PIĄTA KRUCJATA Papieże, dowódcy i królowie nie

WYPRAWY
KRZYŻOWE
Wyprawy krzyżowe, inaczej krucjaty, to wyprawy wojenne podejmowane przez
europejskie chrześcijaństwo. Wyprawy te odbywały się między XI a XIII wiekiem n.e.,
miały na celu wyzwolenie miejsc świętych i chrześcijan spod panowania
muzułmanów.
Ważnym powodem krucjat było dążenie papieży do szerzenia wiary chrześcijańskiej
oraz do zorganizowania na Wschodzie nowych państw chrześcijańskich.
Uczucia religijne nie były jednak jedyną motywacją do wzięcia udziału w takiej
wyprawie. Książęta i rycerze brali udział w krucjatach, mając nadzieje na zdobycie
nowych ziem i łupów, a chłopi uciekali tam przed głodem i wyzyskiem (nadzieja na
zbudowanie królestwa sprawiedliwości w Palestynie). Uczestnicy krucjat, krzyżowcy,
korzystali z pomocą Bizantyńczyków i muzułmanów ze specjalnych przywilejów, m.
in. oprócz odpustów, Kościół zapewniał opiekę nad pozostałymi w ojczystym kraju
rodziną i majątkiem.
Przyjmuje się, że odbyło się siedem krucjat.
PIERWSZA KRUCJATA
Pierwsza wyprawa krzyżowa trwała 3 lata. Rozpoczęła się w 1096 roku, a jej koniec dobiegł w
roku 1099.
Gdy podejmowano decyzję o krucjacie, nie wiedziano jeszcze, że zapoczątkuje ona serię takich
właśnie wypraw, których ostatecznie odbyło się siedem.
Pierwsza krucjata rozpoczęła się na prośbę papieża Urbana II oraz cesarza bizantyjskiego
Aleksego I Komnena. Jej celem było odzyskanie utraconej przez cesarstwo wschodnio-rzymskie
Azji Mniejszej oraz odebranie muzułmanom świętego miasta – Jerozolimy, do której wstęp
chrześcijanom utrudniał sułtanat seldżucki (sułtanat seldżucki to twór państwowy, który powstał
z niewielkiej początkowo ordy tureckiej, po czym zapanował nad prawie całym Bliskim
Wschodem).
Pierwsza krucjata, jako jedyna w historii wypraw krzyżowych, odniosła pełny sukces, czego
wynikiem było powstanie Królestwa Jerozolimy, istniejącego później niemal 200 lat.
Powstanie, a następnie bardzo szybki rozwój sułtanatu seldżuckiego spowodowało, że Turcy
zapanowali nad prawie całym Bliskim Wschodem, więc również nad Jerozolimą, do której bardzo
utrudniony dostęp mieli chrześcijanie, którym ostatecznie w 1079 roku sułtan Sulejman zakazał
wstępu do świętego miasta. Pomimo, że zdarzenie w poniższym przykładzie miało miejsce
kilkanaście lat przed wprowadzeniem definitywnego zakazu, również tu widać wyraźnie bardzo
utrudniony dostęp wiernych do Jerozolimy. Mianowicie w roku 1065 roku została zatrzymana
licząca około 2000 osób pielgrzymka do Ziemi Świętej.
Ten sam sułtan, który wprowadził zakaz wstępu chrześcijanom do Jerozolimy, kilka lat wcześniej (w
1071 roku) rozgromił wojska Bizancjum w bitwie pod Manzikert, dzięki czemu zdobyła Anatolię.
Pomimo szybkiego rozwoju, sułtanat seldżucki rozpadł się wkrótce, dając większe szanse
cesarstwu bizantyjskiemu na odzyskanie Anatolii i Palestyny.
Jednak pomimo okazji, cesarstwo wschodniorzymskie nie odzyskało szybko ani Anatolii, ani
Palestyny, ponieważ miało rozbitą armię po bitwie pod Manzikert, a jego skarbiec świecił
pustkami. Te wydarzenia skłoniły papieża Urbana II i cesarza Bizancjum – Aleksego I Komnena
do zorganizowania wspólnej, wielkiej wyprawy krzyżowej, w celu odbicia utraconych terenów i
przejęcia kontroli nad Jerozolimą.
