gazeta edukacja
advertisement
GazetaEdukacja.pl R E K L A M A GAZETA EDUKACJA MATURA Z HISTORII I GEOGRAFII WTOREK 22 KWIETNIA 2008 DODATEK DO „GAZETY WYBORCZEJ” REDAGUJE: AGNIESZKA ZAWISTOWSKA Test z historii i geografii Maturzyści! Dziś drukujemy próbne testy maturalne na poziomie podstawowym – z historii i geografii. Od poniedziałku 28 kwietnia ruszamy z poziomem rozszerzonym. Na początek języki obce i matematyka Historia Plan bitwy do zadania 3. poziom podstawowy Czas pracy 120 minut Zadanie 1. (4 pkt) Przyporządkuj dziełom architektury kręgi cywilizacyjne, w których te budowle po wstały. Wpisz w miejsce wykropkowane właściwą liczbę. D. …………....................................................... 1. Cywilizacja rzymska 2. Cywilizacja helleńska 3. Cywilizacja egipska 4. Cywilizacja perska 5. Cywilizacja mezopotamska Zadanie 2. (3 pkt) Nazwij akty prawne, których fragmenty lub opisy znajdują się w tabeli. A. …………....................................................... F ra gm ent t ekst u / o p is N a z w a a kt u pra wnego A. „Gdy tak ja, Konstantyn August, jak i ja, Licyniusz August, zeszliśmy się szczęśliwie w Mediolanie i omawiali wszystko, co należy do pożytku oraz bezpieczeństwa publicznego (…) uradziliśmy dać chrześcijanom i wszystkim innym wolność wyznania religii, jaką kto chce…” B. …………....................................................... C. …………....................................................... R 1 E B. „Jeśli syn uderzył ojca, utną mu jego rękę. Jeśli pełnoprawny obywatel wybił oko człowiekowi klasy pełnoprawnych obywateli, wydłubią mu oko. Jeśli wybił ząb poddanego, zapłaci jedną trzecią miny srebra.” C. „Cezar (…) pogodził na nowo Pompejusza z Markiem Krassusem, dawnym jego przeciwnikiem z czasów konsulatu, który wspólnie sprawowali w najwyższej niezgodzie. Wreszcie z obydwoma zawarł porozumienie, w myśl którego nic nie miało się dziać odtąd w państwie, co mogłoby się nie podobać jednemu z trzech.” K Zadanie 3. (1 pkt) Podkreśl właściwą datę bitwy przedstawionej na poniższym planie. A. 216 r. p.n.e. B. 338 r. p.n.e. C. 480 r. p.n.e. D. 490 r. p.n.e. Zadanie 4. (3 pkt) Zidentyfikuj postacie historyczne, których działania zostały przedstawione w cytowanych biogramach. Wpisz te postacie w kolejnych rubrykach tabeli (A, B, C). L A Biogra m A. Kartagiński wódz i polityk; przeciwnik Rzymu w II wojnie punickiej i pogromca Rzymian pod Kannami; po przegranej wojnie uciekł do Bitynii, gdzie zagrożony wydaniem Rzymianom popełnił samobójstwo. B. Ateński mówca i polityk; przywódc a stronnictwa antymacedońskiego w Atenach, mobilizował Ateńczyków do obrony wolności przed Macedończykami poprzez mowy - tzw. filipiki. Post a ć Dokończenie – s. 2 uuu M A 25983219 2 Gazeta Edukacja Wtorek 22 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl uuu Dokończenie ze s. 1 C. Ateński mąż stanu i wódz w okresie wojen perskich; przez rozbudowę floty Aten przyczynił się do zwycięstwa nad Persami pod Salaminą; zatrudniając we flocie obywateli czwartej klasy majątkowej, zapewnił im tym samym pełnię praw obywatelskich w Atenach. Zadanie 5. (4 pkt) Przeczytaj tekst i odwołując się do wiedzy p o z a ź r ó d ł o w e j , w y k o n a j p o l e c e n i a A i B. „Kiedy (…) po rozbrojeniu Lepidusa i śmierci Antoniusza nawet partii juliańskiej nie został inny przywódca prócz Cezara Oktawiana, złożył on tytuł triumwira, chcąc tylko za konsula być uważany (…). Lecz skoro żołnierzy przynęcił darami, lud rozdawnictwem zboża, a wszystkich słodyczą pokoju, powoli zaczął (…) zagarniać w swe ręce przywileje senatu (…). Nikt mu nie stawiał oporu, gdyż najbutniejsi padli w bojach albo wskutek proskrypcji, a z pozostałej szlachty im bardziej kto był gotowy do służalstwa, tym więcej wyróżniano go bogactwami i zaszczytami (…). Także prowincje nie były temu stanowi rzeczy przeciwne: wszak podejrzliwie patrzyły one na rządy senatu (…) z powodu (…) chciwości urzędników(…). Wewnątrz panował spokój, nazwy urzędów zostały te same; młodsi urodzili się już po zwycięstwie pod Akcjum, a także większość starców podczas wojen domowych: jakżeż niewielu z tych pozostało, co rzeczpospolitą widzieli!” A. Podaj datę roczną bitwy podkreślonej w tekście …………… B. Na podstawie źródła wymień przynaj mniej trzy czynniki, które umożliwiły Okta wianowi Augustowi przejęcie władzy w im perium rzymskim. ................................................................................. ................................................................................. Zadanie 6. (1 pkt) Przeczytaj uważnie tekst i podaj główną przyczynę upadku imperium rzymskiego. „Sukcesem Rzymian było to, że ludność prowincjonalna, a więc niegdyś przez nich podbita, uznała państwo rzymskie za swoje, zidentyfikowała się z nim. Niezwykle skuteczna polityka w zakresie obywatelstwa (…) niwelowała stopniowo różnice, a jednocześnie tworzyła świadomość możliwego awansu społecznego. (…) Dlaczego Rzym upadł? (…) Wydaje się, że najtrafniej problem ujął Géza Alföldy, dopatrując się generalnej przyczyny w powstaniu wyraźnej przepaści między instytucją państwa rzymskiego i symbolizującą go armią a szerokimi rzeszami ludności Imperium Romanum. Coraz powszechniej bowiem państwo zaczynało kojarzyć się z restrykcjami, obowiązkami, anarchią, samowolą soldateski, a przede wszystkim nie było w stanie zapewnić bezpieczeństwa własnym obywatelom. Doprowadziło to do tego, że ludność (…) akceptowała państwa barbarzyńskie, powstałe na terytorium Cesarstwa Rzymskiego, jako (…) dające jej poczucie bezpieczeństwa i pewności.” ŹRÓDŁO: L. MROZEWICZ, HISTORIA POWSZECHNA. STAROŻYTNOŚĆ, POZNAŃ 1999, S. 270-271 ……………………………………………………………………… …………………………………………………………………… Zadanie 7. (4 pkt) Na podstawie tekstów źródłowych i wie dzy pozaźródłowej, określ procedury wyboru papieży w latach 817, 963 i 1059 i odpowiedz na pytanie. Akt Ludwika Pobożnego z 817 roku: „A kiedy za boskim powołaniem arcykapłan najświętszej siedziby opuści ten padół ziemski, niechaj żaden człowiek z naszego królestwa, czy to Frank, czy Longobard (…) znajdujący się pod naszą władzą, nie posiada wolności występowania przeciw Rzymianom (…) albo dokonywania elekcji (…). Lecz niech będzie wolno Rzymianom (…) bez jakichkolwiek wątpliwości i sprzeciwu wedle zwyczaju kanonicznego wyświęcić tego, którego za boskim natchnieniem i pośrednictwem św. Piotra wszyscy Rzymianie jednomyślnie i zgodnie wybiorą do stanu arcykapłana.” Biskup Liudprand o przybyciu Ottona I do Rzymu w 963 roku: „Otto I zebrawszy wojska (…) przybył do Rzymu. Cesarz pod miastem rozłożył się obozem (…) obywatele zaś przyjmują do miasta świętego cesarza wraz z jego załogą i wierność mu przyrzekają, to dodając i przysięgając, że nigdy papieża nie obiorą lub nie wyświęcą wbrew zgodzie i wyborowi pana cesarza Ottona, Cezara Augusta.” Dekret synodu laterańskiego z 1059 r. o wyborze papieża: „3. Po śmierci papieża tego powszechnego Kościoła naprzód kardynałowie-biskupi mają najsumienniej się naradzić, a następnie kardynałów-duchownych [tj. kapłanów i diakonów] do narad zawezwać, wkońcu reszta duchowieństwa i lud mają udzielić zgody na nowy wybór (…) 5. Mają zaś go wybrać z łona samego Kościoła [rzymskiego], jeśli znajdzie się odpowiedni, jeśli zaś nie, z innego ma być wzięty …” Wybór papieża w roku 817: ……………............... ………………………………………………………………………… Wybór papieża w roku 963: …………………….. ………………………………………………………………………… Wybór papieża w roku 1059: ......