niższe relatywnie (w stosunku do miasta) koszty utrzymania
W prowadzeniu działalności gospodarczej w obrębie strefy podmiejskiej okreslone korzyści upatrują także
inwestorzy i podmioty gospodarcze.
Korzyści suburbanizacji dla podmiotów gospodarczych sprowadzają się przede wszystkim do:
1)
2)
3)
4)
5)
Relatywnie niskich cen nabywanego gruntu
Możliwość praktycznego pozyskania działki każdej wielkości
Mniejszych podatków
Niższych kosztów produkcji
Możliwości uzyskania tzw. korzyści skali.
Wady suburbanizacji z punktu widzenia gospodarstwa domowego:
1) Zwiększa koszty funkcjonowania gospodarstwa domowego, głównie przez koszty transportu
2) Poważnie a niekiedy całkowicie uzależnia funkcjonalnie członków gospodarstwa domowego od
samochodu
3) Ogranicza korzystanie z usług wyższego stopnia centralności świadczonych w centrum miasta, w tym
uczestnictwa w życiu kulturalnym, rozrywce, itp.
4) Generuje nowe problemy funkcjonowania gospodarstwa domowego – konieczność dowożenia dzieci
do i ze szkoły, zatrudnienia opiekunki, względnie pomocy domowej
5) Ogranicza czas, w którym można swobodnie dysponować, a który jest marnotrawiony na przebywanie
w środkach transportu (także niekiedy publicznego)
Rozwój zrównoważony

Model zagospodarowanie przestrzennego





Paradygmat formułowania podstaw teoretycznych i metodologicznych nowego ujmowania rozwoju
społeczno-gospodarczego i gospodarki przestrzennej
Koncepcja odnoszona do konkretnych rozwiązań w zakresie rozwoju i zagospodarowania
Strategia przy wyznaczaniu celów oraz priorytetów rozwojowych
Proces, w którym realizowana będzie określona koncepcja rozwoju
Sposób przy określeniu cech przedmiotu planowania gospodarki przestrzennej
20.11.2012
Ład przestrzenny – model organizacji przestrzennej jednostki terytorialnej i to taki model, w którym znajdują
odbicie kryteria racjonalności ogólnospołecznej. A zatem modelem pewnego stanu zagospodarowania
przestrzennego jaki zamierza się uzyskać w wyniku urzeczywistnienia pewnych decyzji przestrzennych.
Racjonalność społeczną znajduje swój wyraz w uwzględnianiu w procesie tworzenia koncepcji
zagospodarowania przestrzennego: praw przyrody, praw rozwoju społecznego i reguł funkcjonowania
społeczeństw, zasad funkcjonowania gospodarki, kanonów estetyki zabudowy terenu, założeń funkcjonowania i
zagospodarowania przestrzennego.
Model – wzorzec lub odwzorowanie pewnego stanu.
Mpzp – model ładu przestrzennego, którego realizacja ma przekształcić istniejąca rzeczywistość, powinien
zatem zagwarantować harmonie w ekosystemach, zapewnić bezpieczeństwo ludzi i ich mienia, prowadzić do
możliwie wysokiego i mało zróżnicowanego poziomu życia oraz warunków życia ludności, możliwości
prowadzenia regionalnej działalności gospodarczej przez niezależne podmioty, maksymalizować czas wolny,
którym można swobodnie dysponować, umożliwiać życie w estetycznym i funkcjonalnym środowisku.
Smart-growth jest jedną z tych koncepcji planowania rozwoju miast, której realizacja ma przeciwdziałać
dotychczasowym trendom urbanizacji (konkretnie su urbanizacji), której niekorzystnymi efektami są:
1. wzrastający stopień skażenia środowiska i zmarnotrawienia jego zasobów,
2. rosnące koszty budowy i funkcjonowania infrastruktury miejskiej,
3. pogarszające się warunki życia.
Powinien być zatem odpowiedzią urbanistów i planistów przestrzennych na powszechną suburbanizację i jej
spektakularny przejaw czyli rozlewanie się miast, a także na postulowany przez niektóre środowiska tzw.
„wzrost zerowy”, który jednak jak się wydaje nie jest możliwy do zrealizowania w warunkach postępu
cywilizacyjno-kulturowego.
Koncepcja smart growth ma zmodyfikować współczesny proces urbanizacyjny w kierunku oszczędnego
wykorzystania terenu, zabudowy bardziej zwartej, poprawić dostępność przestrzenną, ograniczenia użycia
samochodu, preferencji transportu zbiorowego itp.
10 podstawowych pryncypiów s-g:
1. wprowadzenie różnych form użytkowania ziemi,
2. projektowanie zwartej zabudowy
3. tworzenie zróżnicowanej: rodzajowo, wielkościowo i cenowo oferty budownictwa mieszkaniowego
4. tworzenie jednostek urbanistycznych, gdzie w zasięgu dojścia pieszego, realizować można
podstawowe potrzeby gospodarstw domowych
5. budowanie dobrze wychowanej i atrakcyjnej społeczności lokalnej o emocjonalnym związku z
miejscem zamieszkania
6. zachowanie większych obszarów otwartych, ochrona obszarów użytkowanych rolniczo, ochrona
naturalnego piękna oraz likwidacja przyrodniczych obszarów problemowych
7. ukierunkowanie rozwoju na istniejące społeczności ich problemy i potrzeby
8. Stworzenie możliwości korzystania z różnego rodzaju transportu, z wyraźną preferencją transportu
zbiorowego
9. Podejmowanie czytelnych i uczciwych decyzji dotyczących rozwoju
10. Wzmocnienie współpracy władz lokalnych, właścicieli nieruchomości oraz inwestorów w procesie
podejmowania decyzji związanych z rozwojem i zagospodarowaniem przestrzennym.
