Częste schorzenia skóry u osób w starszym wieku

36
Częste schorzenia skóry
u osób w starszym wieku
Charles A. Cefalu, Lee Nesbitt
Tłumaczenie: Janusz Wieczorek
– PUNKTY KLUCZOWE /599
PUNKTY KLUCZOWE
– WEWNĄTRZPOCHODNE I ZEWNĄTRZPOCHODNE
ZMIANY W PROCESIE STARZENIA /600
y Wewnątrzpochodne starzenie się skóry lub zmiany
fizjologiczne mają podłoże strukturalne, kliniczne
oraz immunologiczne. Zmiany wtórne (zmarszczki,
szorstkość i chropowatość) spowodowane są działaniem czynników zewnętrznych, takich jak ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, będące składnikiem światła słonecznego.
y Terbinafina oraz itrakonazol są lekami bezpiecznymi, terapia z ich użyciem trwa jedynie trzy miesiące
i wykazują one dużą skuteczność w leczeniu grzybicy paznokci.
y Wczesne włączenie leczenia półpaśca doustnymi lekami przeciwwirusowymi powstrzymuje progresję
choroby, zmniejsza ryzyko skórnego lub trzewnego
rozsiewu choroby, przyspiesza zdrowienie, zmniejsza czas trwania i nasilenie ostrego bólu oraz skraca
czas trwania i częstotliwość nawrotów neuralgii popółpaścowej.
y Sposób leczenia raka płaskokomórkowego i podstawnokomórkowego uzależniony jest od wielkości
pojedynczej zmiany lub liczby, morfologii, rozległości i umiejscowienia zmian mnogich, a także od
współpracy pacjenta.
y Do czynników ryzyka rozwoju czerniaka skóry należą bardzo jasna skóra, dodatni wywiad rodzinny,
obecność licznych znamion skórnych albo znamion
dysplastycznych, niebieskie oczy, rude lub blond
włosy, piegowatość, częste oparzenia słoneczne,
trudności z opalaniem się oraz immunosupresja.
y Brodawki łojotokowe są zmianami koloru brązowoczarnego, dla których charakterystyczne jest nagłe
pojawienie się i umiejscowienie najczęściej na plecach, klatce piersiowej lub twarzy. Wskazania do
usunięcia są jedynie natury kosmetycznej.
– STARZENIE SIĘ SKÓRY POD WPŁYWEM ŚWIATŁA /602
– ZMIANY ŁAGODNE /603
– ZAPALENIE SKÓRY /605
– ZMIANY PĘCHERZOWE /608
– CZĘSTE ZAKAŻENIA BAKTERYJNE/ PASOŻYTNICZE/
GRZYBICZE W DERMATOLOGII /609
– ZMIANY PRZEDNOWOTWOROWE I NOWOTWORY
ZŁOŚLIWE SKÓRY /614
– SKÓRNE OBJAWY CHORÓB NACZYŃ /620
– INNE CHOROBY SKÓRY /621
599
Charles A. Cefalu, Lee Nesbitt
y Czerniaki to zmiany naciekające, wielokolorowe –
brązowe, czarne, szare bądź czerwone – o nieregularnych brzegach.
y Najskuteczniejszym postępowaniem w przypadku
łojotokowego zapalenia skóry owłosionej głowy
(łupieżu) jest zapobieganie przy użyciu szamponów
zawierających dziegieć lub siarczek selenu.
y Typowym objawem alergicznego kontaktowego zapalenia skóry jest pęcherzykowa wysypka albo pęcherze w miejscu kontaktu z alergenem, najczęściej
wokół talii, w linii kapeluszowej lub na palcu, szyi
oraz nadgarstku (pierścionek, naszyjnik bądź zegarek).
y Rogowacenie skóry występuje częściej wraz z procesem starzenia z powodu zmniejszenia zdolności
skóry do zatrzymywania wody i najlepszym sposobem zapobiegania temu procesowi jest unikanie
brania częstych, gorących pryszniców i kąpieli oraz
stosowania twardych mydeł.
y Najskuteczniejszą terapią ciężkich zakażeń grzybiczych stóp, owłosionej skóry głowy i paznokci jest
kurs leczenia doustnymi lekami przeciwgrzybiczymi.
y Występowanie świerzbu w domach opieki może
mieć charakter epidemiczny i powodować objawy
w postaci wysypki podobnej do łojotokowego zapalenia skóry. Diagnoza opiera się na wykryciu odchodów albo jaj roztocza na łodydze włosa.
y Owrzodzenia skóry kończyn dolnych mogą być
wynikiem przewlekłej niewydolności naczyń tętniczych lub żylnych.
