filozofia

Konspekt zajęć ścieżki edukacyjnej – edukacja filozoficzna dla klasy I szkoły ponadgimnazjalnej
opracowany przez Małgorzatę Fejkiel
1. Temat: Co to jest filozofia, a kto jest filozofem?
Czas: 1 godzina lekcyjna.
2
Cel ogólny: zdefiniowanie pojęć: filozofia, filozof, arche; ustalenie przyczyn powstania
filozofii, ustalenie czym się zajmuje filozofia.
3
Cele operacyjne. Po zajęciach uczeń:
- zna pojęcie filozofia; wie czym ona się zajmuje i dlaczego Grecy ją stworzyli,
- zna pojęcie filozof i umie wymienić kilku filozofów starożytnych,
- wie kiedy i gdzie powstała filozofia,
- umie formułować podstawowe pytania filozoficzne,
- wie na czym polega specyfika zagadnień filozoficznych.
4
Pomoce dydaktyczne: „Filozofia dla szkoły średniej” B. Markiewicz,
„Słownik filozofii” D. Julli, „Słownik języka polskiego”.
5
Metody i formy pracy: pogadanka, wykład, praca z tekstem ; praca w grupach, indywidualna,
notatka w formie mapy mentalnej.
6. Tok zajęć:
a) Zapisanie tematu lekcji.
b) Próba odpowiedzi uczniów na temat sensu i treści następujących obiegowych porzekadeł:
„Nie bądź takim filozofem”, „Nie filozofuj”.
Przewidywane odpowiedzi uczniów: „Nie wymądrzaj się”, „Nie bądź takim mądralą”.
W tym momencie nauczyciel zwraca uczniom uwagę na czasowniki: mędrkować,
mądrzyć się, wymądrzać się, które wskazują na semantyczny i słowotwórczy związek
z pojęciem mądrości. Uczniowie w „Słowniku języka polskiego” szukają definicji
mądrości: „wiedza praktyczna lub teoretyczna”.
c) Następnie nauczyciel wyjaśnia znaczenie słowa filozofia, pochodzącego od greckich słów:
phileo-lubię + sophia-mądrość = filozofia czyli umiłowanie mądrości, to myślenie
poszukujące prawdy o świecie i człowieku; filozofia rozważa to, czego nie można
sprawdzić; zajmuje się rozważaniami dotyczącymi problemów ogólnych, ważnych dla
wszystkich ludzi. Uczniowie szukają definicji filozofii w „Słowniku filozofii”.
d) Poinformowanie uczniów, że człowiek od wieków zadawał sobie następujące pytania: „Kim
jesteśmy i dlaczego żyjemy?”, „Jak powstał świat?’, „Kto stworzył świat?”, „Czy istnieje
życie po śmierci?”, „Jak ludzie powinni żyć?”. Na te pytania my szukamy odpowiedzi tak,
jak szukali jej starożytni Grecy. Nauczyciel odwołuje się do mitów greckich, za pomocą
których starożytni Grecy odpowiadali na wymienione wyżej pytania. Uczniowie mówią: o
powstaniu świata z chaosu, że człowieka ulepił Prometeusz, że światem rządzili bogowie i
mieli określony zakres władzy.
e) Nauczyciel informuje uczniów, że za moment powstania filozofii przyjmuje się VII/VI
w p.n.e. w Grecji, gdy nastąpiło oderwanie się poszukiwania przyczyny powstania świata od
bogów. Dokonał tego Tales formułując stwierdzenie „Wszystko jest z wody, z wody
powstało i z wody się składa”.
f) Uczniowie dzielą się na 4 grupy, z których każda na podstawie książki „Filozofia dla szkoły
średniej” prezentuje koncepcje jońskich filozofów przyrody: Talesa z Miletu,
Anaksymenesa, Ksenofanesa, Heraklita z Efezu ze zwróceniem szczególnej uwagi na arche,
czyli tego co stanowi początek wszystkiego, podstawę świata.
g) Uczniowie sami starają się odpowiedzieć na pytanie kim jest filozof. Przewidywane
odpowiedzi: „Myśliciel”, „Człowiek który poszukuje prawdziwej wiedzy o świecie
i człowieku”. „Filozofem może zostać ten, kto stara się poznać prawdę o człowieku i
świecie”. Uczniowie szukają definicji słowa filozof w „Słowniku filozofii”.
h) Uczniowie sporządzają notatkę w formie mapy mentalnej, np.
Kim jesteśmy i dlaczego żyjemy?
Jak powstał świat?
Czy istnieje życie po śmierci?
Jak ludzie powinni żyć?
Kto stworzył świat?
FILOZOFIA - myślenie poszukujące prawdy o świecie i człowieku
Starożytna Grecja VII/VI w. p.n.e.
