Fundusze inwestycyjne - E-SGH
advertisement
Fundusze Inwestycyjne I 1 Idea wspólnego inwestowania Wspólne inwestowanie polega na gromadzeniu odrębnych i rozproszonych kapitałów pieniężnych (najczęściej drobnych) inwestorów, które tworzą majątek instytucji zbiorowego inwestowania. Otrzymany w ten sposób portfel, stanowiący aktywa funduszu, jest przez nie inwestowany w różne instrumenty, przede wszystkim na rynku finansowym 2 Fundusz inwestycyjny Fundusz inwestycyjny jest formą pośredniego uczestnictwa wielu podmiotów w operacjach na rynku finansowym. 3 Uczestnicy funduszy inwestycyjnych Uczestnikami funduszy mogą być zarówno osoby fizyczne dysponujące niewielkimi oszczędnościami jak i szeroko pojęte podmioty gospodarcze posiadające nadwyżki finansowe. Inwestor nabywający tytuły uczestnictwa w funduszu staję się jego współudziałowcem tj. współwłaścicielem zgromadzonego majątku funduszu, proporcjonalnie do wielkości zainwestowanego kapitału. 4 Sposób prowadzenia działalności inwestycyjnej funduszu Fundusz inwestycyjny prowadzi działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. Uczestnicy partycypują w zyskach i stratach proporcjonalnie do wysokości wniesionego wkładu. 5 Podstawowe cele inwestycyjne funduszy Zapewnienie bezpieczeństwa – utrzymanie siły nabywczej zainwestowanego kapitału, czyli zabezpieczenie powierzonego kapitału przed ryzykiem straty Przynoszenie dochodu – uzyskiwanie stałego dochodu, okresowo wypłacanego przez fundusz, a pochodzącego na przykład z odsetek od obligacji i dywidend z akcji Osiągnięcie wzrostu – zwiększenie wartości zainwestowanego kapitału, a co za tym idzie – powiększenie wartości udziałów w funduszu 6 Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszu inwestycyjnego Manager funduszu Firma zarządzająca Fundusz o profilu X Fundusz o profilu Y Fundusz o profilu Z Depozytariusz Niezależny audytor Agent transferowy Dystrybutor 7 Podmioty zaangażowane w funkcjonowanie funduszu inwestycyjnego 2 Doradca inwestycyjny / firma zarządzająca – zarządza portfelem funduszu zgodnie z celami opisanymi w prospekcie Depozytariusz – instytucja przechowująca aktywa funduszu (najczęściej bank). Ponadto depozytariusz prowadzi rejestr aktywów funduszu oraz kontroluje i nadzoruje prawidłowość zarządzania funduszem w zakresie jej zgodności z prawem i statutem funduszu. Depozytariusz jest rzecznikiem interesów uczestników funduszu i może występować z powództwem w ich imieniu przeciwko zarządzającemu funduszem, gdy ten nienależycie wykonuje swoje obowiązki Niezależny audytor – weryfikuje sprawozdania finansowe funduszu Agent transferowy – rejestruje transakcje kupna i sprzedaży tytułów uczestnictwa (występuje głównie w funduszach otwartych). Prowadzi rejestr uczestników funduszu i zmiany jego stanu. We współpracy z depozytariuszem obsługuje rachunek nabyć i umorzeń. Oblicza aktualna wartość aktywów netto danego funduszu, zajmuje się dystrybucją dywidend i zysków kapitałowych Dystrybucja – system sprzedaży tytułów uczestnictwa. Manager funduszu może zbudować własną sieć dystrybucji lub zlecać dystrybucję podmiotom zewnętrznym (domy maklerskie, banki itp.). 8 Zalety i wady inwestowania w fundusze Zalety Dywersyfikacja portfela Profesjonalne zarządzanie Relatywnie niskie koszty Duża płynność inwestycji Elastyczność wyboru strategii inwestycyjnej Bezpieczeństwo inwestycji Nieograniczony pośredni dostęp do instrumentów rynku finansowego Przewaga konkurencyjna nad innymi formami inwestowania Dodatkowe usługi dla uczestników funduszy Wady Ryzyko poniesienia straty Rozwodnienie zysku Brak bezpośredniego wpływu na politykę inwestycyjną Limity inwestycyjne Koszty inwestycji Opodatkowanie inwestycji 9 Koszty związane z inwestowaniem w fundusze Opłaty manipulacyjne ◦ Opłata za dystrybucję ◦ Opłata przy umorzeniu jednostek uczestnictwa ◦ Opłata przy transferze środków do innego funduszu ◦ Opłata za prowadzenie rachunku ◦ Opłata przy składaniu zleceń telefonicznych Opłaty operacyjne ◦ Opłata za zarządzanie ◦ Pozostałe koszty operacyjne 10 Opłaty manipulacyjne Opłata za dystrybucję (front-end load) – opłata manipulacyjna od wpłat na dany fundusz, pobierana z góry w momencie inwestowania środków w funduszu. Jej wysokość jest często zależna od wykorzystywanego kanału dystrybucji. Opłata przy umorzeniu jednostek uczestnictwa (backend load) – prowizja płatna z dołu, wyrażana jako procent od wartości jednostek uczestnictwa w momencie ich wycofania. Może być umorzona w przypadku utrzymania środków w funduszu przez odpowiednio długi czas. Fundusze bezprowizyjne (no-load funds) – fundusze nie pobierające opłat za wystawienie i umorzenie tytułów uczestnictwa. 