I tak podczas synodu w Clermont, Urban II ogłosił oficjalnie, że pierwsza krucjata będzie miała
miejsce. Na jej dzień rozpoczęcia obrano 15 sierpnia 1096 roku. Znakiem wyprawy wybrano
czerwony krzyż.
Niecały rok przed rozpoczęciem pierwszej
wyprawy krzyżowej, tłum chętnych (około
40 tys.) do wzięcia udziału w krucjacie
chłopów stawił się przed
Konstantynopolem. Cesarz nie wpuścił ich
do miasta, lecz wysłał do Anatolii, gdzie
niezbrojni i niezorganizowani chłopi
poniosły klęskę w bitwie pod Nikeą, gdzie
zabił większość z nich (oczywiście nie
osobiście) sułtan Ar Rumu Kilidż Arsłana.
Zdobycie Jerozolimy podczas pierwszej krucjaty
w 1099 roku. Rysunek ze średniowiecznego
rękopisu.
DRUGA KRUCJATA
Jak pierwsza wyprawa krzyżowa zakończyła się wielkim sukcesem, tak druga zapisała się w
historii jako wielka porażka chrześcijan. Trwała 2 lata – od 1147 do 1149 roku. Inicjatorami krucjaty
byli papież Eugeniusz III oraz św. Bernard z Clairvaux, a dowódcami – król francuski Ludwik VII
oraz król niemiecki Konrad III.
Podobno zagładą dla tej krucjaty było podzielenie rycerstwa na dwie grupy: jedna z nich szła z
niemieckim królem, a druga – z francuskim.
I tak niemiecka grupa już na początku wyczerpała swoje siły męczącym marszem do
Konstantynopola, aby po chwili ponieść klęskę w bitwie pod Dyroleum. Ocaleni albo zawrócili,
albo dołączyli do grupy francuskiej, która powędrowała do Jerozolimy. Tam zebrała się rada
królewska, która postanowiła o zaatakowaniu niegroźnego, ale bogatego Damaszku.
Damaszek, po 5 dniach oblężenia, nie został zdobyty. Podobno ze względów na kłótnie między
dowódcami, a tym samym dezorganizację. Armia w rozsypce usiłowała wracać do Królestwa,
jednak wielu z rycerzy poległo w drodze powrotnej z powodu braku wody i pożywienia lub po
prostu byli zabijani przez wojowników lekkiej jazdy tureckiej, która nękała ich bardzo w drodze
powrotnej.
Ogromna porażka, która przeważyła losy II Krucjaty, przyniosła krzyżowcom wielkie straty;
zarówno w ludziach, jak i w prestiżu. Dzięki pogromie pod Damaszkiem, minął mit
niezwyciężonych armii krzyżowych.
Sytuację wykorzystał Nur ad-Din, który zajął neutralny do tej pory Damaszek.
TRZECIA KRUCJATA
Trzecia krucjata trwała od roku 1189 do roku 1192. Była zdecydowanie bardziej udana niż
zakończona totalną klęską druga wyprawa, ale i tak sukcesy i korzyści płynące z organizacji
trzeciej krucjaty były skromne (to był powód, dla którego zorganizowano czwartą wyprawę).
Dowódcami rycerstwa, którego celem było odzyskanie Ziemi Świętej z rąk sułtana seldżuckiego
Saladyna (zdobył w 1187 roku Jerozolimę, zakazując przy tym rzezi chrześcijan i plądrowania ich
domów), byli tym razem cesarz Fryderyk I Barbossa, król francuski Filip II August oraz król
angielski Ryszard Lwie Serce.
Przyczyną konfliktu był fakt, iż jeden z muzułmańskich władców Nur ad-Din miał bardzo szerokie
perspektywy, które skutecznie zaczął realizować. Po klęsce II krucjaty podbił on Damaszek,
zjednoczył Syrię i rósł niebezpiecznie szybko w siłę. Nur ad-Din szukał kolejnych państw, które
mógłby podbić. Tym razem jego uwagę zwróciło egipskie państwo Fatymidów. W 1163 roku
wysłał nad Nil ekspedycję wojskową, której dowodził generał Szirkuha.
W obliczu zagrożenia egipski sułat Szawar, wezwał na pomoc króla jerozolimskiego Amalryka I,
który wkrótce stanął na czele swych wojsk na ziemiach egipskich i otoczył Szirkuha.
