mikrostruktura społeczna, rodzina, socjologia

mikrostruktura społeczna, rodzina,
socjologia
Każdy człowiek w ciągu swego życia staje się członkiem niezliczonej liczby grup: rodziny,
rówieśników, klasy szkolnej, zawodowej, religijnej, organizacji społecznych, politycznych i
związkowych oraz klasy społecznej. Grupy są wszechobecne. Za pomocą pojęcia grupy
opisuje się najróżnorodniejsze zbiory ludzi o określonej kulturze. Grupa społeczna w
szerokim znaczeniu powinna charakteryzować się: kontaktem i wzajemnym oddziaływaniem
na siebie osób wchodzących w skład grupy, dzieleniem podobnych przekonań, posiadaniem
spójnego systemu wartości i świadomością identyfikacji z grupą.
Wszystkie wyróżnione wyżej właściwości grupy mogą występować w różnym natężeniu. Na
przykład bliskość przyjaciół i bliskość z tytułu przynależności do tej samej klasy społecznej,
to są dwie odmienne jakości. Z tych względów dzielimy grupy społeczne na dwa zasadnicze
rodzaje: grupy pierwotne i grupy wtórne.
Grupy pierwotne charakteryzują się interakcjami opartymi na bezpośrednim kontakcie.
Przykładem grupy pierwotnej jest przede wszystkim rodzina, ale i grupa przyjaciół, kolegów
w okresie dorastania, jeśli każdy jej członek jest dopełnieniem drugiego członka, tak jak jest
to najczęściej w rodzinie. Grupy pierwotne stanowią wielkie oparcie dla swoich członków.
Umożliwiają łagodniejsze znoszenie frustracji, radości zaś z sukcesów, osiąganych przez
jednostkę z takiej grupy, stają się udziałem wszystkich jej członków. Doświadczenia
wyniesione z uczestnictwa w grupach pierwotnych mają szczególną siłę w budowaniu
osobowości człowieka, jej zasadniczych rysów oraz ustosunkowania do innych osób i ludzi.
Grupy wtórne, czyli formalne, są nieodłącznym składnikiem życia społecznego. Ich
wyróżnikiem jest to, że mają organizację formalną, czyli strukturę. Struktura jest często
zaprojektowana przez kierownictwo, np. zakładu pracy, nauczyciela w klasie szkolnej. Typ
struktury organizacji jest podporządkowany wykonywanym przez nią zadaniom. Istota
struktury formalnej polega na przydzieleniu ról w organizacji poszczególnym członkom oraz
ustalaniu relacji między rolami.
Gdy uczestnicy grup formalnych wypełniają powinności związane ze swoją rolą i miejscem w
organizacji, to jednym z następstw współpracy członków grup formalnych są przyjaźnie i
sympatie zrodzone w procesie wzajemnego zaspokajania potrzeb osobistych, a w
konsekwencji powstania grupy lub grup nieformalnych. Tą drogą wyłaniają się przywódcy
nieformalni o dużym autorytecie oraz niejako drugie życie w grupach formalnych.
Charakterystyczną rzeczą jest to, iż nieformalne kanały komunikacyjne są często sprawniejsze
niż formalne i oficjalne.
Rodzina jest grupą pierwotną i gwarantuje człowiekowi zaspokojenie potrzeby
bezpieczeństwa, jest ona podstawową komórką życia społecznego, w której przekazywane są
wartości i postawy. Rodzina jest, jak wszystkie instytucje społeczne, czymś zmiennym i
ulegającym historycznym przeobrażeniom, dlatego też definicja rodziny jest różnie
opisywana np. autor amerykański, Clifford Kirkpatrick w swoim dziele “The Family as
Process and Institution” z 1955 roku, określa rodzinę jako “instytucję zawierającą właściwe
danej kulturze normy regulujące zachowanie seksualne, reprodukcję gatunku, wychowanie
dzieci i wzajemne stosunki różnych grup wyróżnionych według wieku, płci i stosunków
pokrewieństwa” . Dla pełnego obrazu rodziny należy by dodać, iż rodzina jest jednostką
gospodarczą, w szczególności jednostką zapewniającą w sensie ekonomicznym utrzymanie i
wychowanie dzieci.
Porównując różne kultury, spotykamy się z rozmaitymi typami rodzin. Klasyfikacja rodzin
jest poddana różnorodnym kryteriom.
Z punktu widzenia liczebności grup małżeńskich można wyróżnić dwa podstawowe typy
rodzin: monogamiczne i poligamiczne.
Najczęściej spotykamy się z związkami monogamicznymi, czyli małżeństwo jednego
mężczyzny i jednej kobiety.
Poligamicznymi małżeństwami nazywamy takie, w których występuje równocześnie więcej
niż jeden mężczyzna (poliandria-wielu mężczyzn i jedna kobieta) lub więcej niż jedna kobieta
(poligynia -wiele kobiet i jeden mężczyzna).