11 Opłaty operacyjne Opłaty operacyjne obciążają uczestników funduszy w sposób ciągły i pośredni – są płacone okresowo z majątku funduszu jako procent wartości jego aktywów. Opłata za zarządzanie – stanowi największy składnik kosztów obciążających uczestników funduszu. Wysokość opłaty odzwierciedla trudność w zarządzaniu danym rodzajem funduszu inwestycyjnego. Pozostałe koszty operacyjne – głównie koszty administracyjne tj. koszty usług depozytariusza, agenta transferowgo, firmy audytorskiej, koszty transakcyjne związane z nabywanie i zbywaniem składników portfela funduszu oraz koszty utrzymania biura, personelu itp. 12 Typologia funduszy – kryteria prawne Dopuszczalne formy prawnoorganizacyjne Konstrukcja funduszu Forma prawna 13 Dopuszczalne formy organizacyjnoprawne Fundusze regulowane – fundusze, których działalność jest oparta na odrębnych przepisach prawa Fundusze nieregulowane – fundusze które funkcjonują na podstawie ogólnych przepisów prawa 14 Konstrukcja funduszu Fundusze otwarte (mutual funds, openend investment funds) – fundusze o zmiennym kapitale, które gromadzą kapitał poprzez sprzedaż jednostek uczestnictwa. Fundusze zamknięte – fundusze o stałym kapitale Fundusze mieszane 15 Fundusz otwarty Fundusz otwarty (mutual fund, open-end investment fund) – fundusz o zmiennym kapitale, który gromadzi kapitał poprzez sprzedaż jednostek uczestnictwa. Fundusz taki ma obowiązek przyjmować na bieżąco nowych członków sprzedając im jednostki uczestnictwa, w wymaganej przez nich ilości. Równocześnie, fundusz musi w każdej chwili umożliwiać wycofanie się inwestora z funduszu, poprzez odkpienie i umorzenie posiadanych przez niego jednostek uczestnictwa. 16 Jednostka uczestnictwa Jednostka uczestnictwa – tytuł uczestnictwa w funduszu otwartym. Instrument finansowy (najczęściej nie mający charakteru papieru wartościowego) niezbywalny i nie mogący być przedmiotem obrotu wtórnego. Cena po jakiej są sprzedawane i odkupywane jednostki uczestnictwa jest obliczana poprzez ustalenie całkowitej rynkowej wartości aktywów, które fundusz posiada w danym momencie, pomniejszenie jej o wielkość zobowiązań funduszu i podzielenie otrzymanej wartości przez liczbę jednostek uczestnictwa znajdujących się w obiegu. Otrzymana wartość to wartość aktywów netto na jednostkę uczestnictwa (WANJU). Wartość ta jest następnie powiększana lub zmniejszana o wartość opłaty za dystrybucję (przy sprzedaży jednostek) lub opłaty za umorzenie jednostek (przy odkupie jednostek). WANJU t rynkowa wartosć aktywówt zobowiązania funduszu liczba jednostek uczestnictwa 17 Przykład obliczania WANJU Aktywa funduszu: Akcje XYZ – 1000 szt cena rynkowa = 40,50 Akcje ABC – 2000 szt cena rynkowa = 86,50 Akcje FGH – 4500 szt cena rynkowa = 42,25 Zobowiązania funduszu: Opłata za zarządzanie = 12.000 Koszty administracyjne = 3000 Liczba jednostek w obrocie = 15.000 WANJU 40,50*1000 86,50*2000 42, 25*4500 12000 3000 25,90 15000 18 Fundusz zamknięty Fundusz zamknięty (closed-end investment fund) – fundusz o stałym kapitale, który gromadzi kapitał poprzez emisję (publiczną lub niepubliczną) certyfikatów inwestycyjnych lub akcji. Kapitał funduszu może być zmieniony jedynie w wyniku nowej emisji certyfikatów, co jednak zdarza się stosunkowo rzadko. 19 Certyfikat inwestycyjny Certyfikat inwestycyjny – instrument finansowy o charakterze papieru wartościowego, stanowiący tytuł udziału w zamkniętym funduszu inwestycyjnym. Certyfikat jest niepodzielny i zbywalny. Może być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym. Cena certyfikatu – fundusz zamknięty, podobnie jak fundusz otwarty oblicza wartość aktywów netto. Początkowa wartość aktywów netto funduszu zamkniętego jest równa iloczynowi ceny emisyjnej certyfikatu i liczby wyemitowanych certyfikatów. Cena certyfikatów na rynku wtórnym może różnić się od wartości aktywów netto przypadających na jeden certyfikat. Jeśli cena rynkowa certyfikatu jest wyższa niż WAN to mówimy, że certyfikat jest notowany z premią, a jeśli jest niższa niż WAN to certyfikat jest notowany z dyskontem. 20 Fundusz mieszany Fundusz mieszany (mixed fund) – stanowi rozwiązanie pośrednie pomiędzy funduszem otwartym a zamkniętym. Fundusz mieszany gromadzi kapitał poprzez emisje certyfikatów inwestycyjnych w stałej liczbie, lecz po spełnieniu określonych warunków jest zobowiązany do ich wykupu i umorzenia na żądanie uczestnika funduszu. 21 Kryterium formy prawnej funduszu Fundusze statutowe – fundusze, w których brak jest rozdziału pomiędzy majątkiem funduszu zebranym z wpłat inwestorów a majątkiem spółki inwestycyjnej, która nimi zarządza. Uczestnicy funduszu są zarówno inwestorami jak i akcjonariuszami funduszu, nabywając prawa korporacyjne i majątkowe typowe dla udziałowców spółek prawa handlowego Fundusze umowne – fundusze, w których majątek inwestorów jest oddzielony od majątku firmy zarządzającej. Fundusz ma charakter wydzielonej masy majątkowej zebranej z lokat inwestorów i przeznaczonej wyłącznie na inwestycje w instrumenty finansowe i/lub inne aktywa zgodnie z celem i polityka inwestycyjna funduszu. 