Realizacja koncepcji s-g ukształtuje atrakcyjne środowisko życia w mieście:
1. doprowadzi do ukształtowania czystego środowiska życia
2. przyczyni się do zrównoważonego rozwoju społ-gosp w danym środowisku przyrodniczym
3. uruchomi proces rewitalizacji centralnych obszarów miast
4. stworzy nowe miejsca pracy na obszarach zagospodarowanych
5. zwiększy przychody władz miejskich i poczyni oszczędności w budżecie
6. wzmocni lokalne struktury społeczne, oferując w jednostkach urbanistycznych mieszkania, usługi,
miejsca pracy itp.
7. Ograniczy wykorzystanie samochodu i ruch uliczny.
8. Poprawi ogólny stan środowiska
9. Ożywi centrum miasta, którego wielofunkcyjność rozciągnie cykl życia tej cz miasta na 24h
10. Zmniejszy nacisk na zagospodarowanie obszarów peryferyjnych, a tym samym przyczyni się do
ochrony obszarów użytkowanych rolniczo oraz istniejących ekosystemów.
27.11.2012
KONCEPCJA SMART GROWTH wydaje się społecznie atrakcyjna. Nie zawsze jednak jest społecznie
akceptowalna. Aby tak się stało podjąć należy następujące działania:
1) Prowadzić na szeroką skalę działalność informacyjną (zgromadzić wokół idei ludzi)
2) Podjąć prace nad udostępnieniem zasobów prowadzących do smart growth oraz tworzeniem
warunków do ich racjonalnego i efektywnego wykorzystania
3) Podjąć i zrealizować przedsięwzięcia zmierzające do usunięcia zewnętrznych barier utrudniających
bądź uniemożliwiających realizację koncepcji smart growth.
„Nowy urbanizm” jest nowym nurtem w planowaniu i projektowaniu miast. Może być także potraktowany jako
model projektowania struktur przestrzenno-funkcjonalnych miast.
Ma bowiem doprowadzić do tworzenia struktur urbanistycznych dostępnych dla pieszych, z różnorodną
zabudową, zróżnicowaniem funkcjonalnym obszaru, dużą ofertą miejsc pracy, otwarta przestrzenią oraz
właściwą dla funkcji budynku, nowoczesną architekturą.
Synergicznym efektem działań w ramach Nowego Urbanizmu ma być zbilansowany rozwój zasobów
mieszkaniowych oraz miejsc pracy w jednostkach urbanistycznych.
SMART GROWTH – strategia
NOWY URBANIZM – kierunek działań; ma charakter bardziej realizacyjny
W założeniach nurtu Nowego Urbanizmu podkreśla się potrzebę tworzenia w ludzkiej skali jednostek lub
będących zrównoważonym środowiskiem życia. W tym kontekście, jako szczególnie ujmuje się ponowne
przemyślenie:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Sensu rozwoju budynków jednorodzinnych na obszarach oddalonych od centrum miast
Coraz większego uzależnienie człowieka i funkcjonowania gospodarstw domowych od samochodu
Odseparowanie miejsc zamieszkania od centralnych części miasta i centrów handlowo-usługowych.
Tworzenie w ramach tego nurtu struktury urbanistyczne mają doprowadzić między innymi do:
Zmniejszenia czasu spędzanego w środkach transportu
Zwiększenia oferty mieszkaniowej
7)
8)
9)
10)
Zahamowania procesu suburbanizacji
Zachowania obszarów historycznej zabudowy i takich wartości
Uczynienia ulic bardziej bezpiecznymi
Ożywienia obszarów opuszczonych i zdegradowanych.
Nowy Urbanizm jest jednak, jak się wydaje przede wszystkim MODELEM tworzenia nowego obszaru
funkcjonalnego. W obszarze takim:
1) Jest wyraźne centrum – plac, skwer zieleni, względnie skrzyżowanie dróg, przystanki komunikacji
miejskiej
2) Substancję mieszkaniową tworzą tradycyjne budynki mieszkalne, szeregowce, apartament owce
3) Większość budynków mieszkalnych znajduje się promieniu 500m od centrum
4) Zlokalizowane są sklepy i zakłady usługowe zaspokajające potrzeby dużej częstotliwości korzystania
5) Na zapleczu budynków zlokalizowane są garaże oraz drobne zakłady produkcyjne i usługowe
6) Lokalizacja szkół gwarantuje dzieciom bezpieczną drogę pieszą do szkoły
7) Pomiędzy budynkami – place zabaw
8) Ulice tworzą kompatybilny układ z drogami pieszymi do głównych miejsc realizacji celów
9) Ulice są dość wąskie, zadrzewione, ruch na nich jest powolny i bezpieczny dla pieszych oraz
rowerzystów
10) Budynki wokół placu centralnego są położone blisko ulicy tworząc zwartą kompozycję urbanistyczną
11) Parkingi nie są lokalizowane przy ulicach podobnie jak i wyjazdy z garaży; najlepszym miejscem ich
lokalizacji są zaplecza budynków (dostępność z alejek dojazdowych lub tylnych ulic tzw. back street)
12) Pewne miejsca zarezerwowane są dla lokalizacji obiektów publicznych np. kościół, placówka kultury
13) Funkcjonuje samorząd mieszkańców odpowiedzialny za funkcjonowanie infrastruktury komunalnej i
bezpieczeństwo mieszkańców
Krytyka Nowego Urbanizmu:
1)
2)
3)
4)
To nostalgia i tęsknota za starym porządkiem urbanistycznym
Zakamuflowany i przyodziany w nową szatę urban sprawl
Powrót do kolektywizmu
Zamach na wolność osobistą i prawa obywatelskie (prawo własności, swobody wyboru miejsca
zamieszkania, poruszania się, wyboru środka komunikacji, itp.)
5) Nowa forma kapitalizmu, korzystne jedynie dla najbogatszych
6) Stłoczenie ludzi w nieczytelnym sztucznym środowisku życia, zaburzającym cykl życiowy, itp.