Jońscy filozofowie przyrody odpowiadają na pytanie:
Jak powstał świat?
Tales z Miletu
-
arche, czyli początkiem wszystkiego była -
woda
Anaksymenes
-
arche, czyli początkiem wszystkiego było -
powietrze
Ksenofanes
-
arche, czyli początkiem wszystkiego była -
ziemia
arche, czyli początkiem wszystkiego był -
ogień
Heraklit z Efezu
-
Konspekt zajęć ścieżki edukacyjnej - edukacja filozoficzna dla klasy I szkoły ponadgimnazjalnej
opracowany przez Małgorzatę Fejkiel
1. Temat: Czym jest sztuka i jaka jest jej rola w życiu człowieka?
Czas: 1 godzina lekcyjna.
2. Cel ogólny: wyjaśnienie pojęć: estetyka, sztuka i jej rodzaje, piękno, wartości estetyczne,
przeżycie estetyczne, forma, artysta i odbiorca sztuki; uczniowie powinni dostrzec zagadnienia
filozoficzne w sztuce.
3. Cele operacyjne. Po zajęciach uczeń:
- zna wyżej wymienione terminy,
- umie odróżnić sztukę użytkową od sztuki „czystej” i sztuki zaangażowanej,
- dostrzega różną formę sztuki,
- umie formułować podstawowe pytania filozoficzne dotyczące kultury,
- umie pracować w zespole i prowadzić dyskusje,
- zna rolę sztuki w życiu człowieka.
4. Pomoce dydaktyczne: reprodukcje dzieł sztuki: „Zeus wymyślający motyle” – obraz Dosso
Dossi, „Biały kwadrat na białym tle” – obraz K. Malewicza, „Dawid” – rzeźba Michała Anioła,
Wazon w kształcie kwiatu L.C. Tiffany’go, „Słownik filozoficzny” D. Julli.
5. Metody i formy pracy: dyskusja, pogadanka, metoda aktywnego oglądania dzieła sztuki; praca
w grupach, indywidualna.
6. Tok zajęć:
a) Zapoznanie uczniów z tematem zajęć.
b) Swobodne wypowiedzi uczniów dotyczące dzieł sztuki, muzeów, zwiedzania zabytków.
Uczniowie starają się zdefiniować słowo sztuka, dzieło sztuki. Przykładowe odpowiedzi
uczniów: malarstwo rzeźba, gra aktora, film. By sztuka istniała musi być artysta i odbiorca.
c) Podział uczniów na cztery grupy, z których każda ma zajmować się jednym dziełem sztuki
(rozdanie reprodukcji dzieł sztuki: „Zeus wymyślający motyle”, „Biały kwadrat na białym
tle”, „Dawid”, wazon Tiffany’go) odpowiadając na następujące pytania: Co to jest – opisz
przedmiot sztuki; Co dzieło Twoim zdaniem wyraża?; Czy czemuś służy?; Jaki materiał
posłużył artyście do jego wykonania?; Jakie wrażenie w Tobie wywołuje?.
d) Grupy prezentują dzieło sztuki odpowiadając na powyższe pytania. W czasie prezentacji
uczniowie robią notatkę w formie tabeli:
Tytuł dzieła
„Zeus
wymyślający
motyle”
Opis i tematyka
dzieła
-tematyka
mitologiczna,
-Zeus
stwarza
motyle malując je,
Co wyraża?
-Zeus symbolizuje
idealnego malarza,
który
nie
naśladuje
rzeczywistości, ale
tworzy całkowicie
nowy,
oryginalny świat,
-sztuka
zaangażowana,
Forma dzieła
Przeżycie
estetyczne
- obraz,
-poczucie spokoju,
- malarstwo -poczucie
realistycz harmonii i ładu,
ne, bogowie -ładny obraz,
mają ludzką -zachwyt,
postać,
-podziw,
- różne
kolory,
- światłocie
nie,
„Biały kwadrat na -tematyka
białym tle”
związana
geometrią,
-figura
geometryczna,
„Dawid”
Wazon na kwiaty
-nie pokazuje, ale
z daje do myślenia,
-ukazuje
ideę
kwadratu
stworzonego nie
przez naturę, ale
przez człowieka,
-malarstwo
abstrakcyjne,
-tematyka biblijna,
-postać młodego,
dobrze
zbudowanego
mężczyzny, który
mógłby mieć inne
imię, mógłby być
każdym
mężczyzną,
-wazon ze szkła
na
kwiaty
w
kształcie kwiatu,
-przedmiot
codziennego
użytku,
-
obraz,
jeden kolor
w dwóch
odcieniach
- malarstwo
abstrakcyjne
-wyraża
siłę
-rzeźba
mężczyzny,
marmuru,
-ukazuje piękno i
proporcjonalność
-sztuka
ludzkiego ciała,
„czysta”
-wyraża
wewnętrzną siłę
i odwagę,
-sztuka naśladuje
-wazon
przyrodę,
szkła,
-sztuka
służy
-sztuka
człowiekowi,
użytkowa,
-sztuka użytkowa,
-zdziwienie,
-zaskoczenie,
-zdumienie,
-wzburzenie,
z -podziw,
-zachwyt,
-zdumienie,
ze -zachwyt,
-podziw,
-oryginalność,
-niezwykłość,
-poczucie piękna
w
życiu
codziennym.
