ryzyko socjalne Stosunek pracy

Prawo pracy – ćwiczenia (III)
mgr Ilona Szwedziak – Bork
[email protected]
WZ UW
Stosunek pracy
• oznacza stosunek prawny o charakterze dobrowolnym i trwałym,
łączącym pracownika i pracodawcę
• nawiązuje się przez określoną czynność (prawną)
• Istnieją różne podstawy tego stosunku:
umowy o pracę
powołanie
mianowanie
wybór
spółdzielcza umowa o pracę
Stosunek pracy
• istnieje zobowiązanie do wzajemnych świadczeń:
pracownika – wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz
pracodawcy i pod jego kierownictwem
pracodawcy – zatrudnienie pracownika i zapłata wynagrodzenia
Stosunek pracy
• Stosunek pracy - art. 22 § 1 KP
• Szczególne cechy stosunku pracy:
osobiste świadczenie pracy
odpłatność pracy
podporządkowanie pracownika przełożonym w procesie pracy
ryzyka pracodawcy
Stosunek pracy
• Zasada osobistego świadczenia pracy przez pracownika:
oznacza, że pracownik musi własnym wysiłkiem wykonywać pracę na rzecz
pracodawcy i nie może tego obowiązku wykonywać za pośrednictwem
innej osoby;
nie jest to wyraźny obowiązek przewidziany w KP, ilość praw i obowiązków,
które są przewidziane dla pracownika wskazuje jednak, że powinien on
świadczyć pracę osobiście
możliwe jest zastępstwo pracownika za zgodą pracodawcy, ale tylko
wtedy, gdy taką możliwość przewiduje ustawa
Stosunek pracy
• Zasada odpłatności pracy:
wynika z art. 22 § 1, art. 29 § 1 pkt 3 KP
pracodawca jest zobowiązany zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy,
jej ilości i jakości (art. 13 oraz art. 68 KP)
 co się dzieje, jeśli w postanowieniach umowy o pracę znajdzie się zapis, że
praca jest nieodpłatna?
Stosuje się odpowiednie przepisy płacowe. Jeśli ich nie ma – wtedy
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie uznane za godziwe dla danego
rodzaju pracy, nie niższe od wynagrodzenia minimalnego.
Stosunek pracy
• Zasada podporządkowania pracownika:
obowiązek wykonywania przez pracownika poleceń przełożonego, ale
takich, które dotyczą pracy (art. 100 § 1 KP)
pracownik nie może działać niezależnie
Stosunek pracy
• Zasada ryzyka pracodawcy:
 pracodawca ponosi ryzyko niemożności świadczenia pracy z przyczyn technicznych – np. w trakcie
przestoju; wtedy pracodawca jest zobowiązany wypłacać pracownikowi wynagrodzenie zgodnie z
art. 81 § 2 KP wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika – ryzyko techniczne
 pracodawca obciążony jest skutkami niewłaściwego doboru pracowników i zmuszony jest ponosić
straty wynikłe wskutek ich niezaradności i braku nienależytego przygotowania do pracy – ryzyko
osobowe
 pracodawca jest obarczony konsekwencjami swoich decyzji gospodarczych (brak zysków, straty),
które nie mogą wpływać na przysługujące pracownikom świadczenia - ryzyko gospodarcze
 przerzucenie na pracodawcę pewnych ciężarów socjalnych, obciążeń z tytułu ochrony interesów
życiowych pracownika; wypłata wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy – ryzyko socjalne
Stosunek pracy
• Inne ryzyka:
ryzyko nieosiągnięcia rezultatów pracy
ryzyko niedostępności pracy
ryzyko wystąpienia szkody
Stosunek pracy
• jeżeli spełnione są warunki, o których mowa w art. 22 §1 KP, nie jest
możliwe zastępowanie umowy o pracę umową cywilnoprawną (art.
22 §11 KP)
• naruszenie powyższego zakazu stanowi wykroczenie przeciwko
prawom pracowniczym, za które pracodawca lub osoba działająca w
jego imieniu podlega karze grzywny (art. 281 pkt 1 KP)
Stosunek pracy
KTÓRA CECHA DECYDUJE O TYM , ŻE MAMY DO CZYNIENIA ZE
STOSUNKIEM PRACY?
