UCZEŃ ZDOLNY REFERAT 1. 2. 3. Pojęcie ucznia zdolnego. Czynniki decydujące o zdolności ucznia (środowisko rówieśnicze, rodzina, szkoła, nauczyciel, osobowość twórcza, inteligencja). Zasady pracy pedagogicznej z dzieckiem zdolnym. Elżbieta Kuflińska –Siemiginowska O uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych (inteligencji) lub posiadających jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej lub manualnej. Uczniowie zdolni charakteryzują się dwiema podstawowymi cechami: ponadprzeciętnymi osiągnięciami lub potencjalnymi zdolnościami do takich osiągnięć. Cechę pierwszą możemy stwierdzić obserwując rezultaty aktywności ucznia, cechę drugą badając go instrumentami psychologicznymi np. testami. Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określania jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. W próbach określenia ucznia zdolnego zwraca się uwagę na takie własności jak: - zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych, - stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności, - oryginalność w myśleniu i działaniu, duże nasilenie dążeń poznawczych, - przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego, - łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych i stosunków symbolicznych, właściwego posługiwania się symbolami we własnym działaniu, - zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych, - wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu, - przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych. Wysoka inteligencja może zaznaczać się zarówno we wszystkich lub w wielu dziedzinach działalności, jak również tylko w pewnych określonych dziedzinach, jak np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych, do języków, humanistyki itp. Swoje ponadprzeciętne zdolności uczeń zdolny przejawia w szkole na kilku polach: - „akademickim” tj. w uczeniu się przedmiotów szkolnych odpowiadających gałęziom wiedzy ( np. potrafi wynajdywać oryginalne dowody i sposoby rozwiązań matematycznych) - artystycznym, - technicznym, - sportowym, - społecznym ( wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych). O efektach tej działalności współdecydują obok zdolności także twórczość, zdolności ponadprzeciętne, osobowość, stopień zaangażowania w działalność oraz lepsze warunki życia i aktywność jednostki. Rozwój wybitnych uzdolnień uzależniony jest zarówno od warunków zewnętrznych, w których jednostka się znajduje, jak również od warunków wewnętrznych związanych z wyposażeniem biologicznym, z posiadanymi zdolnościami kierunkowymi i ogólnymi, z intelektualnymi zdolnościami twórczymi. Warunki zewnętrzne czyli rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza mogą działać jako stymulatory. Jednym z ważniejszych czynników wpływających na rozwój zdolności jednostki jest motywacja, umiejętność koncentracji na zadaniu, a także wyobraźnia twórcza, która umożliwia tworzenie nowych idei, koncepcji i dzieł. Rola rodziny jako stymulatora rozwoju zdolności jest niepodważalna i wiodąca. Ważne jest wspieranie rodziców, dokształcanie ich i towarzyszenie im w codziennym byciu z dzieckiem zdolnym. Zasady pracy pedagogicznej z uczniem zdolnym: 1. OBSERWACJA - jest to bardzo ważna zasada, bowiem od właściwego rozpoznania zdolności może zależeć dalszy rozwój dziecka. Uczeń może przejawiać wiele zdolności, które są sprzężone z ośrodkami inteligencji. Są to zdolności językowe, logiczno – matematyczne, wizualno –przestrzenne, kinestetyczne, muzyczne, interpersonalne, intrapersonalne, przyrodnicze, egzystencjalne i duchowe. Jednak w szkole najbardziej pożądani są uczniowie o wysokim poziomie zdolności językowych i logicznomatematycznych. To oni wygrywają konkursy i olimpiady przedmiotowe, bez problemów opanowują wiadomości programowe. Nie są cenione natomiast: inteligencja interpersonalna –niezbędna w pracy psychologa czy pedagoga, inteligencja intrapersonalna – wykorzystywana przez pisarzy, doradców, filozofów, inteligencja wizualno – przestrzenna, którą posługują się architekci, malarze, nawigatorzy, przyrodnicy. Należy w miarę możliwości obserwować również i te zdolności. 