………………. ………………………………………………………………………… Która z powyższych procedur zapewniała niezależność władzy kościelnej od świeckiej? ………………………………………………………………………… Zadanie 8. (5 pkt) Przeczytaj tekst i odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, wykonaj polecenia A, B i C. „Poszedł Bolesław ze Świętopełkiem na Jarosława z Lachami. Jarosław zaś zebrawszy Ruś i Waregów i Słowian, poszedł naprzeciw Bolesława i Świętopełka. I przyszedł ku Wołyniowi i stali po obu stronach rzeki Bugu. A był u Jarosława piastun i wojewoda imieniem Bady. Począł lżyć Bolesława, mówiąc: „Po co ty tu? Oto oszczepem przeporzem brzuch twój tłusty”. Był bowiem Bolesław wielki i ciężki, że ledwie na koniu mógł usiedzieć, ale bystrego umysłu. I rzekł Bolesław do swojej drużyny:,,Jeśli wam nie wstyd tej obelgi, to ja polegnę sam!”. Wsiadł na koń, puścił się w bród przez rzekę, a za nim wojsko jego. Jarosław zaś nie uścignął uszykować się i zwyciężył Bolesław Jarosława. Jarosław tedy uciekł samoczwart do Nowogrodu, a Bolesław wszedł do Kijowa ze Świętopełkiem. [...] A głupi Świętopełk rzekł: „Ile tylko Lachów po grodach, zabijajcie”. I pobili Lachów. Bolesław tedy uciekł z Kijowa, zabrawszy dostatki i bojarów Jarosławowych i siostry jego. [...] I mnóstwo ludzi prowadził ze sobą. I zajął dla siebie Grody Czerwieńskie i przyszedł na swój kraj.” A. Podaj przydomek władcy polskiego opisanego w tekście …………………………… B. Na podstawie tekstu określ trzy cechy tego władcy ………………………………….. ………………………………………………………………………… C. Podaj roczną datę opisanej w tekście wyprawy …………………………………........ Zadanie 9. (3 pkt) Rozstrzygnij, czy podane informacje są prawdziwe, czy fałszywe. W tabeli, w kolejnych rubrykach (A, B, C), dopisz obok podanych informacji: prawda, fałsz. A. Immunitet ekonomiczny to czasowe zwolnienie nowych osadników ze świadczeń na rzecz pana feudalnego w umowie lokacyjnej wsi lub miasta. B. Prawo składu to średniowieczny przywilej gwarantujący posiadającym go miastom, iż przewożony przez nie towar będzie wystawiony na sprzedaż dla miejscowych kupców. C. Starosta to w średniowieczu osoba postawiona przez pana feudalnego na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. Zadanie 10. (4 pkt) Przeczytaj tekst i odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, wykonaj polecenia A, B i C. „Często (…) stawia się pytanie: dlaczego nasi ojcowie, tyleż mniej od nas liczni, z powodzeniem potrafili powstrzymać napór o wiele liczniejszych sił wroga i niewielkimi siłami doprowadzić do zniszczenia ich mrowie? (…) pierwsza przyczyna, jaka się tu jawi, tyczy spraw Boga (…) jako że oto z ojców naszych, ludzi pobożnych i znających co to strach przed Bogiem, zrodzili się zatraceni i opętani złem podli synowie, którzy za nic sobie mają nauki wiary chrześcijańskiej. (…) Tak więc, i słusznie, Pan, sprowokowany do gniewu za sprawą grzechów ich, wycofał nam swą łaskę i wsparcie. Druga przyczyna (…) jest taka: w czasach minionych, gdy ci ludzie szacowni, powodowani zapałem i przepełnieni płomienną wiarą, po raz pierwszy stanęli na ziemi Wschodu, byli zwyczajni wojennej dyscypliny, wprawieni w boju i użycie broni było ich chlebem powszednim. Wprost przeciwnie jest dziś z ludźmi Orientu, rozleniwionymi długotrwałym pokojem, nieumiejącymi posługiwać się bronią, niedoświadczonymi w boju i żyjącymi niczym na wywczasach. (…) Trzecia przyczyna wreszcie (…): w dawnych czasach każde tutejsze miasto miało swego własnego pana, tak że (…) ich cele rzadko bywały takie same, przeważnie w sprzeczności ze sobą pozostając. (…) Skutek tego był taki, że nawet dla odparcia wspólnego wroga nie potrafiły – lub też nie chciały – się jednoczyć. (…) Teraz jednak wszystkie te księstewka leżące u naszych granic podporządkowane zostały (…) jednej władzy (…) i wszystkie one podlegają dziś władzy jednego człowieka, odpowiadają (…) na rozkazy jednego człowieka i zbroją się, na naszą zgubę, na wezwanie jednego człowieka (…), ponieważ Saladyn dzierży to wszystko swą mocarną ręką.” A. Wymień trzy przyczyny niepowodzeń krzyżowców: 1. ……………………………………………………………….. 2. ……………………………………………………………….. 3. ……………………………………………………………….. B. Określ, w którym wieku powstało powyższe źródło: …………………………….......... Zadanie 11. (4 pkt) Przeczytaj teksty źródłowe i wykonaj polecenia A i B. Jan Długosz „Wielka zaraza morowa, rozszerzywszy śmiertelność w całym królestwie polskim, nie tylko Polskę, ale i Węgry, Czechy, Danię, Francję, Niemcy i wszystkie niemal kraje chrześcijańskie i barbarzyńskie mocno spustoszyła. A gdy niektórzy domyślali się, że takową klęskę zarządzili Żydzi przez zatrucie powietrza jakimś zabójczym jadem, w wielu miejscowościach mordowano ich, palono, wieszano (…)” Giovanni Boccaccio, Dekameron, „(…) w roku od narodzenia Pana naszego, Jezusa Chrystusa, tysiąc trzysta czterdziestym ósmym, w sławnym mieście Florencji (…) wybuchła zaraza morowa, sprowadzona wpływem ciał niebieskich albo też słusznie przez Boga zesłana dla ukarania grzechów naszych.” Kronika Oliwska „W roku 1347 w pewnej prowincji Indii, czy to ze zbyt wielkiej gęstości chmur, czy z nagromadzenia się w powietrzu złych wyziewów, czy też raczej z dopustu Bożego, nastały zarazy straszliwe, które nękały ten kraj przez 3 dni. (…) Przez cuchnący powiew wiatru południowego zakażone zostały z tego źródła wszystkie ziemie sąsiednie (…)” A. Jakie przyczyny pojawienia się zarazy podają: 1. Jan Długosz: ………………………………………….. ………………………………………………………………………… 2. Giovanni Boccaccio: ……………………………….. ………………………………………………………………………… 3. Kronika Oliwska: ………………………………….. ………………………………………………………………………… B. Jak nazwano opisaną w tekstach epide mię? …………………………………………… Zadanie 12. (3 pkt) Przeczytaj fragmenty polskich przywilejów szlacheckich. W kolumnie obok wpisz daty ich nadania oraz imiona i przydomki władców, którzy je nadali. A. Chcemy zadowoliæ siê tym tylko, aby corocznie na œw. Marcina wyznawcê nam i nastêpcom naszym na znak najwy¿szego panowania i uznania korony Królestwa Polskiego p³acono po dwa grosze zwyk³ej monety (…) z ka¿dego osiad³ego i dzier¿onego ³anu (…) B. Nieu¿ytecznego so³tysa pan w dziedzictwie maj¹c albo krn¹brnego mo¿e rozkazaæ mu so³ectwo sprzedaæ (…). I tak pan po zap³aceniu owej taksy pieniê¿nej dla siebie so³ectwo otrzyma. C. Dalej, zaradzaj¹c dowolnoœci m³odzie¿y plebejskiej, jak i opustoszeniu dób r, postanowiliœmy, aby tylko jeden syn ze wsi od ojca móg³ odchodziæ do s³u¿by, a szczególnie do nauki albo do rzemios³a. z pachołkami, 220 rzemieślników wyrabiających nakrycia głowy, 45 oberżystów ze służbą, 336 balwierzy, 516 trębaczy, muzykantów, piszczków, kuglarzy i 718 prostytutek (…) i wielu różnych ludzi, a także mistrz Jan Hus, głosiciel Pisma Świętego (…) potępiający w swych kazaniach hipokryzję, pychę, skąpstwo, chciwość, zbytek, świętokupstwo i inne grzechy księży, nawołujący duchowieństwo do powrotu do życia apostolskiego, gdyż zepsuty kler jest znienawidzony. WAWRZYNIEC Z BRESOVÉ, KRONIKA HUSYCKA A. Zdecyduj, po czyjej stronie opowiada się autor źródła – soboru czy Jana Husa? ………………………………………………………………………… B. Uzasadnij swoje stanowisko, podając dwa argumenty: 1. ……………………………………………………………… 2. ………………………………………………………………… Zadanie 14. (3 pkt) Na podstawie uproszczonego drzewa genealogicznego Jagiellonów (patrz obok) i wiedzy pozaźródłowej, odpowiedz na pytania A, B i C. A. Określ kim był (stopień pokrewieństwa) ostatni mistrz Zakonu Krzyżackiego w Prusach dla Zygmunta I Starego ……………………………….. B. Nazwij dynastię, która przejęła po Jagiellonach władzę na Węgrzech i w Czechach w XVI wieku ………………………………………………………… C. Nazwij króla polskiego, którego imiona w tablicy wykropkowano ……….....