22 Typologia funduszy – kryteria ekonomiczne Polityka inwestycyjna Zasięg geograficzny Sposób zarządzania Wysokość opłat i prowizji Forma uczestnictwa w dochodach 23 Kryterium polityki inwestycyjnej Fundusze akcyjne Fundusze hybrydowe Fundusze obligacyjne Fundusze rynku pieniężnego Fundusze wyspecjalizowane 24 Fundusze akcyjne Fundusze akcyjne to fundusze, które lokują największą część swojego portfela. W zależności od przyjętego celu inwestycyjnego i akceptowanego poziomu ryzyka dzielimy je na: Fundusze wzrostu Fundusze dochodu z kapitału Fundusze wzrostu i dochodu z kapitału Fundusze indeksowe 25 Fundusz wzrostu Fundusz wzrostu (growth fund) – fundusz stosujący agresywna politykę inwestycyjną nabywający akcje głównie w celu osiągnięcia zysku z tytułu wzrostu ich wartości rynkowej. Charakteryzuje się dużą zmiennością polityki inwestycyjnej i wysoką rotacją składu portfela. 26 Fundusz dochodu z kapitału Fundusz dochodu z kapitału (value fund, income fund) – fundusz stosujący bardziej konserwatywną politykę inwestycyjną, dokonujący wyboru spółek w oparciu o analizie bieżących dochodów spółki, polityki dywidend, analizy przepływów pieniężnych i wartości aktywów i poszukujący spółek fundamentalnie niedoszacowanych. Fundusz taki w większym stopniu zwraca uwagę na dochody z tytułu dywidend wypłacanych przez spółki. 27 Fundusz wzrostu i dochodu z kapitału Fundusz wzrostu i dochodu z kapitału (growth and value fund, blend fund) – stanowi próbę pogodzenia dwóch opisanych powyżej koncepcji inwestowania na rynku akcji 28 Fundusz indeksowy Fundusz indeksowy (index fund) – fundusz stosujący pasywna strategię inwestycyjną polegającą na budowie portfela inwestycyjnego naśladującego skład indeksu giełdowego i oferowanie stopy zwrotu odpowiadającej zmianom poziomu tego indeksu. 29 Fundusze hybrydowe Fundusze hybrydowe – to fundusze budujące portfel inwestycyjny złożony zarówno z akcji jak i instrumentów dłużnych.W tej grupie wyróżniamy: Fundusze stabilnego wzrostu (stable growth funds) – o bardziej konserwatywnej polityce i niższym udziale akcji w łącznej wartości portfela (max 30-40%) Fundusze zrównoważone – o większym udziale akcji w wartości portfela (50-60%) i bardziej aktywnej polityce inwestycyjnej. Fundusze tej grupy często stosują strategię market timing zmieniając poziom alokacji funduszu w rynek akcji i obligacji w zależności od oczekiwań co do koniunktury rynkowej. 30 Fundusze obligacyjne Fundusze obligacyjne (bond funds, fixedincome funds) – lokujące niemal wszystkie aktywa w instrumenty dłużne, głownie o stałym oprocentowaniu. Strategia fundusz może przewidywać koncentrację na inwestycjach w jeden rodzaj obligacji (np. tylko obligacje skarbowe, tylko komunalne) lub dywersyfikacje portfela na różne tytpy instrumentów dłużnych. 31 Fundusze rynku pieniężnego Fundusze rynku pieniężnego (money market funds) – inwestują niemal wyłącznie w instrumenty finansowe rynku pieniężnego tj. o terminie zapadalności poniżej 1 roku. Ich podstawową cechą jest wysoka płynność portfela i niskie ryzyko inwestycyjne. Są często traktowane przez inwestorów jako najbliższy substytut depozytu bankowego. 32 Fundusze wyspecjalizowane Fundusze wyspecjalizowane (alternative funds): Fundusze branżowe – lokujące w papiery emitowane przez emitentów z określonej branży gospodarki Fundusze nieruchomości – dokonujące inwestycji na rynku nieruchomości Fundusze private equity / venture capital – inwestujące w przedsięwzięcia o podwyższonym ryzyku inwestycyjnym, w tym dostarczające kapitału rozwojowego (seed capital) dla nowych projektów gospodarczych Fundusze hedgingowe – fundusze stosujące wysoce spekulacyjne strategie inwestycyjne z wykorzystaniem alternatywnych instrumentów finansowych, w celu osiągnięcia bezwzględnego wzrostu wartości aktywów niezależnie od bieżącej koniunktury rynkowej 33 Kryterium zasięgu geograficznego Fundusze inwestycyjne o zasięgu krajowym Fundusze inwestujące za granicą Fundusze bez określonego zasięgu geograficznego 34 Kryterium sposobu zarządzania Fundusze o aktywnej strategii zarządzania – fundusze, które w oparciu o analizę techniczna, fundamentalną itp. Starają się zbudować portfel dający stopę zwrotu wyższą niż tzw. benchmark czyli stopa referencyjna dla rynku, na którym działa fundusz. Fundusze te cechuje względnie częsta zmiana składu posiadanego funduszu. Fundusze o pasywnej strategii zarządzania – fundusze stosujące strategię buy and hold lub replikacji indeksu. Charakteryzujące się dużą stabilnością składu posiadanych portfeli inwestycyjnych. 35 Kryterium formy uczestnictwa inwestora w dochodach Fundusze tezauryzujące (akumulacyjne) – fundusze nie wypłacające swoim uczestnikom żadnych dochodów. Jedyną formą realizacji zysku przez inwestora jest sprzedaż posiadanego tytułu uczestnictwa. Fundusze dystrybucyjne (wypłacające) – fundusze wypłacające inwestorom całość lub część wypracowanych dochodów. Zwykle wypłacane są przede wszystkim zyski z dywidend lub procentowania. Wartość takich funduszy oscyluje wokół pewnego stałego poziomu. 