Czynniki szkodliwe dla zdrowia

Bezpieczeństwo
i ochrona zdrowia w pracy
Plan wykładu:
1. Pomieszczenia pracy
2. Zagrożenia zawodowe
3. Ocena ryzyka zawodowego - prace
eksperymentalne
Pomieszczenia pracy
Wyposażenie stanowisk pracy
Budynki i pomieszczenia
Wymogi w zależności od funkcji
 mieszkalne,
 użyteczności publicznej,
 produkcyjne - stałe miejsca pracy,
 specjalne - miejsca pracy czasowej
lub dorywczej.
Badania higieniczne =
emisja substancji szkodliwych
+
promieniowanie jonizujące




materiały konstrukcyjne,
materiały wykończeniowe wewn.,
pomieszczenia budynku (opcja),
meble.
emisja substancji szkodliwych
(stężenia w powietrzu pomieszczeń)
Przykłady:
 benzen: 10 µg/m3 (A);
 formaldehyd: 100 µg/m3 (B);
promieniowanie jonizujące
 stężenie naturalnych izotopów promieniotwórczych w materiałach
budowlanych,
 stężenie radonu-222 w pomieszczeniach.
Hałas emitowany przez urządzenia i instalacje w budynku
PN-B-02151/02
Przykłady:
 pomieszczenia mieszkalne:
- w dzień: 30 dB
- w nocy: 40 dB
 sale konferencyjne: 40 dB
Urządzenia stwarzające poważne zagrożenia
Dozór techniczny
 dźwigi,
 windy,
 urządzenia ciśnieniowe,
Urządzenia podlegające ocenie zgodności (CE)




maszyny,
środki ochrony indywidualnej,
zbiorniki ciśnieniowe proste,
urządzenia spalające paliwa gazowe,
Urządzenia podlegające ocenie zgodności (CE)
 wyroby budowlane (ex),
 urządzenia elektryczne: kompatybilność elektromagnetyczna
Zagrożenia zawodowe
ZAGROŻENIA ZAWODOWE
 Czynniki niebezpieczne urazowe
mogące spowodować uraz lub gwałtowne pogorszenie stanu
zdrowia człowieka
ZAGROŻENIA ZAWODOWE
 Czynniki szkodliwe dla zdrowia
mogące powodować stopniowe pogorszenie stanu zdrowia
człowieka
ZAGROŻENIA ZAWODOWE
 Czynniki uciążliwe
utrudniające pracę lub obniżające zdolność jej
wykonywania
Czynniki niebezpieczne URAZOWE
 czynniki mechaniczne
elementy ruchome / luźne / ostre / wystające,
przemieszczanie się ludzi i pojazdów
Czynniki niebezpieczne URAZOWE
 zagrożenie pożarem / możliwość wystąpienia atmosfery
wybuchowej
 prąd elektryczny
 gorące / bardzo zimne powierzchnie lub ciecze
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje toksyczne / szkodliwe dla zdrowia
narażenie inhalacyjne:
 lista dopuszczalnych stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
wartości odniesienia:
stężenia w powietrzu [mg/m3]
 NDS - średnie ważone na 8 h
 NDSCh - chwilowe 15 min.