W niniejszym rozdziale omówiono częste choroby
skóry związane z procesem starzenia. Przedstawiono
opis zmian histologicznych zachodzących naturalnie w procesie starzenia (wewnątrzpochodnych) oraz
procesów związanych z przedwczesnym starzeniem
(zewnątrzpochodne starzenie się skóry). Krótko omówione zostaną częste zmiany łagodne i złośliwe, typowe
zakażenia, częste procesy chorobowe grudkowo-złuszczające oraz inne patologie. Nawet długi tekst nie wystarczy, aby opisać w pełni typowe zmiany chorobowe
związane ze starzeniem. Dlatego do niniejszego rozdziału załączono kolorowe tablice, ilustrujące większość
opisanych dermatologicznych jednostek chorobowych
(więcej informacji na temat diagnostyki różnicowej
można znaleźć w tabeli 36.1).
WEWNĄTRZPOCHODNE
I ZEWNĄTRZPOCHODNE ZMIANY
W PROCESIE STARZENIA
Zachodzące w procesie starzenia zmiany w obrębie skóry mogą zostać zaklasyfikowane jako wewnątrzpochodne (związane ze zmianami fizjologicznymi wtórnymi
do procesu starzenia) lub zewnątrzpochodne (wywo-
łane przez czynniki środowiskowe). Zmiany wewnątrzpochodne można z kolei podzielić na organiczne, ich
kliniczne manifestacje, czynnościowe oraz immunologiczne.
Do zmian organicznych naskórka należą spłaszczenie połączenia skórno-naskórkowego, uogólnione
zmniejszenie liczby melanocytów, miejscowe nagromadzenie melanocytów, heterogenność komórek warstwy
podstawnej i utrata komórek Langerhansa. Do zmian
w obrębie skóry właściwej zalicza się zmniejszoną spoistość, zwiększenie ilości i krzyżowanie się włókien
kolagenu, utratę włókien elastycznych, zmniejszenie
ukrwienia i zmniejszenie ilości istoty podstawowej
tkanki łącznej. Dochodzi także do zmniejszenia ilości
gruczołów potowych, ścieńczenia i powstania bruzd na
paznokciach, ogólnego zmniejszenia liczby i grubości
włosów ostatecznych, utraty melanocytów w cebulkach
włosowych, ogniskowego przekształcania się włosów
mieszkowych we włosy ostateczne oraz zmniejszenia
unerwienia i uogólnionej atrofii tkanek.
Do zmian klinicznych związanych z opisanymi
zmianami organicznymi należą: zwiększona częstość
występowania łagodnych i złośliwych nowotworów
pochodzenia naskórkowego, nieregularna pigmentacja, skłonność do tworzenia się pęcherzy, powstawanie
starczych plam soczewicowatych, zwiotczenie skóry,
zmniejszenie właściwości izolacyjnych i ochronnych
skóry, predyspozycja do powstawania ran z rozdarcia,
zaburzenia termoregulacji, bladość, nadmierne rogowacenie, hipertermia lub hipotermia, kruchość paznokci, rozlane przerzedzenie włosów, szorstkość i siwienie
włosów, utrata sprawności manualnej, podatność na
zranienia i rozlane ścieńczenie owłosionej skóry głowy
prowadzące do wyłysienia [1, 2].
Z powodu zmniejszenia klirensu skórnego substancji chemicznych, zachodzącego w warunkach prawidłowych wraz z procesem starzenia, starsi pacjenci
narażeni są na rozwój kontaktowego zapalenia skóry
o przedłużonym czasie ustępowania zmian. Co więcej, wystąpienie reakcji zapalnej w starszym wieku jest
opóźnione w czasie, dlatego też miejscowe stosowanie
na powierzchnię skóry leków lub substancji chemicznych o potencjale uczulającym może inicjować ciężką
postać zapalenia skóry o nagłym początku. Odpowiedź
immunologiczna także ulega z wiekiem osłabieniu,
czego wyrazem jest zmniejszenie zarówno odsetka, jak
i bezwzględnej liczby limfocytów T. Wiąże się to bezpośrednio ze zmniejszeniem zdolności do odpowiedzi
immunologicznej na specyficzne antygeny. Klinicznie
może się to objawiać zmniejszeniem nadwrażliwości
skóry na określone antygeny, a tym samym – możliwości określenia stanu immunologicznego. Testy skórne,
wykonywane przy użyciu specyficznych antygenów, takich jak tuberkulina, antygeny wirusa zapalenia przyusznic lub grzybów z rodzaju Candida, mogą prowadzić
600