36 Rola funduszy inwestycyjnych na rynku finansowym Fundusze inwestycyjne pełnią na rynku finansowym potrójną rolę: Pośrednika finansowego – fundusze kojarzą uczestników rynku finansowego, pośrednicząc pomiędzy podmiotami poszukującymi kapitału na sfinansowanie swoich przedsięwzięć inwestycyjnych lub konsumpcyjnych a podmiotami dysponującymi nadwyżkami kapitału Emitenta – fundusze występują w roli kapitałobiorców pozyskując środki na budowę swoich portfeli inwestycyjnych poprzez zbywanie tytułów uczestnictwa lub emisję certyfikatów Inwestora instytucjonalnego – fundusze występują w roli kapitałodawców alokując zgromadzone fundusze w instrumenty dostępne na rynku finansowym. Realizując swoją strategię inwestycyjną dokonują oceny i selekcji dostępnych projektów inwestycyjnych ze względu na ich atrakcyjność przyczyniając się do poprawy efektywności wykorzystania kapitałów dostępnych na rynku finansowym. Należy także pamiętać, że jako inwestorzy instytucjonalni fundusze zwiększają stabilność rynku finansowego, zwłaszcza rynku giełdowego, ze względu na długoterminowy charakter inwestycji funduszy. 37 Skala rynku funduszy inwestycyjnych Aktywa netto funduszy inwestycyjnych (mld USD) 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: CityUK Fund Management Reports 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 38 Struktura geograficzna rynku funduszy inwestycyjnych 17.4% 48.6% 3.7% USA 4.0% Luxemburg Australia 4.8% Francja Irlandia Brazylia 5.5% Wielka Brytania Reszta Świata 6.2% 9.8% Źródło: Investment Company Institute Worldwide Mutual Fund Market Data 2012 39 Struktura rynku funduszy inwestycyjnych według typu strategii Inne 4,4% Fundusze zrównoważone 11,7% Fundusze akcji 39,9% Fundusze rynku pieniężnego 17,9% Fundusze obligacji 26,2% Źródło: Investment Company Institute Worldwide Mutual Fund Market Data 2012 40 Fundusze inwestycyjne w USA – formy działania funduszy Face-amount certificate company – fundusz inwestycyjny emitujący certyfikaty o gwarantowanej z góry wartości Unit investment trust – fundusz zorganizowany na zasadzie umowy trustu, powiernictwa lub agencji, nie powołuje zarządu i emituje papiery wartościowe, które są umarzalne, niepodzielne i nie dają prawa głosu. UIT nabywa, z góry określony portfel aktywów, który trzyma bez zmian do chwili likwidacji funduszu. W chwili likwidacji dochody z upłynnienia portfela są dystrybuowane wśród posiadaczy jednostek uczestnictwa. Management company – fundusz lokujący zgromadzone kapitały w zdywersyfikowane portfele 41 Klasyfikacja management companies ze względu na strukturę i dywersyfikację portfela Open-end company – fundusz otwarty, który zbywa i odkupuje umarzalne jednostki uczestnictwa Closed-end company – fundusz zamknięty, czyli każdy fundusz który nie jest funduszem otwartym Diversified company – fundusz zdywersyfikowany – minimum 75% wartości aktywów jest rozproszone w różne inwestycje w taki sposób, że walory jednego emitenta nie przekraczają 5% łącznej wartości aktywów funduszu, a udział funduszu w walorach jednego emitenta nie przekracza 10% wartości tych walorów będących w obrocie Non-diversified company – fundusz niezdywersyfikowany, fundusz który nie spełnia warunków definicji funduszu zdywersyfikowanego Minimalny kapitał wymagany do założenia dowolnego typu funduszu wynosi 100.000 USD. Najbardziej popularną formą funduszu w USA jest zdywersyfikowany fundusz inwestycyjny otwarty. 42 Aktywa funduszy inwestycyjnych w USA (mld USD) Fundusze otwarte Fundusze zamknięte UIT ETF Łącznie 1995 2.811 143 73 1 3.028 2000 6.964 143 74 66 7.248 2005 8.905 276 41 296 9.510 2006 10.398 298 50 423 11.168 2007 12.002 313 53 608 12.997 2008 9.604 186 29 531 10.349 2009 11.120 225 38 777 12.161 2010 11.821 241 51 992 13.104 2013 15.017 279 87 1.674 17.100 2014 15.900 289 101 2.000 18.200 43 Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Rok 1990 22% 48% 3% 27% akcyjne hybrydowe obligacyjne rynku pieniężnego 44 Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Rok 2005 23% 56% 15% 6% akcyjne hybrydowe obligacyjne rynku pieniężnego 45 Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Rok 2010 24% 48% 22% 6% fundusze akcji fundusze hybrydowe fundusze obligacji fundusze rynku pieniężnego Fundusze otwarte USA – struktura 2014 17.00% 52.00% 22.00% 9.00% fundusze akcji Źródło: ICI fundusze hybrydowe fundusze obligacji fundusze rynku pieniężneo Fundusze inwestycyjne w Unii Europejskiej – podstawy prawne Dyrektywa UCITS (undertakings for collective investments in transferable securities) nr 85/611/EEC z 20.12.1985 Nowelizacje UCITS ◦ Dyrektywa nr 2001/107/EC (Management Directive) ◦ Dyrektywa nr 2001/108/EC (Product Directive) Dyrektywy UCITS regulują jedynie jednolite zasady tworzenia i funkcjonowania funduszy typu otwartego tj. takich który zbywają i odkupują