WAŻNIEJSZE I LEPIEJ WIDOCZNE GWIAZDOZBIORY

WAŻNIEJSZE I LEPIEJ WIDOCZNE
GWIAZDOZBIORY
WIELKA NIEDŹWIEDZICA - Ursa Maior
Wielka Niedźwiedzica to chyba najbardziej znany gwiazdozbiór naszej (północnej)
części nieba. Widoczny jest w Polsce przez cały rok, zmienia jedynie swoje położenie
względem horyzontu, gdyż raz Wóz "stoi na kołach", innym razem wisi do góry
kołami, potem "stoi na dyszlu" - zależnie od pory roku. Trzeba wyjaśnić, że Wóz to
tylko część całej Niedźwiedzicy, od niego odchodzą jakby nogi Niedźwiedzicy,
zakładając, że dyszel to szyja i głowa, a wóz to jej korpus
SMOK - Draco
Gwiazdozbiór Smoka rozciąga się na naszym północnym niebie pomiędzy Małą
i Wielką Niedźwiedzicą. Według mitu, smok ten był strażnikiem złotych jabłek
w ogrodzie hesperyd, pokonał go Herakles.
MAŁA NIEDŹWIEDZICA - Ursa Minor
Mała Niedźwiedzica należy także do naszych północnych gwiazdozbiorów,
widocznych przez cały rok. Zawiera w swym układzie bardzo popularną Gwiazdę
Polarną. Jednak nie jest tak znana jak Wielka Niedźwiedzica. Znacznie różni się od
niej - co prawda jej kształt przypomina wóz, ale jest wygięta w przeciwną stronę, a jej
gwiazdy są słabiej widoczne.
PSY GOŃCZE - Canes Venatici
Gwiazdozbiór Psów Gończych składa się z kilku gwiazd widocznych pod dyszlem
Wielkiego Wozu. W zasadzie to tylko dwie gwiazdy, tworzące ukośną linie
i niemożliwe do pomylenia z żadnym innym gwiazdozbiorem. Widoczne są zawsze
na naszym niebie, a ich położenie względem horyzontu zmienia się tak samo jak
położenie Wozu.
HERKULES - Hercules
Ma bardzo pogmatwany układ i składa się ze słabiej świecących gwiazd. Ale późnym
latem wyraźnie świeci na południowej części nieba i nie tak trudno go odnaleźć.
SKORPION - Scorpius
Widoczny nisko na horyzoncie na południowej stronie nieba. Pod Wężownikiem
trzeba szukać charakterystycznych konstrukcji na krańcach Skorpiona i jasnej
czerwonej gwiazdy Antares, otoczonej dwiema małymi gwiazdkami.
KORONA POŁUDNIA - Corona Australis
Korona Południa jest gwiazdozbiorem niemal niewidocznym u nas. Konstelacja ta
znajduje się obok Strzelca, pod jego dwoma czworokątami; należy szukać słabo
świecącego łańcuszka gwiazd ułożonego w nieregularny okrąg, podobnego do
naszej Korony Północnej.
ŁABĘDŹ - Cygnus
Łabędź i jego najjaśniejszy Deneb są kolejnym wierzchołkiem trójkąta jesiennoletniego. Mitologia wiąże jego pochodzenie z dwiema historiami. Po pierwsze, że jest
to syn boga słońca Faeton, który wykradł rydwan słońca i nieopatrznie spowodował
pożar całego świata. Zeus w złości zabił go, ale litościwi bogowie zabrali z krainy
umarłych na niebo. Druga historia mówi, że łabędź przedstawia Zeusa, który pod
taką postacią romansował z Ledą.
ORZEŁ - Aquila
Orzeł stanowi trzeci wierzchołek trójkąta jesienno-letniego. Jest to gwiazdozbiór
pogubiony jest w "tłumie" Drogi Mlecznej.