………… Zadanie 15. (4 pkt) Zapoznaj się z listą hetmanów wielkich koronnych Rzeczypospolitej i wykonaj polecenie. Hetmani wielc y koronni Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1503-1515 Mikołaj Kamieniecki 1515-1526 Mikołaj Firlej 1526-1527 stanowisko nieobsadzone 1527-1561 Jan Tarnowski 1561-1569 Mikołaj Sieniawski 1569-1575 Jerzy Jazłowiecki 1575-1579 stanowisko nieobsadzone 1579-1580 Mikołaj Mielecki 1580-1581 stanowisko nieobsadzone 1581-1605 Jan Zamoyski 1605-1613 stanowisko nieobsadzone 1613-1620 Stanisław Zółkiewski 1620-1632 stanowisko nieobsadzone 1632-1646 Stanisław Koniecpolski 1646-1651 Mikołaj Potocki 1651-1654 stanowisko nieobsadzone 1654-1667 Stanisław Rewera Potocki 1667-1674 Jan Sobieski 1674-1676 stanowisko nieobsadzone 1676-1682 Dymitr ks. Wiśniowiecki 1682-1683 stanowisko nieobsadzone 1683-1702 Stanisław Jabłonowski 1702 Feliks Szczęsny Potocki 1702-1706 Stanisław Hieronim Lubomirski 1706-1726 Adam Sieniawski 1726-1728 Stanisław Rzewuski 1728-1735 stanowisko nieobsadzone 1735-1751 Józef Potocki 1751-1752 stanowisko nieobsadzone 1752-1771 Jan Klemens Branicki 1771-1773 stanowisko nieobsadzone 1773-1774 Wacław Rzewuski 1774-1794 Franciszek Ksawery Branicki Podaj imiona i nazwiska osób piastujących urząd hetmański podczas: A. ostatniej wojny Polski z Zakonem Krzy żackim w Prusach - …………………………................. ………………………………………………………………………… B. elekcji na tron Zygmunta III Wazy -……….. ………………………………………………………………………… C. wybuchu powstania Kozaków pod wodzą B. Chmielnickiego - ……………………….. ………………………………………………………………………… D. wojny w obronie Konstytucji 3 Maja - ………. ………………………………………………………………………… Zadanie 16. (2 pkt) Zadanie 13. (3 pkt) N a p o d s t a w i e t e k s t u ź r ó d ł o w e g o i wiedzy pozaźródłowej odpowiedz na pytania A i B. Przeczytaj uważnie tekst źródłowy i wykonaj polecenia A i B. Tegoż roku w dzień Wszystkich Świętych rozpoczął się sobór, czyli obrady duchownych zebranych w cesarskim mieście Konstancji dla zaprowadzenia jedności i pokoju w Kościele. (…)Na soborze tym spośród duchowieństwa obecny był sam papież Jan XXIII, prócz tego 3 patriarchów, 23 kardynałów, 27 arcybiskupów, 106 biskupów, 33 biskupów tytularnych z klasztorów, 103 opatów, 18 sędziów dworu papieskiego. (…) Ponadto było 28 królów i książąt świeckich, 78 hrabiów, 676 [ludzi] szlachetnie urodzonych, szlachty i rycerstwa; 48 złotników ze służbą, 350 przekupniów ze swymi pachołkami, 170 krawców z czeladnikami, 86 szewców z czeladnikami, 89 kowali z pachołkami, 160 piekarzy Daleko mniej teraz w Polsce heretyków niż katolików, dzięki królowi ……………, który lubo skrępowany przysięgą wykonaną w czasie koronacyi, a w niej obiecawszy wolność wyznania dysydentom, nie mógł ich przymuszać do powrócenia na łono Kościoła, do dawnej wiary przodków, potrafił jednak w ciągu długiego panowania nawrócić ich niemało łagodnymi sposoby, to jest dając urzędy, godności, starostwa samym tylko katolikom. A że liczna szlachta polska, po większej części niemajętna, mająca wstręt do handlu, a chcąca żyć stosownie do swego stanu, nie może obejść się bez starostw, które król prawie co dzień ma do rozdania, i które są szczeblem do najwyższych w kraju dostojeństw, heretycy widząc się dla swej religii od tych łask wyłączeni, 1 Gazeta Edukacja 3 Partner radiowy www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Wtorek 22 kwietnia 2008 Drzewo genealogiczne do zadania 14. Jagiellonowie- potomstwo Kazimierza Jagiellończyka B. …………… C. …………….. D. …………… nawrócili się powoli i pojednali z Kościołem, nie tylko we właściwej Polsce i Mazowszu, ale i w Wielkim Księstwie Litewskim, Prusach, Inflantach, na Podolu, Rusi i Wołyniu. NUNCJUSZ PAPIESKI DE TORRES, SPRAWOZDANIE Z 1622 R. A. O d z i a ł a n i a c h j a k i e g o k r ó l a p i s z e n u n cjusz? ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… B. Podaj jeden przykład innych działań tego władcy mających na celu szerzenie katolicyzmu. ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… Zadanie 17. (2 pkt) Wśród wymienionych sześciu wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego umieść liczbę 1, obok ostatniego cyfrę 6. A. Bitwa pod Lepanto B. Ścięcie Karola I Stuarta C. Rokosz Lubomirskiego D. Wojna siedmioletnia E. Klęska Wielkiej Armady F. Traktat karłowicki Zadanie 18. (4 pkt) N a p o d s t a w i e t e k s t u ź r ó d ł o w e g o i wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia A, B i C. „Od chwili objęcia rządów po śmierci kardynała Mazariniego przestrzegał Ludwik XIV przez całe życie dwóch zasad. Jedna z nich była wyśmienita, a polegała na tym, by nie mieć nadal nigdy pierwszego ministra i nie dopuszczać do swej Rady żadnego kardynała, biskupa ani prałata [...]. Druga, daleka od tej trafności, zasadzała się na tym, że umieszczał w Radzie jedynie ludzi miernego stanu [...], którzy całe swe znaczenie zawdzięczaliby jedynie swemu stanowisku sekretarza stanu, generalnego kontrolera finansów lub ministra, których mógłby traktować i usuwać, jak i kiedy mu się spodoba, a którzy sami przez się nie będąc niczym, spadliby z powrotem w nicość, z której ich wyciągnął [...]. Poza tą polityką trzymania magnatów z dala od Rady, uprawiał jeszcze inną, dążąc do tego, by ich poniżyć, upodlić, zawstydzić [...]” R 1 A. Określ dwie zasady, którymi kierował się w swych rządach Ludwik XIV: ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… B. Nazwij ustrój Francji za panowania Ludwika XIV ……………………………………………………………………… C. Nazwij dynastię, do której należał Ludwik XIV ……………………………………………………………………… Zadanie 19. (6 pkt) Dopasuj podpisy do przedstawionych map, wpisując pod nimi odpowiednią cyfrę. E. ……………… F. ……………. A. ……………. E Dokończenie – s. 4 uuu K L A M A 26073401.g 4 Gazeta Edukacja Wtorek 22 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl uuu Dokończenie ze s. 3 A. Walczył na terenie Wielkopolski w 1848 roku, w 1849 dowodził powstaniem na Sycylii i w Badenii; był pierwszym dyktatorem powstania styczniowego. B. Walczył w powstaniu listopadowym, w 1848 roku dowodził obroną rewolucyjnego Wiednia. W 1849 został nac zelnym wodzem powstańczej armii węgierskiej. Wstąpił do armii tureckiej i przyjął islam. C. Członek Towarzystwa Filomatów; w 1848 roku utworzył we Włoszech Legion Polski walczący przeciw Austriakom, zmarł podczas tworzenia w Turcji oddziałów polskich mających walczyć przeciw Rosji w wojnie krymskiej. 