UCZEŃ ZDOLNY

UCZEŃ ZDOLNY W SZKOLE
„Dzieci rozpoczynają naukę jako znaki
zapytania, a kończą jako kropki”
Neil Postman
„ Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć te
uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci
odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba
stwarzać im warunki do prezentowania swych osiągnięć,
np. muzycznych, wokalnych, tanecznych, sportowych,
konstrukcyjnych”.
Podstawa programowa bardzo wyraźnie implikuje
założenie , że każdy uczeń jest – przynajmniej potencjalnie
– uzdolniony i zadaniem nauczyciela jest owe zdolności
rozpoznawać i rozwijać.
Podstawa programowa z komentarzami . Tom 1.
Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna , MEN
Warszawa 2009 str.59
rozdz. Zalecane warunki i sposób realizacji
STEREOTYP DZIECKA ZDOLNEGO
W opinii rodziców jest to dziecko "mądre", grzeczne,
bezbłędnie recytujące wierszyki i ładnie rysujące.
W opinii nauczyciela to uczeń , który się dobrze uczy, ma
osiągnięcia szkolne, jest grzeczny. Nie zadaje trudnych pytań,
nie kłamie.
W opinii rówieśników to "kujon" w grubych okularach, bez
przyjaciół i bez żadnego "drygu" do sportu.
UCZEŃ ZDOLNY
- ROZUMIENIE PSYCHOLOGICZNE
•Ma wysoki iloraz inteligencji,
•Duże osiągnięcia,
•Wysoki poziom twórczy,
•Charakteryzuje go niepokój poznawczy,
•Odrywa się od utartych schematów, potrafi znaleźć się w
nowej sytuacji,
•Ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów
•Nie boi się nowych rzeczy
Istnieje wiele koncepcji i modeli zdolności .
Psycholog Joseph Renzullini określił czynniki, które
decydują o tym, że może rozwinąć się talent.
Trójpierścieniowy Model Zdolności
Zgodnie z koncepcją Josepha Renzulliniego o uzdolnieniach
można mówić wtedy, kiedy dochodzi do interakcji pomiędzy:
-ponadprzeciętnymi zdolnościami- są to zdolności ,których
pomiar dokonuje się przy pomocy testów do badania
inteligencji ogólnej oraz zdolności specjalnych,
-twórczość – odnosi się do zachowań kreacji i sposobów
dochodzenia do rozwiązań
- zaangażowanie w zadanie- motywacja, wytrzymałość,
pracowitość.
Wszystkie elementy modelu są ważne – inteligencja i zdolności
twórcze umożliwiają osiąganie wysokiej jakości wytworu,
natomiast motywacja decyduje o kierunku i konsekwencji
działania.
ZDOLNOŚCI – UZDOLNIENIA – TALENT
Zdolności- to takie różnice indywidualne, które sprawiają , że
przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu
poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach
zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu
Uzdolnienia- to zdolności kierunkowe czyli takie właściwości
jednostki, które stwarzają możliwość wysokich osiągnięć w
konkretnej dziedzinie.
Talent- specyficzny kompleks cech indywidualnych prowadzący
do mistrzostwa w danej dziedzinie.
UCZEŃ ZDOLNY
Pojęcie „ ucznia zdolnego” jest bardziej złożone niż pojęcie „
zdolności” –mówimy o podmiocie , który się rozwija i którego
zdolności się zmieniają zależnie od wielu okoliczności.
Uczeń zdolny –jest to taki uczeń, który odróżnia się od innych
dużą sprawnością wykonywania czynności w określonej
dziedzinie. Jeżeli aktualnie tej sprawności nie przejawia z
różnych względów, ale ma potencjalnie możliwości, w
sprzyjających warunkach może je ujawnić.
CECHY UCZNIA ZDOLNEGO
•Szybkie zapamiętywanie,
•Prawidłowe kojarzenie i rozumowanie,
•Ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia,
•Dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań,
•Szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości
pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje
•Wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością,
umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas, na tym co
go interesuje,
•Bogata wyobraźnia, ciekawe oryginalne pomysły,
•Potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli i emocji w różnej
formie, np. w muzyce, tańcu, plastyce, w słowie lub w
piśmie,
•Niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów,
•Poczucie humoru
Zdolności jest tyle, ile rodzajów aktywności. Wraz z postępem
mogą pojawiać się nowe, jednocześnie część zdolności zanika z
powodu braku zapotrzebowania społecznego. Wiele rzadkich
uzdolnień trudno zidentyfikować.