URBAN DESIGN jest to subdyscyplina planowania urbanistycznego, albo jak się to niekiedy podkreśla nowym
podejściem do planowania rozwoju miast.
Podejściem, w którym na pierwszy plan wysuwa się aranżowanie dobrze się prezentujących i funkcjonalnych
miast. Jest do pewnego stopnia interdyscyplinarną dziedziną nauki i działań praktycznych (proces)
obejmujących: architekturę, gospodarkę przestrzenną, planowanie urbanistyczne, geografię, kształtowanie
środowiska, kształtowanie systemu transportowego, ekologię, zarządzanie i ekonomikę miast.
Jako działalność praktyczna ma tworzyć przestrzenie, w których ludzie chcieliby żyć, pracować, bawić się.
Realizując ten cel w sposób szczególny podejmuje się problematykę:
1) Budynków, zwłaszcza ich lokalizacji, sąsiedztwa, wielkości, kształtu, estetyki, funkcji i wywoływanych
emocji
2) Przestrzeni publicznych, „miejsc życia”, spotkań i działań mieszkańców, a także osób przyjezdnych
3) Ulic jako szkieletu takanki urbanistycznej miasta pełniących wiele różnych funkcji (mieszkaniowa,
komunikacyjna, rekreacyjna, kulturalna, handlowa, spotkań, itp.) oraz organizujących przestrzennie
miasto
4) Miejskich systemów komunikacyjnych, ich organizacji, struktury, funkcjonowania, dostępności,
komplementarności, jakości obsługi, kosztów funkcjonowania, itp.
5) Rewitalizacja zdegradowanych i dysfunkcjonalnych obszarów miejskich
6) Kosztów funkcjonowania miasta (ekonomika miejska)
7) Krajobrazu miejskiego, jego elementów i ich piękna oraz unikatowości
Urban design uwzględnia trzy skale projektowania rozwoju miasta:



Mikro
Mezo
Makro
04.12.2012
URBAN DESIGN
PRZEDMIOT
Struktura urbanistyczna
Miejska typologia, gęstość i zrównoważenie
Dostępność
Czytelność miasta, odnalezienie się w mieście
Animacja
Funkcjonalność i dopasowanie
Komplementarność i mierzalne użytkowanie
Charakter i znaczenie
Początek i zdarzenia
Kontynuacja i zmiana
PROBLEMY, CELE, ZADANIA
Jak kształtować elementy zagospodarowania i jak je
łączyć w funkcjonalne struktury przestrzenne
Typy morfologii przestrzeni miejskiej w nawiązaniu do
gęstości zaludnienia i zabudowy, konsumpcji
zasobów, produkcji i konsumpcji mieszkańców, itp.
Łatwość, bezpieczeństwo i możliwość wyboru
podczas realizowanych celów w granicach miasta i
sfery podmiejskiej
Pomoc ludziom odnaleźć się w mieście oraz
zrozumieć jak miasto i jego części funkcjonują
Projektowanie miejsc stymulujących społeczną
aktywność
Kształtowanie przestrzeni celem wsparcie ich różnych
możliwości wykorzystania
Lokalizowanie aktywności, które pozwalają
ukształtować właściwe relacje między nimi
Rozpoznanie i wartościowanie miejsc o raz różnic
między różnymi miejscami
Bilansowanie jednorodności i zróżnicowania w
środowisku miejski oraz ich wartościowanie i
docenianie
Postrzeganie ludności jako żyjącej w konkretnym
czasie grupy społecznej
MIASTO XXQ
Zgodnie z ideą miasta XXQ, na rozwój miasta należy patrzeć z perspektywicznej jakości życia, jakie oferuje.
Chodzi o najwyższą możliwie jakość życia. Podstawowym czynnikiem kształtującym wysoką jakość życia jest
gospodarka, a zwłaszcza jej produktywność, wynikającą ze stałego rozwoju.
Produktywność z kolei jest wynikiem wysokiego stopnia zaawansowania technologicznego gospodarki oraz
zainwestowania w wiedzę. Z tych względów miasto XXQ bywa często identyfikowane z samoorganizującym się
kompleksem innowacyjnym, w skos którego wchodzą:
1)
2)
3)
4)
5)
Kapitał gospodarczy (potencjał wytwórczy)
Infrastruktura społeczna (kultura, wiedza, itd.)
Systemy technologiczne
Zasoby ekologiczne
Infrastruktura geograficzna
Te pięć czynników decyduje o możliwości zaoferowania przez miasto najwyższej możliwej w danych warunkach
jakości życia.
Cechami takiego miasta XXQ są:
1)
2)
3)
4)
5)
Zależność od kreatywności, innowacyjności i sprawnego kierownictwa
Wysoki poziom rozwoju sektora B+R
Wysoka produktywność i konkurencyjność gospodarki
Orientacja rynkowa prowadzonej działalności gospodarczej
Ścieżka rozwoju określona przez ewolucyjną kompleksowość oraz zasoby behawioralnego uczenia się
Polskie przemiany ustrojowe tworzą korzystną sytuacją do przenikania na polski grunt nowych koncepcji
planowania rozwoju miast czy sterowania tym rozwojem. Jednocześnie w tym samym czasie, właśnie w Polsce,
ład przestrzenny przyjmowany jest niemal powszechnie za podstawowy cel gospodarki przestrzennej, a rozwój
zrównoważony za model postępowania.
NOWA KART ATEŃSKA (Europejska Rada Urbanistów, Lizbona 2003) – wizja miasta spójnego, kształtowanego
przez różne czynniki (fizyczne, widoczne w zabudowie miasta, podwiane funkcyjnie, podziemne sieci
infrastruktury, technologie informatyczne i systemy łączności, itp.)
Spójne miasta – ciągłość historyczna oraz spójność społeczna, ekonomiczna, środowiskowa i przestrzenna.
Podstawowym elementem spójności społecznej miast – równowaga społeczna, zaangażowanie społeczeństwa,
wielokulturowe bogactwo, związki międzypokoleniowe, tożsamość społeczna, ruchliwość i środki transportu
oraz usługi.