1. Europa w dobie hegemonii Francji 1667 r. 2. Europa za czasów Ottona III 1000 r. 3. Europa w okresie napoleońskim 1810 r. 4. Europa w czasach Karola Wielkiego 800 r. 5. Europa po zakończeniu wojny trzyna stoletniej 1466 r. 6. Europa w chwili śmierci Justyniana Wielkiego 565 r. 7. Europa po traktacie wersalskim 1920 r. Zadanie 20. (4 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia A i B. Zadanie 24. (1 pkt) Deklaracja Niepodległości kolonii angielskich w Ameryce Północnej: Zaproponuj tytuł dla poniższej mapy. Tytuł musi zawierać określenie tematu, przestrzeni i czasu. „Uważamy za niezbite i oczywiste następujące prawdy: że wszyscy ludzie stworzeni zostali równymi sobie; że Stwórca udzielił im pewnych praw niepozbywalnych, w rzędzie których na pierwszym miejscu postawić należy prawo do życia, do wolności i do poszukiwania szczęścia; celem zapewnienia sobie tych praw ludzie ustanowili miedzy sobą rządy, których władza wypływa ze zgody rządzonych; że ilekroć jakakolwiek forma rządu sprzeciwia się celowi, w jakim była ustanowiona, naród ma prawo zmienić ją lub znieść zupełnie i ustanowić rząd nowy na takich zasadach i na takiej organizacji władz oparty, jakie mu się wydadzą najstosowniejszymi do zapewnienia własnego bezpieczeństwa i pomyślności”. Zadanie 21. (4 pkt) Nazwij style architektoniczne przedsta wionych niżej budynków, wpisując nazwy w miejsca wykropkowane. A. ………………………… C. ………………………… B. ………………………… D. ………………………… Podkreśl rok, z którego pochodzi poniższa ulotka propagandowa. Uzasadnij swój wybór, podając dwa argumenty. Tytuł: ……………………………………………………….. Zadanie 25. (2 pkt) N a p o d s t a w i e t e k s t u ź r ó d ł o w e g o i wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia A i B. „(…)Czeka was wielkie zadanie. Macie wymierzyć pokutę za wielkie bezprawie, jakie zostało popełnione. Chińczycy pogwałcili prawo międzynarodowe, w sposób niesłychany w historii świata (…). Wykażcie czynem starą pruską tężyznę, wykażcie, że jesteście chrześcijanami ochoczo znosząc cierpienia. (…) Wiecie dobrze, że macie walczyć przeciwko chytremu, odważnemu, dobrze uzbrojonemu, okrutnemu wrogowi. Gdy staniecie w obliczu nieprzyjaciela, bijcie go. Wiedzcie: nie będzie żadnej litości! Jeńców nie będziemy brać! (...) Jak przed tysiącem lat Hunowie pod wodzą swego króla Attyli pozyskali sławę, która przetrwała jeszcze po dziś dzień w podaniach i bajkach, tak niechaj przez was nazwa Niemiec utrwali się w Chinach na 1000 lat w taki sposób, aby nigdy już żaden Chińczyk nie odważył się nawet krzywo spojrzeć na Niemca. Błogosławieństwo Boże niech będzie z wami! (…) Otwórzcie drogę kulturze na zawsze!” A. Wyjaśnij, w jakim celu oddziały niemieckie udały się w 1900 r. do Chin. ………………………………………………………………………… B. Zdefiniuj pojęcie podkreślone w tekście. ………………………………………………………………………… Na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia A i B. Wyjaśnij, do jakich wydarzeń odnosi się poniższa karykatura. Przemówienie Ottona von Bismarcka w komisji budżetowej Landtagu Prus z 1862 r. Bóg Niki (Mikołaj II); karykatura niemiecka z 1906 roku. ………………………………………………………………………… Zadanie 27. (2 pkt) Nazwij ruch społeczny, którego plakat przedstawiono poniżej. ŹRÓDŁO: ZBIORY WŁASNE AUTORA Uzupełnij tabelę, wpisując w jej kolejne rubryki (A, B, C) nazwiska (imiona nie są konieczne) Polaków uczestniczących w polskich i europejskich ruchach niepodległościowych i rewolucyjnych w XIX wieku. Pomoc USA dla Europy w ramach planu Marshalla w latach 1948-1954 (w mln dolarów) Zadanie 29. (3 pkt) Zadanie 26. (1 pkt) Zadanie 23. (3 pkt) C. Wyjaśnij, dlaczego wśród państw wymienionych w tabeli brakuje Polski. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… Zadanie 22. (2 pkt) „Mamy za gorącą krew, mamy skłonność do nakładania zbyt obszernych zbroi na nasze drobne ciało, a powinniśmy ją przecież użytkować. Niemcy nie oczekują od Prus liberalizmu, lecz siły. Bawaria, Wirtembergia, Badenia mogą tolerować liberalizm i dlatego nikt nie przeznacza im roli Prus. Prusy powinny zebrać i zachować swoje siły aż do odpowiedniej chwili, którą już niejednokrotnie zmarnowały. Granice Prus po traktacie wiedeńskim nie sprzyjają zdrowemu życiu państwowemu. Wielkich zagadnień chwili nie rozstrzyga się za pomocą mów czy postanowień większości (to właśnie był wielki błąd lat 1848 i 1849), lecz żelazem i krwią”. A. Wyjaśnij, w jakim celu kanclerz Prus wygłosił to przemówienie. …………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… B. Wyjaśnij, do jakich wydarzeń odwołuje się Bismarck w podkreślonej części zdania. …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… B. Wyjaśnij, dlaczego właśnie te dwa pań stwa otrzymały największą pomoc. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… Napis na plakacie głosi: Bez głosu. Bez jaj A. Ruch społeczny: ……………………………………. B. Określ cel polityczny tego ruchu: ……………. ………………………………………………………………………… ,,Rzołnierze Armii Polskiej! Pańsko-burżuazyjny Rząd Polski, wyciągnowszy Was wawanturystyczną wojnę pozornie przewaliło się. Ono okazało się bezsilnym rządzić krajem izorganizować obronu. Ministrzy i gienierałowie, schwycili nagrabione Imi złoto, tchórzliwie uciekli, pozostawiając armię i cały lud Polski na wolę losu. (…) W te ciężkie dni dla Was potężny Związek Radziecki wyciąga Wam ręce braterskiej pomocy. Nie przeciwcie się Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. (…) My idziemy do Was nie jako zdobywcy, a jako wasi bracia po klasu, jako wasi wyzwoleńcy od ucisku obszarników i kapitalistów. Wielka i niezwolczona Armia Czerwona niesie na swoich sztandarach procującym, braterstwo i szczęśliwe życie. Rzołnierze Armii Polskiej! Nie proliwacie daremnie krwi za cudze Wam interesy obszarników i kapitalistów. Was przymuszą uciskać białorusinów, ukraińców. Rządzące koła Polskie sieją narodową rużność między polakami, białorusinami i ukraińcami. (…) Rzucajcie broń! Przechodźcie na stronę Armii Czerwonej. Wam zabezpieczona swoboda i szczęśliwe życie. Naczelny Dowódca Białoruskiego Frontu” Zadanie 32. (2 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania A i B. „W styczniu 1976 Czerwoni Khmerzy zabrali się ostatecznie do zastosowania w praktyce swojej teorii. Słowami kluczami tej teorii były – co nam powtarzano w kółko na mityngach – „niezależność i suwerenność”. Oznaczało to dla Czerwonych Khmerów całkowite uniezależnienie się od jakichkolwiek, nawet kulturalnych, obcych wpływów. My, Khmerzy, ze wszystkim poradzimy sobie sami, trzeba się tylko przeorganizować, ażeby właściwie rozłożyć narodową energię, siły narodu, należy wyeliminować wszystko, co mogłoby nas oderwać od pracy. W ten sposób staniemy się narodem postępowym, rozwiniętym – i to z dnia na dzień”. A. Jakiego kraju dotyczy powyższy opis?.......... B. Czyją kolonią był ten kraj przed II wojną światową? ……………………………............................ Zadanie 33. (4 pkt) W wykropkowane miejsca wpisz imiona i nazwiska przedstawionych na fotografiach przywódców czterech państw świata. A. Ulotka ta pochodzi z roku: 1. 1914 2. 1920 3. 1939 4. 1944 B. Uzasadnienie: 1. ………………………………………………………………. 