Stosunek pracy - strony
Pracodawca:
• art. 3 KP – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości
prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników
• KTO W SZCZEGÓLNOŚCI MOŻE BYĆ PRACODAWCĄ?
Stosunek pracy - strony
• spółki handlowe i cywilne, urzędy, przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne
• oddziały, filie
• jednostki organizacyjne: komitety społeczne, zrzeszenia producentów
• Należy odróżnić aspekt przedmiotowy – nie można za pracodawcę uważać zakładu
gospodarczego, warsztatu rzemieślniczego, punktu handlowego itp. Tego rodzaju
jednostki nie mogą uczestniczyć w obrocie prawnym w oderwaniu od ludzi będących ich
właścicielami
• pracodawca staje się stroną stosunku pracy z chwilą jego nawiązania na podstawie
umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę
Stosunek pracy - strony
• Wyjątkowo!! jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna jest
pracodawcą osób zatrudnionych w zakładzie pracy, który przeszedł na
nią jako na nowego pracodawcę
• CO OZNACZA PRZEJŚCIE? JAKIE SYTUACJE OBEJMUJE TEN PRZEPIS?
Stosunek pracy - strony
• Art. 231 KP
§ 1. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z
mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5.
•
•
•
•
stosunki pracy trwają nadal, ale w miejsce dotychczasowego pracodawcy wstępuje nowy
nowy pracodawca nie musi zawierać nowych umów o pracę
przepis jest bezwzględnie obowiązujący
w razie zmiany pracodawcy, do pracowników stosuje się przez rok postanowienia układu
zbiorowego pracy, którym objęci byli przed przejęciem
• to samo dotyczy części zakładu pracy
• sytuacja może obejmować także jednego pracownika
Stosunek pracy - strony
§ 2. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed
przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i
nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.
• §2 dotyczy przejścia części zakładu i statuuje odpowiedzialność solidarną.
Pracownicy, którzy mają jakieś roszczenia, mogą zwrócić się do starego lub
nowego pracodawcy.
• Ale!! za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy powstałe przed
przejściem całości zakładu pracy na innego pracodawcę odpowiada nowy
pracodawca.
Stosunek pracy - strony
§ 3. Jeżeli u pracodawców, o których mowa w § 1, nie działają zakładowe organizacje
związkowe, dotychczasowy i nowy pracodawca informują na piśmie swoich pracowników o
przewidywanym terminie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę,
jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników,
a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w
szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania; przekazanie informacji
powinno nastąpić na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu
pracy lub jego części na innego pracodawcę.
• pracownicy nie mogą skutecznie przeciwstawić się zmianie pracodawcy
• Ale!! pracownik może jednak zrezygnować w terminie 2 miesięcy … i to bez
wypowiedzenia za 7 dniowym terminem
• JAKA TO ZASADA PRAWA PRACY?
Stosunek pracy - strony
§ 5. Pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować
nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż
umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć
oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków.
W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje
się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik
złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł
złożyć takie oświadczenie. Przepis § 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.
Stosunek pracy - strony
§ 6. Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie
może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez
pracodawcę stosunku pracy.
• Oczywiście, przed przejściem zakładu pracy lub jego części stary
pracodawca może wypowiedzieć umowy o pracę na zasadach
ogólnych. Przyczyną uzasadniającą nie może być jednak przejście
zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę.
Stosunek pracy - strony
Pracownik:
• KTO MOŻE BYĆ PRACOWNIKIEM?
art. 2 KP
tylko osoba fizyczna
ukończone 18 lat, ale … pracownicy młodociani (Dział Dziewiąty KP)
Stosunek pracy - strony
• CZY MOGĄ PRACOWAĆ MŁODOCIANI?
• mogą, na warunkach przewidzianych w ustawie:
zatrudniani w zakładzie na podstawie umów w celu przygotowania
zawodowego (art. 194 KP)
wyjątkowo – przy pracach lekkich na podstawie umowy o pracę,
zawieranych na zasadach ogólnych – art. 2001 KP
Stosunek pracy - strony
CZY DZIECI MOGĄ PRACOWAĆ?
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