43 — Jeden z wielu typów trudności w uczeniu się, zaburzenie o
advertisement
Nauczyciele języków obcych wobec różnorodności w klasie językowej oraz wyzwań dydaktyki włączającej Tabela 1 . Metodyka nauczania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – wybrane przykłady. Źródło: oprac. własne Rodzaj specjalnych potrzeb edukacyjnych Opis objawów Zalecane techniki nauczania Ocenianie osiągnięć Dysleksja (por. Bogdanowicz 2011) —— Jeden z wielu typów trudności w uczeniu się, zaburzenie o podłożu językowym. —— Trudności w różnych formach komunikacji, może przejawiać się w trudnościach z czytaniem, pisaniem, w ortografii oraz w spójnym wysławianiu się. —— Często występują trudności z zapamiętywaniem. —— Stymulacja wielozmysłowa: łączenie tekstu, obrazu, uczenie się poprzez wykonywanie czynności. —— Dzielenie materiału do nauczenia się na mniejsze porcje, częste powtórki, np. w postaci gier językowych. —— Wykorzystanie rymu i rytmu, włączanie elementów dramy. —— Wykorzystanie odpowiednich czcionek (bezszeryfowych) oraz liter przestrzennych; zwiększenie interlinii, wykorzystanie okienka do czytania, które pozwoli na wyodrębnienie części tekstu. —— Podawanie instrukcji pisania tekstów. —— Grupowanie wyrazów, tworzenie rodzin słowotwórczych. —— Kodowanie reguł gramatycznych za pomocą symboli, kolorów. —— Nauczanie strategii (czytania, rozumienia tekstów słuchanych); odwoływanie się do mnemotechniki. —— Zmniejszenie ilości materiału do opanowania. —— Ocenianie głównie na podstawie wypowiedzi ustnych, nieuwzględnianie błędów ortograficznych w pracach pisemnych. —— Prace pisemne powinny być oceniane głównie pod względem merytorycznym. —— Alternatywą do oceniania formalnego (oceny) powinno być ocenianie nieformalne odnoszące się np. do systematyczności ucznia w odrabianiu prac domowych lub jego aktywności na lekcji. ADHD (por. Janicka 2015) Może mieć trzy formy: —— typ hiperaktywny cechujący się podwyższonym poziomem aktywności motorycznej (nieadekwatnym do okoliczności) oraz często nadmierną gadatliwością; —— typ z zaburzeniami koncentracji i uwagi, objawiający się często trudnościami z zapamiętywaniem; —— typ mieszany przejawiający nadmierną ruchliwość i impulsywność przy jednoczesnych problemach z koncentracją. —— Ważniejsze od konkretnych technik nauczania jest wprowadzenie i konsekwentne przestrzeganie reguł zachowania (szczególnie w przypadku uczniów hiperaktywnych). —— Stymulacja wielozmysłowa: —— łączenie tekstu słuchanego bądź pisanego z obrazem, wizualizacje leksyki oraz struktur gramatycznych; —— stosowanie gier leksykalnych i gier polegających na układaniu/ dokładaniu elementów; —— atrakcyjne gry grupowe o charakterze ruchowym; —— gry z elementami współzawodnictwa; —— elementy dramy, gry z podziałem na role. —— Sprawdzanie wykonania zadania z pomocą list sprawdzających. —— Prosto formułowane polecenia, używanie formy poleceń pozytywnych. —— Podzielenie lekcji na trzy fazy, częsta zmiana aktywności, umożliwienie odpoczynku, poruszania się po klasie. —— Zachęcanie uczniów do autorefleksji nad własnym zachowaniem, sukcesami oraz trudnościami. —— Chwalenie i nagradzanie (np. z wykorzystaniem żetonów) pożądanych zachowań. —— Prowadzenie dzienniczka dobrych zdarzeń szkolnych. —— Wprowadzenie kontraktu (rodzaj listy sprawdzającej), w którym odnotowywane byłyby po każdej lekcji wszystkie pozytywne zachowania ucznia. 