Równowagę społeczną określa indywidualne podejście do potrzeb poszczególnych mieszkańców i grup
społecznych, danie różnym grupom społecznym możliwości manifestowania swojej kultury, do obiektów
służących edukacji, opiece zdrowotnej, itp., a także eliminowanie różnic w poziomie życia potęgowanych
gospodarką wolnorynkową, konkurencyjną i globalizacją. Cel taki osiągnięty ma zostać między innymi poprzez
miejskie współzarządzanie, przy wykorzystaniu między innymi nowoczesnych systemów teleinformatycznych.
Karta zakłada, że miasta przyszłości będą bardziej wielokulturowe i wielojęzyczne. Nowe relacje wymagać będą
delikatnej równowagi i wzajemnych przystosowań, tak aby mieszkańcy miasta zachowując swą tożsamość
kulturową, zachęcali innych do kultywowania ich tradycji i kultury. Ważne przestrzeganie zasad
zrównoważonego rozwoju integrujących wymiar ekonomiczny, społeczny i ekonomiczny zachodzących zmian
(szerokie współuczestnictwo wszystkich parytetów społecznych w procesie planowania i zarządzania).
Potrzeba przywrócenia spójności i więzi pomiędzy przedstawicielami różnych grup wiekowych i ludności miasta.
Odnosi się to nie tylko do sfery ekonomicznej i społecznej, ale również do rozwoju odpowiedniej sieci usług
infrastruktury miejskiej.
W planowaniu rozwoju miasta należy brać pod uwagę potrzeby wszystkich grup wiekowych mieszkańców oraz
specyficzny rytm życia emerytów i ludzi w podeszłym wieku.
Tożsamość mieszkańców związana jest bezpośrednio z tożsamością samego miasta. Dynamika ruchów
migracyjnych przyczynić się również powinna do rozwoju nowej, silniejszej tożsamości miejskiej.
W Nowej Karcie Ateńskiej zakłada się wykorzystanie dla rozwoju miast nowych technologii umożliwiających
przemieszczanie osób i towarów, a także informacji.
W skali lokalnej technologie te, a także zarządzanie ruchem, nastawione będą na ograniczenie potrzeb
korzystania z pojazdów prywatnych.
Wydajny system transportu umożliwia lepszą dostępność usług. Będzie więcej powszechnie dostępnych
mieszkań, usług edukacyjnych, handlowych, kulturalnych i wypoczynkowych. Dostępne ceny oferowanych usług
przyczynić się powinny do powszechności i korzystania z nich, a także do poczucia bezpieczeństwa i społecznej
tożsamości.
Zgodnie z Nową Kartą Ateńska, spójność ekonomiczna miasta budowana będzie w warunkach globalizacji i
regionalizacji, konieczność budowania przewag konkurencyjnych, powiązań sieciowych miast i różnorodności
rozwoju gospodarczego.
Sukces gospodarczy odniosą tylko te miasta, które w umiejętny sposób wykorzystają swoje przewagi
konkurencyjne.
Droga do tego celu:




Umiejętne wykorzystanie środowiska przyrodniczego i kulturowego
Zachowanie dziedzictwa historycznego
Podkreślenie zarówno unikalności miasta, jak i różnorodności tworzonych przez miasto możliwości
działania
Zapewnienie przyjaznego, zdrowego, bezpiecznego środowiska życia w pracy.
Dla realizacji celów rozwoju miasta będą musiały łączyć się w różne sieci, funkcjonujące jako mniej lub bardziej
zintegrowane systemy (sieci miast o zbliżonej specjalizacji).
11.12.2012
c.d. miast powiązanych ze sobą wymianą dóbr i usług mających wspólne interesy ekonomiczne lub kulturowe.
Cechą charakterystyczną rozwoju gospodarczego miast będzie różnorodność, generująca szereg czynników
wpływających na atrakcyjność miasta np.: spuścizna kulturowa i materialna, wykształcona fachowa kadra
pracownicza, przyjemne środowisko, strategiczna lokalizacja itp.
Spójność środowiska przyrodniczego miasta zapewnić ma ekologiczne, zdrowe warunki życia w mieście,
dostępność przyrody krajobrazu i terenów otwartych oraz odpowiednia strategia energetyczna. Działania na
rzecz bilansu ekologicznego przyczynić się powinny do powstania zdrowych miast, o czym jednak jeszcze
dodatkowo decyduje jakość artykułów spożywczych.
Spójne miasto charakteryzować będzie dbałość o środowisko przyrodnicze, ale także walory krajobrazowe i
jakość terenów otwartych.
Wysoka jakość środowiska przyrodniczego będzie także efektem nowych sposobów pozyskiwania energii z
czystych i odnawialnych źródeł oraz ich wykorzystania, zwłaszcza w odniesieniu do transportu miejskiego.
Chociaż przy tym o zwiększenie sprawności urządzeń energetycznych i systemów dystrybucji, co będzie
możliwe do osiągnięcia dzięki nowoczesnym technologiom.
Rolą planowania przestrzennego zgodnie z Nową Kartą Ateńską, będzie zapewnienie wymienionych spójności, a
także eliminowanie izolacji poszczególnych części miasta, umacnianie specyficznego dla niego charakteru
zabudowy i przeciwstawianie się tendencjom uniformizacji.
Odbywać się to będzie poprzez:
1. odrodzenie projektowania urbanistycznego, chroniącego tereny publiczne, stanowiące podstawowe
elementy zaspokajające miasto,
2. rehabilitację i rewitalizację tych fragmentów tkanki miejskiej, które uległy degradacji lub
zaprojektowane były niezgodnie z potrzebami człowieka,
3. osobiste kontakty planistów z mieszkańcami, którym należy zapewnić coraz szersze możliwości
rekreacji i rozrywki
4. działania zwiększające indywidualne i zbiorowe poczucie bezpieczeństwa
5. kształtowanie unikalnego krajobrazu miejskiego, uwydatniającego jego charakter
6. ochronę znaczących elementów przyrody i dziedzictwa kulturowego i wmiarę możliwości włacznie ich
do sieci terenów otwartych.