2. INDYWIDUALIZACJA – dzieci zdolne szybko się nudzą przy wykonywaniu tych samych, rutynowych czynności. Wspieranie rozwoju dziecka zdolnego polega na poszerzaniu i wzbogacaniu programu szkolnego oraz indywidualnych wymagań. Celem indywidualizacji pracy z uczniem zdolnym jest rozwój talentu, stawianie mu bogatszych celów kształcenia. Materiał, który poznaje uczeń można wzbogacać o nowe elementy, tak by stawiał on opór intelektualny, lecz możliwy do pokonania przez ucznia i by pokonanie tego oporu sprawiło uczniowi satysfakcję. Należy stosować indywidualny program nauczania w zakresie jednego przedmiotu lub kilku przedmiotów pokrewnych. Można umieścić ucznia w klasie programowo wyższej. Należy umożliwić uczniowi udział w olimpiadach, konkursach, turniejach i kołach zainteresowań. Nauczyciel musi dostosować metody nauczania do danego stylu uczenia się. Niektóre dzieci uczą się dotykowo (operowanie pomocami naukowymi, pisanie rysowanie) lub kinestetycznie (poprzez doświadczenia odnoszące się do życia). Osoby te muszą się poruszać, dotykać, działać. Znudzone stosowanymi metodami nauczania przestają się angażować w szkolną edukację. 3. WALKA Z NUDĄ – nauka, która jest organizowana w sposób sztywny, bez elementów żartu, zabawy, radości, pomysłowości, żywiołowości nie jest nauką przyjazną dla ucznia zdolnego. Monotonia schematyczna lekcji tłumi zapał, zniechęca do myślenia i samodzielnego działania. 4. WYCHOWANIE DO SUKCESU – podstawą sukcesu jest wiara we własne możliwości i co za tym idzie pozytywny obraz własnej osoby. Działania pedagogiczne powinny być nastawione na ukształtowanie w uczniach wiary w siebie, samoakceptacji, umiejętności pokonywania trudności i przeżywania porażki oraz rozpoznawania swoich mocnych i słabych stron. Najnowocześniejsze metody nauczania i najbardziej wymyślne formy organizacyjne nie pomogą, jeśli dziecko nie wierzy we własne możliwości. 5. WALKA ZE STEREOTYPAMI – dzieci są najczęściej utalentowane w określonych dziedzinach i nie należy oczekiwać, że będą świetne we wszystkich szkolnych przedmiotach. 6. BUDOWA PRAWIDŁOWYCH RELACJI Z UCZNIAMI – atmosfera wychowawcza, panująca podczas lekcji ma wielkie znaczenie dla samopoczucia uczniów zdolnych w szkole. Najefektywniej uczą się w atmosferze akceptacji, serdeczności, zachęty i wsparcia. Ważne jest aby uczeń miał do nauczyciela zaufanie i miał przekonanie, że zależy mu na sukcesach jego wychowanków. Nauczyciele: - uatrakcyjniają lekcje, walczą z nudą i apatią, - dbają o harmonię (rozwój umysłowy na równi ze społecznym oraz emocjonalnym), - stwarzają przyjazną atmosferę pamiętając, że najefektywniej uczymy się w atmosferze akceptacji, zrozumienia, zaufania i wsparcia, - analizują i minimalizują konflikty między uczniami, - stawiają uczniom pytania otwarte, - zwracają uwagę na to, co mówi uczeń i robią z tego użytek, - rozmawiają z uczniami o sposobach uczenia się, metodach i środkach, - kształtują u ucznia poczucie osobistej godności i wiarę we własne możliwości, - są dobrym wzorem dla uczniów, gdyż przejmuje on od ciebie system wartości i filozofię życia. Właściwa opieka nad dzieckiem zdolnym jest podstawą rozwoju społeczeństwa, który odbywa się wówczas, gdy członkowie tego społeczeństwa są zdolni tworzyć nowe idee, pomysły i dzieła. „ Nawet najlepszy sokół nic nie złowi, jeżeli mu nie pozwolisz wzlecieć” (przysłowie japońskie) Literatura: 1. T. Lewowicki, Kształcenie uczniów zdolnych, Warszawa 1980. 2. C. Mc Gregor, Kształtowanie twórczej osobowości dziecka, Warszawa 1998. 3. S.B.Rimm, Bariery szkolnej kariery, Warszawa 1994