tytuły uczestnictwa na każde żądanie ich właścicieli. Brak analogicznych regulacji unijnych dla funduszy typu zamkniętego Zakres podmiotowy dyrektywy UCITS Dyrektywa stosuje się do podmiotów mających siedzibę na terytorium jednego z państw członkowskich, które spełniają jednocześnie dwa następujące warunki: 1) Wyłącznym przedmiotem ich działalności jest inwestowanie na rachunek uczestników zebranych publicznie środków w przenaszalne papiery wartościowe dobrane według zasady rozproszenia ryzyka inwestycyjnego (risk speading), 2) Wyemitowane przez nie tytuły uczestnictwa są zbywane i odkupywane na każde żądanie uczestnika funduszu, czyli osoby, której przysługują. Warunkiem rozpoczęcia działalności (czyli zaoferowania tytułów uczestnictwa funduszu) jest uzyskanie zezwolenia właściwych organów państwa, w którym znajduje się siedziba funduszu. Aby zezwolenie to miało charakter jednolitego paszportu, powinno dotyczyć co najmniej: akceptacji statutu (regulaminu) funduszu, wyboru depozytariusza oraz – jeśli fundusz ma być zarządzany przez spółkę zarządzającą, zgody na zarządzanie przez ten podmiot aktywami funduszu. Formy organizacji funduszy dopuszczane przez UCITS Fundusze kontraktowe (common funds) – fundusze tworzone na podstawie przepisów prawa cywilnego, oparte na zasadzie współwłasności. Uczestnicy funduszu, jako współwłaściciele masy majątkowej zawierają umowę z doradcą inwestycyjnym o zarządzanie powierzonym majątkiem, Fundusze powiernicze (unit trusts) – fundusze tworzone na podstawie umów powiernictwa, których istotą jest przekazanie przez każdego z uczestników środków do zarządzania wyspecjalizowanemu podmiotowi, Spółki prawa handlowego (investment companies) – fundusze, w których uczestnik jest zarówno inwestorem, jak i akcjonariuszem funduszu. Najczęściej są to spółki o zmiennym kapitale zakładowym, równym wartości aktywów netto wypłaconych przez uczestników, które charakteryzuje uprawnienie do pozbawionego ograniczeń umarzania własnych udziałów (przykładem są francuskie fundusze SICAV – societe d’investissement à capital variable) Formy prawne instytucji wspólnego inwestowania w krajach Unii Europejskiej Państwo Forma prawna Podmiot zarządzający Podmiot nadzorujący Austria fundusz kontraktowy spółka zarządzająca depozytariusz Belgia spółka prawa handlowego (SICAV) lub fundusz kontraktowy (FCP) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub spółki zarządzającej albo depozytariusz Czechy spółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy spółka zarządzająca depozytariusz Dania fundusz kontraktowy zarząd funduszu lub spółka zarządzająca zarząd funduszu inwestycyjnego Finlandia fundusz kontraktowy spółka zarządzająca zarząd spółki zarządzającej lub depozytariusz Francja spółka prawa handlowego (SICAV/SICAF) lub fundusz kontraktowy spółka zarządzająca Zarząd spółki prawa handlowego lub depozytariusz Grecja spółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy spółka zarządzająca --- Hiszpania spółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego Holandia spółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy zarząd funduszu lub spółka zarządzająca zarząd funduszu lub spółki zarządzającej Formy prawne instytucji wspólnego inwestowania w krajach Unii Europejskiej Irlandia spółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca depozytariusz (custodian) lub bank powiernik Luksemburg spółka prawa handlowego (SICAV) lub fundusz kontraktowy (FCP) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub spółki zarządzającej albo depozytariusz Niemcy fundusz kontraktowy spółka zarządzająca depozytariusz Polska hybryda funduszu kontraktowego i spółki prawa handlowego spółka zarządzająca depozytariusz Portugalia fundusz kontraktowy spółka zarządzająca depozytariusz Szwecja fundusz kontraktowy spółka zarządzająca spółka zarządzająca Słowacja fundusz kontraktowy spółka zarządzająca (centralny) depozytariusz Węgry fundusz kontraktowy zarządzający funduszem bank powiernik Włochy spółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy spółka zarządzająca depozytariusz Wielka Brytania spółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy (trust) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub bank powiernik (trustee) albo depozytariusz Warunki podejmowania działalności przez spółki zarządzające Uzyskanie zezwolenia organu państwa macierzystego. Zezwolenie to na zasadzie jednolitego paszportu jest honorowane we wszystkich krajach członkowskich Ograniczenie przedmiotu działalności wyłącznie do zarządzania funduszami instytucji wspólnego inwestowania (w tym również funduszami non-UCITS), oraz ewentualnie innych rodzajów działalności dopuszczonych przepisami krajowymi, takich jak: ◦ ◦ ◦ Wymogi kapitałowe ◦ ◦ Zarządzanie portfelami papierów wartościowych na zlecenie, w tym portfelami funduszy emerytalnych i klientów indywidualnych, Świadczenie usług doradztwa