Eko – miasto.
Koncepcja sformułowana w 1925. Jest to jedna z pierwszych koncepcji zrównoważonego rozwoju miasta
(szeroki zakres propozycji rozwiązań problemów społecznych, środowiskowych, instytucjonalnych). Szczególna
uwaga zwrócona na zarządzanie środowiskiem przyrodniczym, szczególne znaczenie ma rozwijanie terenów
zieleni miejskiej oraz pasywne wykorzystanie energii słonecznej. Chodzi zatem o „odbudowę miasta w zgodzi z
przyrodą”, dzięki realizacji odpowiednich projektów:
1) budowę tzw. „slow street” czyli ulic obsadzonych drzewami przydrożnymi, z których można zbierać
owoce,
2) rozwijanie komunikacji autobusowej, promowanie ruchu pieszego i rowerowego,
3) ograniczenie budowy dróg szybkiego ruchu.
Budowa Eko-miasta utożsamiana jest z realizacją 10 zadan:
1. zmiana priorytetów w użytkowaniu ziemi, której celem jest stworzenie miast niewielkich rozmiarów,
zielonych, bezpiecznych, przyjemnych, z mieszanym użytkowaniem zespołów mieszkaniowych
zlokalizowanych w pobliżu węzłów tranzytowych i innych obiektów transportowych.
2. Zmiana priorytetów transportu z preferencją dla ruchu pieszego, rowerowego i transportu publicznego
nad samochodami osobowymi
3. Rekultywacja zdegradowanego środowiska miejskiego (strumieni, linii brzegowych, terenów
wilgotnych itp.)
4. Budowa przyzwoitych, bezpiecznych oraz zróżnicowanych społecznie osiedli mieszkaniowych
(zróżnicowanie ze wzg. Na wiek, płeć, rasę, wyznanie, status ekonomiczny itp.)
5. Wspieranie równości społecznej, zwłaszcza w kontekście płci, ras, uznania niepełnosprawności itp.
6. Wspieranie lokalnego rolnictwa, ogrodnictwa i działań w zakresie zwiększania powierzchni zieleni
miejskiej,
7. Promowanie recyklingu, czystych technologii i ochrona zasobów poprzez redukcje emisji
zanieczyszczeń i ilości niebezpiecznych odpadów.
8. Preferowanie ekologicznych, bezpiecznych działalności gospodarczych,
9. Przeciwstawianie się nadmiernej konsumpcji dóbr materialnych, podnoszenie świadomości
ekologicznej mieszkańców.
5 pkt zniknął ze slajdów
W ekomieście kładzie się nacisk więc przed wszystkim na zarządzanie miastem przy wykorzystaniu różnych
polityk w zakresie użytkowania ziemi, środowiska, a także polityki społecznej i gospodarczej, których wspólnym
celem, jest doprowadzenie do zrównoważonego rozwoju miasta. Jest to podejście zintegrowane.
MIASTO ZWARTE
Cechą charakterystyczną miasta zwartego jest wysoka gęstość zabudowy z niskim udziałem domów
jednorodzinnych i to nie tylko w samym mieście, ale także na terenach podmiejskich. Duża gęstość zaludnienia
umożliwia skracanie pokonywanych odległości i czasu przejazdu między różnymi obszarami funkcjonalnymi i
daje możliwość promowania transportu publicznego przyczyniając się w ten sposób do realizacji podstawowych
celów zrównoważonego rozwoju, takich jak zmniejszanie zużycia energii, mniejsza emisja zanieczyszczeń,
mniejsze natężenie hałasu itp. Oszczędność energii w miastach zwartych wynika także z niższych kosztów
budowy i ogrzania powierzchni mieszkań. Intensywne wykorzystanie terenów zabudowanych zmniejsza
inwestycje na terenach wolnych, w tym obszarach produkcji rolniczej, przyczyniając się tym samym do wzrostu
bioróżnorodności biologicznej produktywności zasobów.
Wysoka gęstość zaludnienia i zabudowy stroi jednak w konflikcie z potrzebą organizowania w centrach miast
dużych otwartych terenów rekreacyjnych oraz z ochroną bioróżnorodności wewnątrz miast. Z tych to względów
w modelu miasta zwartego zalecania jest względnie otwarta struktura przestrzenna gdzie tereny zielone ujęte
są w pewien system łączący się z terenami zieleni podmiejskiej i tworzący wraz z innymi terenami
funkcjonalnymi wzór mozaiki. Wysoka gęstość zaludnienia pozwala obniżyć koszty np. budowy, utrzymania i
oświetlenia drów w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Podkreślone są także korzyści społeczne budowy takich miast, wynikające z większej różnorodności społecznej,
większej możliwości rozwoju kulturalnego, a także to, że forma miasta zwartego oferuje mieszkańcom lepszą
dostępność przestrzenną do obszarów funkcjonalnych.
Społeczne konsekwencje nie mogą być oceniane w sposób jednoznaczny, gdyż wraz ze wzrostem gęstości
zabudowy, ludności w mieście:
1. Zwiększa się stopień złożoności struktur społecznych
2. Następuje ilościowy wzrost kontaktów społecznych ludzi przy powiększającym się dystansie
społecznym
3. Wyraźniejsze stają się kontrasty między zamożnością i nędza, porządkiem i chaosem, świetnością i
upadkiem
4. Zaostrza się bezpardonowa walka o najdogodniejsze miejsca w przestrzeni miejskiej,
5. Rośnie prawdopodobieństwo segregacji przestrzennej,
6. Wzmaga się poczucie lęku i samotności oraz częstsze stają się frustracje.
18.12.2012
MIASTO ZWARTE c.d.