Każdy człowiek jest w stanie twórczo rozwinąć się i osiągnąć
sukces w danej dziedzinie ,o ile zostaną mu stworzone warunki
do rozwinięcia posiadanych predyspozycji.
Człowiek uzdolniony matematycznie nie zostanie wybitnym
matematykiem tylko dzięki swoim wewnętrznym
predyspozycjom, jeśli ich nie odkryje i nie będzie rozwijał.
UCZEŃ PODWÓJNIE WYJĄTKOWY
Uczeń, który posiada uzdolnienia kierunkowe i jednocześnie
towarzyszą mu określone deficyty rozwojowe ( np. dysleksja,
ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu)
Rozpoznanie ucznia podwójnie wyjątkowego nie jest proste.
Często jest on postrzegany przez pryzmat trudności. Zazwyczaj
jest on objęty programem terapeutycznym czy
kompensacyjnym, a rzadko działaniami skierowanymi do
uczniów zdolnych.
UCZEŃ SKUTECZNY
-trafnie rozpoznaje, dopasowuje się do nauczycielskiej
etykiety prymusa i wywiązując się z roli ucznia , osiąga
oczekiwane rezultaty.
Świetnie rozpoznaje i płynnie wchodzi w szkolne reguły gry.
Uczeń skuteczny nie musi być uzdolniony ani specjalnie
twórczy.
Autentyczne uzdolnienia w wielu kierunkach zdarzają się
bardzo rzadko. Najczęściej spotyka się człowieka
posiadającego uzdolnienia w jakiejś jednej dziedzinie
aktywności. Uczeń osiągający bardzo dobre oceny szkolne ze
wszystkich przedmiotów jest ,więc uczniem zdolnym do
uczenia się, a nie uzdolnionym.
Typy uczniów uzdolnionych:
-„osiągający sukces” – podziwiany,
-„celowo ukrywający zdolności”,
-„poddający się presji otoczenia”,
-„nudzący się w szkole” – uczy się gorzej niż
przeciętnie, realizujący własne cele.
METODY ROZPOZNAWANIA
UCZNIA ZDOLNEGO:
1) nominacja przyznana przez rodzica lub nauczyciela
2) wyniki sprawdzianów wiadomości i umiejętności
3) iloraz inteligencji
4) zwycięstwa w konkursach i olimpiadach
5) nominacje przyznane przez ekspertów z danej
dziedziny
6) nominacje nadane przez grupę rówieśniczą
W szkołach osiągających sukcesy w pracy z uczniem
zdolnym nie rozpoznano uniwersalnego,
obligatoryjnego systemu diagnozy uzdolnień.
Stosowane są różnorodne sprawdzone rozwiązania.
Wykorzystuje się niesformalizowaną diagnostykę
miękką polegającą na obserwacji uczniów( ich
aktywności na tle grupy rówieśniczej), analizie ich
spostrzeżeń, pomysłów, wypowiedzi ustnych, prac
pisemnych oraz monitorowaniu postępów w nauce.
Bariery rozwoju ucznia zdolnego
leżące po stronie ucznia i jego osobowości
-przesadny perfekcjonizm,
- niecierpliwość,
-agresywność lub uległość,
-niedojrzałość emocjonalna,
-niezrozumienie dla braku zdolności innych,
-chęć dominacji, specyficzne poczucie humoru,
-zbytnia pewność siebie,
-drażliwość,
-nadmierna wrażliwość na krytykę,
-nieumiejętność radzenia sobie ze stresem.
Bariery rozwoju ucznia zdolnego
leżące po stronie środowiska zewnętrznego
-brak wsparcia ze strony rodziny, szkoły,
-nieodpowiedni system oceniania wysiłku i pomysłów,
-słabe zainteresowanie nauczyciela,
-presja czasowa ograniczająca możliwości twórcze,
-przeciążenie nauką i innymi obowiązkami,
-brak kontaktu z rówieśnikami,
-niewłaściwa postawa rówieśników
CO POWINNI NAUCZYCIELE:
-orientować się, jak rozpoznawać uczniów uzdolnionych,
-inspirować do twórczego
i nieszablonowego myślenia,
-rozwijać konstruktywny krytycyzm,
wzmacniać motywację,
-okazywać uznanie,
-stwarzać okazję do pracy w zespole,
-dbać o atmosferę, w której niepowodzenie nie oznacza
przegranej,
-pomagać w pokonywaniu barier.