inwestycyjnego, Przechowywanie dokumentacji związanej z instytucjami wspólnego inwestowania i administrowanie nią. Minimalny kapitał zakładowy – 125.000 EUR, a dla spółki zarządzającej portfelami o wartości powyżej 250.000.000 EUR – 125.000 EUR + 0,02% nadwyżki ponad 250.000.000 EUR (wymagany kapitał obliczony w ten sposób nie może przekraczać 10.000.000 EUR); alternatywnie dopuszczalne jest złożenie gwarancji bankowej na kwotę minimum połowy z 0,02% nadwyżki ponad tę kwotę, Kapitał zakładowy spółki zarządzającej nie może być niższy niż ¼ kosztów stałych spółki z poprzedniego roku obrotowego Zasada two-man management – obowiązek posiadania właściwych kwalifikacji i odpowiedniej wiedzy przez co najmniej dwie osoby mające decydujący wpływ na funkcjonowanie spółki zarządzającej Informacje o podmiotach powiązanych i inwestorach posiadających kwalifikowane pakiety akcji Wdrożenie reguł ostrożnościowych (prudential rules): ◦ ◦ ◦ Procedury administracyjne i księgowe Zabezpieczenia dotyczące elektronicznego przetwarzania danych Procedury wewnętrzne dotyczące zawierania transakcji przez pracowników spółki zarządzającej Polityka inwestycyjna funduszy UCITS Fundusze UCITS mogą lokować aktywa w: 1. Zbywalne papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego: • • • Dopuszczone lub stanowiące przedmiot obrotu na rynku regulowanym w rozumieniu przepisów unijnych, Będące przedmiotem obrotu na innym rynku regulowanym w państwie członkowskim, który funkcjonuje regularnie i jest dostępny dla ogółu uczestników, Dopuszczone do notowań na giełdzie papierów wartościowych w kraju nie będącym członkiem Unii albo stanowiące przedmiot obrotu na innym rynku regulowanym w takim państwie, który działa regularnie i jest uznawany oraz zapewnia publiczny dostęp, pod warunkiem, że na takie lokaty wyraził zgodę organ nadzoru albo są one dopuszczone przez prawo wewnętrzne danego państwa, w tym statuty instytucji zbiorowego inwestowania Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 2. Jednostki uczestnictwa instytucji zbiorowego inwestowania, którym wydano pozwolenie na działalność, pod warunkiem, że: • Przedsięwzięcia takie podlegają nadzorowi, który jest równoważny nadzorowi zgodnemu z UCITS, • Poziom ochrony właścicieli tych jednostek uczestnictwa jest co najmniej równy poziomowi ochrony uczestników instytucji zbiorowego inwestowania zdefiniowanych w dyrektywie UCITS, • Instytucja taka jest zobowiązana do składania półrocznych i rocznych raportów, które pozwalają ocenić aktywa i pasywa, przychód oraz działalność w okresie sprawozdawczym, • Nie więcej niż 10% aktywów takiej instytucji wspólnego inwestowania może być zainwestowane w jednostki uczestnictwa instytucji wspólnego inwestowania Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 3. Depozyty w instytucjach kredytowych, które charakteryzują się płatnością na każde żądanie, możliwością zerwania depozytu przed upływem okresu, na jaki został zawarty, o ile okres ten jest krótszy niż jeden rok, pod warunkiem że instytucja kredytowa ma swoją siedzibę w państwie członkowskim albo poza Unią, ale podlega co najmniej takiemu samemu nadzorowi Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 4. Derywaty, włączając w to derywaty z rozliczeniem wyłącznie pieniężnym, będące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym lub derywaty będące przedmiotem obrotu na rynku OTC i spełniające poniższe warunki: • Instrument bazowy należy do instrumentów finansowych wymienionych powyżej lub jest to indeks, stopa procentowa, kurs walutowy, w które instytucje zbiorowego inwestowania mogą lokować zgodnie z ich statutami lub regulaminami, • Stroną derywatów OTC jest instytucja objęta nadzorem instytucji zaakceptowanej przez odpowiedni organ nadzoru instytucji wspólnego inwestowania, • Derywaty OTC są przedmiotem wiarygodnej i weryfikowalnej codziennej wyceny i mogą być sprzedane, zlikwidowane lub zamknięte za pomocą transakcji offset w każdym czasie po godziwej cenie z inicjatywy funduszu. Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 5. Instrumenty rynku pieniężnego inne niż te, które są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym, o ile emisja lub emitent tych instrumentów podlegają regulacjom mającym na celu ochronę inwestorów i oszczędności, pod warunkiem że są one: • emitowane lub gwarantowane przez centralne, regionalne lub lokalne władze albo bank centralny państwa członkowskiego, Unię Europejską, Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny, przez państwo będące częścią państwa federacyjnego, albo przez międzynarodową instytucję której członkiem jest co najmniej jedno z państw członkowskich • Emitowane przez podmiot, którego papiery wartościowe są notowane na rynku regulowanym, • Emitowane lub gwarantowane przez podmiot podlegający nadzorowi, według kryteriów określonych w prawie wspólnotowym, • Emitowane przez inne podmioty należące