Cechą charakterystyczną miasta zwartego jest wysoka gęstość zabudowy z niskim udziałem domów
jednorodzinnych, w tym również na terenach podmiejskich.
Wysoka gęstość zabudowy stoi jednak w konflikcie z potrzebą organizowania w centrach miast dużych
otwartych terenów rekreacyjnych oraz z ochroną bioróżnorodności wewnątrz miasta.
Podkreślane są także korzyści społeczne budowy takich miast, wynikające z większej różnorodności
społeczeństwa, większej możliwości rozwoju kulturowego, a także to, że forma miasta zwartego oferuje
mieszkańcom lepszą dostępność przestrzenną do obszarów funkcjonalnych.
Pytanie: w jaki sposób zwiększać zawartość miasta, aby uczynić jego rozwój bardziej zrównoważonym, czyli jak
znaleźć warunki równowagi między aspektem ekologicznym, społecznym i ekonomicznym.
Drogi prowadzące do uzyskania „zwartości” miasta:
 Bardziej efektywne wykorzystanie terenów zdegradowanych (tzw. tereny brownfield oraz redevelopment)
 Ponowne wykorzystanie terenów zdegradowanych i dysfunkcyjnych tj. ich rewitalizacja (np.
opuszczone tereny poprzemysłowe, magazynowe, składowe, portowe, pomilitarne)
MIASTO ZIELONE (Green city)
Miasta zielone charakteryzują się dużymi obszarami zieleni miejskiej i terenów uprawnych w granicach miasta
oraz wysokim odsetkiem domów jednorodzinnych.
Celem rozwoju nie jest zatem zwiększanie gęstości zaludnienia i zabudowy miasta, ale rozpraszanie zabudowy
oraz poprawa jakości życia mieszkańców.
Zwolennicy zielonych miast rozproszonych zwracają uwagę na wiele korzyści płynących z takiej struktury
miasta, zwłaszcza na spełnienie oczekiwań społecznych (własny dom i ogród) oraz gospodarcze (produkcja
żywności), rekreacyjne i ekologiczne funkcje ogródków przydomowych (także pozyskiwanie energii ze źródeł
alternatywnych – słońce, biomasa – czy zastosowanie przydomowych oczyszczalni ścieków).
W miejsce miasta proponowane są eko-wioski. Dużych miast, jeśli wysoce niezrównoważonych, nie powinno
być wiele. Większość społecznych i kulturalnych zalet dużego miasta powinny przejąć małe miasta.
MIASTO PRZEPROJEKTOWANE
Popularność modelu „miasta przeprojektowanego” wynika z zainteresowania planistów, architektów i
specjalistów różnych dziedzin możliwością uzyskania znaczącej oszczędności energii i materii w mieście.
Kluczem w osiągnięciu tego celu jest odpowiednie przpeorjektowanie obszaru zurbanizowanego tak, aby
generalnie zmniejszyć potrzeby transportowe mieszkańców, zwiększyć korzystanie z bardziej efektywa\nego
transportu zbiorowego oraz podejmować inne działania, realizujące założone cele.
Podejście to opiera się na spostrzeżeniu, że współczesne miasta konsumują coraz więcej zasobów (…).
Za drogę do osiągnięcia tak sformułowanego celu przyjęto m.in. ograniczenie fizycznych rozmiarów miasta,
zwiększenie gęstości zaludnienia i bardziej mieszane formy użytkowania ziemi, co przyczynić się ma do
zmniejszenia zapotrzebowania na przejazdy wewnątrzmiejskie oraz popyt na energię.
Chodzi także o zmianę zasad projektowania budynków oraz zmiany zasad budowy całych osiedli.
Osiągnięcie tych celów wymaga jednak zmiany polityki przestrzennej miasta, w której priorytetami stać się
muszą m.in.:





Efektywny i rentowny system komunikacji publicznych
Działania na rzecz zniechęcenia mieszkańców do korzystania z prywatnego transportu
Promowanie projektów domów pasywnych i budynków o niskim współczynniku przenikania ciepła
Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańcom miasta
Zwracanie uwagi mieszkańców na te aspekty podtrzymywalności do których oni sami mogą się
przyczynić np. oszczędnie gospodarując wodą, energią, segregując odpady, itd.
KONCEPCJA MILU
Wielofunkcyjne, intensywne użytkowanie terenu
W koncepcji MILU zwraca się uwagę na konieczność ponownego przemyślenia układu przestrzennostrukturalnego miasta i sposobu zagospodarowania terenu oraz prowadzenia dalszego rozwoju przestrzennego
tak, aby wyeliminować monofunkcyjne użytkowanie terenu, osiedli, budynków, itd.
08.01.2013
Specyfikę systemu terytorialnego miasta określają:










Wysoki stopień złożoności wynikający z mnogości i różnorodności tworzących ten system składników
Zdecydowana dominacja składników antropogenicznych przy stosunkowo ograniczanej ilości
składników przyrodniczych
Dominacja relacji mieszkańców miasta z elementami warstwy podłoża materialnego oraz warstwy
społecznej, przy mniejszym znaczeniu relacji ludności z elementami przyrodniczymi oraz elementów …
Istnienie 4 wyraźnych podsystemów systemu terytorialnego miasta tj.
o Przyrodniczego,
o Społecznego,
o Ekonomicznego,
o Przestrzennego
Silne powiązania systemu z otoczeniem zewnętrznym, zwłaszcza sferą podmiejską
Zasadnicze znaczenie podsystemu gospodarczego dla stanu systemu miasta jako całość oraz
poszczególnych podsystemów
Odgrywanie przez podsystem przestrzenny roli wyznacznika i „ram rozwojowych” pozostałych
podsystemów i systemu, jako całości
Sprawcza rola człowieka w kształtowaniu organizacji, struktury i funkcjonowania systemu miasta
Teleologia systemu polegająca na nastawieniu jego funkcjonowania na zaspokojenie potrzeb
mieszkańców
Nieliniowość rozwoju systemu, jego podatność na perturbacje rozwojowe
Tego rodzaju system, jakim jest miasto, a do którego cech należy m.in.:



Uwikłanie w różnego rodzaju związki z otoczeniem, u podstaw których tkwi wymiana materii i energii
Pewien stan nierównowagi (a niekiedy nawet chaosu)
Nieliniowy charakter zależności, w tym rozwoju podlegają procesom samoorganizacji
W samoorganizacji (także przestrzennej) upatrywać można źródeł określenia efektywnego modelu procesów
rozwojowych miasta i aglomeracji miejskiej, jako specyficznego TSS, mechanizmów transformacji tego rynku.