KASJOPEJA - Cassiopeia
Kasjopeja to imię etiopskiej królowej, która uważała się za najpiękniejszą kobietę. Za
pychę została ukarana. Posejdon zesłał na kraj powodzie, które tylko ofiara z córki
Andromedy mogła powstrzymać. Andromedę wyprowadzono na wybrzeże i przykuto
do skały. Zobaczył to wracający z wyprawy Perseusz, uratował Andromedę i pokonał
wielkiego Wieloryba, który miał porwać księżniczkę. Cała ta historia została zapisana
na niebie. Kasjopeja jest bardzo popularnym gwiazdozbiorem, ułożonym z jasnych
gwiazd w kształcie trochę nieregularnego "W". Znajduje się w obrębie Drogi
Mlecznej, co może ją trochę "gubić", blisko Gwiazdy Polarnej (powyżej niej, na linii
Wielki Wóz - G. Polarna). Widoczna jest cały rok.
CEFEUSZ - Cepheus
Cefeusz to kolejny gwiazdozbiór powiązany z historią księżniczki Andromedy
złożonej w ofierze Posejdonowi. Był to jej ojciec, król Etiopii. Na niebie sąsiaduje ze
swą małżonką Kasjopeją; znajduje się po tej otwartej stronie "W". Ma postać domku,
tj. trochę nieregularnego kwadratu z trójkątnym daszkiem. Oddalony jest od nas o 49
lat świetlnych.
ANDROMEDA - Andromeda
Andromeda to rozległy i dość skomplikowany gwiazdozbiór, gdyż niektóre gwiazdy
dzieli z sąsiednim Pegazem. Znajduje się po zamkniętej stronie "W" Kasjopei. Ma
postać linii ułożonej z trzech dużych gwiazd, obok zauważamy równoległą linię
słabszych gwiazd. Oddalona jest 2,3 miliony lat świetlnych od nas. Najlepiej
2
obserwować ją jesienią, gdy cały gwiazdozbiór jest wysoko, prawie na środku nieba.
PEGAZ - Pegasus
Pegaz to mitologiczny skrzydlaty koń. Wyskoczył z szyi zabitej przez Perseusza
Meduzy. Pegaz zajmuje dość dużo miejsca na jesiennym i zimowym niebie. Nie jest
trudno go znaleźć, gdyż tworzy wyraźny kwadrat jasnych gwiazd, oddalonym od nas
200 lat świetlnych. Jeśli uważnie się jej przyjrzymy, możemy dostrzec jej czerwonawe
zabarwienie i okresowe zmiany jasności, tak, że z najjaśniejszej gwiazdy tego
kwadratu staje się najsłabszą. Gwiazdozbiór Ryb pojawia się jesienią na
południowym wschodzie i towarzyszy nam przez całą zimę nisko na południowym
horyzoncie. Nie łatwo go znaleźć, gdyż składa się z bardzo małych gwiazdek.
BARAN - Aries
Mitologia przekazuje nam historię o złotym Baranie. Został on zesłany przez boginię
Nefele, by uratować dzieci, którym groziło niebezpieczeństwo. Mimo iż Baran jest
maleńkim gwiazdozbiorem, złożonym z kilkunastu małych gwiazdek, nie jest trudno
odnaleźć póżną jesienią na południowym wschodzie linię utworzoną przez dwie
główne gwiazdy: Hamal i Mesarthim.
WIELORYB - Cetus
Wieloryb w Mitologi był potworem, który miał zalać Etiopię, jesli nie dostałby
księżniczki Andromedy w ofierze. Jednak na pomoc pospieszył Perseusz, uratował
Andromedę, a potwora poraził straszliwym widokiem głowy zabitej Meduzy.