Tymczasem Nud ad-Din najechał Antiochię i zgromił broniące jej wojska chrześcijańskie. Wziął
tam za jeńców wielu dowódców poprzednich krucjat. Aby przyspieszyć rozwój spraw w Egipcie,
posłał swemu generałowi skalpy chrześcijańskich wodzów, co zaowocowało wycofaniem się obu
wojsk z Egiptu.
Nud ad-Din nie miał zamiaru rezygnować z podporządkowania sobie Egiptu. W 1167 roku
ponownie wysłał tam Szirkuha. Szawar ponownie wezwał na pomoc Amalryka I, co przyniosło
efekt wycofania się syryjskiego generała pod Aleksandrię. Jednak wódz jerozolimski tym razem
uknuł zdradę, która potem okazała się dla niego zgubna. Stanął przeciw Szawarowi, a ten
połączył szybko siły z Szirkuhem i razem wypędzili Amalryka z Egiptu. Nud ad-Din zabił Szawara
i przejął władzę w Egipcie.
Po kilku latach, w 1169 roku zmarł Szirkuh, któremu powierzono władzę w Egipcie. Kontrole nad
państwem przejął jego syn Saladyn. Również w Syrii władza trafiła w ręce młodego syna, ponieważ
Nud ad-Din zmarł w 1174 roku. W tym samym roku umarł również Amalryk, pozostawiając Królestwo
Jerozolimskie w rękach swego 13-letniego syna.
Niemiecki król Fryderyk I Barbarossa wyruszył
jako pierwszy w wyprawę, zbierając ogromne
wojsko. Po przejściu przez Europę. Rok po
wyruszeniu w wyprawę, w 1190 roku Niemcy
pokonali Turków w bitwie pod Ikonium.
Niestety podczas przeprawy przez rzekę Salef,
wódz niemiecki spadł z konia i utopił się.
Dowodzenie przejął jego syn Fryderyk Szwabski.
Nie potrafił on jednak utrzymać dyscypliny w
armii. Doprowadził ją do Antiochii, gdzie pochował
ojca. Kilku żołnierzy niemieckich dopadła tam
natomiast zaraza.
Wyprawa angielskiego władcy Ryszarda Lwie
Serce również miała kłopoty. Po wyruszeniu z
Sycylii, flota napotkała sztorm, w skutek którego
zatonęło kilka statków. Jeden z nich wiozący
narzeczoną Ryszarda i złoto, rozbił się na Cyprze.
Ryszard wypłynął z portu i spotkał się z Izaakiem
Komnenosem (władcą Cypru), który postanowił
oddać skarb i wysłać dodatkowo 500 żołnierzy do
Ziemi Świętej. Jednak władca Cypru zmienił
szybko zdanie, co rozwścieczyło Ryszarda, który
podbił wyspę w kilka dni.
Krzyżowcy.
CZWARTA KRUCJATA
Czwarta wyprawa krzyżowa była najdłuższą tego typu eskapadą – trwała 4 lata (1200 – 1204).
Również w przypadku tej krucjaty, inicjatywa wyszła od papieża Innocentego III. Biskup Rzymu
chciał pomóc państwom łacińskim w Palestynie, ponieważ byli oni coraz mocniej naciskani przez
muzułmanów, a przecież III krucjata przyniosła dość mierne rezultaty.
Wielu przywódców zadeklarowało wzięcie udziału w IV krucjacie. Pierwszym z nich był młody
hrabia Szampanii Tybald. Potem dołączyli hrabiowie: Ludwik, Charters, Blois, Baldwin z Flandrii,
Hugon z Saint-Pol, Gotfryd z Perche oraz kasztelan Brugii Jan z Nesle.
W 1201 roku wenecjanie zgodzili się na przetransportowanie krzyżowców drogą morską do
Palestyny. Datę wypłynięcia ustalono na czerwiec 1202 roku. Zaraz po podpisaniu umowy z
Wenecją, wyprawę spotkało pierwsze nieszczęście – zmarł hrabia Szampanii Tybald, jej przewódca.
Po Tybaldzie długo nie można było wybrać nowego wodza, aż zgodził się pełnić tą funkcję Bonifacy
z Montferrat.
Ci krzyżowcy, którzy zgodzili się na usługi Wenecjan (były one bardzo drogie, więc niektórzy
rycerze dopływali do Zadaru na własną ręke) wypłynęli więc w październiku 1202 roku z Wenecji,
a miesiąc później (dokładnie 10 listopada) byli już w Zadarze.