TEORIA SAMOORGANIZACJI I. BRIGOGINE
Rozwój zrównoważony miasta rozpatrujemy w kategoriach:
1) Równowagi cząstkowej w każdym z wyróżnionych podsystemów:
a) Przyrodniczym – działania proekologiczne gwarantujące zdrowe środowisko biofizyczne
b) Społecznym – którego wyrazem jest rozwój cywilizacyjno-kulturowy, postęp społeczny i
sprawiedliwość międzypokoleniowa
c) Ekonomicznym – stabilność gospodarki i dywersyfikacja jej składników
d) Przestrzennym – czego wyrazem jest ład przestrzenny
2) Równowagi ogólnej, co jest określone przez zharmonizowanie czy zrównoważenie rozwoju ekonomicznego
ze społecznym oraz warunkami środowiskowymi
Podmioty decyzyjne w procesie suburbanizacyjnym:
1) Indywidualne osoby, które dążą do spełnienie marzeń oraz zaspokojenia własnych potrzeb, ambicji i
priorytetów życiowych. Decyzje te podyktowane są często względami ekonomicznymi, jednakże nie
uwzględniającymi przyszłych kosztów funkcjonowania w strefie podmiejskiej
2) Podmioty gospodarcze
3) Deweloperzy budownictwa mieszkaniowego
4) Właściciele nieruchomości, którzy wykorzystują popyt deweloperów i podmiotów gospodarczych na teren
pod zabudowę dokonują przekształceń obszarów rolnych w inwestycyjne i uzyskują w ten sposób
określone efekty ekonomiczne zupełnie inne od uzyskiwanych z prowadzenia gospodarki rolnej.
5) Samorządy terytorialne
15.01.2013
POLITYKA
Arystoteles – sztuka rządzenia państwem dla osiągnięcia dobra wspólnego.
Inna def.
- działania ludzi o odmiennych interesach dla osiągnięcia wspólnych celów lub konkurencja w realizacji celów
indywidualnych.
POLITYKA MIEJSKA (PM)
– sztuka zarządzania miastem, dla osiągnięcia dobra wspólnego ( w interesie ogólnospołecznym, zadanie dla
władz). Także działalność władz państwowych do realizacji celów rozwojowych służących ogółowi mieszkańców.
- współdziałanie władz różnych szczebli, mieszkańców, właścicieli nieruchomości i podmiotów gosp. Na rzecz
rozwoju miasta.
- pogodzenie interesów indywidualnych z ogólnospołecznymi,
- na szczeblu lokalnej działalności na własną odpowiedzialność w interesie społeczności lokalnej,
- prowadzona w realnie istniejących warunkach prawno-ustrojowych, które wyznaczają ramy polityki miejskiej
wynikające z: konstytucji RP, dokumentów UE, krajowych ustawowych regulacji prawnych (ustawy np. o
samorządzie, planowaniu)
- powinna uwzg. Polityki UE które są właściwe,
* z konstytucji RP: państwo jako dobro wspólne obywateli, RP jako państwo prawa, uwzględniające
sprawiedliwość społeczną, zdecentralizowanie władzy na 3 szczeblach terytorialnych.
- cel nadrzędny P.M. tworzenie dobra wspólnego,
- państwo musi zabezpieczyć środki na realizację prowadzenia i wspierania P.M.
* z członkowstwa w UE:
- integralny składnik polityki spójności,
- fundusze strukturalne jako wsparcie materialne,
- Komisja Europejska proponuje szanse włączenia się miast w realizację polityki spójności,
- zainteresowana rozwojem miast jako generatorów rozwoju społ-gosp, a manifestem jest Karta Lipska w
sprawie utworzenia listy miast mogących korzystać z uprawnień zrównoważonych miast.
- polityka miejska UE – opracowana podczas spotkań w Lille, Rotterdamie, Bristolu,
- miasta ponoszą globalną odpowiedzialność za rozwój, ale jednocześnie doświadczają problemów
demograficznych, społecznych, środowiskowych, mieszkaniowych (brak mieszkań na wynajem) w związku z
czym nie zawsze mogą być generatorem rozwoju i odpowiadać za realizację strategii lizbońskiej,
- za rozwój miast odpowiedzialność ponoszą władze: lokalne, regionalne, krajowe, a także UE, potrzebna jest
koordynacja polityk miejskich z różnych poziomów ich prowadzenia,
- potrzebna jest zintegrowana polityka rozwoju miast,
- UE zaleca opracowanie zintegrowanych programów rozwoju miast jako całości,
- postuluje rozwój partnerstwa między miastami zwłaszcza w aglomeracjach,
- państwa mają swobodę w działalności, ale zaleca się uwzględnianie zapisów karty Lipskiej,
- zapis karty lipskiej powinien znaleźć trwałe odzwierciedlenie w kierunkach polityki miejskiej RP czy też
Narodowej Strategii Rozwoju Miast.
*zalecenia Karty Lipskiej:
1) przyjęcie polityki modelu zintegrowanego rozwoju miast uwzględniające jednocześnie rozwój gosp,społ,
problematykę ekologiczną i rozwój przestrzenny
Zadania:
Analiza SWOT,
Koordynacja różnego rodzaju planów rozwoju,
Koordynacja przestrzeni wykorzystania funduszy,
Koordynacja działalności na poziomie lokalnym, oraz angażowanie w proces rozwoju miejscowych podmiotów
gospodarczych i mieszkańców.