2. ………………………………………………………………. A. ………………………… B. ………………………… C. ………………………… D. ………………………… Zadanie 30. (3 pkt) Przeczytaj poniższy tekst źródłowy i odpowiedz na pytania A, B i C. „W dniu wczorajszym (…) – będzie to na zawsze data haniebna – Stany Zjednoczone zostały nagle i zgodnie ze znacznie wcześniej powziętym zamiarem zaatakowane siłami morskimi i powietrznymi (…). Stany Zjednoczone znajdowały się w stanie pokoju (…) i (…) prowadziły jeszcze rozmowy (…) starając się utrzymać pokój na Pacyfiku. Oto w godzinę po rozpoczęciu bombardowania (…) ambasador (…) udzielił Sekretarzowi Stanu formalnej odpowiedzi na niedawne amerykańskie orędzie. Odpowiedź ta stwierdzała, że wydaje się pożyteczne kontynuowanie istniejących negocjacji dyplomatycznych i nie zawierała żadnych gróźb lub zapowiedzi wojny czy zbrojnego ataku”. A. Nazwij kraj, o którego ataku na USA opowiada tekst ………………………………… B. Nazwij terytorium należące do USA, które stało się pierwszym obiektem wspomnianego ataku ………………………………………………………. C. Podaj datę roczną opisanego ataku …………… Zadanie 31. (3 pkt) N a p o d s t a w i e d a n y c h z a w a r t y c h w tabeli i wiedzy pozaźródłowej odpowiedz na pytania A, B i C. A. Wymień dwa państwa europejskie, któ re otrzymały największą pomoc materialną w ramach planu Marshalla. ………………………………… Zadanie 34. (2 pkt) Poniższa brytyjska karykatura pochodzi z 1990 r. ŹRÓDŁO: EXPEDITION GESCHICHTE. G4, FRANKFURT AM MAIN 2007, S. 162 A. Nazwij poprawnie, posługując się ter minologią historyczną, trzy idee oświecenia zawarte w tym dokumencie. Idee oświecenia: 1. ………………………………………………………………. 2. ……………………………………………………………. 3. ……………………………………………………………. B. Podaj rok, w którym powstał ten dokument: ……………………......... Zadanie 28. (1 pkt) Poniższa fotografia pochodzi z 1915 roku. Wyjaśnij, jakie okoliczności wymusiły zatrudnia nie kobiet na takich stanowiskach pracy. A. Określ, jakie wydarzenie historyczne przedstawia karykatura. ………………….......................................................................... ..................……………………………………………..………… ………………………………………………………………………… B. Podaj imię i nazwisko polityka przedstawionego na karykaturze. ………………………................................................................... ........................…………………………………………..……… ………………………………………………………………………… OPRACOWALI PATRYK TUCHOŁKA I AGNIESZKA GABRYELSKA 1 Gazeta Edukacja 5 www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Wtorek 22 kwietnia 2008 Model odpowiedzi i schemat punktowania z historii Zadanie 1. (4 pkt) Zadanie 10. (4 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Przyczyny niepowodzeń krzyżowców: – Bóg nie sprzyja już krzyżowcom z powodu ich grzechów – Krzyżowcy na Wschodzie stali się leniwi i niechętni walce – Państwa muzułmańskie zostały zjednoczone pod jedną władzą B. wiek XII (1 pkt) A – 5. Cywilizacja mezopotamska B – 2. Cywilizacja helleńska C – 1. Cywilizacja rzymska D – 3. Cywilizacja egipska Zadanie 2. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – Edykt mediolański B – Kodeks Hammurabiego C – I Triumwirat Zadanie 3. (1 pkt) B. 338 r. p.n.e. Zadanie 4. (3pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – Hannibal B – Demostenes C – Temistokles Zadanie 5. (4 pkt) A – 31 r. p.n.e. (1 pkt) B – Trzy z podanych: (3 pkt) – eliminacja konkurentów w walce o władzę – skorumpowanie ludu i żołnierzy – śmierć przeciwników – nagradzanie posłusznych członków elit – zniechęcenie prowincji do rządów senatu – pozostawienie przez Oktawiana republikańskich urzędów – niewielu żyjących pamiętało ustrój republikański Zadanie 6. (1 pkt) Społeczeństwo wskutek ucisku podatkowego ze strony państwa, samowoli armii i nieskuteczności obrony z jej strony przestało identyfikować się z państwem rzymskim. Zadanie 7. (4 pkt) Wyboru papieża dokonują: w 817 – wszyscy Rzymianie (ludność Rzymu) (1 pkt) w 963 – Rzymianie za zgodą cesarza (1 pkt) w 1059 – kardynałowie za zgodą reszty duchowieństwa i ludności Rzymu (1 pkt) Niezależność władzy kościelnej od świeckiej zapewniała procedura z 1059 r. (1 pkt) Zadanie 8. (5 pkt) A – Chrobry (1 pkt) B – tłusty, bystry, odważny (3 pkt) C – 1018 r. (1 pkt) Zadanie 9. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – fałsz B – prawda C – fałsz R 1 E 26036885 A–1 D–6 Zadanie 26. (1 pkt) Zadanie 18. (4 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. zasady: – nie mianował już pierwszego ministra – wynosił na wysokie urzędy ludzi niskiego pochodzenia B. absolutyzm (1 pkt) C. Burboni (1 pt) Zadanie 11. (4 pkt) Zadanie 19. (6 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. 1 – zatrucie „powietrza” przez Żydów 2 – wpływ ciał niebieskich lub kara boska 3 – wielka gęstość chmur lub złe wyziewy w powietrzu lub kara boska B. czarna śmierć (1 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A–5 B–6 C–7 D–1 E–2 F–3 Zadanie 12. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. 1374, Ludwik Węgierski (Wielki) B. 1423, Władysław Jagiełło C. 1496, Jan Olbracht Zadanie 20. (4 pkt) Za każdą prawidłowo nazwaną ideę po 1 pkt A. Trzy spośród poniższych idei: – równość wobec prawa – prawa naturalne człowieka – umowa społeczna – prawo do buntu przeciw tyranii B. 1776 rok. (1 pkt) Zadanie 13. (3 pkt) A. po stronie Jana Husa (1 pkt) B. argumenty: – autor nazywa Husa „mistrzem” – przytoczony przez autora drobiazgowy wykaz osób świeckich towarzyszących obradom soboru świadczy o przepychu życia duchowieństwa, a taki przepych Hus potępiał – źródło nosi nazwę „Kronika husycka”, czyli jego autor sam był husytą/ zwolennikiem Husa Za dwa spośród podanych argumentów – 2 pkt Zadanie 21. (4 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – romanizm B – barok C – gotyk D – klasycyzm Zadanie 22. (2 pkt) Karykatura odnosi się do tzw. krwawej niedzieli w Petersburgu w 1905 r., podczas której car Rosji Mikołaj II krwawo stłumił pokojową demonstrację ludności. Zadanie 27. (2 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. sufrażystki B. zdobycie praw wyborczych dla kobiet Zadanie 28. (1 pkt) Zatrudnianie kobiet w fabrykach zbrojeniowych stało się koniecznością podczas I wojny światowej wskutek powołania do wojska wielu mężczyzn-robotników fabrycznych. Zadanie 29. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. 3. 1939 (1 pkt) B. Uzasadnienie: – w ulotce jest mowa o ucieczce rządu i dowództwa polskiego, a taka sytuacja miała miejsce we IX 1939 – w ulotce jest mowa o narodowym ucisku Białorusinów i Ukraińców w Polsce, a interwencja radziecka we IX 1939 odbywała się właśnie pod pozorem zabezpieczenia tych nacji. Zadanie 30. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Japonia B. Hawaje C. 1941 r. Zadanie 31. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Wielka Brytania i Francja B. Wielka Brytania i Francja były głównymi sojusznikami USA w II wojnie światowej C. Ponieważ rząd polski, jak rządy innych państw komunistycznych, odmówił przyjęcia pomocy amerykańskiej w ramach planu Marshalla Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – był siostrzeńcem B – Habsburgowie C – Zygmunt August Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Aby uzyskać od Landtagu fundusze na modernizację pruskiej armii B. Do obrad parlamentu frankfurckiego podczas niemieckiej Wiosny Ludów Zadanie 15. (4 pkt) Zadanie 23. (3 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A – Mikołaj Firlej B – Jan Zamoyski C – Mikołaj Potocki D – Franciszek Ksawery Branicki Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. L. Mierosławski B. J. Bem C. A. Mickiewicz Zadanie 32. (2 pkt) Zadanie 24. (1 pkt) Zadanie 33. (4 pkt) Zadanie 16. (2 pkt) Przykładowy tytuł: Ekspansja terytorialna Japonii na Dalekim Wschodzie w XVIII- pocz. XX w. Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Borys Jelcyn B. Margaret Thatcher C. Fidel Castro D. John Kennedy Zadanie 14. (3 pkt) A – Zygmunta III Wazy (1 pkt) B – Można podać jeden z podanych przykładów: – unia brzeska – próba zdobycia tronu Rosji – odmowa uchwalenia przepisów wykonawczych do aktu konfederacji warszawskiej Za jeden spośród podanych przykładów- 1 pkt Zadanie 25. (2 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Aby wspólnie z oddziałami innych państw europejskich stłumić powstanie bokserów B. Hunowie – lud turecki, który w IV w. najechał Europę, prowokując Wielką Wędrówkę Ludów; w V wieku uległ rozbiciu i zanikł. Zadanie 17. (2 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt K L A Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Opis dotyczy Kambodży/ Kampuczy B. Była ona kolonią Francji Zadanie 34. (2 pkt) Za każdą prawidłową odpowiedź po 1 pkt A. Zjednoczenie Niemiec B. Helmut Kohl M A 26032117 6 Gazeta Edukacja Wtorek 22 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl Geografia poziom podstawowy Czas pracy 120 minut Zadania 1-8 rozwiąż, korzystając z fragmentu mapy turystycznej „Beskid Niski”. Zadanie 1. (1 pkt) Zmierzona na mapie długość jeziora Klimkówka wynosi 12 cm. Oblicz długość tego je ziora w terenie. Zapisz obliczenia i wynik podaj w kilometrach. Długość jeziora Klimkówka w terenie wynosi ………... km Zadanie 2. (1 pkt) Zaznacz właściwą odpowiedź. Wysokość względna szczytu wzniesienia Kopa (C2) w stosunku do poziomu lustra wody w jeziorze Klimkówka wynosi A. 280 m B. 280 m n.p.m. C. 392 m D. 672 m n.p.m. Zadanie 3. (2 pkt) Odszukaj na mapie i wpisz do tabeli nazwy opisanych obiektów. Lp . 1 2 3 4 O b iekt Rzeka przepływająca przez Kunkową i Leszczyny. Pasmo górskie rozcięte doliną rzeki Ropy. Obiekt noclegowy w miejscowości Nowica. Góra o wysokości powyżej 600 m n.p.m. położona około 2,5 km na północny-zachód od centrum miejscowości Ujście Gorlickie. Nazwa Zadanie 4. (2 pkt) Porównaj obszary położone w polach C3 i E2, podając po jednej różnicy dotyczącej: a) rzeźby terenu, b) wód powierzchniowych, c) naturalnej szaty roślinnej. a) …………………………………………………………... b)..………………………………………………………... c) ……………………………………………………………... Zadanie 5. (2 pkt) Skreśl jedno z podanych w nawiasie określeń tak, aby opis trasy żółtym szlakiem turystycznym z centrum miejscowości Ujście Gor- lickie na wzniesienie Wierch (E2) był prawdziwy. Wycieczkę rozpoczynamy w pobliżu pomnika poległych Łemków. Pierwszy odcinek trasy do przystanku PKS pokonujemy, wędrując okopołudniowo-wschodło (22,0 / 1,0) km w kierunku (p nim / północno-zachodnim). Na skrzyżowaniu utwardróg zmieniamy kierunek marszu i drogą (u dzoną / asfaltową) prowadzącą wzdłuż potoku wędrujemy około 2,2 km do rozwidlenia dróg, przy którym stoi (kkrzyż / ka pli czka ). Stąd do końca trasy musimy pokonać różnicę wysokowiększą / mniej szą ) niż na odcinku trasy ści (w przebytym do tej pory. Appalachy Góry Atlas Wielkie Góry Wododziałowe Nizina La Platy Nizina Zachodniosyberyjska Nizina Zatokowa Wyżyna Abisyńska Wyżyna Tybetańska Zadanie 13. (2 pkt) Przyporządkuj regionom wymienionym w tabeli po trzy charakterystyczne dla nich cechy rzeźby i budowy geologicznej wybrane z podanych. Do tabeli wpisz litery, którymi ozna czono wybrane cechy. Zadanie 6. (1 pkt) Podaj dwa rodzaje turystyki, którą można uprawiać na obszarze przedstawionym na mapie, i po dwa przykłady obiektów infrastruktury sprzyjające ich uprawianiu. 1. rodzaj turystyki....................................................... obiekty infrastruktury .............................................. 2. rodzaj turystyki ....................................................... obiekty infrastruktury .............................................. Zadanie 7. (1 pkt) Wykaż wpływ rzeźby terenu na rozmiesz czenie zabudowy oraz współczesne występo wanie lasów na obszarze przedstawionym na mapie. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Zadanie 8. (1 pkt) Wyjaśnij, dlaczego wylesienie stoków w dorzeczu rzeki Ropy spowodowałoby zmniejszenie pojemności jeziora Klimkówka. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Zadanie 9. (1 pkt) Podaj dwa powody, dla których na rzekach karpackich buduje się sztuczne zbiorniki wodne. 1. ........................................................................................ 2. ..................................................................................... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... Podaj po jednym przykładzie wpływu litosfery na pozostałe sfery Ziemi. Litosfera → atmosfera ............................................................................................ Litosfera → biosfera ............................................................................................ Litosfera → hydrosfera ............................................................................................ Zadanie 11. (2 pkt) Oznacz zdania prawdziwe literą P, a zdania fałszywe literą F. Na równiku przez cały rok dzień i noc trwają po 12 godzin ...... Wszystkie ciała niebieskie osiągają najwyższą wysokość nad horyzontem podczas górowania ...... W Lublinie Słońce góruje później niż w Katowicach ...... Ziemia zachowuje stałe nachylenie osi obrotu do płaszczyzny orbity, po której obiega Słońce ...... Cechy do wyboru: A) najwyższe wzniesienie ma wysokość 612 m n.p.m. B) najwyższe wzniesienia przekraczają 1000 m n.p.m. C) wzniesienia zbudowane są ze skał fliszowych D) najwyższe wzniesienia zbudowane są z kwarcytów E) najwyższe wzniesienia zbudowane są z granitów F) obszar został sfałdowany w orogenezie alpejskiej G) obszar sfałdowany został w erze paleozoicznej Regio n Góry Świętokrzyskie Beskid Sądecki Cechy Zadanie 14. (2 pkt) Opisz przebieg przedstawionego na rysunku procesu cofania się brzegu morskiego. W opisie użyj określeń: klif, nisza abrazyjna, platforma abrazyjna, fale przyboju. Zadanie 12. (3 pkt) Zadanie 10. (2 pkt) Na mapie (na stronie 7) numerami 1-9 oznaczono rozmieszczenie wybranych regionów geograficznych. Schemat przedstawia współzależność sfer Ziemi. Wpisz numery, którymi na mapie oznaczono wymienione regiony. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... 1 Gazeta Edukacja 7 www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Wtorek 22 kwietnia 2008 Mapa do zadania 12. Uzupełnij tabelę, wpisując numer, którym zaznaczono położenie danej elektrowni na mapie oraz rodzaj wykorzystywanego w niej surowca energetycznego (węgiel kamienny, węgiel brunatny, energia wody). E l ekt ro w nia A B C D E Num er n a m a pi e Ro d z aj surowca Dolna Odra (Nowe Czarnowo) Konin Kozienice (Świerże Górne) Niedzica (Czorsztyn) Żarnowiec Zadanie 28. (2 pkt) Zadanie 15. (1 pkt) Zadanie 19. (1 pkt) Podaj dwa czynniki wpływające na tempo procesu przedstawionego na rysunku w zadaniu 14. 1. ........................................................................................ 2. ........................................................................................ W każdym zdaniu skreśl jedno z podanych w nawiasie określeń tak, aby zdania dotyczące stepów były prawdziwe. Zadanie 16. (2 pkt) W tabeli (na stronie obok) podano roczny przebieg temperatury powietrza i opadów w trzech stacjach meteorologicznych położonych w strefie klimatu umiarkowanego. Przyporządkuj każdej ze stacji meteorolo gicznych odpowiedni typ klimatu. Typy klimatu wybierz z p o d a n y c h : m o n s u n o w y , m o r s k i , przejściowy, kontynentalny. Uzasadnij przy porządkowanie typów klimatu do podanych stacji. Stacja I – ................................................................ Stacja II – ............................................................... Stacja III – .............................................................. Uzasadnienie .......................................................... Zadanie 17. (2 pkt) Podaj trzy cechy sieci rzecznej Polski. 1. ........................................................................................ 2. ........................................................................................ 3. ........................................................................................ Zadanie 18. (3 pkt) Roślinność stepowa składa się głównie z (kkrzewów / roślin zielnych). Na obszarach lessowych pod roślinnością bielicowe / czar stepową rozwinęły się gleby (b noziemy). UkraW Europie stepy występują na terenie (U iny / Finlandii). Zadanie 20. (1 pkt) Wyjaśnij, dlaczego wycinanie lasów w gó rach i regulacja biegu rzek przyczyniają się do zwiększenia zagrożenia powodziowego. ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... Zadanie 21. (1 pkt) Korzystając z wykresu, wykonaj polecenia a) i b) a) Przedstaw zróżnicowanie wskaźnika fe minizacji ludności Polski ogółem w różnych grupach wiekowych. ................................................................................................... b) Podaj wskaźnik feminizacji mieszkańców miast i wsi w grupie wiekowej powyżej 85. ro ku życia. Wskaźnik feminizacji ludności miejskiej ........... Wskaźnik feminizacji ludności wiejskiej ............ Zadanie 23. (2 pkt) W tabeli podano charakterystyczne cechy środowiska przyrodniczego wybranych regionów rolniczych Polski. Wpisz regiony, których te opisy dotyczą. Regiony wybierz z podanych: Pojezierze Pomorskie, Żuławy Wiślane, Nizina Podlaska, Nizina Śląska, Kotlina Warszawska, Wyżyna Lubelska. Regio n Wymienione kraje pogrupuj według gęstości zaludnienia i wpisz w odpowiednie komórki tabeli. Belgia, Czechy, Finlandia, Francja, Holandia, Norwegia, Polska, Szwecja, Wielka Brytania Ś r e d n i a g ę st oś ć z a l u d n i e n i a Do 30 osób na 1 km 2 Od 100 do 150 Powyżej 200 osób osób na 1 km 2 na 1 km 2 Uzupełnij tabelę, podając nazwy rzek, na których utworzono wymienione zbiorniki, oraz numery, którym i oznaczono je na mapie. Na zwy rzek wybierz z podanych: Brda; Dunajec; Narew; Odra; Pilica; San; Soła; Warta; Wieprz; Wisła; C e c h y ś r od o wi s k a p r z y r od ni c z e g o Przeważają urodzajne gleby – mady, teren równinny odwadniany licznymi rowami melioracyjnymi Długi okres wegetacji (220 dni) i mała roczna amplituda temperatury powietrza. Łagodne zimy i wcześnie nadchodząca wiosna. Przewaga urodzajnych gleb brunatnych Duża roczna amplituda temperatury powietrza (ciepłe lata, chłodne zimy), gleby urodzajne, w znacznej części rozwinięte z lessów (czarnoziemy) Zadanie 24. (2 pkt) Zadanie 22. (2 pkt) Na wykresie przedstawiono zróżnicowanie wskaźnika feminizacji ludności Polski. Podaj trzy pozaprzyrodnicze czynniki sprzyjające wysokiemu poziomowi rolnictwa. 1. …………………………………....………………………… 2. …………………………………....………………………… 3. …………………………………....………………………… Zadanie 25. (1 pkt) W tabeli przedstawiono wybrane dane dotyczące uprawy pszenicy i żyta w Polsce w roku 2005. Uzupełnij tabelę, wpisując wielkość plonów pszenicy i zbiorów żyta w Polsce w roku 2005. Zadanie 26. (1 pkt) Wyjaśnij znaczenie terminu „reprywatyzacja”. ................................................................................................... ................................................................................................... S z tu c z n y z bi or n i k wodny Czorsztyński Jeziorsko Koronowski Soliński Sulejowski Włocławski Zegrzyński Rz ek a Nu mer n a m api e Zadanie 27. (3 pkt) I II I II 1 Zapisz dla trzech rodzajów transportu: sa mochodowego, kolejowego i lotniczego, kierunek zmian udziału w strukturze przewozów (wzrost lub spadek udziału) oraz podaj po jednej przyczynie tych zmian. 1. Transport samochodowy ................................................................................................... 2. Transport kolejowy ................................................................................................... 3. Transport lotniczy ................................................................................................... Zadanie 29. (1 pkt) W ostatniej dekadzie XX wieku liczba turystów zagranicznych odwiedzających Polskę wzrosła czterokrotnie. Podaj dwie przyczyny tak znacznego wzrostu w tym okresie liczby turystów odwiedzających nasz kraj. 1. …………………………………....………………………… 2. ……………….…………………………………………...… Zadanie 30. (2 pkt) Podaj przykłady dwóch krajów, w których polscy żołnierze biorą udział w misjach poko jowych i p o j e d n y m p r z y k ł a d z i e z a d a ń , k t ó r e tam realizują. Kraj e Pr z y k ł ad y z ad ań r e al i zo w an y c h w r a m a c h m i sj i Na mapie zaznaczono lokalizację wybranych elektrowni w Polsce. ŹRÓDŁO: MAŁY ROCZNIK STATYSTYCZNY POLSKI, 2005 GUS V VI VII VIII IX X XI XII Śr. rok 8,2 12,2 14,6 16,8 16,3 13,9 10,4 6,4 5,1 9 ,9 48 44 44 47 58 58 47 63 62 58 617 -2,0 1,8 7,6 13,8 16,8 18,6 17,2 13,3 7,8 2,3 -1,3 7 ,8 26 32 40 48 60 84 72 44 37 38 38 535 -13,4 -12,2 -4,2 8,3 17,4 23,6 26,1 24,1 17,2 7,8 -2,0 -9,2 7 ,0 10 10 12 11 11 10 9 8 5 14 11 12 12 3 I II t 4,6 o Tabela do zadania 25. Zboża Tabela do zadania 16. Stacja Diagramy przedstawiają strukturę przewozów pasażerskich według rodzajów transportu w Polsce w roku 1990 i 2000 w pasażerokilometrach. III IV 4,6 5,9 48 40 t -2,9 o 35 t o t – temperatura powietrza w oC; o – opady w mm Pszenica Żyto Powierzchnia zasiewów w tys. ha 2 227,8 1 410,8 Zbiory ogółem w tys. ton w kg/1 mieszkańca 8 800 232 ................... 89 Plony w dt/ha .......... 24,1 8 Gazeta Edukacja Wtorek 22 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl Model odpowiedzi i schemat oceniania z geografii Nr z ad. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 15. P r z e w i d y w a na od p o w i ed ź 1 : 50 000 1 cm – 0,5 km 12 cm – x x = 12 x 0,5 = 6 Długość J. Klimkówka w terenie wynosi 6 km A. 280 m 1. Przysłup; 2. Pieniny Gorlickie; 3. agroturystyka (gospodarstwo agroturystyczne); 4. Kopa Np. a) W obszarze pola C3 występują wzniesienia o wyższej wysokości bezwzględnej (powyżej 700 m n.p.m.) i o bardziej stromych stokach niż w polu E2. b) W polu E2 większość potoków stanowi dopływy górnego biegu rzeki Przysłup płynącej przez środkową część obszaru, a w polu C3 północna część obszaru odwadniana jest przez potoki spływające bezpośrednio do jeziora Klimkówka, a część południowa przez potoki uchodzące do rzeki Ropy. c) Lesistość obszaru w polu C3 jest znacznie większa niż w polu E2. Pozostaną nie skreślone: 1,0; południowo -wschodnim; asfaltową; krzyż; większą Np. piesza – znakowane szlaki turystyczne, miejsca noclegowe, punkty gastronomiczne rowerowa – znakowane szlaki rowerowe, punkty gastronomiczne, obiekty noclegowe wodna – przystań wodna i wypożyczalnia sprzętu pływającego Np – zabudowania w większości miejscowoś ci koncentrują się w miejscach, gdzie nachylenie terenu jest niewielkie (głównie w dolinach); – lasy zachowały się jeszcze tylko na wzniesieniach o największym nachyleniu Np. wylesienie stoków zwiększyłoby spływ powierzchniowy wód opadowych i przyspieszyłoby erozję gleby i skał. W wyniku tego potoki górskie niosłyby znacznie większą niż do tej pory ilość osadów, powodując przyspieszenie zamulania jeziora, a tym samym zmniejszenie jego pojemności. Np. – zapobieganie powodziom; – produkcja energii elektrycznej; – zaopatrzenie rolnictwa w wodę Np. Litosfera atmosfera Barwa skał wpływa na temperaturę powietrza (powierzchnie ciemne pochłaniają najwięcej promieniowania słonecznego, natomiast najwięcej promieniowania odbijają powierzchnie jasne). Litosfera biosfera Rodzaj skały macierzystej ma wpływ na typ tworzących się na ich bazie gleb, a te z kolei w znacznym stopniu decydują o składzie gatunkowym roślinności, np. roślinność wapieniolubna. Litosfera hydrosfera Rodzaj skał wpływa na tempo obiegu wody w przyrodzie. Na obszarze litych skał krystalicznych jest szybszy spływ powierzchniowy i mniejsza infiltracja niż na obszarze skał luźnych, porowatych lub z dużą ilością szczelin. Pk t 0-1 Kryt eria z al icz enia Za poprawny zapis obliczeń i poprawny wynik – 1 pkt 16. 0-1 0 -2 1 pkt Za podanie nazw dwóch, trzech obiektów – 1 pkt czterech obiektów – 2 pkt 17. 0 -2 Za podanie różnic dla dwóch elementów środowiska – 1 pkt, trzech elementów – 2 pkt 18. 0 -2 Za poprawne skreślenie trzech, czterech określeń – 1 pkt, pięciu określeń – 2 pkt 0-1 Za podanie dwóch rodzajów turystyki i czterech przykładów obiektów – 1 pkt 2 0. 21. 0-1 Za wykazanie wpływu nachylenia stoków – 1 pkt 22. 0-1 Za wyjaśnienie wskazujące na nasilenie erozji i zamulania zbiornika – 1 pkt 23. 0-1 Za podanie dwóch powodów – 1 pkt 2 4. 2 5. 2 6. 27. 0 -2 Za podanie przykładów do dwóch geosfer – 1 pkt, trzech geosfer – 2 pkt 2 8. 0 -2 Za poprawne oznaczenie dwóch, trzech zdań – 1 pkt, czterech zdań – 2 pkt 12. Appalachy 2; Góry Atlas 1; Wielkie Góry Wododziałowe 6; Nizina La Platy 4; Nizina Zachodniosyberyjska 8; Nizina Zatokowa 3; Wyżyna Abisyńska 5; Wyżyna Tybetańska 7 0-3 Za poprawne zlokalizowanie czterech, pięciu regionów – 1 pkt, sześciu, siedmiu – 2 pkt, ośmiu regionów – 3 pkt 13. Góry Świętokrzyskie – A; D; G Beskid Sądecki – B; C; F 0 -2 Za poprawne przyporządkowanie do regionu trzech cech po – 1 pkt 14. Np. fale przyboju uderzają o klif (stromy brzeg), podmywając go. U podnóża klifu powstaje nisza abrazyjna, a podmyty brzeg obrywa się. Grubszy materiał skalny jest osadzany blisko brzegu, tworząc platformę abrazyjną, a drobniejszy jest wynoszony dalej w morze. 0 -2 Za opis z poprawnym użyciem dwóch, trzech z podanych terminów – 1 pkt czterech terminów – 2 pkt 11. P; P; F; P 19. 2 9. 30. Np. – rodzaj materiału skalnego, z którego zbudowany jest klif , – siła, z jaką fale przyboju uderzają o brzeg Stacje: I – morski; II – przejściowy; III – kontynentalny Uzasadnienie: np. w klimacie morsk im roczna amplituda temperatury powietrza jest najmniejsza, a w kontynentalnym największa; im większy stopień kontynentalizmu klimatu, tym mniejsza roczna suma opadów Np. – reżim deszczowo -śnieżny; – asymetria dorzeczy Wisły i Odry (większe prawe dorzecza); – ogólny kierunek spływu z SE na NW – kratowy układ sieci (rzeki, na których odcinkach płyną na zachód, wykorzystując pradoliny); – niewysoki dział wodn y Wisły i Odry; Czorsztyńskie - Dunajec – 7 Jeziorsko – Warta – 4 Koronowskie – Brda – 1 Solińskie – San – 6 Sulejowskie – Pilica – 5 Włocławskie – Wisła – 2 Zegrzyńskie – Narew – 3 Pozostają nieskreślone: roślin zielnych; czarnoziemy; Ukrainy Np. podczas intensywnych opadów po bezleśnych stokach woda spływa szybciej; las spowalnia spływ wód powierzchniowych i tempo topnienia śnieg u, zwiększając ilość wody wsiąkającej w glebę. Wycięcie lasu i uregulowanie koryt rzek powoduje szybszy spływ wód powierzchniowych i gwałtowniejszy przybór wody w rzekach. Kolumny od prawej Norwegia, Finlandia, Szwecja Czechy, Francja, Polska Belgia, Holandia, Wielka Brytania Np. a) rodzi się więcej chłopców, do 40. roku życia liczebnie przeważają mężczyźni, a po tym okresie dominują kobiety, im starszy przedział wiekowy tym współczynnik feminizacji jest większy b) miasto 312 kobiet na 100 mężczyzn (uwzględnić 310 -315) wieś 252 kobiety na 100 mężczyzn (uwzględnić 250-255) W kolejności od góry: Żuławy Wiślane, Nizina Śląska, Wyżyna Lubelska Np. – duża wielkość gospodarstw; – wysoki stopień mechanizacji i chemizacji; – odpowiednie wykształcenie rolników; – wysoki poziom kultury rolnej Plony pszenicy 39,5; zbiory żyta 3 400 Np. jest to zwrot prywatnym właścicielom majątku zagarniętego wcześniej przez państwo. A – 2 – węgiel kamienny B – 4 – węgiel brunatny C – 6 – węgiel kamienny D – 9 – energia wody E – 1 – energia wody 1. Transport samochodowy – udział zwiększył się; przyczyna, np. większa dostępność samochodów (ich ceny relatywnie spadły), poprawa jakości dróg, likwidacja niektórych linii kolejowych. 2. Transport kolejowy – udział zmniejszył się; przyczyna, np. jest mniejsza elastyczność tego rodzaju transportu w porównaniu z transportem samochodowym, likwidacja mało dochodowych linii kolejowych. 3. Transport lotniczy – udział zwiększył się; przyczyna, np. rozwój turystyki zagranicznej, wzrost inwestycji zagranicznych w Polsce, uruchomienie tanich linii lotniczych. Np. – ułatwienia w przekraczaniu granic Polski (zniesienie wiz dla wielu krajów, wprowadzenie bezw izowego ruchu przygranicznego); – wzrost inwestycji zagranicznych w Polsce; – zainteresowanie Polską po zmianach ustrojowych; – uruchomienie tanich linii lotniczych Np. Irak – zapewnienie utrzymania pokoju, szkolenie irackich służb wewnętrznych Afganistan – zwalczanie terroryzmu, likwidacja baz szkoleniowych al Kaidy 0-1 Za podanie dwóch czynników – 1 pkt 0 -2 Za poprawne przyporządkowanie typu klimatu do każdej stacji – 1 pkt za uzasadnienie – 1 pkt 0 -2 Za podanie dwóch cech – 1 pkt, trzech cech – 2 pkt 0-3 Za poprawne uzupełnienie komórek siedmiu do dziesięciu – 1 pkt, jedenastu do trzynastu – 2 pkt czternastu komórek – 3 pkt 0-1 Za wszystkie poprawne skreślenia – 1 pkt 0-1 Za wyjaśnienie uwzględniające obydwa czynniki – 1 pkt 0-1 Za poprawne przyporządkowanie wszystkich krajów – 1 pkt 0 -2 a) za przedstawienie zróżnicowania wskaźnika ogółem – 1 pkt, b) za podanie wskaźnika dla obydwu grup ludności – 2 pkt 0 -2 Za poprawne przyporządkowanie dwóch regionów – 1 pkt trzech regionów – 2 p 0 -2 Za podanie dwóch czynników 1 pkt, trzech czynników - 2 pkt 0-1 Za podanie obydwu wartości – 1 p 0-1 Za wyjaśnienie znaczenia terminu – 1 pkt 0-3 Za poprawne wypełnienie czterech do sześciu komórek – 1 pkt, siedmiu do dziewięciu – 2 pkt, dziesięciu – 3 pkt 0 -2 Za podanie kierunku zmian z uzasadnieniem dla dwóch rodzajów transportu – 1 pkt, trzech – 2 pkt 0-1 Za podanie dwóch przyczyn – 1 pkt 0 -2 Za podanie nazwy kraju i przykładu zadań po – 1 pkt 1