Opisy kronikarzy skrajnie się różnią w tym momencie. Jeden z nich, Robert de Clari, twierdzi, że
miasto poddało się najeźdźcom bez walki, a z kolei Gotrfryd z Villehardouin pisze, że trwały walki
o Zadar. Według tego drugiego kronikarza oblężenie trwało od 13 listopada do 24 listopada 1202
roku.
Atak na Zadar potępił papież i ekskomunikował krzyżowców. Po pewnym czasie jednak,
uczestnicy wyprawy poprosili głowę Kościoła o rozgrzeszenie. Otrzymali je tylko Frankowie,
natomiast Wenecjanie – nie. W tej sytuacji część krzyżowców, pomimo, że działała w imię
chrześcijaństwa, była po prostu poza Kościołem.
Po zdobyciu Zadaru, zwycięskie wojska
przezimowały tam, ponieważ ryzyko żeglugi
po morzu podczas zimy było podobno zbyt
duże.
Jednak nie śpieszyło się zbytnio
krzyżowcom do dalszej drogi, bo dopiero w
kwietniu 1203 roku wyruszyli dalej, najpierw
paląc i burząc resztki Zadaru. Po
zniszczeniu miasta, Frankowie i Wenecjanie
wyruszyli na Konstantynopol, zatrzymując
się po drodze na wyspie Korfu. Tam
okazało się, że połowa krzyżowców nie
chce ataku na Konstantynopol i że chce od
razu płynąć na Palestyne. Po długich
negocjacjach konflikt załagodzono.
Pod koniec czerwca 1203 krzyżowcy
dopłynęli do Konstantynopola, a już 5 lipca
doszło do starcia z Grekami. Tego dnia
obalili oni cesarza, a dzień później podbili
Galatę. 17 lipca krzyżowcy wdarli się do
miasta.
Bezpośrednimi skutkami IV krucjaty było
powstanie w Konstantynopolu Cesarstwa
Łacińskiego oraz powstanie nowych
państw łacińskich w Europie na miejsce
Cesarstwa Bizantyjskiego.
Wejście krzyżowców do Konstantynopola, stolicy Cesarstwa
Bizantyjskiego. Obraz Eugene Delacroix z 1840 roku.
KRUCJATA DZIECIĘCA
Krucjata dziecięca odbyła się w 1212 roku i miała na
celu oswobodzenie z rąk muzułmanów Ziemi Świętej.
Jednak nie siłą i walką, a czystością serc dzieci.
Niestety, co było do przewidzenia – krucjata ta
zakończyła się absolutnym fiaskiem, a dzieci biorące
w niej udział zostały zamordowane lub wzięte w
niewolę.
Podobno krucjata doszła do skutku dlatego,
ponieważ pewien chłopiec opowiadał, że został
nawiedzony przez Chrystusa, który kazał mu
zorganizować krucjatę dziecięcą.
Domniemane cuda ściągnęły aż 20 tys. dzieci, które
poprowadzone przez nawiedzonego chłopca, miały
przeprawić się przez Morze Śródziemne. Jednak nie
łodziami, ponieważ morze na znak cudu bożego
miało się rozstąpić przed dziećmi i udostępnić im
drogę do Palestyny.
Nietrudno się domyślić, że tak się nie stało... Dwóch
kupców zaoferowało transport do Ziemi Świętej,
jednak dzieci nie trafiły do Palestyny, a do Tunezji,
gdzie zostały sprzedane w niewolę. Inna wersja
mówi, że „krzyżowcy” zginęli w sztormie. Jeszcze
inna wersja twierdzi, że dzieci nie dotarły nigdzie, bo
umarły po drodze z głodu i wycieńczenia. Którą
wersję by nie przyjąć – krucjata zakończyła się
tragicznie.
Krucjata dziecięca według Gustava Dore’a.
PIĄTA KRUCJATA
Papieże, dowódcy i królowie nie stracili zapału do krucjat po miernych wynikach trzeciej i czwartej
wyprawy, nie mówiąc o drugiej. Nie zaniechali kolejnych krucjat również po totalnej głupocie, jaką było
zwołanie krucjaty dziecięcej, która zakończyła się tragicznie dla niewinnych dzieci.