DOBRE PRAKTYKI
W PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM
Preferencje sensoryczne pomagają przewidzieć zachowania
ludzi. Istnieją następujące typy ludzi:
- wzrokowcy, słuchowcy, kinestetycy - czuciowcy.
W relacji uczeń - nauczyciel idealna sytuacja byłaby wtedy, gdy
obydwie strony prezentowałyby te same preferencje:
nauczyciel wzrokowiec - uczeń wzrokowiec
Badania naukowe i doświadczenie pedagogiczne dowodzą, że
taka sytuacja jest wręcz niemożliwa. Prezentujemy różne
preferencje sensoryczne, a pracując z uczniami mamy do
czynienia z różnymi preferencjami z ich strony.
W TEJ SYTUACJI CAŁA SZTUKA ODDZIAŁYWAŃ
PEDAGOGICZNYCH POLEGA NA TYM,
ABY W SWOICH DZIAŁANIACH UWZGLĘDNIĆ PREFERENCJE
SENSORYCZNE KAŻDEGO UCZNIA – WZROKOWCA,
SŁUCHOWCA I CZUCIOWCA .
SŁUCHOWCY:
- lubią dialogi i rozmowy,
- powtarzają głośno to, co napisali,
- rozmawiają ze sobą,
- lubią słuchać,
- lubią długie wypowiedzi własne,
- lubią muzykę,
- dobrze pamiętają twarze,
- lubią czytać głośno, lub półgłosem.
WZROKOWCY:
- lubią demonstracje lub pokazy,
- lubią wykresy i tabele, opisy,
- pamiętają twarze i imiona,
- lubią robić notatki,
- lubią patrzeć, rysować,
- preferują sztuki wizualne.
CZUCIOWCY- KINESTETYCY:
- uczą się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie,
- lubią emocje, ruch,
- nie lubią czytać,
- pamiętają, co sami wykonali,
- muszą się poruszać, wiercić, coś trzymać,
- tupią, gestykulują,
- nie lubią słuchać.
Co zrobić i jak, żeby tych zdolnych było więcej, żeby budzić w dziecku chęć
zdobywania wiedzy, i żeby ta wiedza nie była encyklopedyczna?
Jak wykorzystać zdolności w innej dziedzinie do zwiększenia osiągnięć
ucznia w swoim przedmiocie?
CO ROBIĆ?
• obserwować,
• zachęcać,
• rozpoznawać potrzeby,
• przeżywać radość,
• tworzyć sprzyjającą
atmosferę,
• wskazywać drogę rozwoju.
CZEGO UNIKAĆ ?
• nudy i monotonii
• szablonowych działań,
• rutynowych rozwiązań,
• gotowych form przekazu,
• wprowadzania sytuacji
hamujących inicjatywę.
„ Dzieci i zegarki nie mogą być stale nakręcane. Trzeba im
także pozwolić chodzić”
Jean Paul
Bibliografia:
-N. Cybis, E. Drop, T. Rowiński, J. Ciecich - „ Uczeń zdolny –
analiza dostępnych narzędzi diagnostycznych”- Warszawa
2012 ORE
-Zespół ds. budowania Krajowego Systemu Wspierania
Zdolności i Talentów CODN- „ Definicje zdolności, talenty,
uzdolnienia” – 2009r.
-M . Partyka ( Red.)- „ Modele opieki nad dzieckiem
zdolnym” Warszawa 2000
-T . Kosyra – Cieślak – „ Praca z uczniem na lekcjach języka
polskiego i zajęciach pozalekcyjnych” warszawa 2013
--Materiały szkoleniowe z konferencji „ Promowanie
systemowego wsparcia szkoły w pracy z uczniem zdolnymrola poradni psychologiczno- pedagogicznej, placówki
doskonalenia nauczycieli oraz placówki wychowania
pozaszkolnego” – ORE.