Jak Luter tak niezupełnie wyparł z Saksonii katolicyzm

Jak Luter tak niezupełnie wyparł z Saksonii katolicyzm
Widząc liczne krzyże i kapliczki wokół miejscowości Panschwitz-Kuckau turyści w Górnych
Łużycach mogą mieć wrażenie, że są w Bawarii. W końcu Południowe Niemcy są bardziej
kojarzone z katolicyzmem niż Saksonia. A jednak też i w Saksonii wyznanie to ma swoje
głębokie korzenie. Przede wszystkim w Roku Jubileuszowym Reformacji opłaca się pójść
śladami katolickiego wizerunku Saksonii. Objawi się wtedy ciekawa historia, która częściowo
jest nacechowana imponującą tolerancją.
Z końcem XVI stulecia Saksonii nadano zaszczytny tytuł „Ojczyzna reformacji“. To właśnie
tutaj Marcin Luter otrzymał wielkie wsparcie ze strony księciów elektorów, którzy pomogli
przeforsować jego doktrynę. I choć nazwa sugeruje inaczej, Luter miał nie tylko wyłącznie
sprzymierzeńców w tej „Ojczyźnie reformacji“, lecz napotykał niekiedy na silny opór. I tak po
dyspucie lipskiej książę Jerzy Brodaty stał się zagorzałym przeciwnikiem Lutra. W celu
umocnienia katolicyzmu książę saksoński z zaangażowaniem forsował wyniesienie na
ołtarze miśnieńskiego biskupa Benona i do końca życia zwalczał szerzenie się idei
protestanckich. Nie udało mu się jednak wyhamować tego ruchu, tak że reformacja objęła
również jego księstwo. Po jego śmierci brat Jerzego Brodatego, Henryk Pobożny,
wprowadził w 1539 r. reformację w Saksonii.
Zachowanie katolickich wysp w Łużycach
Niemal na całym terytorium dzisiejszej Saksonii, z wyjątkiem Łużyc, szerzył się
protestantyzm. Ponieważ region ten nie należał wtedy do księstwa Saksonii, powstały tutaj
dzięki temu niejako katolickie wyspy. Szczególnie godnym uwagi jest fakt, że aż dwa
klasztory cysterek z XIII w. przetrwały zawieruchę owych czasów. I tak klasztor St.
Marienthal nieopodal miasta Ostritz we wschodniej części Saksonii realizuje swoją pierwotną
misję, podobnie jak klasztor St. Marienstern w Panschwitz-Kuckau. Wokół tej małej
miejscowości nieopodal Budziszyna Serbołużyczanie kultywują nadal swoje żywe katolickie
zwyczaje – ku uciesze wielu turystów, przybywających tu przede wszystkim w okresie
wielkanocnym, aby podziwiać tradycyjne procesje jeźdźców wielkanocnych, zwiastujących
Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Również kościół pielgrzymkowy w pobliskiej
miejscowości Rosenthal oraz cmentarz w Ralbitz są godnym zwiedzenia świadectwem
katolicyzmu w Łużycach.
Podczas gdy Serbołużyczanie, żyjący nieopodal klasztoru St. Marienstern, pozostali wierni
swojej wierze, o tyle wśród mieszkańców na terenach bardziej oddalonych od ich osad idee
reformatorskie znalazły wielu zwolenników. Dzięki mądrej regionalnej polityce
wyrównawczej, prowadzonej przez katolickiego duchownego Johana Leisentritta, znaleziono
w Łużycach postępowe rozwiązania, mające zapobiec rozdźwiękom między wyznaniami. I
tak np. od 1524 r. katedra pw. Św. Piotra w Budziszynie służy jednocześnie katolikom i
protestantom. Dlatego jest ona pierwszym w Niemczech kościołem symultanicznym. Dziś
jedynie krata oznacza po środku świątyni granicę między obu częściami kościoła. Jest to
postęp pod względem tolerancji, ponieważ niegdyś mur oddzielał wiernych obu wyznań.