Strategia działania:
Tworzenie wysokiej jakości przestrzeni publicznych, modernizacja sieci infrastrukturalnych i podnoszenie
wydajności energetycznej, innowacyjność i kadry kwalifikowane jako czynniki rozwoju.
2) poświęcenie szczególnej uwagi obszarom problemowym miast
Strategia działania: podnoszenie jakości środowiska, wzmocnienie gospodarki lokalnej oraz rozwiązanie
problemów lokalnych rynków pracy, polityka edukacji osób młodych, organizacja wydajnego i dostępnego
transportu publicznego
PRYNCYPIA PM
- państwo powinno kontrolować
- PM realizowana w ramach funduszy strukturalnych,
- wykorzystanie funduszy dla rozwiązywania głównych problemów miast,
- zintegrowane programy rozwoju miast.
PM na szczeblu centralnym: potrzebne są regulacje prawne i sposoby rozwiązywania problemów(ustawa o
miastach, ustawa rewitalizacyjna, nowa ustawa o samorządzie); rozwiązania prawne pozwalające miastom:
- zagospodarowywać zdegradowane tereny, prowadzić racjonalną gospodarkę nieruchomościami, rozwijać
budownictwo komunalne, utrzymać i rozbudowywać drogi miejskie i infrastrukturę miejską, utrzymywać w
należytym stanie obiekty dziedzictwa kultury materialnej, rozwijać kulturę i sztukę, wspierać finansowo miasta
w rozwiązywaniu problemów degradacji, zaniedbań cywilizacyjnych.
PM na szczeblu regionalnym: pomost pomiędzy polityką lokalna a polityką państwa, ważne jest określenie roli
miast w strategii rozwoju spol-gosp oraz w planie zagospodarowania przestrzennego województwa,
uwzględnieni potrzeb miasta w procesie rozpatrywania wniosków o dotacje z UE.
PM na szczeblu lokalnym: podstawowy poziom realizacji PM, miejsce integracji PM poszczególnych szczebli,
miejsce podejmowania decyzji.
CEL PM – rozwój spol-gosp i zaspokojenie zbiorowych potrzeb.
Dwa wymiary PM:
1. polityczny – prowadzenie polityki, która uzyska aprobatę mieszkańców, co przedłuży społeczny mandat
rządzenia miastem przez daną partię,
2. planistyczno-decyzyjny – działalności które zapewnią dalszy rozwój bazy ekonomicznej miast, uzyskanie
przewagi konkurencyjnej.
- istnieje konieczność uzyskania zbieżności tych 2 wymiarówWarunki realizacji PM:
- opracowanie strategii,
- opracowanie studium,
Wnioski: PM nie jest nowa, ale w Polsce nie była autonomicznym zadaniem miast, realizowana była
niebezpośrednio, nowego znaczenia nabrała po wejściu do UE, nigdy nie była realizowana w sposób
zintegrowany, priorytetowy, w wymiarze ponadregionalnym.
22.01.2013
Przestrzenie publiczne miast
Przestrzeń publiczna- dobro wspólne użytkowane, celowo kształtowane przez człowieka, zgodnie ze
społecznymi zasadami i wartościami, służące zaspokojeniu potrzeb społeczności lokalnych i ponadlokalnych –
Karta Przestrzeni Publicznej
Przestrzeń publiczna- miejsce wymiany produktów materialnych i niematerialnych zaspokajających różnorodne
potrzeby mieszkańców z tego względu jest dobrem i zasobem o strategicznym znaczeniu dla społeczniości
lokalnych.
PP to obszar:
1. dostępny dla wszystkich bez względu na płeć, wiek itp.,
2. otwarty tj, niekubaturowy i dostępny o każdej porze lub w wyznaczonych porach,
3. uważany za wspólne dobro czyli wspólna własność mieszkańców,
4. zbiorowo użytkowany,
5. utrzymany w odpowiednim stanie, aby spełniać swoje funkcje.
Inne rodzaje:
1.
2.
3.
4.
Teren prywatny – dom otoczone terenem,
Teren prywatny pełniący funkcje publiczne- parki, centra handlowe,
Teren jest własnością publiczną a ma charakter prywatny- domy socjalne
Teren jest własnością publiczną i ma charakter publiczny – ulice, parki, lasy,
plaże.
Przestrzeń semipubliczna – dostępna pod pewnymi warunkami, określonymi przez właściciela lub dysponenta
np. muzea, sale koncertowe, teatry, kina, pływalnie, kościoły itp.
2 procesy negatywne dla PP:
1. nadkonsumpcja PP – nadmierne zagęszczenie zabudowy,
2. pogorszenie jakości.
Karta PP – efekt III Kongresu Urbanistyki Polskiej, Związku Miast Polskich, Towarzystwa Urbanistów Polskich.
Jest to wyraz troski o PP jako dobro wspólne.
Jak chronić i użytkować PP?
- stosowanie kompleksowej analizy kosztów i korzyści w procesach dot. zagospodarowania przestrzennego,
- edukacja społeczności lokalnej pokazującej nowe prawa i reguły globalnej gospodarki i rolę przestrzeni
publicznej w rozwoju zrównoważonym oraz jej wartość,
- mobilizacja i aktywizacja lokalnych społeczności do udziału w procesach planowania,
- prowadzenie działalności inwestycyjnej ze sfery zagospodarowania przestrzennego oraz rewitalizacji w
obszarach PP wyłącznie na podstawie prawa miejscowego spójnego z lokalna polityką przestrzenną. Z jak
największym udziałem społeczności przy tworzeniu tego prawa i polityki,
- wykluczenie nie podlegających publicznej kontroli administracyjnych procedur i decyzji, jako podstawy do
prowadzenia działalności inwestycyjnej.