do kategorii zaakceptowanych przez organy nadzoru, o ile inwestycje w takie instrumenty są przedmiotem nadzoru z punktu widzenia ochrony interesów inwestorów i zapewniają nie niższy poziom jej niż określony w wypadku instrumentów wymienionych wyżej i o ile emitentem jest przedsiębiorstwo, którego kapitały wynoszą co najmniej równowartość 10.000.000 EUR i które podlega obowiązkowi Dyrektywy 78/660/EEC (o rocznych sprawozdaniach finansowych) Limity inwestycyjne Ogólna zasada: zakaz inwestowania w jeden rodzaj papierów wartościowych więcej niż 5% aktywów danego funduszu, przy znacznej swobodzie dostosowania tego limitu do wewnętrznych, krajowych katalogów papierów wartościowych: W przypadku zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów rynku pieniężnego limit może być podniesiony do 10%, jednak łączna wartość takich lokat nie może przekraczać 40% wartości aktywów danego funduszu, Limit 5% może być podniesiony nawet do 35% aktywów, gdy przedmiotem są inwestycje w dłużne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez państwo, Limit 5% może być podniesiony do 25% aktywów, gdy przedmiotem lokat są dłużne papiery wartościowe podlegające specjalnym regulacjom dotyczącym zabezpieczenia interesów ich posiadaczy (np. listy zastawne) Nowy limit (wprowadzony przez UCITS III) – maksymalnie 20% aktywów danego funduszu może być zainwestowane w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego, depozyty i ekspozycję związaną z derywatami OTC jednego podmiotu. (Przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy kapitałowej i zobowiązane do składania skonsolidowanego sprawozdania finansowego są traktowane jak jeden podmiot) Obowiązki dotyczące informacji udostępnianych inwestorom Publikowanie przynajmniej raz w miesiącu wartości aktywów netto przypadającej na jeden tytuł uczestnictwa, Regularna aktualizacja i udostępnianie sprawozdania finansowego i prospektu informacyjnego, który zawiera podstawowe informacje o samej instytucji wspólnego inwestowania, prowadzonej przez nią polityce inwestycyjnej oraz dane dotyczące innych podmiotów obsługujących fundusz (firmy zarządzającej, depozytariusza, agenta transferowego i audytora). UCITS IV Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/EW z dnia 13 lipca 2009 roku w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS). Akty wykonawcze Rozporządzenie Komisji (UE) nr 583/2010 z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65-WE w zakresie kluczowych informacji dla inwestorów i warunków, które trzeba spełnić w przypadku dostarczania kluczowych informacji dla inwestorów albo prospektu emisyjnego na trwałym nośniku innym niż papier lub za pośrednictwem strony internetowej. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 584/2010 z dn. 1 lipca 2010 roku. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie formatu i treści standardowego powiadomienia w formie pisemnej a także zaświadczenia dotyczącego UCITS, wykorzystania łączności elektronicznej przez właściwe organy do celów powiadamiania oraz w zakresie procedur dotyczących kontroli na miejscu i dochodzeń oraz wymiany informacji między właściwymi organami. Dyrektywa Komisji 2010/44/UE z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie niektórych przepisów i procedury powiadomienia. Dyrektywa Komisji 2010/43/UE z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie wymogów organizacyjnych, konfliktów interesów, prowadzenia działalności, zarządzania ryzykiem i treści umowy miedzy depozytariuszem a spółką zarządzającą. Najważniejsze nowości UCITS IV Wprowadzenie paszportu dla spółek zarządzających (MCP, od ang. Management Company Passport), na bazie ściślejszej współpracy europejskich regulatorów rynków funduszy, przy czym spółka zarządzająca może być rejestrowana w innym kraju, niż zarządzany przez nią fundusz; Udoskonalenie metod współpracy między europejskimi regulatorami rynku papierów wartościowych, w tym możliwość przejmowania śledztw w innym kraju, będącym miejscem działania nadzorowanego funduszu; Regulator rynku (u nas KNF) będzie miał obowiązek przesyłania informacji o rodzimych funduszach, do innych regulatorów UE, przez co nastąpi skrócenie do 10 dni procesu notyfikacji produktów (paszport produktowy); Łatwiejsze będzie łączenie funduszy UCITS rejestrowanych w różnych krajach UE, w tym możliwość przejmowania funduszy w drodze transferu NAV do funduszu istniejącego lub nowozakładanego, w dowolnym kraju UE; W kraju inwestora, fundusz feeder (powiązany) lokuje większość aktywów w fundusz master (podstawowy), który może być zarejestrowany w innym kraju. KII (Key Investor Information) – Kluczowe Informacje dla Inwestorów. Informacje dedykowane inwestorom indywidualnym i przetłumaczone na języki lokalne, w miejsce dotychczas stosowanego skróconego prospektu. W tym dokumencie, Spółki zarządzające muszą pokazać profil ryzyka funduszu w najbardziej prosty