Dzięki nieskończonemu optymizmowi i wierze w to, że wreszcie któraś z krucjat powtórzy wielki sukces
pierwszej, zorganizowano piątą wyprawę.
I tak rozpoczęto kolejną wyprawę w 1217 roku. Była to długa krucjata – trwała cztery lata. Bezpośrednimi
inicjatorami i organizatorami byli oczywiście papież, król Węgier Andrzej II oraz austriacki król Leopold VI.
Krucjatę wspomogli wenecjanie.
Oprócz wojsk austriackich i węgierskich, na ekspedycję wyruszyła również armia Francji i Włoch.
Krucjata nie była skazana na klęskę. Gdy w 1217 roku zaatakowano Egipt i po długim oblężeniu zdobyto
Damiettę, krucjata była na dobrej drodze do sukcesu. Jednak dotychczasowe wygrane na nic się zdały,
gdy wojska krzyżowe zostały rozgromione pod Kairem. Przez tą przegraną, krzyżowcy musieli oddać
Damiettę i wycofać się z Egiptu. Nie pierwszy i nie ostatni raz krzyżowcy przegrali.
Walka o Damiettę podczas
piątej krucjaty.
SZÓSTA KRUCJATA
Ogólnie rzecz biorąc szósta krucjata miała prawie identyczny przebieg, jak wyprawa piąta.
Różnią się detale pod koniec wyprawy, daty oraz postacie. Poza tym szósta wyprawa jest
powieleniem piątej.
Szósta krucjata rozpoczęła się w 1248 roku, a skończyła w 1250, więc była o połowę krótsza
niż piąta. Celem ponownie był Egipt. Tym razem na czele wojsk stanął król francuski Ludwik
IX. Można powiedzieć, że była to krucjata francuska, ponieważ brały w niej udział prawie
tylko wojska Francji.
Krzyżowcy ruszyli na Egipt i z początku zdobyli Damiettę, którą później musieli oddać,
ponieważ w bitwie pod Kairem Ludwika IX wzięto w niewolę, a żeby król mógł odzyskać
wolność, wojska krzyżowe musiały oddać Damiettę.
Po opuszczeniu Damietty i wypuszczeniu Ludwika IX, krzyżowcy wrócili do Europy. Kolejna
wyprawa zakończyła się fiaskiem.
Ludwik IX wraz z wojskami
szturmuje Damiettę.
SIÓDMA KRUCJATA
Siódma krucjata nie okazała się wcale szczęśliwą. Ludwik IX postanowił, że po klęsce szóstej, nie zostawi
plamy na swoim honorze i po raz kolejny zaatakuje zbrojnie. W ostatniej krucjacie, tak jak w szóstej, udział
wzięło prawie tylko rycerstwo francuskie.
I tak w 1270 roku król francuski wyruszył ze swą armią na Tunis, gdzie liczył na pomoc miejscowego
sułtana. Oczekiwanej pomocy nie dostał. Co więcej, tuż po przybyciu pod Tunis, w armii rozpętała się
epidemia dżumy, której ofiarą padł sam Ludwik IX. Zmarł wkrótce, a wojska bez dowódcy wróciły w
popłochu do Europy.
Tak zakończyła się siódma, ostatnia z krucjat. Można powiedzieć, że tylko pierwsza z wypraw spełniła
oczekiwania organizatorów i samych uczestników. Druga, piąta, szósta i siódma zakończyły się klęską.
Nie mówiąc już o wyprawie dziecięcej. Jedynie jeszcze trzecia i czwarta wyprawa przynosiły efekty, jednak
mierne. Właśnie dzięki klęskom i kiepskim rezultatom organizowano kolejne wyprawy aż w końcu stanęło
na siedmiu krucjatach.
W późniejszych latach miały
Jeden z zamków
miejsce próby organizowania
wybudowanych przez
wypraw krzyżowych, jednak
krzyżowców. Ten pokazany
bez powodzenia.
na zdjęciu znajduje się w
egipskiej zatoce Akaba.
Państwa krzyżowców
przetrwały na wschodzie do
schyłku XIII wieku.
Ostatnia forteca Akka
utracona została w 1291
roku.
Pracę przygotował Bartosz Jurkiewicz
----Źródła:
Wikipedia.pl
Nowa encyklopedia powszechna PWN 1998
Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Historia II 2006
----Wszystkie zdjęcia z wikipedia.pl