Praca z uczniem zdolnym - Polski Związek Szachowy
advertisement
Praca z uczniem zdolnym Magdalena Zielińska Stowarzyszenie HANZA UMKS Jaćwież Polski Związek Szachowy Szkoły często mają problem z uczniami zdolnymi i pracą nad rozwoje ich uzdolnień Źródeł tego problemu jest kilka… • • • • szkoła zmaga się z coraz większą ilością dzieci zaburzonych, z patologicznych środowisk, nieprzystosowanych itp., ma wiele problemów i problem uczniów zdolnych wydaje się najmniej palącym; ogólny trend i nacisk na „wyrównywanie szans”, „egalitaryzm”, „sprawiedliwość” – najczęściej jest to niestety równanie w dół; niepisany przymus „podciągania” uczniów słabych, by móc „iść dalej z programem”, „zrealizować program”; zbyt liczne klasy; • • • • • problemy lokalowe, materialne, techniczne i finansowe szkół; trudności w określeniu kryterium „zdolności”; roszczeniowe postawy rodziców przy jednoczesnym niezrozumienie przez nich specyfiki i potrzeb własnego dziecka; obawa przed stygmatyzacją innych dzieci i różnymi problemami wychowawczymi; obawa nauczycieli, że potrzeby ucznia zdolnego przerastają ich kompetencje i możliwości, ponadto wymaga to dodatkowych nakładów pracy od nauczyciela, który i tak ma jej dużo Kim jest uczeń zdolny? W potocznym rozumieniu (np. rodziców)… • • • • • Uczeń zdolny = uczeń dobry (piątkowy, szóstkowy) Uczeń pracowity Uczeń grzeczny Nauka każdego przedmiotu przychodzi mu bez trudu Posiadający dowolny talent artystyczny (a najlepiej wszystkie razem) • Uczeń ambitny • uczeń aktywny Cechy ucznia zdolnego wg teoretyków dydaktyki i metodyki (m.in. E.Gondzik, W. Panek, W. Okoń, K. Kruszewski) • łatwość uczenia się; • rozwinięta wyobraźnia twórcza, kreatywność; • umiejętność rozumowania abstrakcyjnego i analitycznego; • łatwość skupienia uwagi przez dłuższy czas na danym zagadnieniu; • umiejętność samodzielnej, efektywnej pracy; • silna motywacja do nauki; • umiejętność obserwacji i formułowania wniosków, przedstawiania swojego zdania; • szybkość czytania i pisania; • szeroka gama zainteresowań; • szeroka gama uzdolnień (wszystko przychodzi mu łatwo) przy jednoczesnym wybitnym talencie w 1-2 dziedzinach; • inicjatywa w poszukiwaniu wiedzy i rozwiązań; • pracowitość; • samokrytycyzm; • posiadanie własnego systemu uczenia się; • umiejętność poszukiwania informacji we właściwych źródłach; • umiejętność selekcji informacji i szybkiego ich przetwarzania; • umiejętność podejmowania decyzji; • szybkie tempo pracy Kim jest uczeń uzdolniony szachowo? • • • • • zarówno chłopcy, jak i dziewczynki dzieci o szybki i wolnym tempie pracy dzieci ostrożne i odważne dzieci „głośne” i „ciche” dzieci o 1000 hobby i zainteresowane tylko szachami (a nawet zupełnie nimi niezainteresowane…) • dzieci „pracowite” i „leniwe” • dzieci unikające wysiłku fizycznego i sprawne fizycznie • dzieci uzdolnione artystycznie i te mniej Kim jest uczeń uzdolniony szachowo? • często jest mylony z dzieckiem, które po prostu wcześniej rozpoczęło naukę gry w szachy (przedszkole, dom) • bardzo często nie jest to stereotypowy „dobry uczeń” • wiele dzieci „zaburzonych” (autyzm, FAS, dysleksja, patologie) wykazuje uzdolnienia szachowe • często wykazuje ogólniejsze uzdolnienia matematycznoprzyrodnicze (mogą one jednak być pochodną uzdolnień szachowych, a nie na odwrót) • rozwinięta wyobraźnia przestrzenna • umiejętność myślenia analitycznego i podejmowania decyzji (gorzej z ich formułowaniem i objaśnianiem) • umiejętność uczenia się na własnych błędach (wyciągania wniosków) • spostrzegawczość • ambicja Uzdolnienia szachowe mogą się ujawnić/rozwinąć w różnym wieku i na różnych etapach rozwoju dziecka! Cele pracy nauczyciela z uczniami uzdolnionymi szachowo • • • • • • diagnoza ich zdolności (obserwacja, „sprawdziany”, Test uzdolnień szachowych J. Przewoźnika) dobranie poziomu trudności stawianych przed nimi zadań i