i przejrzysty sposób, czytelny dla przeciętnego inwestora indywidualnego. Cel ten należy osiągnąć, poprzez: prezentację wyników historycznych (najlepiej stosownych diagramów, odnoszących się do typowych okresów inwestowania), wyznaczenie relacji dochodu względem ryzyka oraz wyciągu z polityki inwestycyjnej. Zawartość KII Cele i polityka inwestycyjna funduszu Profil ryzyko / stopa zwrotu – wskaźnik syntetyczny (SRRI) (skala 7 stopniowa) Opłaty ◦ Opłaty na wejściu/wyjściu ◦ Opłaty roczne (ongoing charges) ◦ Opłaty za wynik (performance fee) Prezentacja wyników historycznych (10 lat) Informacje praktyczne Wskaźnik SRRI Wskaźnik SRRI opiera się technicznie o odchylenie standardowe z kolejnych tygodniowych (lub miesięcznych, jeżeli tygodniowe nie są dostępne) stóp zwrotu funduszu w okresie ostatnich 5 lat. Wynik ekstrapolowany jest na roczną zmienność. Fundusze inwestycyjne w Europie Źródło: EFAMA Wartość aktywów funduszy inwestycyjnych w Europie (mld eur) Table 4. Net Assets of the European UCITS Industry 31/12/2014 Mem bers 30/09/2014 EUR m 81,703 2.3% 78,053 7.0% 99,885 4.8% 87,950 19.0% 11.9% Share EUR m Austria 83,553 1.0% Belgium 104,694 1.3% Bulgaria 31/12/2013 (1) EUR m % chg % chg (2) 411 0.0% 409 0.4% 367 Croatia 1,695 0.0% 1,777 -4.6% 1,709 -0.8% Czech Republic 5,984 0.1% 5,540 8.0% 4,596 30.2% Denmark 99,947 1.3% 96,574 3.5% 86,279 15.8% Finland 71,346 0.9% 69,886 2.1% 64,145 11.2% France 1,145,928 14.4% 1,157,469 -1.0% 1,110,507 3.2% 296,406 3.7% 292,915 1.2% 277,682 6.7% 4,781 0.1% 5,418 -11.8% 5,256 -9.0% Germany Greece Hungary Ireland Italy Liechtenstein (3) Luxembourg Malta 11,416 0.1% 11,565 -1.3% 10,264 11.2% 1,274,477 16.0% 1,233,409 3.3% 1,044,063 22.1% 196,299 2.5% 189,865 3.4% 149,269 31.5% 23,958 0.3% 26,310 -8.9% 25,714 -6.8% 2,642,504 33.1% 2,562,745 3.1% 2,197,567 20.2% 27.2% 2,903 0.0% 2,731 6.3% 2,282 Netherlands 62,393 0.8% 61,978 0.7% 59,500 4.9% Norw ay 92,434 1.2% 102,716 -10.0% 79,090 16.9% Poland 21,708 0.3% 21,518 0.9% 20,109 7.9% Portugal 8,226 0.1% 8,305 -1.0% 7,406 11.1% Romania 4,079 0.1% 3,817 6.9% 2,914 40.0% Slovakia 3,445 0.0% 3,187 8.1% 2,681 28.5% Slovenia 2,143 0.0% 2,114 1.4% 1,875 14.3% Spain 225,722 2.8% 218,961 3.1% 180,000 25.4% Sw eden 248,930 3.1% 233,904 6.4% 198,100 25.7% Sw itzerland 335,960 4.2% 324,184 3.6% 291,300 15.3% 12,613 0.2% 11,680 8.0% 10,460 20.6% 995,340 12.5% 977,103 1.9% 862,540 15.4% 7,979,297 100% 7,807,670 2.2% 6,861,678 16.3% Turkey United Kingdom All Funds (1) End December 2014 co mpared to end September 2014; (2) end December 2014 co mpared to end December 2013; (3) the fall in net assets during Q4 is due to a reclassificaito n o f assets fro m UCITS to no n-UCITS. Struktura rynku funduszy inwestycyjnych w Europie - 2014 1.00% 12.00% 5.00% 36.00% 29.00% 17.00% fundusze akcji Źródło: EFAMA fundusze zrównoważone fundusze obligacji fundusze rynku pieniężneo fundusze funduszy pozostałe Cechy szczególne europejskiego rynku funduszy inwestycyjnych Z wyjątkiem rynku funduszy akcji, każdy rynek instytucji UCITS i non-UCITS jest wyraźnie zdominowany przez jedno państwo, rynek funduszy obligacji przez Luksemburg, rynek funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych przez Francję, a rynek funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych przez Niemcy. Francja ma silną pozycję na wszystkich rynkach funduszy UCITS, zwłaszcza na rynku funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych. Główną przyczyną utrzymania dominującej pozycji na rynku funduszy krótkoterminowych papierów dłużnych jest oferowanie od roku 2003 dynamicznych funduszy rynku pieniężnego, wykorzystujących alternatywne techniki inwestowania, które poprawiają wyniki inwestycyjne. Niemcy mają niski udział w rynku funduszy UCITS, ale najwyższy – za sprawą funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych – na rynku funduszy non-UCITS. Jednak w ostatnich kilku latach udział Niemiec w rynku funduszy specjalistycznych systematycznie maleje, głównie za sprawą szybkiego wzrostu aktywów takich funduszy w Luksemburgu i Włoszech. Cechy szczególne europejskiego rynku funduszy inwestycyjnych - 2 Francja ma silną pozycję na wszystkich rynkach funduszy UCITS, zwłaszcza na rynku funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych. Główną przyczyną utrzymania dominującej pozycji na rynku funduszy krótkoterminowych papierów dłużnych jest oferowanie od roku 2003 dynamicznych funduszy rynku pieniężnego, wykorzystujących alternatywne techniki inwestowania, które poprawiają wyniki inwestycyjne. Niemcy mają niski udział w rynku funduszy UCITS, ale najwyższy – za sprawą funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych – na rynku funduszy non-UCITS. Jednak w ostatnich 3 latach udział Niemiec w rynku funduszy specjalistycznych systematycznie maleje, głównie za sprawą szybkiego wzrostu aktywów takich funduszy w Luksemburgu i Włoszech.
