Konsumenci a rynek żywności wzbogacanej Współczesny

ŻYWNOŚĆ – ŻYWIENIE
Konsumenci a rynek żywności wzbogacanej
ANNA DZIĘCIOŁ, BEATA SIŃSKA, HANNA KUNACHOWICZ
spółczesny rynek oferuje szeroki i urozmaicony
asortyment żywności wzbogacanej (fortyfikowanej).
Wysoka jakość zdrowotna produktów z dodatkiem
witamin czy składników mineralnych mogłaby stać się
atrakcyjna dla wyedukowanego konsumenta dbającego
o zdrowie własne i swojej rodziny. Czy zatem tego typu produkty
cieszą się zainteresowaniem? Na to pytanie odpowiedzi
szukano w badaniu ankietowym przeprowadzonym
wśród mieszkańców Warszawy.
W
Wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej oraz otwarcie granic
znacząco wpłynęły na rozwój polskiego rynku żywności wzbogaconej w witaminy i składniki mineralne [6]. W 1995 r. (dane na podstawie literatury) w całym kraju na rynku było 30 artykułów ogólnego spożycia, a w 2000 r. już 480. Tak duży wzrost udziału żywności z dodatkiem składników odżywczych wpłynął na charakter
rynku żywności, urozmaicając go [13].
Analiza rynku warszawskiego wykazała, że obecnie obejmuje on
248 produktów wzbogacanych w witaminy i/lub składniki mineralne. Grupą produktów spożywczych z dodatkiem witamin i składników mineralnych są soki, nektary i napoje owocowe, warzywne
i owocowo-warzywne, które najczęściej wzbogacano w witaminę C
(24%). Margaryna i inne tłuszcze roślinne to kolejna duża grupa
produktów wzbogaconych (15%). Udział deserów w warszawskim
rynku żywności wzbogaconej wyniósł 15%, a margaryny miękkiej
obligatoryjnie wzbogacanej w witaminy A i D3 – 11,7%. Zarówno
w grupie deserów, jaki i słodyczy (7%) najczęściej stosowano witaminę C jako fortyfikant.
Z badań Walkiewicza i współpracowników wynika, że udział dobrowolnie wzbogacanych produktów zbożowych w omawianym segmencie rynku wynosił 13% i charakteryzowały się one dużą różnorodnością [2, 13].
Streszczenie. Wzbogacanie żywności jest długą drogą do efektywnego zapobiegania rozwojowi chorób spowodowanych nieprawidłowym odżywianiem.
W pracy przedstawiono zachowania konsumentów na rynku żywności wzbogacanej, takie jak znajomość i częstotliwość spożycia produktów z witaminami i składnikami mineralnymi, a także analizę rynku. Znajomość żywności
wzbogaconej w badanej grupie była dobra w przeciwieństwie do niewielkiej
częstotliwości spożycia tych produktów. Zwrócono uwagę na konieczność
wprowadzenia edukacji konsumenta jako części rzetelnej reklamy, która mogłaby zwiększyć spożycie tych produktów.
Summary. Food fortification is long-term way to effective prevention of development of diseases related to poor nutrition in a population. Market research of
enriched products and behaviors of consumers on that market taking into
accounts such aspects as familiarity and frequency of consumption of products
with vitamins and minerals is presented. Knowledge of market of fortified
food in examined group of consumers was good as opposed to quite low
frequency of consumption of those products. The attention has been paid to
the necessity of introduction of consumer's education as a part of advertising,
which could contribute to increased consumption of fortified products.
Słowa kluczowe: żywność wzbogacona, spożycie żywności wzbogaconej
Key words: fortified food, consumption of fortified food
PORTAL -
www.sigma-not.pl
Odbiór żywności wzbogaconej wśród konsumentów
Z uwagi na duże zmiany na rynku żywności wskazane było
podjęcie badań odbioru żywności wzbogaconej przez konsumentów. W tym celu w Warszawie przeprowadzono badanie ankietowe
(n = 120 osób, w tym 60 kobiet i 60 mężczyzn) skoncentrowane na
trzech sferach: świadomości żywieniowej, znajomości i częstotliwości spożycia przez konsumentów wybranych produktów wzbogaconych. W badanej grupie osób wyróżniono dwie podgrupy wiekowe: ankietowani w wieku 20-35 lat oraz w wieku 45-60 lat.