 NDSP - pułapowe
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
 lista dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym
narażonych pracowników
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje łatwo wchłaniające się przez skórę - narażenie
kontaktowe,
 lista substancji łatwo wchłaniających się przez skórę
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje alergizujące - narażenie kontaktowe,
lista substancji alergizujących
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje rakotwórcze i mutagenne
 lista substancji rakotwórczych i mutagennych
 lista procesów produkcyjnych
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje niebezpieczne dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia
 lista substancji, z którymi kontakt jest zabroniony kobietom w ciąży
i w okresie karmienia
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje niebezpieczne dla kobiet w ciąży i w okresie
karmienia
 lista substancji, dla których stężenia dopuszczalne dla
kobiet w ciąży i w okresie karmienia nie mogą
przekraczać 1/3 NDS
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne
Substancje niebezpieczne dla młodocianych
 lista substancji, dla których kontakt młodocianym jest zabroniony
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach pracy
 mg/m3
 ilość włókiem/ m3
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach pracy
 pył całkowity
 frakcja respirabilna
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach pracy
 skład chemiczny, w szczególności zawartość wolnej
krzemionki krystalicznej
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Hałas
 hałas słyszalny - dopuszczalne natężenia:
LEX 8h (A) = 85 dB
Limp (A) = 115 dB
Lpeak(C) = 135 dB
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Hałas
 hałas infradźwiękowy - dopuszczalne natężenia
 hałas ultradźwiękowy - dopuszczalne natężenia
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Drgania
 ogólne / miejscowe
wartości dopuszczalne
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Mikroklimat
 zimny: wartości dopuszczalne siła chłodząca
ciepłochłonność odzieży
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Mikroklimat
 gorący:
wartości dopuszczalne WBGT (przerwy w pracy)
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Mikroklimat
 umiarkowany:
wartości dopuszczalne PMV dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia
nagłe zmiany pow. 15oC
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Promieniowanie optyczne nielaserowe
 promieniowanie podczerwone - wartości dopuszczalne
 promieniowanie widzialne - wartości dopuszczalne
 promieniowanie ultrafioletowe - wartości dopuszczalne
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Promieniowanie laserowe
 wartości dopuszczalne
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne
0 - 300 GHz
 wartości dopuszczalne
 4 strefy przebywania
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
Promieniowanie jonizujące
 wartości graniczne aktywności źródeł implikujące obowiązek
monitoringu narażenia pracowników
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne
Makroorganizmy
Mikroorganizmy
 zakażenia i choroby zakaźne - wykaz
 obowiązkowe szczepienia ochronne - wykaz zawodów
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne
klasyfikacja organizmów patogennych dla ludzi (4 klasy),
 bakterie
 pasożyty
 grzyby
 wirusy
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne
Kategoria II: Mikroorganizmy mogące wywoływać choroby człowieka i
stanowić zagrożenie dla człowieka.
Mało prawdopodobne jest ich rozprzestrzenienie się w populacji
ludzkiej, zazwyczaj dostępna jest skuteczna profilaktyka i terapia.
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki rakotwórcze
 Substancje chemiczne rakotwórcze i mutagenne
 Procesy technologiczne
 Czynniki biologiczne rakotwórcze
 Promieniowanie jonizujące
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne
(Wysiłek fizyczny)
Obciążenie fizyczne dynamiczne
 wartości dopuszczalne wydatku energetycznego
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne
Transport ręczny ciężarów
 wartości dopuszczalne ciężarów podnoszonych lub przenoszonych
 wartości dopuszczalne siły wymaganej do obsługi elementów
urządzeń.
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne
 Oświetlenie miejsc pracy (PN)
 Hałas umożliwiający realizację zadań (PN)
 Mikroklimat umiarkowany (PN)
(pas komfortu termicznego)
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne
Obciążenie fizyczne statyczne
 monotonia pracy
- wskaźniki monotypii
 obciążenie statyczne układu mięśniowo-szkieletowego
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne
Obciążenie psychiczne pracą
 przeciążenie psychiki,
 stres.
Prace niebezpieczne
 Prace niebezpieczne, które powinny być wykonywane przez co
najmniej dwie osoby – wykaz
 Prace niebezpieczne, których wykonywanie wymaga
szczególnej sprawności psychofizycznej – wykaz
Ryzyko zawodowe i metody jego
ograniczania
Ryzyko
=
prawdopodobieństwo zaistnienia zdarzenia
x
ciężkość skutków
Elementy oceny ryzyka
1. Identyfikacja zagrożeń
2. Oszacowanie ryzyka
3. Wyznaczenie poziomu dopuszczalności
4. Działania obniżające ryzyko i powtórna ocena ryzyka
5. Przekazanie informacji
Wielkość ryzyka
Prawdopodobieństwo
Skutki
małe
średnie
duże
znikome
małe
średnie
średnie
średnie
średnie
średnie
duże
ciężkie
średnie
duże
duże
Ocena ryzyka dla czynników szkodliwych dla zdrowia
1.