43 KOMPETENCJE NAUCZYCIELI JĘZYKÓW OBCYCH Zaburzenia słuchu (por. Domagała-Zyśk, Karpińska-Szaj 2011) —— Nieodbieranie dźwięków o określonej intensywności (natężeniu) lub częstotliwości (problem z rozumieniem wyrazów zawierających określone głoski. —— Mogą pojawić się problemy artykulacyjne, z przyswajaniem głosek, z nauką czytania i pisania, błędy składniowe, leksykalne i artykulacyjne, deficyty w rozwoju pojęć. —— Umożliwienie uczniowi czytania z ust (nie ustawiać się tyłem do źródła światła). —— Formułowanie krótkich poleceń. —— Mówienie w naturalnym (ani zbyt szybkim, ani zbyt wolnym) tempie. —— Podawanie z wyprzedzeniem (na piśmie) omawianych zagadnień. —— Unikanie zadawania długich tekstów. —— Stymulacja wielozmysłowa: częste używanie elementów graficznych, korzystanie z pomocy wizualnych, odwoływanie się do konkretów. —— Przed sprawdzianami podawanie listy zagadnień, słów do opanowania. —— Rozwijanie świadomości językowej, nawiązywanie do języka ojczystego. —— Nauczanie strategii. —— Przygotowywanie ćwiczeń w wersji elektronicznej. —— Uwzględnianie wkładu pracy ucznia. —— Ustalenie indywidualnych kryteriów oceniania uwzględniających potencjał rozwojowy ucznia. —— Ocenianie w odniesieniu do wcześniej ustanowionych dla ucznia celów. —— Stosowanie arkuszy samooceny (to już umiem/ to muszę jeszcze ćwiczyć). Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim lub umiarkowanym (por. Burzyńska 2011) —— Słabsze funkcjonowanie mentalne spowodowane niższym ilorazem inteligencji w stosunku do przeciętnej normy (IQ 100), czemu towarzyszą problemy adaptacyjne. —— Problemy z artykulacją, wyrażaniem myśli, z rozumieniem skomplikowanych, abstrakcyjnych pojęć. —— Słabo rozwinięte myślenie logiczne. —— Często występują problemy emocjonalne: agresja, niemożność nawiązania relacji interpersonalnych, brak motywacji, negatywne podejście do życia. —— Stymulacja wielozmysłowa: —— nauczanie słownictwa na konkretach, —— rozwijanie umiejętności czytania i pisania z wykorzystaniem obrazów, —— operacje umysłowe dokonywane na konkretnym materiale, —— stymulowanie samodzielnej pracy nad rozwojem języka: zachęcanie do opracowywania słowniczka obrazkowego. —— Tworzenie pozytywnej atmosfery nauki i wspieranie wysiłków ucznia. —— Zadania wymagające pozyskiwania informacji w Internecie. —— Podział materiału na mniejsze partie. —— Stopniowanie trudności. —— Częste powtórki. —— Postępy powinny być oceniane w aspekcie indywidualnym. —— Uzupełnianie kart samooceny. —— Uzupełnianie kart pracy z Europejskiego Portfolio Językowego. —— Zadania powinny mieć charakter odtwórczy. Zespół Aspergera (por. Róg 2011) Uczniowie mający wybitne zdolności w jednej lub wielu dziedzinach: znakomita pamięć, znajomość szczegółów, wąska specjalizacja. Jednocześnie izolują się społecznie, mają problemy adaptacyjne i komunikacyjne – mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktów interpersonalnych i komunikacją w sytuacjach społecznych. —— Przestrzeganie przejrzystej struktury lekcji, uprzedzanie o planowanych zmianach. —— Nauczyciel powinien być modelem językowych zachowań komunikacyjnych i interpersonalnych. —— Wyrażenie zgody na samodzielną pracę, zwolnienie z udziału w pracy grupowej lub grach dydaktycznych, jeśli to konieczne. —— Dostarczanie list potrzebnych wyrażeń i zwrotów. —— Wspieranie obrazami tekstów do słuchania i czytania. —— Uwzględnianie niedoskonałości motoryki, męczliwości dłoni: dawanie dodatkowego czasu na pisanie lub umożliwienie korzystania z klawiatury komputera. —— Proponowanie ćwiczeń uwzględniających zdolności danego ucznia, jego doskonałą pamięć. —— Uwzględnianie zainteresowań ucznia. —— Ocenianie w aspekcie indywidualnym. —— Rezygnacja z oceniania wypowiedzi ustnych; jeśli uczeń ma z tym problem, rozmowę należy zastąpić techniką rozmowy komiksowej (wpisywanie wypowiedzi ustnych w dymki). 444/2016