wyzwań do możliwości rozbudzanie i rozwijanie zainteresowania dyscypliną (lektury, turnieje) zachęcanie do samodzielnej pracy podstawowe przygotowanie do rywalizacji turniejowej skierowanie na zaawansowany trening sportowy w klubie szachowym Kwestie wychowawcze i subiektywne Problemy uczeń zdolny - nauczyciel • uczniowie uzdolnieni (lub zaawansowani) szachowo, mogą być dla nauczyciela kłopotliwi – wiedzą/potrafią więcej od reszty i chcą wyprzedzać omawiany temat – zadają wiele pytań, nie dają innym dojść do głosu – szybko rozwiązawszy zadania, zaczynają się nudzić i przeszkadzać w normalnym toku zajęć – czasem nauczyciel ma obawy, że nie jest dla tego ucznia autorytetem, ma mniejszą wiedzę szachową, boi się konfrontacji • • czasem prowadzi to do konfliktu ucznia zdolnego z nauczycielem, jest on upominany, stawiany w opozycji do klasy, spychany na margines drugie ekstremum (faworyzowanie uczniów zdolnych) jest równie szkodliwe Problemy uczeń zdolny - klasa • uczniowie uzdolnieni mogą być zapalnikiem problemów wychowawczych w klasie: – mają tendencję do wymądrzania się, wywyższania (lub nawet „niezasłużenie” są tak traktowani) – postrzegani są często jako faworyzowani przez nauczyciela – postrzegani przez pryzmat „niesprawiedliwości” nauczyciela („bo on dostał inne zadania!”) – szybko wygrywają z innymi, po czym inne dzieci unikają gry i/lub współpracy z nimi • może to prowadzić do ich marginalizacji w klasie, trudności w adaptacji w grupie rówieśniczej itd. a także z drugiej strony – kompleksów innych dzieci Problemy – rodzice ucznia zdolnego • często są szczególnie roszczeniowo nastawieni wobec szkoły i nauczyciela • często są nadambitni lub swoje niespełnione ambicje przelewają na dziecko ponad jego rzeczywiste możliwości • czasem nie są zainteresowani realnymi uzdolnieniami swojego dziecka i je deprecjonują Jeśli chodzi o warunki wychowawcze stworzone przez szkołę, to należy dążyć do właściwej i bezstronnej postawy wobec dziecka zdolnego, tolerancji dla jego ewentualnej nietypowości w zachowaniu, docenić samodzielność jego myślenia i działania, oryginalność w rozwiązywaniu zadań. Trzeba też ustrzec się przed traktowaniem go jako uciążliwego członka zespołu klasowego, który albo za dużo wie, albo za dużo chciałby wiedzieć. Wywieranie presji lub nadmierne chwalenie także są zbędne w pracy z dzieckiem zdolnym. Metodą najlepszą jest życzliwa, poparta argumentami dyskusja* i ocena. (Zeszyt metodyczny Włocławku) * z sześciolatkiem? Centrum Doskonalenia i Edukacji we Zasady pracy z uczniem uzdolnionym szachowo • podnoszenie poziomu trudności i/lub liczby zadań do rozwiązania • poszerzanie zakresu prezentowanego mu materiału (osobny szkolny program dla uzdolnionych lub w trybie lekcji wielopoziomowej) • stawianie przed nim indywidualnego celu (opanowanie określonych zagadnień, zdobycie kategorii, rozegranie x zwycięskich partii itp.) • zajęcia pozalekcyjne / trening klubowy • rozsądne i adekwatne docenianie osiągnięć • dodatkowe prace domowe (zadania, analiza partii, przygotowanie prezentacji lub nawet części zajęć) • metoda projektowa • świadomy dobór uczniów w pary (podobny poziom zaawansowania/różne poziomy zaawansowania) • asystent nauczyciela • współpraca z rodzicami Magdalena Zielińska - instruktor i sędzia szachowy (uprawnienia Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz PZSzach.) - nauczyciel przedmiotu szachy w jednej ze stołecznych szkół podstawowych (podyplomowe studia pedagogiczne) - Koordynator Ogólnopolskiego Projektu PZSzach. „Edukacja przez szachy w szkole” - autorka serii podręczników dla najmłodszych „Grajmy w szachy” - wiceprezes Stowarzyszenia Promocji i Odtwórstwa Kultury i Sportów Dawnych HANZA - członek i wykładowca UMKS Jaćwież - członek Komisji Sportu Powszechnego Polskiego Związku Szachowego Kontakt: [email protected] www.szachywszkole.pl