Pomiar wskaźników ekspozycji
 stężenia substancji szkodliwych lub pyłów
 natężenia czynników fizycznych
PN-EN 689:
wykazanie, że stężenia nie przekraczają 10% NDS
Ocena ryzyka dla czynników szkodliwych dla zdrowia
2. Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego
C  0,5 NDS
ryzyko małe - akceptowalne
kontrola warunków: raz na 2 lata
Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego
0,5 < C  1,0 NDS
ryzyko średnie - akceptowane
1) zalecane wprowadzenie środków ograniczających ryzyko;
2) kontrola warunków: raz w roku
Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego
C > 1,0 NDS
ryzyko duże - nieakceptowalne
1)
2)
wymagane natychmiastowe wprowadzenie środków
ograniczających ryzyko;
kontrola: raz na 6 miesięcy
Zastosowanie PN-N-18002
Hałas powyżej 80 dB
 LEX 8h  82 dB
małe – akceptowalne
 82 dB < LEX 8h  85 dB
średnie – akceptowane
 LEX 8h > 85 dB
duże - nieakceptowalne
Ocena ryzyka zawodowego dla czynników niebezpiecznych
Zagrożenia mechaniczne (CIOP)
Zagrożenie wybuchem (CIOP)
Metoda kryteriów
Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych
Obiekt oceny:
maszyna x
 element niebezpieczny:
element ruchomy
 kryterium: uniemożliwienie kontaktu z ruchomym elementem w
strefie roboczej
Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych
Kryterium:
uniemożliwienie kontaktu...
 waga kryterium: 1  3
mało istotne bardzo istotne
 wartość kryterium: 0  2
niespełnione spełnione
Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych
Kryterium:
uniemożliwienie kontaktu...
 czas ekspozycji: np. 60 min.
 prawdopodobieństwo
 ciężkość następstw
RYZYKO ZAWODOWE
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
A. Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne
 spis substancji i zagrożenia,
 ilości substancji zaangażowanych w eksperyment.
PN-EN- 1127-1:2001
Atmosfery wybuchowe
Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem
Elementy oceny ryzyka:
1.
2.
3.
Określenie prawdopodobieństwa wystąpienia atmosfery wybuchowej
i jej objętości.
Określenie obecności źródeł zapłonu
i prawdopodobieństwa wystąpienia źródeł zapłonu zdolnych do zapalenia
atmosfery wybuchowej.
Określenie możliwych skutków wybuchu.
Metody oceny ryzyka
Eksperyment naukowy
Lista kontrolna
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
B. Czynniki biologiczne
 spis czynników wg rodzajów,
 organizmy patogenne wg klas.
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
C. Czynniki fizyczne
 spis czynników wg rodzajów,
 moc źródła, itp.
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Drogi wchłaniania
przez które stosowane substancje chemiczne i czynniki biologiczne
mogą spowodować zagrożenie zdrowia pracownika:
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
 drogi oddechowe:
tak / nie
 przez skórę, śluzówki:
tak / nie
 przypadkowa injekcja:
tak / nie
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Skutki działania substancji chemicznych:
 ekspozycja jednorazowa na wysokie stężenia:
ciężkie / lekkie
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Skutki działania substancji chemicznych:
 ekspozycja częsta na niskie stężenia:
ciężkie / lekkie
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Skutki działania substancji chemicznych:
 efekty działania:
doraźne/odległe
 ........
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
 możliwość infekcji pracownika
tak / nie;
 możliwość infekcji osób postronnych (przez zainfekowanego
pracownika)
tak / nie;
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Wymagania techniczne dla stanowiska pracy
 stół laboratoryjny otwarty:
tak / nie
 stół laboratoryjny pod wyciągiem otwartym:
tak / nie
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Wymagania techniczne dla stanowiska pracy
 wyciąg zamknięty – nr wyciągu....