Do tego podziału można dołączyć model rodziny nuklearnej (małej) składającej się z dwóch
dorosłych osób różnej płci wraz z ich dziećmi zamieszkujący razem oraz model rodziny
poszerzonej (dużej) składającej się z kilku rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzicdziecko i obejmującą stosunki między rodzeństwem. Na przykład dziadkowie, ich dzieci i
wnuki to rodzina poszerzona.
Z punktu widzenia pozycji obu płci, rodziny dzielić możemy na dwa typy zwane
“macierzystym” i “ojcowskim”. Rodzinę macierzystą charakteryzują takie cechy jak: system
ustalania pochodzenia, w którym pochodzenie i pokrewieństwo ustala się w linii żeńskiej tzw.
matrylinearyzm, zamieszkiwanie w siedzibie rodowej kobiety i sprawowanie władzy w
rodzinie przez kobietę tzw. matriarchat. Rodzina typu ojcowskiego jest odwrotnością rodziny
macierzystej pod względem tych samych cech. I tak pokrewieństwo ustalane w linii męskiej
to patrylinearyzm, a sprawowanie władzy w rodzinie przez mężczyznę to patriarchat. Warto
również wspomnieć o dość modnym modelu władzy w rodzinie, w którym mężczyzna i
kobieta posiadają równą władzę tzw. model egalitarny. Wszystkie cechy obu tych rodzin
rzadko występują jednocześnie, często jest to mieszanka cech rodzin macierzystych i
ojcowskich.
Życie rodzinne jest różne na całym świecie, jest to przeważnie uwarunkowane różnorodnością
kulturową.
Dla przykładu życie rodzinne Polaków przebiega pod znacznym wpływem Kościoła
Katolickiego. Oddziaływania Kościoła dokonują się w cyklu roku liturgicznego. Analiza
treści religijnych realizowanych w roku liturgicznym, rozpoczynającym się od adwentu,
dowodzi, że w ciągu tego całego cyklu poddawane są m.in. analizie moralnej, wszystkie
elementy ludzkiego życia oraz pełnione przez człowieka role społeczne. Niezwykle dużo
uwagi poświęca się rodzinie, pracy i uczestnictwu jednostki w życiu społecznym, w tym i
życiu świeckim.
Wpływ Kościoła na pełnienie przez jednostkę ról małżeńskich i rodzinnych dokonuje się w
dwojakiej formie: przez bezpośrednie oddziaływanie podczas uczestnictwa w liturgii
kościelnej oraz przez podtrzymywanie obrzędowości kościelno-liturgicznej w rodzinach. Obie
te formy są wzajemnie się uzupełniające.
Szczególną rolę w życiu rodziny pełnią święta kościelne, a zwłaszcza Boże Narodzenie,
Nowy Rok, Wielkanoc i Wszystkich Świętych. Ożywiają one więź rodzinną, bliskość
psychiczną, ułatwiają podtrzymywanie kontaktów osobowych między członkami rodziny oraz
są okazją do przeżywania wspólnych wartości. Kościół uobecnia się w życiu rodziny w
najważniejszych momentach takich jak np.: narodziny, zawarcie związku małżeńskiego,
choroba, śmierć oraz w wielu innych sytuacjach.
Rodzina stanowi dla jednostki, bez względu na jej wiek i kondycję, grupę oparcia i
psychicznego wsparcia. Do wielu ról społecznych trudno przygotować się poza rodziną.
Rodzina uczy nas pełnienia pewnych funkcji. Od najmłodszych lat przynależymy do grupy
zwanej rodziną generacyjną pełniąc w niej rolę syna (córki), rolę brata (siostry), w niej
dorastamy, osiągamy pełną dojrzałość, aby zostać członkiem rodziny prokreacyjnej czyli
pełnić rolę ojca (matki), męża (żony).
Rodzina jest także, komórką odgrywającą zasadniczą rolę w procesie socjalizacji jednostki.
Proces ten polega na wpajaniu jej podstawowych przyzwyczajeń, norm i umiejętności, bez
których jej udział w życiu społeczeństwa byłby niemożliwy.
Podsumowując rodzina jest podstawową grupą budującą społeczeństwo. Uniwersalną cechą i
najważniejszym jej zadaniem jest to, że ma ona zapewnić ciągłość gatunkową ludzkości.
Oznacza to, że musi ona zapewnić warunki materialne dla utrzymania i wychowania dzieci.
Rodzina także, reguluje stosunki pokrewieństwa oraz dziedziczenia. Jest także, ogniwem
odpowiedzialnym za socjalizację czyli wprowadzenie jednostki do społeczeństwa.
Bibliografia

Norman Goodman : “Wstęp do socjologii” . Zysk i S-ka. Poznań 1997 r.
Rozdziały:
“Grupy i organizacje społeczne”
“Rodzina”

Jerzy J. Wiatr : “Społeczeństwo wstęp do socjologii systematycznej”. PWN Warszawa
1981 r.
Rozdział “Grupy społeczne: egzemplifikacja”.

Roman Ossowski : “Wiedza o życiu w społeczeństwie” . PPH “REPLAY” Warszawa
1994 r.
Rozdziały:
“Grupy w społeczeństwie”
“Rodzina jako grupa pierwotna”