Według ankietowanych produkty spożywcze powinny być przede
wszystkim bezpieczne (ważna data przydatności do spożycia), tanie
i smaczne. Kolejną cechą, którą przy wyborze produktów spożywczych brali pod uwagę respondenci, była wartość odżywcza. Jedynie
kobiety z młodszej grupy wiekowej wybierając produkty spożywcze
26
kierowały się przede wszystkim ich wartością odżywczą. Kobiety
lepiej niż mężczyźni znały też asortyment produktów wzbogaconych. Młode kobiety były najbardziej świadome w kwestii prawidłowego odżywiania.
Udowodniona skuteczność reklamy mogłaby być efektywnie wykorzystywana do kształtowania pozytywnych zachowań żywieniowych
Przemys³ Spo¿ywczy 6/2007
ŻYWNOŚĆ – ŻYWIENIE
W raporcie amerykańskich dietetyków ADA (American Dietetic
Association) na temat żywności wzbogacanej i suplementów diety
uznano, że najlepsza pod względem optymalnego odżywienia jest
dieta zgodna z piramidą żywienia. [1]. Produkty spożywcze są najlepszym naturalnym źródłem składników odżywczych, mieszaniną
związków, które wchodzą ze sobą w interakcje i wzajemnie wpływają na wchłanianie czy metabolizm w organizmie człowieka. Jednak niewłaściwy dobór produktów spożywczych, zarówno jakościowy, jak i ilościowy, procesy technologiczne, konieczność zastosowania specjalnych diet czy też zmiana sposobu żywienia powodują
niedobór składników odżywczych w diecie współczesnego człowieka [5]. Wydaje się więc, że zwiększenie koncentracji składników odżywczych i obniżenie wartości energetycznej posiłków może
przeciwdziałać niektórym chorobom cywilizacyjnym.
Jedną ze skutecznych metod, umożliwiających zwiększenie wartości odżywczej diety, jest wprowadzenie produktów wzbogaconych
w składniki odżywcze [5]. Poprawa jakości zdrowotnej żywności
nabiera istotnego znaczenia w przypadku niewielkiego spożycia witamin: B1, B2, B6, PP oraz kwasu foliowego, a także składników mineralnych, tj. wapnia, miedzi, cynku, żelaza, co potwierdzają krajowe badania [3, 5, 7, 9, 12].
Odpowiednia ilość witamin i składników mineralnych dodawanych do żywności może wyrównywać naturalnie występujące
różnice w zawartości tych składników (standaryzacja) bądź uzupełniać straty wynikające z procesu przetwarzania, transportu czy przechowywania (restytucja) [5]. Natomiast zapobieganie i korygowanie
niedoboru jednego lub więcej składników odżywczych w całych
populacjach może być przeprowadzone dzięki dodatkowi tych składników powyżej poziomu naturalnie występującego w produktach
spożywczych (wzbogacanie) [5].
Żywność wzbogacona o właściwościach funkcjonalnych może
pomóc w realizacji prozdrowotnego modelu żywienia, wpływać
korzystnie na zdrowie człowieka, a zatem spełniać cel profilaktyczny
bądź leczniczy [4]. Indywidualna analiza sposobu odżywiania oraz
Przemys³ Spo¿ywczy 6/2007
LITERATURA
[1] ADA Reports: Position of the American Dietetic Association: Food fortification
and dietary supplements. Journal of The American Dietetic Association, 2001, 10,
1, 115.
[2] Dzięcioł A.: 2006. Rola żywności wzbogacanej w żywieniu człowieka. Praca
magisterska. Akademia Medyczna w Warszawie.
[3] Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.): 2000. Żywienie człowieka – podstawy nauki
o żywieniu. PWN, Warszawa.
[4] Kunachowicz H., Nadolna I., Wojtasik A., Przygoda B.: 2004. Żywność wzbogacana a zdrowie. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
[5] Nadolna I.: 2000. Rola wzbogaconej żywności w racjonalnym żywieniu. Przemysł
Spożywczy, 7, 4-6.