 -boks zamknięty – nr wyciągu.....
 inne:...............................
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
 Wymagane środki ochrony osobistej.....
 Sposób nadzoru pracy.....
 Środki bezpieczeństwa .....
(np. podręczny środek do neutralizacji substancji rozlanej)
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Monitoring
 Występuje konieczność monitorowania stężeń substancji
chemicznych w powietrzu:
............................
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Monitoring
 Występuje konieczność monitoringu biologicznego (pracownika):
............................
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Sytuacje awaryjne
 W czasie awarii występuje ryzyko zaistnienia sytuacji
niebezpiecznej:
tak / nie
 Opis potencjalnego problemu: ...
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Sytuacje awaryjne
 Zapewniono instrukcję postępowania w sytuacji awaryjnej:
- dla pracowników: tak / nie
- dla osób z zewnątrz: tak / nie
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Eksperyment naukowy
Odpady
 Odpady mogą być wylane do kanalizacji: tak / nie
 Powstają odpady niebezpieczne zbierane każdy osobno: tak
/ nie
Metody oceny ryzyka
Obciążenie psychiczne w pracy (CIOP)
Lista kontrolna
 Praca w krótkich cyklach
 Monotonne i trudne zadania
 Zadania wymagające bardzo dużej koncentracji
 Praca pod presją czasu i terminów
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Obciążenie psychiczne (CIOP)
 Stanowiska pracy nie są wydzielone
 Często organizacja pracy jest niewłaściwa
 Często inne oddziały nie są przygotowane na kontynuację...
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Obciążenie psychiczne (CIOP)




Częste problemy ze sprzętem
Brak regularnych konsultacji
Niedostateczna informacja na temat wyników pracy
Utrudniona możliwość wzajemnej pomocy pracowników
Ocena ryzyka: Lista kontrolna
Obciążenie psychiczne (CIOP)
 Utrudniony kontakt z przełożonym
 Brak możliwości kontaktów w celu przedstawienia problemów
 Konflikty w pracy
Metody ograniczania ryzyka
9 zasad zapobiegania zagrożeniom zawodowym
1. Unikanie źródeł zagrożenia
2. Ocena ryzyka zawodowego przy zagrożeniach, których nie
można uniknąć.
3.
Zapobieganie zagrożeniom u źródła
4. Dostosowanie warunków i procesu pracy do możliwości
pracownika.
5. Stosowanie nowych rozwiązań technicznych
Metody ograniczania ryzyka
6.
Zastępowanie środków niebezpiecznych środkami bardziej
bezpiecznymi.
7. Priorytet środków ochrony zbiorowej nad środkami ochrony
indywidualnej.
8. Instruowanie pracowników.
9. Prowadzenie spójnej i całościowej polityki
zapobiegawczej
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Czynniki mechaniczne:
 osłony, w tym osłony aktywne;
 oznakowanie;
 środki ochrony indywidualnej
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Miejsca, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być
oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa
Eliminacja / minimalizacja ryzyka wybuchu
1. Unikanie atmosfery wybuchowej...
2. Klasyfikacja miejsc niebezpiecznych (strefy)
3.
Wymagania dot. projektowania i konstruowania urządzeń...:
a) unikanie źródeł zapłonu;
b) zmniejszanie skutków wybuchu
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Czynniki fizyczne:
 kurtyny, ekrany, osłony;
 oznakowanie;
 środki ochrony indywidualnej
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Czynniki chemiczne:
 wentylacja ogólna i miejscowa;
 oznakowanie;
 środki ochrony indywidualnej
Czynniki chemiczne:
W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje
szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana
powietrza, aby nie były przekraczane wartości NDS
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Czynniki biologiczne:
4 poziomy hermetyczności dla 4 klas patogenności mikroorganizmów
(środki wymagane / zalecane)
Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe
Czynniki biologiczne:
 Izolacja pomieszczenia
 Wyposażenie
 System pracy
 Odpady
Metody ograniczania ryzyka
Zarządzanie
bezpieczeństwem
i środowiskiem