e) Podsumowanie wiadomości. Uczniowie korzystając ze „Słownika filozoficznego” definiują
pojęcia: estetyka, przeżycie estetyczne, piękno, sztuka.
Konspekt zajęć ścieżki edukacyjnej - edukacja filozoficzna dla klasy I szkoły ponadgimnazjalnej
opracowany przez Małgorzatę Fejkiel
1. Temat: Myśl augustyńska podstawą filozofii średniowiecznej.
Czas: 1 godzina lekcyjna.
2. Cel ogólny: zapoznanie z teocentrycznym systemem filozoficznym świętego Augustyna,
jednego z Ojców Kościoła, kształcenie umiejętności pracy z tekstem filozoficznym.
3. Cele operacyjne. Po zajęciach uczeń:
- zna nietypową biografię świętego,
- zna pojęcia: teocentryzm, iluminacja, „creatio ex nihilo”, „civitas Dei”, „civitas terrena”,
patrystyka, augustynizm, manicheizm, średniowiecze,
- wie, że św. Augustyn był prekursorem historiozofii, czyli filozofii dziejów,
- umie zdefiniować gatunek literacki jakim są wyznania,
- umie argumentować swoje sądy czy poglądy innych,
- umie analizować teksty filozoficzne,
- umie pracować w zespole i prowadzić dyskusje.
4. Pomoce dydaktyczne: „Spotkania z filozofią” A. Sikora, „Filozofia dla szkoły średniej”
B. Markiewicz, „Wyznania” św. Augustyn, „Świat Zofii” J. Gaarder, „Rozmowy ze św.
Augustynem” J. Salij OP, „Słownik terminów literackich” M. Głowiński.
5. Metody i formy pracy: praca z tekstem filozoficznym, dyskusja, wykład, pogadanka ; praca w
grupach, indywidualna, notatka w formie mapy mentalnej.
6. Tok zajęć:
a) Zapoznanie uczniów z tematem zajęć.
b) Jeden z uczniów prezentuje, niezwykły jak na świętego, życiorys św. Augustyna
(na wcześniejszej lekcji jeden z uczniów może zgłosić się do zaprezentowania tej postaci,
korzystając z książek wskazanych przez nauczyciela). Wyjaśnienie pojęć: patrystyka,
manicheizm, historiozofia, średniowiecze.
c) Podział uczniów na cztery grupy, z których każda otrzymuje fragmenty
„Wyznań” św. Augustyna, np.:
- grupa I – rozdział szósty z Księgi VI,
- grupa II – rozdział trzeci z Księgi VIII,
- grupa III – rozdział dwudziesty z Księgi X,
- grupa IV – rozdział dwudziesty drugi i dwudziesty trzeci z Księgi X.
Każda z grup ma analizować tekst odpowiadając na następujące pytania:
„Kto stworzył świat?”, „Kim jest człowiek?”, „Co jest prawdziwym szczęściem dla
człowieka?”, „Jak św. Augustyn tłumaczy istnienie zła na świecie?”, „Z jakich części
składa się świat”, „Kto w utworze wypowiada się i jakim stylem?”.
d) Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel w razie konieczności uzupełnia
wypowiedzi uczniów. W „Słowniku filozoficznym” uczniowie szukają znaczenia
następujących pojęć: teocentryzm, iluminacja, augustynizm, a w „Słowniku terminów
literackich” zapoznają się z gatunkiem literackim, jakim są wyznania.
e) Podsumowaniem lekcji może być notatka w formie mapy mentalnej, np.:
Bóg tworzy świat z niczego „creatio ex nihilo”.
„civitas terrena” – państwo ziemskie
„civitas Dei” – państwo Boże
Dualistyczna, tragiczna koncepcja człowieka:
zniszczalne ciało
i
nieśmiertelna dusza
AUGUSTYNIZM
(IV/V w. n.e.)
Teocentryzm
Historiozofia
Iluminacja
Bóg najwyższym dobrem i szczęściem dla człowieka.
Zło to brak dobra.
Prymat wiary nad rozumem.