Renesans katolicyzmu w Saksonii
Wielką ambicją Augusta II Mocnego było, by katolicyzm w Saksonii doznał nowego rozkwitu.
Aby stać się królem Polski, książę elektor saski podjął ogromne starania. Zainwestował nie
tylko wielką część swego majątku na rzecz niezbędnego przekupstwa, ale przeszedł także
na wiarę katolicką.
Aby nie drażnić swego ludu, August II Mocny najpierw potajemnie zapoznał się dzięki wujowi
z katechizmem. Po przejściu na katolicyzm w 1697 r. książę elektor saski zrezygnował poza
tym ze swego prawa do egzekwowania od Saksończyków zmiany wyznania. Mimo tej
liberalności oddalał się coraz bardziej od swego ludu. Pod tym aspektem należy również
interpretować prezentację Augusta II Mocnego w „Orszaku książąt saksońskich“. Tutaj koń
elektorski depcze symbol reformacji - Różę Lutrową.
W wyniku zmiany wyznania przez księcia elektora na drezdeński dwór przybyło wielu
katolików. Msza św. była celebrowana najpierw prowizorycznie w przebudowanej do tego
celu kaplicy dworskiej. Dopiero syn Augusta II Mocnego, król August III, zlecił od 1739 r.
budowę pierwszego po reformacji kościoła katolickiego w Saksonii. Zwiedzających tej
późnobarokowej budowli, która tak wspaniale prezentuje się na zewnątrz, zaskoczy
skromność jej wnętrza. Godne uwagi są przede wszystkim wielkie organy mistrza
Silbermanna, które przetrwały nieskazitelnie II wojnę światową, a dziś ciągle jeszcze
zachwycają podczas koncertów organowych. Historycznie cenna jest również krypta,
znajdująca się w podziemiach kościoła katolickiego. Tutaj przechowywana jest między
innymi srebrna kapsuła z sercem Augusta II Mocnego. Poza tym w tej świątyni pochowano
po śmierci Jerzego Brodatego, który jako ostatni członek dynastii Wettinów spoczywa w
miśnieńskiej katedrze, wszystkich katolickich członków tej najstarszej w Europie dynastii. Na
ironię historii: do końca I wojny światowej członkowie dynastii Wettinów pozostali oficjalnymi
zwierzchnikami krajowego saksońskiego kościoła ewangelicko-luterańskiego i przez to „stali
na straży protestantyzmu“.
Historia katolicyzmu w Saksonii nie kończy się na budowie kościoła dworskiego. Dalszy
rozdział w historii napisano w roku 2015, kiedy w Lipsku poświęcono kościół farny pw.
Świętej Trójcy. Tworzy on od tej pory wizerunek centrum miasta jako największy w
Niemczech Wschodnich, zbudowany po zjednoczeniu Niemiec, kościół katolicki.
Ewenementem kościoła jest okno od strony północnej, mierzące 22 metry długości i trzy
metry szerokości. W zależności, jak pada światło, można w nim odczytać cały Stary i Nowy
Testament. Podobnie do lipskiego okna kościelnego przebiega historia katolicyzmu w
Saksonii. Na pierwszy rzut oka jest ona niepozorna, ale przyglądając się dokładniej można
się nią zafascynować.
Poleca się do zwiedzenia wystawę:
12.05. – 05.11.2017 r.: „Nie ze złota, ale skarb. Benon z Miśni – pierwszy święty Saksonii“,
wystawa na zamku Albrechtsburg w Miśni
Kontakt: Tourismus Marketing Gesellschaft Sachsen mbH, Bautzner Straße 45/47, 01099
Drezno, tel.: +49 351-4917025, fax: +49 351-4969306,
[email protected], www.sachsen-tourismus.de/pl,
www.facebook.com/saksonianaweekend