[6] Nadolna I., Kunachowicz H., Rutkowska U.: 1997. Wzbogacanie żywności –
aktualne propozycje krajowe. Żywność, Żywienie a Zdrowie, 1, 31-37.
[7] Nadolna I., Troszczyńska A., Rutkowska U., Kunachowicz H.: 2000. Jakość
zdrowotna krajowych racji pokarmowych – badania analityczne i ocena teoretyczna. Cz. VIII. Zawartość witamin z grupy B. Żywienie Człowieka i Metabolizm,
27, 2, 130.
[8] Narojek L.: 1993. Niektóre aspekty uwarunkowań żywieniowych. Warszawa, Prace
Instytutu Żywności i Żywienia, 63.
[9] Pietruszka B., Kołłajtis-Dołowy A., Chmara-Pawlińska R.: 2003. Suplementacja
diety i spożycie produktów wzbogaconych w witaminy i/lub składniki mineralne przez młodzież w wieku 16-19 lat. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 30, 1,
441-445.
[10] Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20
grudnia 2006 r. Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie substancji
wzbogacających dodawanych do żywności i warunków ich stosowania (DzU nr 27,
poz.237).
[11] Sishop G.: 2000. Psychologia zdrowia. Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
[12] Szponar L., Ołtarzewski M., Rychlik E.: 2002. Zawartość wybranych witamin
i składników mineralnych w całodziennym pożywieniu Polaków. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 29, Suplement, 114-118.
[13] Walkiewicz A., Traczyk I., Walas E., Szponar L.: 2002. Rynek produktów ogólnego
spożycia wzbogaconych w witaminy i składniki mineralne w Polsce. Żywienie
Człowieka i Metabolizm, 29, Suplement, 412-415.
Dr B. Sińska – Zakład Żywienia Człowieka, Akademia Medyczna, Warszawa,
prof. H. Kunachowicz – Zakład Wartości Odżywczej Żywności, Instytut Żywności
i Żywienia, Warszawa, mgr A. Dzięcioł
Odpłatnie odstąpię cesją kończącą się umowę leasingową na
ZESTAW URZĄDZEŃ
DO PRODUKCJI POMAD WODNYCH
W skład linii wchodzą:
Q krystalizator pomady TYP- CKA18C (Spomasz Pleszew),
Q kocioł do gotowania CKA22B (Spomasz Pleszew),
Q wytwornica pary WW-10/180 z palnikiem gazowym („B i T” Opalenica),
Q agregat wody lodowej TAE121 (Włochy),
Q pompa nurnikowa CPA6a (Spomasz Pleszew). Od nowości użytkowana 1 rok.
Tel. kom. 0-502 467 205
E-mail: [email protected]
27
www.sigma-not.pl
Stanowisko dietetyków
stylu życia i dobra edukacja stają się zadaniem kluczowym. Należy
pamiętać, że zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin czy składników mineralnych niekorzystnie narusza równowagę zdrowotną
człowieka i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia schorzeń
na tym tle [4].
PORTAL -
przez rzetelne prezentowanie treści zgodnych z wiedzą naukową.
Jednak w przeprowadzonym badaniu wykazano, że reklama nie
miała istotnego wpływu na wybór żywności wzbogaconej.
Znajomość rynku żywności wzbogaconej w badanej grupie była
dość dobra, natomiast nie przekładała się na częstotliwość spożycia
tego typu żywności, które w Warszawie można określić jako dość
niskie.
Ankieterzy wskazywali, że najpopularniejsze są produkty zbożowe (13% udziału wszystkich zbadanych produktów), co jednak nie
przełożyło się na ich spożycie i było niewielkie (średnio 1-2 razy
w tygodniu). Najczęściej spożywanym produktem z racji powszechności stosowania była sól jodowana.
Z przeprowadzonego badania wynika, że kobiety częściej niż mężczyźni dbały o prozdrowotne zachowania żywieniowe. Przy wyborze
produktów spożywczych kierowały się ich wartością odżywczą oraz
spożywały ją znacznie częściej (np. płatki zbożowe, soki). Potwierdziło to krajowe badanie przeprowadzone przez Narojek [8] wykazujące, że kobiety i dziewczęta więcej wiedzą o prawidłowym żywieniu niż mężczyźni. Ponadto częściej podejmują działania profilaktyczne niż mężczyźni [11] .