PERSEUSZ - Perseus
Mimo iż Perseusz należy do grupy Kasjopei, jest on nieco oddalony od nich i nie
podróżuje po nocnym niebie z nimi. W okresie letnim jest niewidoczny. Najlepiej
szukać go zimą na południowym wschodzie, wysoko nad horyzontem, powyżej
Oriona
LUTNIA - Lyra
Lutnia to malutki gwiazdozbiór, ale zwykło się łączyć go z dwoma innymi; w ten
sposób otrzymujemy trójkąt jesienno-letni. Właściwie trójkąt tworzą tylko
najjaśniejsze gwiazdy tych konstelacji.
WOZNICA - Auriga
Gwiazdozbiór tan pojawia się późnym latem na północnym wschodzie, wygląda jak
nieregularny wielokąt z jasnych gwiazd. Nie ma w sąsiedztwie innych jasnych figur,
więc łatwo go rozpoznać. Zimą przechodzi niemal przez środek nieba.
3
BYK - Taurus
Świeci Zimą równie pięknie i jasno jak Orion. Nie jest trudno odnaleźć go na niebie,
gdyż układa się w trójkąt ponad Orionem na prawo. Jego główną gwiazdą jest
czerwony Aldebaran, przedstawiający przekrwione oko rozjuszonego Byka.
ZAJĄC - Lepus
Gdy Orion jest już wysoko, możemy znaleźć tuż pod nim kształtną konstrukcję
diamentu (tj. obróconego o 45" kwadratu) i wychodzące od niego w górę linie: jedna
prosta, a druga złamana jak ucho zająca.
MAŁY PIES - Canis Minor
Mały Pies wraz z Dużym Psem miał towarzyszyć Orionowi w polowaniach. Na niebie
znajduje się w pewnej odległości na lewo od Oriona, mniej-więcej na przedłużeniu
dwóch gwiazd ramion Oriona - Belatrix i Betelgeuse. ".
WIELKI PIES - Canis Maior
Wielki Pies towarzyszy Orionowi w polowaniach. Konstelacja ta znajduje się w na
lewo w dół od Oriona; pas Oriona prawie dokładnie wskazuje na Syriusza - główną
gwiazdę i największą gwiazdę widoczną z Ziemi.
BLIZNIĘTA - Gemini
Gwiezdne Bliźnięta Polluks i Kastor. Słyneli oni z wielkiej miłości braterskiej, gdyż po
śmierci jednego z nich, drugi obdarzony nieśmiertelnością odwiedzał go w
zaświatach. Wkrótce obaj zostali przeniesieni na nieboskłon. Stali się patronami
żeglarzy i wszystkich potrzebujących pomocy. Gwiazdozbiór Bliźniąt znajduje się na
lewo ponad Orionem. Tworzą go jasne gwiazdy ułożone w kształt prostokąta
LEW – Leo
Mitologiczny lew nemejski, wielki, groźny i bardzo silny. Herakles miał za zadanie
zabić tego lwa, co też udało mu się wykonać. Ten brawurowy wyczyn został
uwieczniony na niebie.
ORION - Orion
Orion to chyba najbardziej znany i najpiękniejszy zimowy gwiazdozbiór naszego
północnego nieba. Zawdzięcza to bardzo jasnym gwiazdom ułożonym w dość
wyrazisty kształt i dobrą, łatwą do obserwacji pozycję na niebie. W swej głębi kryje
piękne ciała niebieskie: Wielką i Małą Mgławicę Oriona - gratkę dla "uzbrojonych
oczu". Ja zajmę się jego najbliższym wizerunkiem. Niestety, nie można ich zobaczyć
"gołym okiem", lecz tylko przy pomocy choćby niewielkiej lornetki. Orion był wielkim,
słynnym myśliwym. Wsławił się swymi podróżami, również w zaświaty, brawurowymi
walkami i dobroczynnością dla ludzi.
4
RAK - Cancer
Rak jest niewielkim i trudnym do obserwacji gwiazdozbiorem. Jego gwiazdy są
niewielkie, nawet główna gwiazda Raka Acubens ("Szczypce") jest niepozorna.
Indeks
5